Toetsboek hoofdstuk 11 Risico en informatie vwo deel 2
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Toetsboek</strong> <strong>hoofdstuk</strong> 12 <strong>Risico</strong> <strong>en</strong> <strong>informatie</strong> - <strong>deel</strong> 2<br />
1 Zeg van de volg<strong>en</strong>de bedrijv<strong>en</strong> tot welke sector/sector<strong>en</strong> ze behor<strong>en</strong>.<br />
a Vroom <strong>en</strong> Dreesman (V&D)<br />
b Dijkzigt Ziek<strong>en</strong>huis<br />
c Kaasboerderij Wielwijk<br />
d Pluimveehandel Kriel BV<br />
e Rabobank<br />
f Erasmus Universiteit<br />
g Philips<br />
h Eneco<br />
i Wanadoo<br />
j Notariskantoor “Rechtstreeks”<br />
2 In de quartaire sector tref je bedrijv<strong>en</strong> aan die niet naar winst strev<strong>en</strong>.<br />
a Leg uit waarom op korte termijn in de quartaire sector weinig mogelijkhed<strong>en</strong> zijn om de<br />
arbeidsproductiviteit te verhog<strong>en</strong>.<br />
b Waarom bestaat de verwachting dat op korte termijn het aantal arbeidsplaats<strong>en</strong> in de<br />
quartaire sector in de toekomst niet zal dal<strong>en</strong>, maar eerder zal stijg<strong>en</strong>.<br />
c Zal m<strong>en</strong> in de quartaire sector of in de tertiaire sector het meest efficiënt werk<strong>en</strong>? Licht<br />
je antwoord toe.<br />
d Uitbreiding van de quartaire sector kan leid<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> stijging van de collectieve last<strong>en</strong><br />
(belasting<strong>en</strong> <strong>en</strong> sociale premies). Verklaar deze stelling.<br />
e Hoe kan de overheid de quartaire sector gebruik<strong>en</strong> bij haar werkgeleg<strong>en</strong>heidsbeleid?<br />
3 Lees hieronder over de ondernemingsdoel<strong>en</strong> van Athlon Holding.<br />
Winstgroei <strong>en</strong> continuïteit zijn de ondernemingsdoel<strong>en</strong> van Athlon Holding. Bij het realiser<strong>en</strong> van<br />
deze doel<strong>en</strong> richt Athlon zich vooral op zakelijke internationale markt<strong>en</strong>. Daarbij streeft het bedrijf<br />
naar e<strong>en</strong> (jaarlijks gemiddeld) resultaat voor belasting van minimaal 20% van het eig<strong>en</strong> vermog<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> jaarlijks gemiddelde autonome groei van de winst per aan<strong>deel</strong> van 5 tot 10%.<br />
Noem nog twee ondernemingsdoel<strong>en</strong>.<br />
4 De Wit overweegt e<strong>en</strong> winkel te beginn<strong>en</strong>. Vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> zegg<strong>en</strong> dat hij dan de vorm van<br />
e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>manszaak moet kiez<strong>en</strong>. Hij gaat naar de Kamer van koophandel <strong>en</strong> krijgt daar<br />
<strong>informatie</strong> over allerlei ondernemingsvorm<strong>en</strong>. Over de e<strong>en</strong>manszaak leest hij de<br />
onderstaande <strong>informatie</strong>.
Voor de oprichting van e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>manszaak is ge<strong>en</strong> akte nodig, de oprichting is "vormvrij".<br />
Inschrijving van de e<strong>en</strong>manszaak in het handelsregister is verplicht<br />
De eig<strong>en</strong>aar is zelf aansprakelijk voor alle handeling<strong>en</strong> <strong>en</strong> vermog<strong>en</strong>saangeleg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong>. Er is ge<strong>en</strong><br />
onderscheid tuss<strong>en</strong> privé- <strong>en</strong> ondernemingsvermog<strong>en</strong>. Schuldeisers (crediteur<strong>en</strong>) van de<br />
onderneming kunn<strong>en</strong> zich verhal<strong>en</strong> op uw privé-bezit <strong>en</strong> privé-schuldeisers de bezitting<strong>en</strong> van de<br />
onderneming aansprek<strong>en</strong>. Als de zaak failliet gaat, gaat ook de eig<strong>en</strong>aar failliet.<br />
Als u in geme<strong>en</strong>schap van goeder<strong>en</strong> b<strong>en</strong>t getrouwd, vall<strong>en</strong> ook de bezitting<strong>en</strong> van de echtg<strong>en</strong>oot<br />
onder de aansprakelijkheid. Door het opstell<strong>en</strong> van huwelijkse voorwaard<strong>en</strong> kunt u dit voorkom<strong>en</strong>.<br />
Vaak hebb<strong>en</strong> huwelijkse voorwaard<strong>en</strong> echter minder effect doordat bank<strong>en</strong> de echtg<strong>en</strong>oot lat<strong>en</strong><br />
meetek<strong>en</strong><strong>en</strong> voor l<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>. De echtg<strong>en</strong>oot kan dan toch door de bank aansprakelijk word<strong>en</strong><br />
gesteld.<br />
De winst uit e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>manszaak wordt belast in box 1. Als de Belastingdi<strong>en</strong>st u als ondernemer<br />
erk<strong>en</strong>t, kunt u gebruikmak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> aantal belastingfaciliteit<strong>en</strong> zoals ondernemersaftrek,<br />
investeringsaftrek <strong>en</strong> de fiscale oudedagsvoorzi<strong>en</strong>ing.<br />
a<br />
b<br />
c<br />
d<br />
Noem e<strong>en</strong> voor<strong>deel</strong> van e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>manszaak<br />
Noem twee nadel<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>manszaak<br />
Waarom zijn eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>manszaak vaak op huwelijksvoorwaard<strong>en</strong><br />
getrouwd?<br />
Waarom zijn het juist de bank<strong>en</strong> die vrouw<strong>en</strong> will<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> meetek<strong>en</strong><strong>en</strong> voor l<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>?<br />
5 De Wit leest over de BV het volg<strong>en</strong>de artikel van de Kamer van koophandel<br />
a<br />
b<br />
c<br />
De BV is e<strong>en</strong> v<strong>en</strong>nootschap waarin het kapitaal in aandel<strong>en</strong> is ver<strong>deel</strong>d. Deze zijn in hand<strong>en</strong> van<br />
één of meer aan<strong>deel</strong>houders. De BV heeft dezelfde juridische status als e<strong>en</strong> natuurlijk persoon <strong>en</strong><br />
heeft in die zin ook dezelfde recht<strong>en</strong> <strong>en</strong> plicht<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> BV is dus e<strong>en</strong> rechtspersoon. De BV zelf<br />
wordt als de ondernemer gezi<strong>en</strong>, waarbij de directeur in di<strong>en</strong>st is van de BV <strong>en</strong> uit di<strong>en</strong>s naam<br />
handelt. E<strong>en</strong> BV kunt u zowel alle<strong>en</strong> als met ander<strong>en</strong> opricht<strong>en</strong>.<br />
De aandel<strong>en</strong> zijn altijd op naam. Ze zijn niet vrij overdraagbaar. In de statut<strong>en</strong> moet e<strong>en</strong><br />
zog<strong>en</strong>aamde blokkeringregeling word<strong>en</strong> opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Dit houdt in, dat e<strong>en</strong> aan<strong>deel</strong>houder die zijn<br />
aandel<strong>en</strong> wil verkop<strong>en</strong> of overdrag<strong>en</strong>, deze eerst moet aanbied<strong>en</strong> aan zijn medeaan<strong>deel</strong>houders of<br />
voor de overdracht goedkeuring moet vrag<strong>en</strong> aan de algem<strong>en</strong>e vergadering van aan<strong>deel</strong>houders.<br />
Oprichtingsvereist<strong>en</strong><br />
Aan het opricht<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> BV wordt in de wet e<strong>en</strong> aantal eis<strong>en</strong> gesteld. De belangrijkste zijn:<br />
• De oprichting kan alle<strong>en</strong> bij notariële akte.<br />
• Voor de oprichting moet het Ministerie van Justitie e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aamde verklaring van<br />
ge<strong>en</strong> bezwaar verl<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
• E<strong>en</strong> belangrijke eis is dat er bij de oprichting van e<strong>en</strong> BV e<strong>en</strong> minimumkapitaal van €<br />
18.000 in de v<strong>en</strong>nootschap moet word<strong>en</strong> gestort.<br />
• De BV moet word<strong>en</strong> ingeschrev<strong>en</strong> in het handelsregister. Zolang de BV nog niet is<br />
ingeschrev<strong>en</strong>, zijn de bestuurders persoonlijk aansprakelijk.<br />
• Niet direct e<strong>en</strong> oprichtingsvereiste, maar wel e<strong>en</strong> verplichting van iedere BV is het<br />
opstell<strong>en</strong> van jaarstukk<strong>en</strong> <strong>en</strong> het op<strong>en</strong>baar mak<strong>en</strong> daarvan bij de kamer van<br />
koophandel.<br />
Leg uit waarom de wetgever in de regelgeving rondom de BV e<strong>en</strong> blokkeringregel heeft<br />
opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Wat bedoelt de wetgever met “de BV is e<strong>en</strong> rechtspersoon”.<br />
Bed<strong>en</strong>k drie red<strong>en</strong><strong>en</strong> waarom De Wit mogelijk niet kiest voor de ondernemingsvorm<br />
BV.<br />
6 Ondanks de lagere divid<strong>en</strong>duitkering<strong>en</strong> is het divid<strong>en</strong>dr<strong>en</strong>dem<strong>en</strong>t van Nederlandse<br />
beursfonds<strong>en</strong> gesteg<strong>en</strong> van 3,6 proc<strong>en</strong>t in 2008 naar 4,4 proc<strong>en</strong>t in 2009. In 2008<br />
daald<strong>en</strong> de aandel<strong>en</strong>koers<strong>en</strong> sterker dan de divid<strong>en</strong>duitkering<strong>en</strong>. Door de crisis in het<br />
afgelop<strong>en</strong> jaar zijn er grote verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de sector<strong>en</strong> ontstaan. In de financiële
a<br />
b<br />
c<br />
d<br />
sector was het divid<strong>en</strong>dr<strong>en</strong>dem<strong>en</strong>t minder dan 1 proc<strong>en</strong>t. In de niet-financiële sector<br />
werd e<strong>en</strong> r<strong>en</strong>dem<strong>en</strong>t van bijna 5 proc<strong>en</strong>t behaald. Koplopers binn<strong>en</strong> de niet-financiële<br />
sector war<strong>en</strong> de bouwnijverheid <strong>en</strong> de delfstoff<strong>en</strong>winning met e<strong>en</strong> divid<strong>en</strong>dr<strong>en</strong>dem<strong>en</strong>t<br />
van 6,6 proc<strong>en</strong>t.<br />
Verklaar de stijging van het divid<strong>en</strong>dr<strong>en</strong>dem<strong>en</strong>t, terwijl de divid<strong>en</strong>duitkering<strong>en</strong> zelf lager<br />
zijn.<br />
Met hoeveel proc<strong>en</strong>t is het divid<strong>en</strong>dr<strong>en</strong>dem<strong>en</strong>t in Nederland in 2009 gesteg<strong>en</strong> t<strong>en</strong><br />
opzichte van 2008. Laat de berek<strong>en</strong>ing zi<strong>en</strong>.<br />
Welke Red<strong>en</strong> kun je bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> voor het slechte resultaat in de financiële sector?<br />
Verklaar waarom e<strong>en</strong> jaar later ook het divid<strong>en</strong>tr<strong>en</strong>dem<strong>en</strong>t in de niet-financiële sector<br />
daalde.<br />
7 Met de solvabiliteit berek<strong>en</strong> je of e<strong>en</strong> bedrijf e<strong>en</strong> sterke of e<strong>en</strong> zwakke positieheeft in<br />
het eig<strong>en</strong> vermog<strong>en</strong>. Je rek<strong>en</strong>t met solvabiliteit uit wat er over blijft als al het vreemd<br />
vermog<strong>en</strong> zou verdwijn<strong>en</strong> uit de onderneming.<br />
a Geef voorbeeld<strong>en</strong> van vreemd vermog<strong>en</strong>.<br />
b<br />
c<br />
Solvabiliteit is uit te rek<strong>en</strong><strong>en</strong> door het eig<strong>en</strong> vermog<strong>en</strong> te del<strong>en</strong> door het vreemd<br />
vermog<strong>en</strong> <strong>en</strong> dit te verm<strong>en</strong>igvuldig<strong>en</strong> met 100%.<br />
Als de uitkomst uiteindelijk bov<strong>en</strong> de 100% komt, neemt m<strong>en</strong> in het algeme<strong>en</strong> aan dat<br />
de solvabiliteit van de organisatie voldo<strong>en</strong>de. Verklaar deze stelling.<br />
Bij het eig<strong>en</strong> vermog<strong>en</strong> mag de complete activa (bezit) van het balanstotaal word<strong>en</strong><br />
meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Solvabiliteit kan met creatief boekhoud<strong>en</strong> daarom <strong>en</strong>orm word<strong>en</strong><br />
beinvloed.<br />
Verklaar hoe dat mogelijk is.<br />
8 Beleggingshorizon<br />
Vrij vertaald is de beleggingshorizon de periode dat iermand zijn/haar vermog<strong>en</strong> niet<br />
nodig heeft. Het belang van e<strong>en</strong> juiste bepaling van de beleggingshorizon is dat<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hiermee het risico van e<strong>en</strong> belegging beter kan word<strong>en</strong> ingeschat. Immers,<br />
hoe langer m<strong>en</strong> kan belegg<strong>en</strong> hoe minder risico m<strong>en</strong> heeft op e<strong>en</strong> negatief resultaat.<br />
Dit wordt in onderstaande grafiek verduidelijkt.<br />
Op welke wijze laat de grafiek zi<strong>en</strong> dat het risico op e<strong>en</strong> negatief resultaat afneemt,<br />
naarmate m<strong>en</strong> langer belegd?<br />
.<br />
.
9<br />
a<br />
b<br />
c<br />
d<br />
Het standaard ag<strong>en</strong>cy-probleem is als volgt. We gaan uit van e<strong>en</strong> principaal (bij<br />
voorbeeld e<strong>en</strong> werkgever), die e<strong>en</strong> taak uitbesteedt aan e<strong>en</strong> ag<strong>en</strong>t (bij voorbeeld e<strong>en</strong><br />
werknemer). Beid<strong>en</strong> waarder<strong>en</strong> inkom<strong>en</strong> positief. De ag<strong>en</strong>t is risico-avers, <strong>en</strong><br />
waardeert inspanning negatief. De prestatie van de ag<strong>en</strong>t wordt bepaald door zijn<br />
inspanning <strong>en</strong> door externe omstandighed<strong>en</strong>, waarover de principaal onvolledig is<br />
geïnformeerd.<br />
De principaal kan de ag<strong>en</strong>t motiver<strong>en</strong> door zijn inkom<strong>en</strong> te koppel<strong>en</strong> aan zijn prestatie.<br />
Leg uit dat de werknemer (ag<strong>en</strong>t) dan ook risico loopt.<br />
C<strong>en</strong>traal in deze theorie staat het probleem van de principaal: hoe ziet de optimale<br />
beloningsstructuur eruit? Dit contract, waarbij de ag<strong>en</strong>t wordt beloond op grond van zijn<br />
prestatie, kan word<strong>en</strong> verbeterd door meer <strong>informatie</strong> over zijn inspanning toe te<br />
voeg<strong>en</strong><br />
Hoe kan e<strong>en</strong> werkgever meer te wet<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> over de inspanning van zijn<br />
werknemer?<br />
De pricipaal-ag<strong>en</strong>t theorie heeft ook bijgedrag<strong>en</strong> aan het verminder<strong>en</strong> van de<br />
belang<strong>en</strong>teg<strong>en</strong>stelling tuss<strong>en</strong> aan<strong>deel</strong>houders <strong>en</strong> managem<strong>en</strong>t.<br />
Leg uit op welke wijze deze belang<strong>en</strong>teg<strong>en</strong>stelling kan word<strong>en</strong>.<br />
Onderzoek heeft aangetoond dat de cultuur binn<strong>en</strong> Colleges van Toezicht veel te<br />
beleefd is, <strong>en</strong> te weinig gericht op het afrek<strong>en</strong><strong>en</strong> van het topmanagem<strong>en</strong>t op haar<br />
prestaties. Dit heeft vaak te mak<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> praktijk waar e<strong>en</strong> <strong>deel</strong> van de<br />
commissariss<strong>en</strong> tev<strong>en</strong>s manager is van het bedrijf of andere bedrijv<strong>en</strong>. Zo is de<br />
hoogste manager vaak ook voorzitter van de Raad van Toezicht.<br />
Tot welk ongew<strong>en</strong>st maatschappelijk verschijnsel heeft dit slechte toezicht in de<br />
praktijk geleid.<br />
10 Beantwoord de volg<strong>en</strong>de vrag<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> toelichting<br />
a Wat is het verschil tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> bedrijfskolom <strong>en</strong> e<strong>en</strong> bedrijfstak?<br />
b Geef e<strong>en</strong> voorbeeld van e<strong>en</strong> bedrijfskolom van hout<strong>en</strong> speelgoed.<br />
c Waarom hoort de consum<strong>en</strong>t niet bij de bedrijfskolom?<br />
d Bed<strong>en</strong>k minimaal twee eindproduct<strong>en</strong> waarbij zand als grondstof wordt gebruikt.<br />
e Wat is de overe<strong>en</strong>komst tuss<strong>en</strong> integratie <strong>en</strong> differ<strong>en</strong>tiatie?<br />
f Wat is het verschil tuss<strong>en</strong> integratie <strong>en</strong> differ<strong>en</strong>tiatie?<br />
g Wat is de overe<strong>en</strong>komst tuss<strong>en</strong> parallellisatie <strong>en</strong> specialisatie?<br />
h Wat is e<strong>en</strong> ander woord voor parallellisatie?<br />
i Geef e<strong>en</strong> omschrijving van parallellisatie.<br />
j Van welke beweging is sprake als e<strong>en</strong> scho<strong>en</strong>maker ook kleermaker wordt?<br />
k E<strong>en</strong> groothandel in huishoudelektronica op<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> winkel <strong>en</strong> gaat zelf de goeder<strong>en</strong><br />
verkop<strong>en</strong> aan de consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Van welke beweging is sprake?<br />
l E<strong>en</strong> meubelfabriek die tot nu toe altijd zelf het transport van de meubels deed, laat dat<br />
nu over aan e<strong>en</strong> gespecialiseerd vervoersbedrijf. Welke beweging in de bedrijfskolom<br />
is dit?<br />
m E<strong>en</strong> importeur van Franse wijn gaat ook kunstvoorwerp<strong>en</strong> uit Frankrijk importer<strong>en</strong>.<br />
Waarvan is dit e<strong>en</strong> voorbeeld?<br />
<strong>11</strong> 10 grootste deals eerste drie kwartal<strong>en</strong> 2010<br />
De grootste deal van 2010 is vooralsnog de joint v<strong>en</strong>ture tuss<strong>en</strong> Shell <strong>en</strong> Cosan gericht<br />
op de fabricatie van biobrandstoff<strong>en</strong> voor € 8,61 miljard. De overe<strong>en</strong>komst is in februari<br />
naar buit<strong>en</strong> gebracht <strong>en</strong> inmiddels zijn alle betrokk<strong>en</strong> partij<strong>en</strong> akkoord, maar de
mededingingsautoriteit<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> nog toestemming verl<strong>en</strong><strong>en</strong>. Als de overname van de<br />
Amerikaanse haarproduct<strong>en</strong>fabrikant Alberto Culver door Unilever slaagt, dan komt die<br />
deal op de vijfde plaats.<br />
a<br />
b<br />
c<br />
Waarom moet elke fusie of overname door de mededingingsautoriteit word<strong>en</strong><br />
goedgekeurd?<br />
Over fusies <strong>en</strong> overnames kun je allerlei opvatting<strong>en</strong> hor<strong>en</strong>. Vertel gemotiveerd wat je<br />
van de volg<strong>en</strong>de stelling<strong>en</strong> vindt.<br />
Fusies <strong>en</strong> overnames die pass<strong>en</strong> in de strategie (bedrijfsvoering) van e<strong>en</strong> bedrijf<br />
hebb<strong>en</strong> het meeste succes.<br />
Veel fusies <strong>en</strong> overnames mislukk<strong>en</strong> door de cultuurverschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de betrokk<strong>en</strong><br />
bedrijv<strong>en</strong>.<br />
d 'Het sam<strong>en</strong>gaan van twee bedrijv<strong>en</strong> moet word<strong>en</strong> bezegeld door e<strong>en</strong><br />
naamsverandering. Er is e<strong>en</strong> nieuw bedrijf ontstaan, <strong>en</strong> daar hoort e<strong>en</strong> nieuwe<br />
bedrijfsnaam bij.'<br />
12 Ernst Huisman heeft van zijn hobby zijn beroep gemaakt. Programmer<strong>en</strong> was zijn lust<br />
<strong>en</strong> zijn lev<strong>en</strong>. Nu regelt hij machineprocess<strong>en</strong> in. Daartoe is hij voor zichzelf begonn<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> heeft e<strong>en</strong> beslot<strong>en</strong> v<strong>en</strong>nootschap opgericht: Huisman BV. De behaalde resultat<strong>en</strong> in<br />
2006 staan hieronder vermeld.<br />
Personeelskost<strong>en</strong> € 170.000<br />
Omzet € 1.400.000<br />
Afschrijvingskost<strong>en</strong> € 22.500<br />
Inkoopwaarde van de omzet € 900.000<br />
Interestkost<strong>en</strong> € 39.600<br />
Overige bedrijfskost<strong>en</strong> € 100.000<br />
a Stel van Huisman BV de resultat<strong>en</strong>rek<strong>en</strong>ing over 2006 op<br />
b Wat is de behaalde brutowinst in 2006.
De balans van Huisman BV op 31 december 2006 ziet er als volgt uit:<br />
ACTIVA<br />
PASSIVA<br />
Vaste activa<br />
Gebouw<strong>en</strong> € 240.000<br />
Machines € 35.000<br />
Vlott<strong>en</strong>de activa<br />
Voorrad<strong>en</strong> € 20.000<br />
Vordering<strong>en</strong> € 25.000<br />
Liquide middel<strong>en</strong> € 10.000<br />
Eig<strong>en</strong> vermog<strong>en</strong><br />
Vreemd vermog<strong>en</strong><br />
€ ………<br />
Langlop<strong>en</strong>de schuld<strong>en</strong> € 260.000<br />
Kortlop<strong>en</strong>de schuld<strong>en</strong> € 30.000<br />
Totaal € 330.000<br />
Totaal<br />
€ ……….<br />
c<br />
d<br />
Berek<strong>en</strong> het eig<strong>en</strong> vermog<strong>en</strong> van Huisman BV<br />
Waaraan zou je kunn<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat Huisman BV nog niet zo lang bestaat?<br />
13 Annemieke is twee jaar geled<strong>en</strong> de boekhandel “Leesplezier” begonn<strong>en</strong>. Aan het einde<br />
van dit jaar (31 december) heeft zij e<strong>en</strong> overzicht gemaakt van haar bezitting<strong>en</strong>,<br />
schuld<strong>en</strong> <strong>en</strong> eig<strong>en</strong> vermog<strong>en</strong>. Dit overzicht luidt als volgt:<br />
Eig<strong>en</strong> vermog<strong>en</strong>: € 127.000<br />
Schuld<strong>en</strong>:<br />
Hypothecaire l<strong>en</strong>ing: € 150.000<br />
Andere langlop<strong>en</strong>de schuld<strong>en</strong> € 160.000<br />
Crediteur<strong>en</strong> (schuldeisers, leveranciers) € 2.000<br />
Bezitting<strong>en</strong><br />
Pand: € 180.000<br />
Inv<strong>en</strong>taris: € 35.000<br />
Voorraad boek<strong>en</strong>: € 200.000<br />
Debiteur<strong>en</strong> (vordering<strong>en</strong>): € 4.000<br />
Bank: € 14.000<br />
Kas: € 6.000<br />
Stel de balans per 31 december van dit jaar van “Leesplezier”.<br />
14 Lees onderstaande tekst <strong>en</strong> vul de ontbrek<strong>en</strong>de woord<strong>en</strong> in, zodat er e<strong>en</strong> goed lop<strong>en</strong>d<br />
geheel ontstaat. Je kunt kiez<strong>en</strong> uit de woord<strong>en</strong> die onder de opgave staan.<br />
Het uitbreid<strong>en</strong> van uw eig<strong>en</strong> bedrijf vereist vaak (1) geld dan u bezit. U zult dan geld moet<strong>en</strong> (2).<br />
Hebt u (3) <strong>en</strong> vri<strong>en</strong>delijke familieled<strong>en</strong> of vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, dan kunt u wellicht daar terecht. In de (4)<br />
gevall<strong>en</strong> wordt het (5) geld echter bij e<strong>en</strong> bank gele<strong>en</strong>d. Dat zal niet altijd ev<strong>en</strong> gemakkelijk zijn. U<br />
di<strong>en</strong>t de bank te (6) dat u e<strong>en</strong> goed ondernemer b<strong>en</strong>t <strong>en</strong> dat u (7) b<strong>en</strong>t de r<strong>en</strong>te te betal<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
l<strong>en</strong>ing (8). Met e<strong>en</strong> goed onderbouwd (9) van uw uitbreidingsplann<strong>en</strong> zult u de bank moet<strong>en</strong><br />
overtuig<strong>en</strong> van de haalbaarheid van uw plann<strong>en</strong>. Daarnaast vraagt de bank waarschijnlijk ook<br />
inzage in de (10) van uw bedrijf om k<strong>en</strong>nis te nem<strong>en</strong> van uw huidige schuldpositie <strong>en</strong> ook inzage in<br />
uw (<strong>11</strong>) om meer te wet<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong> over het (12) van uw bedrijf.<br />
Meer, balans, b<strong>en</strong>odigde, voorstel, kapitaalkrachtige, resultat<strong>en</strong>rek<strong>en</strong>ing, af te loss<strong>en</strong>,<br />
l<strong>en</strong><strong>en</strong>, functioner<strong>en</strong>, overtuig<strong>en</strong>, meeste, in staat.<br />
15 Lees het artikel “Miljo<strong>en</strong><strong>en</strong> verlies NAC; eig<strong>en</strong> vermog<strong>en</strong> negatief
a<br />
b<br />
c<br />
d<br />
Probeer duidelijk te mak<strong>en</strong> wat het betek<strong>en</strong>t als e<strong>en</strong> bedrijf e<strong>en</strong> negatief eig<strong>en</strong><br />
vermog<strong>en</strong> heeft.<br />
Welke red<strong>en</strong><strong>en</strong> geeft de journalist voor de snelle verslechtering?<br />
To<strong>en</strong> in 2007 de financiële crisis in alle hevigheid losbarstte, kwam<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aantal<br />
bank<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> negatief eig<strong>en</strong> vermog<strong>en</strong> te zitt<strong>en</strong>.<br />
Verklaar het ontstaan van dit negatieve eig<strong>en</strong> vermog<strong>en</strong>.<br />
Op welke wijze kan e<strong>en</strong> bedrijf haar eig<strong>en</strong> vermog<strong>en</strong> vergrot<strong>en</strong>?<br />
16 De Tweede Kamer heeft bepaald dat 63% van de<br />
opbr<strong>en</strong>gst van de staatsloterij in de vorm van<br />
prijz<strong>en</strong>geld moet word<strong>en</strong> uitgekeerd. In 2004<br />
keerde de staatsloterij ongeveer 475 miljo<strong>en</strong> euro<br />
aan prijz<strong>en</strong>geld uit.<br />
Berek<strong>en</strong> de opbr<strong>en</strong>gst van de staatsloterij in 2004<br />
17 Schilder wordt goedkoper<br />
De regering heeft het BTW-tarief op arbeidsint<strong>en</strong>sieve di<strong>en</strong>st<strong>en</strong>, zoals schilderwerk,<br />
verlaagd naar 6%. Door deze BTW-verlaging kan de schilder goedkoper word<strong>en</strong>,<br />
waardoor de werkgeleg<strong>en</strong>heid in de schildersbranche kan to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>. Met behulp van<br />
de figuur kunn<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele gevolg<strong>en</strong> van deze BTW-verlaging voor de schildersbranche<br />
word<strong>en</strong> bekek<strong>en</strong>.<br />
a<br />
b<br />
In de uitgangssituatie bedraagt het ev<strong>en</strong>wichtstarief 28,20 euro per uur. Bij dit uurtarief<br />
bedraagt de werkgeleg<strong>en</strong>heid in de schildersbranche 22.400 person<strong>en</strong>. Verondersteld<br />
wordt dat de werkgeleg<strong>en</strong>heid in person<strong>en</strong> rechtev<strong>en</strong>redig (proportioneel) is met het<br />
aantal schilderur<strong>en</strong>. De BTW-verlaging op schilderur<strong>en</strong> leidt tot e<strong>en</strong> verschuiving van<br />
de aanbodcurve waardoor de nieuwe ev<strong>en</strong>wichtsprijs 27,56 euro wordt. Voor de BTW<br />
verlaging bedroeg<strong>en</strong> de BTW-inkomst<strong>en</strong> van de overheid over schilderur<strong>en</strong> 147 miljo<strong>en</strong><br />
euro.<br />
Berek<strong>en</strong> met hoeveel person<strong>en</strong> de werkgeleg<strong>en</strong>heid in de schildersbranche door deze<br />
BTW-verlaging stijgt.<br />
Berek<strong>en</strong> het bedrag inclusief BTW dat de schilderur<strong>en</strong> na deze BTW-verlaging<br />
opbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.
c<br />
d<br />
Berek<strong>en</strong> het bedrag waarmee de BTW-inkomst<strong>en</strong> van de overheid zijn gedaald door<br />
deze BTW-verlaging.<br />
Met het overbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van schilderwerk van het hoge naar het lage BTW-tarief hoopt de<br />
regering e<strong>en</strong> verschuiving van de niet-geregistreerde productie naar de geregistreerde<br />
productie te bevorder<strong>en</strong>.<br />
Beschrijf hoe deze verschuiving kan plaatsvind<strong>en</strong>.<br />
Havo Totaalvak 2001-II-5<br />
18 Nieuw belastingsysteem stimuleert arbeidsparticipatie<br />
Doelstelling<strong>en</strong> van het tweede kabinet Kok war<strong>en</strong> onder andere verbetering van het<br />
milieu <strong>en</strong> het stimuler<strong>en</strong> van de arbeidsparticipatie. Om deze doelstelling<strong>en</strong> te bereik<strong>en</strong>,<br />
werd in 2001 door het tweede kabinet Kok e<strong>en</strong> nieuw belastingstelsel in Nederland<br />
ingevoerd. Eén van de k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van het nieuwe stelsel is e<strong>en</strong> verschuiving van<br />
directe naar indirecte belasting<strong>en</strong>. In de tabel staan de financiële gevolg<strong>en</strong> van het<br />
nieuwe stelsel. De bedrag<strong>en</strong> betreff<strong>en</strong> verandering<strong>en</strong> in 2001 t<strong>en</strong> opzichte van 2000.<br />
De invoering van het nieuwe belastingstelsel ging per saldo gepaard met e<strong>en</strong><br />
last<strong>en</strong>verlichting van 3 miljard euro.<br />
a Berek<strong>en</strong> de verhoging van de tabaksaccijns in 2001.<br />
b Welke maatregel in de tabel is in strijd met de verschuiving van directe naar indirecte<br />
belasting<strong>en</strong>? Verklaar het antwoord.<br />
c Welke maatregel in de tabel kan bijdrag<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> to<strong>en</strong>ame van de<br />
arbeidsparticipatie? Verklaar het antwoord via de aanbodkant van de arbeidsmarkt.<br />
Havo totaalvak 2002-II-1<br />
19 Nederland telt ongeveer 43.000 kleinere <strong>en</strong> grotere monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> waarvan zich 40% in<br />
slechte tot zeer slechte staat bevindt <strong>en</strong> dring<strong>en</strong> aan restauratie toe zijn. E<strong>en</strong> groot <strong>deel</strong><br />
van deze bedreigde monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> is particulier eig<strong>en</strong>dom<br />
a Leg uit dat er bij het restaurer<strong>en</strong> van monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> sprake kan zijn van e<strong>en</strong> positief<br />
extern effect.<br />
b<br />
Om deze monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> te behoud<strong>en</strong> geeft de overheid de eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> soms e<strong>en</strong> subsidie<br />
voor de restauratie.<br />
Noem e<strong>en</strong> andere manier dan het verstrekk<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> subsidie waarop de overheid de<br />
eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> van monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> financieel kan ondersteun<strong>en</strong>.
c<br />
d<br />
e<br />
In e<strong>en</strong> bepaald jaar werd € 185 miljo<strong>en</strong> aan restauratiesubsidies uitbetaald. E<strong>en</strong> aantal<br />
jar<strong>en</strong> later was dat bedrag door bezuiniging<strong>en</strong> nog maar € 85 miljo<strong>en</strong>. In die periode<br />
zijn de prijz<strong>en</strong> van restauratiewerkzaamhed<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> met 50% gesteg<strong>en</strong>.<br />
Berek<strong>en</strong> het subsidiebedrag aan het einde van die periode in proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van dat van<br />
het begin van die periode.<br />
Berek<strong>en</strong> hoeveel proc<strong>en</strong>t er aan het einde van die periode t<strong>en</strong> opzichte van het begin<br />
van die periode aan gesubsidieerde werkzaamhed<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong> uitgevoerd.<br />
Volg<strong>en</strong>s de Nationale Investeringsbank is het subsidiër<strong>en</strong> van de restauratie van<br />
monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> ook economisch gezi<strong>en</strong> erg interessant: teg<strong>en</strong>over elke € 40 miljo<strong>en</strong> aan<br />
subsidie staat e<strong>en</strong> besteding door de eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> van de monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zelf van € 100<br />
miljo<strong>en</strong>.<br />
Berek<strong>en</strong> het totale bedrag dat aan het einde van die periode aan de restauratie van<br />
monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> wordt besteed.<br />
20 Koolzaad in de tank?<br />
Dieselmotor<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> koolzaadolie als brandstof gebruik<strong>en</strong>. Koolzaadolie wordt<br />
gewonn<strong>en</strong> uit de koolzaadplant die ook in Nederland kan word<strong>en</strong> geteeld. Door e<strong>en</strong><br />
lagere uitstoot van schadelijke stoff<strong>en</strong> zijn automotor<strong>en</strong> die koolzaadolie als brandstof<br />
gebruik<strong>en</strong>, minder schadelijk voor het milieu dan automotor<strong>en</strong> die dieselolie gebruik<strong>en</strong>.<br />
Vooral de uitstoot van kooldioxide (CO2) neemt sterk af.<br />
Het aanpass<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> dieselmotor voor koolzaadolie kost € 3.000. Het<br />
brandstofgebruik in liters per kilometer blijft ongewijzigd. De productiekost<strong>en</strong> van e<strong>en</strong><br />
liter koolzaadolie zijn hoger dan van e<strong>en</strong> liter dieselolie. Op alle soort<strong>en</strong> brandstof voor<br />
auto’s moet tot nu toe in Nederland accijns word<strong>en</strong> betaald, omdat de overheid de<br />
negatieve gevolg<strong>en</strong> van het autogebruik wil afremm<strong>en</strong>. De regering overweegt de<br />
accijns op koolzaadolie af te schaff<strong>en</strong>. Hierdoor zou koolzaadolie aan de pomp<br />
goedkoper word<strong>en</strong> dan dieselolie.<br />
a<br />
b<br />
Stel je de volg<strong>en</strong>de situatie voor:<br />
E<strong>en</strong> jong<strong>en</strong> in jouw klas leest in de krant dat de accijns op koolzaadolie als brandstof<br />
voor auto’s ter discussie staat. Hij is teg<strong>en</strong>stander van het afschaff<strong>en</strong> van deze accijns.<br />
Hij zegt: “Dit leidt tot oneerlijke concurr<strong>en</strong>tie tuss<strong>en</strong> de produc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van dieselolie <strong>en</strong><br />
koolzaadolie. De regering kan toch ook niet de accijns op j<strong>en</strong>ever afschaff<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
tegelijkertijd de accijns op whisky lat<strong>en</strong> bestaan”. Jij b<strong>en</strong>t het niet e<strong>en</strong>s met jouw<br />
klasg<strong>en</strong>oot. De leraar hoort dat. Jij krijgt de opdracht jouw standpunt in e<strong>en</strong> betoog<br />
uite<strong>en</strong> te zett<strong>en</strong>. Het betoog begint als volgt:<br />
“Ik b<strong>en</strong> voorstander van het afschaff<strong>en</strong> van de accijns op koolzaadolie. Voor mijn<br />
standpunt heb ik de volg<strong>en</strong>de argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.”<br />
Schrijf het vervolg van dit betoog.<br />
In dit betoog moet<strong>en</strong> de volg<strong>en</strong>de aspect<strong>en</strong> aan de orde kom<strong>en</strong>.<br />
Het verschil in externe effect<strong>en</strong> van brandstofsoort<strong>en</strong> als argum<strong>en</strong>t om de accijns op<br />
koolzaadolie af te schaff<strong>en</strong>.<br />
Het gevolg voor de werkgeleg<strong>en</strong>heid.<br />
c<br />
Daarnaast moet in het betoog naar eig<strong>en</strong> keuze één van de onderstaande aspect<strong>en</strong><br />
aan de orde kom<strong>en</strong>. Kies daarbij het aspect dat het best in het betoog past.<br />
1 Het gevolg voor de overheidsuitgav<strong>en</strong>.<br />
2 Het gevolg voor andere overheidsontvangst<strong>en</strong> dan accijnsopbr<strong>en</strong>gst<strong>en</strong>.<br />
3 Het gevolg voor de duurzaamheid van de productie in Nederland.<br />
(Havo exam<strong>en</strong> 2009 opgave 4)
21 Leg met behulp van het schema uit waarom e<strong>en</strong> to<strong>en</strong>ame van het financieringstekort<br />
invloed kan hebb<strong>en</strong> op:<br />
a de r<strong>en</strong>te in het eurogebied,<br />
b de koers van de euro,<br />
c de besteding<strong>en</strong>,<br />
d de werkgeleg<strong>en</strong>heid <strong>en</strong><br />
e de productie in het eurogebied.<br />
22 Staatsschuld onder controle<br />
De Nederlandse rijksbegroting voor 2002 (figuur) sluit volg<strong>en</strong>s deskundig<strong>en</strong> aan bij het<br />
regeringsbeleid gericht op het gezond mak<strong>en</strong> van de overheidsfinanciën. De afgelop<strong>en</strong><br />
jar<strong>en</strong> heeft de Nederlandse regering alles in het werk gesteld om de groei van de<br />
staatsschuld te beteugel<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> van de voorwaard<strong>en</strong> om mee te mog<strong>en</strong> do<strong>en</strong> met de<br />
Economische <strong>en</strong> Monetaire Unie (EMU) had namelijk betrekking op de<br />
staatsschuldquote: de staatsschuld mocht maximaal 60% van het nationale inkom<strong>en</strong><br />
bedrag<strong>en</strong>. Sinds het jaar 2000 voldoet Nederland aan deze voorwaarde.<br />
a<br />
b<br />
c<br />
d<br />
Welke van de g<strong>en</strong>oemde rijksinkomst<strong>en</strong> behor<strong>en</strong> tot de directe belasting<strong>en</strong>? Laat<br />
daarbij de overige belasting<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> beschouwing.<br />
In de klas wordt de vraag gesteld op welke manier het tekort op de rijksbegroting wordt<br />
gefinancierd. Daar word<strong>en</strong> diverse antwoord<strong>en</strong> op gegev<strong>en</strong>:<br />
Peter: door het verhog<strong>en</strong> van de belastingtariev<strong>en</strong><br />
Agnes: door het uitgev<strong>en</strong> van staatsobligaties<br />
Omar: door het verlag<strong>en</strong> van de aflossing op de staatsschuld<br />
Tietske: door het verlag<strong>en</strong> van de overige uitgav<strong>en</strong><br />
Wie geeft het juiste antwoord?<br />
Neemt de staatsschuld in 2002 volg<strong>en</strong>s de begroting toe of af? Berek<strong>en</strong> ook met welk<br />
bedrag.<br />
Welk gegev<strong>en</strong> ontbreekt om de begrote staatsschuld aan het einde van 2002 te kunn<strong>en</strong><br />
berek<strong>en</strong><strong>en</strong>?<br />
Ook als de staatsschuld groeit, kan de staatsschuldquote dal<strong>en</strong>. Hieronder staan vier<br />
situaties:<br />
1 Het nationale inkom<strong>en</strong> is groter dan de staatsschuld.
e<br />
2 De aflossing op de staatsschuld is groter dan het begrotingstekort.<br />
3 Het nationale inkom<strong>en</strong> groeit relatief meer dan de staatsschuld.<br />
4 Het financieringstekort <strong>en</strong> het begrotingstekort dal<strong>en</strong> beide relatief.<br />
In één van deze situaties daalt de staatsschuldquote bij e<strong>en</strong> groei<strong>en</strong>de staatsschuld:<br />
welke situatie is dat?<br />
23 Griekse tragedie<br />
De overheidsbegroting<strong>en</strong> van de lidstat<strong>en</strong> van de Economische <strong>en</strong> Monetaire Unie<br />
(EMU) staan onder Europees toezicht. Voor het financieringstekort <strong>en</strong> de staatsschuld<br />
geld<strong>en</strong> in het verdrag van Maastricht vastgelegde norm<strong>en</strong>. Het financieringstekort mag<br />
niet hoger word<strong>en</strong> dan 3% van het bruto binn<strong>en</strong>lands product (bbp) terwijl voor de<br />
staatsschuldquote e<strong>en</strong> maximale hoogte van 60% geldt. De onderligg<strong>en</strong>de groothed<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> voor alle lidstat<strong>en</strong> op dezelfde manier vastgesteld.<br />
Als de groei van het bbp lager uitvalt dan verwacht werd bij het opstell<strong>en</strong> van de<br />
overheidsbegroting, kan het noodzakelijk word<strong>en</strong> te bezuinig<strong>en</strong> om te kunn<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong><br />
aan de norm<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> str<strong>en</strong>g toezicht op het handhav<strong>en</strong> van de norm<strong>en</strong> kan ongew<strong>en</strong>ste<br />
gevolg<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Om bezuiniging<strong>en</strong> te vermijd<strong>en</strong> stell<strong>en</strong> sommige lidstat<strong>en</strong> hun cijfers<br />
gunstiger voor dan ze in werkelijkheid zijn.<br />
Ook zijn er lidstat<strong>en</strong> die maatregel<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> die op korte termijn het overheidsinkom<strong>en</strong><br />
vergrot<strong>en</strong>, maar hiervoor op langere termijn schadelijk kunn<strong>en</strong> zijn.<br />
a Geef e<strong>en</strong> voorbeeld van zo’n overheidsmaatregel. Licht het antwoord toe.<br />
Voor één van de <strong>deel</strong>nem<strong>en</strong>de land<strong>en</strong> geld<strong>en</strong> de volg<strong>en</strong>de gegev<strong>en</strong>s.<br />
b<br />
c<br />
Toon met e<strong>en</strong> berek<strong>en</strong>ing aan dat dit land in 2006 nog aan de norm voor de<br />
staatsschuldquote voldoet.<br />
Geef e<strong>en</strong> andere red<strong>en</strong>, dan het voldo<strong>en</strong> aan de EMU-norm<strong>en</strong>, voor het bezuinig<strong>en</strong> op<br />
de overheidsuitgav<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> periode waarin de groei van het bbp lager uitvalt dan<br />
verwacht tijd<strong>en</strong>s het opstell<strong>en</strong> van de overheidsbegroting.<br />
Griek<strong>en</strong>land wordt vaak aangehaald als voorbeeld van e<strong>en</strong> lidstaat die de cijfers<br />
gunstiger voorstelt dan ze in werkelijkheid zijn. In de periode 1998-2005 was in<br />
Griek<strong>en</strong>land sprake van e<strong>en</strong> jaarlijkse nominale groei van het bbp van 6%. Om<br />
bezuiniging<strong>en</strong> te vermijd<strong>en</strong> rapporteerde Griek<strong>en</strong>land aan de EMU e<strong>en</strong><br />
financieringstekort dat b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> de 3% bleef.<br />
De volg<strong>en</strong>de figuur laat de verwachte <strong>en</strong> de werkelijke staatsschuldquote zi<strong>en</strong>.
d<br />
Leg uit hoe de Griekse rapportage aan de EMU kan hebb<strong>en</strong> geleid tot het verschil in<br />
ontwikkeling tuss<strong>en</strong> de beide staatsschuldquot<strong>en</strong> in de figuur.<br />
Eindexam<strong>en</strong> <strong>vwo</strong> 2010 opgave 7<br />
24 Schoon aan het werk<br />
Persoonlijke di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> zijn activiteit<strong>en</strong> in <strong>en</strong> om het huis, die met e<strong>en</strong> bepaalde<br />
regelmaat verricht word<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> langere periode, die iemand in principe zelf kan<br />
uitvoer<strong>en</strong> maar die aan ander<strong>en</strong> word<strong>en</strong> uitbesteed. Het betreft altijd werkzaamhed<strong>en</strong><br />
in <strong>en</strong> rond het huis waarvoor ge<strong>en</strong> of zeer weinig scholing vereist is. Voorbeeld<strong>en</strong> zijn:<br />
schoonmaakwerkzaamhed<strong>en</strong> in het huis, hulp bij wass<strong>en</strong> <strong>en</strong> strijk<strong>en</strong>, kinderoppas,<br />
e<strong>en</strong>voudige onderhoudswerkzaamhed<strong>en</strong> in de tuin <strong>en</strong> persoonlijke begeleiding van<br />
ouder<strong>en</strong> <strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>.<br />
De markt voor deze vorm van persoonlijke di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> in Nederland behoort voor e<strong>en</strong><br />
groot <strong>deel</strong> tot het informele circuit. E<strong>en</strong> adviesraad br<strong>en</strong>gt e<strong>en</strong> advies uit om deze markt<br />
te ontdo<strong>en</strong> van zijn informele karakter <strong>en</strong> verwacht hiermee e<strong>en</strong> impuls te gev<strong>en</strong> aan<br />
de economische groei in ons land. Deze adviesraad stelt onder andere voor om tot e<strong>en</strong><br />
maximaal bedrag van € 300 loon per maand <strong>en</strong> voor maximaal 10 uur per week<br />
speciale regels te lat<strong>en</strong> geld<strong>en</strong> voor de markt voor persoonlijke di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing.<br />
Bijstandsgerechtigd<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gestimuleerd om met tijdelijk behoud van<br />
uitkering tot deze markt toe te tred<strong>en</strong>. De adviesraad spreekt de hoop uit dat deze<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> van daaruit kunn<strong>en</strong> doorgroei<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> volwaardige arbeidsinkom<strong>en</strong>, zodat<br />
ze ge<strong>en</strong> uitkering meer nodig hebb<strong>en</strong>. Er kan door de opdrachtgever (vrager naar<br />
persoonlijke di<strong>en</strong>st<strong>en</strong>) <strong>en</strong> opdrachtnemer (aanbieder van persoonlijke di<strong>en</strong>st<strong>en</strong>)<br />
gekoz<strong>en</strong> word<strong>en</strong> uit twee fiscale variant<strong>en</strong>.<br />
a<br />
Leg uit dat de verschuiving van persoonlijke di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing van informele naar formele<br />
economie kan leid<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> to<strong>en</strong>ame van de welvaart in <strong>en</strong>ge zin, maar niet in ruime<br />
zin.
c<br />
d<br />
Leg uit dat door de verschuiving van persoonlijke di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing van informele naar<br />
formele economie de <strong>deel</strong>name aan geregistreerde betaalde arbeid zowel bij<br />
laaggeschoold<strong>en</strong> als bij hooggeschoold<strong>en</strong> kan to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>.<br />
Bered<strong>en</strong>eer de verwachting dat op korte termijn variant 1 per saldo zal leid<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong><br />
afname van de overheidsontvangst<strong>en</strong> uit de inkomst<strong>en</strong>belasting.<br />
Naar aanleiding van het voorstel van de adviesraad ontstaat er in regeringskring<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
debat over de formalisering van persoonlijke di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing. Critici verwacht<strong>en</strong> dat met<br />
name variant 2 zal leid<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> verslechtering van de overheidsfinanciën. De minister<br />
van Financiën verwacht echter op termijn e<strong>en</strong> positief effect van variant 2 op het<br />
begrotingssaldo.<br />
Geef e<strong>en</strong> argum<strong>en</strong>t voor de verwachting van de minister.<br />
Vwo herexam<strong>en</strong> 2008 opgave 7<br />
25 Wat te do<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> overschot?<br />
In e<strong>en</strong> land heeft de overheid in de afgelop<strong>en</strong> dec<strong>en</strong>nia e<strong>en</strong> forse staatsschuld<br />
opgebouwd. De minister van Financiën verwacht dat aan het begin van 2006 de<br />
omvang van deze schuld 340 miljard euro zal zijn.<br />
De volg<strong>en</strong>de gegev<strong>en</strong>s zijn ontle<strong>en</strong>d aan de voorlopige begroting van 2006.<br />
Voor de kom<strong>en</strong>de jar<strong>en</strong> wordt uitgegaan van de volg<strong>en</strong>de prognoses omtr<strong>en</strong>t de<br />
economie van dit land:<br />
1 De economische groei zal ongeveer 3% per jaar bedrag<strong>en</strong>.<br />
2 Er zal e<strong>en</strong> overschot op de lop<strong>en</strong>de rek<strong>en</strong>ing van de betalingsbalans zijn.<br />
3 Door vergrijzing van de bevolking zull<strong>en</strong> er in verhouding meer inactiev<strong>en</strong> <strong>en</strong> minder<br />
actiev<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>.<br />
Bij de pres<strong>en</strong>tatie van de voorlopige begroting van 2006 ontstaat er e<strong>en</strong> discussie over<br />
het begrotingsoverschot: moet<strong>en</strong> we dit overschot gebruik<strong>en</strong> voor extra aflossing van<br />
de staatsschuld of voor andere doel<strong>en</strong>?<br />
De voorstanders van extra afloss<strong>en</strong> stell<strong>en</strong> voor het gehele overschot in te zett<strong>en</strong> voor<br />
extra aflossing van de staatsschuld. Zij wijz<strong>en</strong> er op dat het r<strong>en</strong>tebeslag (de r<strong>en</strong>telast<strong>en</strong><br />
in % van de totale overheidsuitgav<strong>en</strong>) in dit land te hoog is. Daarnaast gev<strong>en</strong> ze aan<br />
dat de toekomstige vergrijzing tot financiële problem<strong>en</strong> bij de overheid kan leid<strong>en</strong><br />
waardoor de internationale concurr<strong>en</strong>tiepositie van de bedrijv<strong>en</strong> in dit land in gevaar<br />
kan kom<strong>en</strong>.<br />
De teg<strong>en</strong>standers van extra afloss<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> als antwoord op de argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van de<br />
voorstanders twee stelling<strong>en</strong> geformuleerd:<br />
stelling 1- Als de overheid haar uitgav<strong>en</strong>quote (overheidsuitgav<strong>en</strong> in proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van het<br />
nationaal inkom<strong>en</strong>) de kom<strong>en</strong>de jar<strong>en</strong> stabiel houdt, zal bij e<strong>en</strong> gelijkblijv<strong>en</strong>d<br />
r<strong>en</strong>tebedrag het r<strong>en</strong>tebeslag toch minder word<strong>en</strong>.
a<br />
b<br />
c<br />
d<br />
e<br />
stelling 2 - Aangezi<strong>en</strong> er in 2005 al sprake is van e<strong>en</strong> nationaal spaaroverschot, zal<br />
extra afloss<strong>en</strong> ertoe leid<strong>en</strong> dat bedrijv<strong>en</strong> in het buit<strong>en</strong>land met onze binn<strong>en</strong>landse<br />
besparing<strong>en</strong> hun concurr<strong>en</strong>tiepositie gaan verbeter<strong>en</strong>.<br />
Berek<strong>en</strong> de staatsschuld aan het einde van 2006 als het voorstel van de voorstanders<br />
van extra afloss<strong>en</strong> wordt uitgevoerd.<br />
Leg uit hoe de vergrijzing tot financiële problem<strong>en</strong> bij de overheid kan leid<strong>en</strong>. Maak in<br />
de uitleg gebruik van één inkomst<strong>en</strong>post <strong>en</strong> één uitgav<strong>en</strong>post van de gegev<strong>en</strong><br />
begroting.<br />
Leg uit hoe financiële problem<strong>en</strong> bij de overheid kunn<strong>en</strong> leid<strong>en</strong> tot verslechtering van<br />
de internationale concurr<strong>en</strong>tiepositie van de bedrijv<strong>en</strong> in dit land.<br />
Welke prognose kan als argum<strong>en</strong>t di<strong>en</strong><strong>en</strong> om stelling 1 te onderbouw<strong>en</strong>? Verklaar het<br />
antwoord.<br />
Leg stelling 2 uit.<br />
Vwo herexam<strong>en</strong> 2006 opgave 4<br />
26 G<strong>en</strong>eratiebest<strong>en</strong>dig of gro<strong>en</strong>er?<br />
In september 2008 maakt de regering haar plann<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d. In tabel 1 staan de<br />
voornaamste inkomst<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitgav<strong>en</strong> van de rijksoverheid zoals die voor 2009 begroot<br />
zijn. Nadat de begroting is vastgesteld blijkt dat voor 2009 <strong>en</strong> 2010 e<strong>en</strong> daling van het<br />
bruto binn<strong>en</strong>lands product wordt verwacht <strong>en</strong> de regering d<strong>en</strong>kt over voorstell<strong>en</strong> om te<br />
bezuinig<strong>en</strong> op de overheidsuitgav<strong>en</strong>.<br />
De minister van Economische Zak<strong>en</strong> wijst op de negatieve gevolg<strong>en</strong> hiervan op de<br />
economische groei maar de minister van Financiën stelt hier teg<strong>en</strong>over: “Als we niet<br />
bezuinig<strong>en</strong>, belast<strong>en</strong> we de toekomstige g<strong>en</strong>eratie met onze huidige problem<strong>en</strong>.”<br />
E<strong>en</strong> oppositiepartij wil dat de regering zich meer richt op de verbetering van het milieu<br />
<strong>en</strong> daarbij rek<strong>en</strong>ing houdt met de gevolg<strong>en</strong> hiervan voor de secundaire <strong>en</strong> de tertiaire<br />
inkom<strong>en</strong>sverdeling. Deze oppositiepartij formuleert e<strong>en</strong> belastingplan waarbij ecotax<br />
wordt ingevoerd op alle milieuonvri<strong>en</strong>delijke product<strong>en</strong>. Het totale bedrag dat de<br />
overheid aan ecotax ontvangt, wordt aan de burger teruggegev<strong>en</strong> in de vorm van e<strong>en</strong><br />
hogere arbeidskorting; e<strong>en</strong> heffingskorting bij de inkomst<strong>en</strong>belasting die uitsluit<strong>en</strong>d<br />
geldt voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die betaalde arbeid verricht<strong>en</strong>. De oppositiepartij heeft e<strong>en</strong><br />
onderzoeksbureau de opdracht gegev<strong>en</strong> om het bestedingspatroon van huishoud<strong>en</strong>s<br />
t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van milieuvri<strong>en</strong>delijke <strong>en</strong> milieuonvri<strong>en</strong>delijke product<strong>en</strong> te analyser<strong>en</strong>. In<br />
tabel 2 staan de resultat<strong>en</strong> van dit onderzoek.
a<br />
b<br />
c<br />
Leg op basis van tabel 1 uit of de staatsschuld in 2009 zal stijg<strong>en</strong>, zal dal<strong>en</strong> of gelijk<br />
zal blijv<strong>en</strong>.<br />
De minister van Economische Zak<strong>en</strong> <strong>en</strong> de minister van Financiën verschill<strong>en</strong> van<br />
m<strong>en</strong>ing over de bezuiniging<strong>en</strong> op de overheidsuitgav<strong>en</strong>. Zij mak<strong>en</strong> beid<strong>en</strong> e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong><br />
persbericht, waarin ieder zijn standpunt t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van de bezuiniging<strong>en</strong> op de<br />
overheidsuitgav<strong>en</strong> beargum<strong>en</strong>teert.<br />
Schrijf het persbericht van de minister van Economische Zak<strong>en</strong> of het persbericht van<br />
de minister van Financiën. Geef eerst de gemaakte keuze aan <strong>en</strong> geef daarna het<br />
beargum<strong>en</strong>teerde standpunt weer.<br />
Op basis van het onderzoek wil de oppositiepartij e<strong>en</strong> onderbouwing van het<br />
belastingplan met daarbij aandacht voor:<br />
* het effect van het plan op de welvaart<br />
* het effect van het plan op de secundaire inkom<strong>en</strong>sverdeling<br />
* het effect van het plan op de tertiaire inkom<strong>en</strong>sverdeling<br />
Schrijf de onderbouwing van het belastingplan. De onderbouwing moet pass<strong>en</strong> in de<br />
gegev<strong>en</strong> context. Gebruik ongeveer 75 woord<strong>en</strong>.<br />
Herexam<strong>en</strong> <strong>vwo</strong> pilot 2010 opgave 4<br />
27 In de Miljo<strong>en</strong><strong>en</strong>nota van Reeland stond<strong>en</strong> maatregel<strong>en</strong> vermeld die het<br />
financieringstekort in 2005 op 4,25% van het nationale inkom<strong>en</strong> moest<strong>en</strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Het<br />
geraamde financieringstekort voor 2005 bedroeg € 21,1 miljard.<br />
a Is het totale bedrag dat het de regering van Reeland in 2005 moest l<strong>en</strong><strong>en</strong> groter dan,<br />
kleiner dan of gelijk aan € 21,1 miljard.<br />
b Berek<strong>en</strong> de geraamde waarde van het nationale inkom<strong>en</strong> in 2005 in miljard<strong>en</strong> euro (in<br />
één decimaal).<br />
c Op 31 december 2004 bedroeg de staatsschuld van Reeland € 337,9 miljard. Berek<strong>en</strong><br />
de geraamde staatsschuldquote op 31 december 2005 (in één decimaal).<br />
28 De situatie op de vermog<strong>en</strong>smarkt <strong>en</strong> de ontwikkeling van de inflatie hebb<strong>en</strong> invloed<br />
op de r<strong>en</strong>testand. Omgekeerd heeft de r<strong>en</strong>testand invloed op de inflatie <strong>en</strong> de<br />
vermog<strong>en</strong>smarkt.<br />
De vermog<strong>en</strong>smarkt kan word<strong>en</strong> opge<strong>deel</strong>d in de geldmarkt <strong>en</strong> de kapitaalmarkt. E<strong>en</strong><br />
voorbeeld van e<strong>en</strong> vermog<strong>en</strong>stitel die op de kapitaalmarkt wordt verhandeld, is e<strong>en</strong><br />
hypothecaire l<strong>en</strong>ing.<br />
a<br />
b<br />
Waarop is het onderscheid tuss<strong>en</strong> de geldmarkt <strong>en</strong> de kapitaalmarkt gebaseerd?<br />
Noem twee andere voorbeeld<strong>en</strong> van vermog<strong>en</strong>stitels die op de vermog<strong>en</strong>smarkt<br />
word<strong>en</strong> verhandeld.
c<br />
Het r<strong>en</strong>teperc<strong>en</strong>tage is niet voor uitgegev<strong>en</strong> hypothecaire l<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
obligatiel<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> hetzelfde. De hoogte van het r<strong>en</strong>teperc<strong>en</strong>tage is onder andere<br />
afhankelijk van de termijn waarvoor het r<strong>en</strong>teperc<strong>en</strong>tage is vastgelegd.<br />
Is het r<strong>en</strong>teperc<strong>en</strong>tage van hypothecaire l<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong> obligatiel<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> in het<br />
algeme<strong>en</strong> hoger of lager naarmate de r<strong>en</strong>tevaste termijn langer is? Verklaar je<br />
antwoord.<br />
In de figuur staat de ontwikkeling van de kapitaalmarktr<strong>en</strong>te <strong>en</strong> de inflatie voor e<strong>en</strong><br />
land in de periode 1991-2005 weergegev<strong>en</strong>.<br />
d<br />
e<br />
f<br />
g<br />
Uit de figuur kun je afleid<strong>en</strong> dat de kapitaalmarktr<strong>en</strong>te <strong>en</strong> de inflatie met elkaar in<br />
verband staan.<br />
Leg uit dat e<strong>en</strong> r<strong>en</strong>testijging de kost<strong>en</strong>inflatie kan stimuler<strong>en</strong>.<br />
Welke invloed heeft e<strong>en</strong> r<strong>en</strong>testijging op de koers<strong>en</strong> van aandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> obligaties?<br />
E<strong>en</strong> r<strong>en</strong>testijging kan ook leid<strong>en</strong> tot afname van de inflatie.<br />
Leg uit dat e<strong>en</strong> r<strong>en</strong>testijging de bestedingsinflatie kan afremm<strong>en</strong>.<br />
Uit de figuur kan de ontwikkeling van de reële kapitaalmarktr<strong>en</strong>te word<strong>en</strong> afgeleid.<br />
Is de reële kapitaalmarktr<strong>en</strong>te in 1997 t<strong>en</strong> opzichte van 1996 is gesteg<strong>en</strong>, gedaald of<br />
gelijk geblev<strong>en</strong>? Verklaar je antwoord met behulp van de figuur.<br />
29 Berek<strong>en</strong> de koers van e<strong>en</strong> staatsobligatie van € 10.000 met e<strong>en</strong> nominale r<strong>en</strong>te van<br />
4,5% op het mom<strong>en</strong>t dat de kapitaalmarktr<strong>en</strong>te.<br />
a 5% bedraagt;<br />
b 7% bedraagt;<br />
c 3% bedraagt.<br />
Je mag er van uitgaan dat de kopers van de obligatie alle<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> effectieve<br />
r<strong>en</strong>te, die 0,2 proc<strong>en</strong>t hoger is dan de kapitaalmarktr<strong>en</strong>te. Zij will<strong>en</strong> nominaal dus<br />
achtere<strong>en</strong>volg<strong>en</strong>s 5,2%, 7, 2% <strong>en</strong> 3,2% ontvang<strong>en</strong>.
30 Belasting<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> de belangrijkste bron van inkomst<strong>en</strong> van de overheid. Daarnaast<br />
zijn ook retributies e<strong>en</strong> inkomst<strong>en</strong>bron.<br />
a Wat is het verschil tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> belasting <strong>en</strong> e<strong>en</strong> retributie?<br />
b<br />
c<br />
d<br />
e<br />
f<br />
Belasting<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> de functie van inkomst<strong>en</strong>bron (budgettaire functie). Ze<br />
kunn<strong>en</strong> ook word<strong>en</strong> gebruikt om allerlei doelstelling<strong>en</strong> van economische politiek te<br />
realiser<strong>en</strong> (reguler<strong>en</strong>de functie).<br />
Noem drie doelstelling<strong>en</strong> van economische politiek die de Nederlandse overheid tracht<br />
te realiser<strong>en</strong>.<br />
In e<strong>en</strong> periode van onderbesteding kan de overheid besluit<strong>en</strong> de inkomst<strong>en</strong>belasting te<br />
gebruik<strong>en</strong> als instrum<strong>en</strong>t van de conjunctuurpolitiek.<br />
Zal de overheid in dat geval de inkomst<strong>en</strong>belasting verhog<strong>en</strong> dan wel verlag<strong>en</strong>?<br />
Verklaar het antwoord.<br />
Bij sommige belasting<strong>en</strong> is sprake van e<strong>en</strong> progressief tarief.<br />
Welke doelstelling van economische politiek tracht de overheid met dat progressieve<br />
tarief te realiser<strong>en</strong>? Verklaar het antwoord.<br />
In sommige CAO's wordt volledige prijscomp<strong>en</strong>satie afgesprok<strong>en</strong>. De progressie van<br />
de inkomst<strong>en</strong>belasting kan in tijd<strong>en</strong> van inflatie onbedoelde gevolg<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> voor de<br />
koopkracht van de werknemers die onder zo'n CAO vall<strong>en</strong>.<br />
Wat wordt verstaan onder volledige prijscomp<strong>en</strong>satie?<br />
Leg uit dat de koopkracht van werknemers door de progressie van de<br />
inkomst<strong>en</strong>belasting kan dal<strong>en</strong>, ook al krijg<strong>en</strong> ze volledige prijscomp<strong>en</strong>satie.<br />
31 Belegg<strong>en</strong> wint aan populariteit<br />
Net als in voorgaande maand<strong>en</strong> bested<strong>en</strong> beleggers het geld dat zij maandelijks<br />
overhoud<strong>en</strong> meestal niet volledig aan consumptieve doeleind<strong>en</strong>. Spaarrek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
blijv<strong>en</strong>, hoewel afnem<strong>en</strong>d tot 56%, de meest populaire bestemming, maar belegg<strong>en</strong><br />
wint langzaam aan populariteit. Inmiddels geeft 36% aan in ieder geval weer e<strong>en</strong> <strong>deel</strong><br />
te will<strong>en</strong> gaan belegg<strong>en</strong>. Beleggers beginn<strong>en</strong> vooral hun aversie teg<strong>en</strong> risicovolle<br />
sector<strong>en</strong> te verliez<strong>en</strong>. Slechts 35% vindt het e<strong>en</strong> slechte tijd om hierin te belegg<strong>en</strong>,<br />
teg<strong>en</strong> 53% twee maand<strong>en</strong> geled<strong>en</strong>.<br />
a<br />
b<br />
Daalt of stijgt de risicoaversie van beleggers volg<strong>en</strong>s het bericht. Licht je antwoord toe.<br />
Leg uit hoe je met behulp van onderstaande barometer uitsprak<strong>en</strong> over de mate van<br />
risicoaversie bij beleggers kan do<strong>en</strong>.
c<br />
E<strong>en</strong> belegger met e<strong>en</strong> hoge mate van risicoaversie krijgt e<strong>en</strong> aanbod om te belegg<strong>en</strong><br />
in aandel<strong>en</strong> of obligaties. De belegger twijfelt, wat raad jij hem aan? Motiveer je<br />
antwoord.<br />
32 <strong>Risico</strong>aversie in de tijd<br />
a<br />
b<br />
Wat verstaan we onder risicoaversie?<br />
In welk jaar <strong>en</strong> welke maand<strong>en</strong> was de risicoaversie het hoogst volg<strong>en</strong>s de postbank<br />
barometer. Licht je antwoord toe.<br />
c<br />
d<br />
Om jonge ondernemers te help<strong>en</strong> heeft de overheid diverse subsidiepakkett<strong>en</strong> klaar<br />
staan. E<strong>en</strong> greep uit het aanbod: de instapl<strong>en</strong>ing, de startl<strong>en</strong>ing, de solidaire l<strong>en</strong>ing, het<br />
behoud van het recht op werkloosheiduitkering voor beginn<strong>en</strong>de zelfstandig<strong>en</strong>, e<strong>en</strong><br />
onderbrekingsuitkering bij loopbaanonderbreking. Dus waarom zou je nog wacht<strong>en</strong> om<br />
te start<strong>en</strong>.<br />
Toch zijn het vaak druppels op e<strong>en</strong> gloei<strong>en</strong>de plaat. Door de huidige risicoaversie bij<br />
durfkapitalist<strong>en</strong>, bankiers <strong>en</strong> beleggers, is startkapitaal e<strong>en</strong> schaars goed. Maar ook<br />
omgekeerd zijn starters niet altijd bereid om kapitaal te stopp<strong>en</strong> in hun eig<strong>en</strong> nieuwe<br />
bedrijf.<br />
Op welke wijze probeert de overheid m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> te stimuler<strong>en</strong> e<strong>en</strong> bedrijf te beginn<strong>en</strong>?<br />
In de tekst is sprake van risicoaversie bij twee partij<strong>en</strong>. Welke zijn dat <strong>en</strong> waaruit<br />
bestaat volg<strong>en</strong>s jou die aversie.<br />
33 E<strong>en</strong> huis kop<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> beleggingshypotheek<br />
Jan wil op 40 jarige leeftijd e<strong>en</strong> huis kop<strong>en</strong> <strong>en</strong> besluit de hypothecaire verplichting<strong>en</strong> te<br />
dekk<strong>en</strong> met de aankoop van aandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> obligaties. Gedur<strong>en</strong>de 20 jaar betaalt hij<br />
alle<strong>en</strong> r<strong>en</strong>te <strong>en</strong> na die 20 jaar zou de verkoop van zijn aandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> obligaties de<br />
voldo<strong>en</strong>de moet<strong>en</strong> zijn om het gele<strong>en</strong>de geld af te loss<strong>en</strong>.<br />
a Noem 3 verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> aandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> obligaties.<br />
Jan belegt op 2 maart 2005 in staatsobligaties die 1 maart 2000 zijn uitgegev<strong>en</strong>. In het<br />
verzicht van voorwaard<strong>en</strong> voor deze l<strong>en</strong>ing (de prospectus) stond:<br />
* nominale waarde per obligatie € 1.000.-;<br />
* aflossing ine<strong>en</strong>s op 1 februari 2010;<br />
* jaarlijkse interest 5% van de nominale waarde.<br />
* de uitgiftekoers wordt na afloop van de inschrijving vastgesteld<br />
In 2005 is de kapitaalmarktr<strong>en</strong>te voor nieuw uitgegev<strong>en</strong> obligaties van dit type gelijk<br />
aan 3,75%.
c<br />
d<br />
e<br />
f<br />
Obligatie betek<strong>en</strong>t letterlijk verplichting. Welke verplichting<strong>en</strong> heeft de staat aan de<br />
houder van één staatsobligatie uit de serie van 1 maart 2000? Geef ook de bedrag<strong>en</strong><br />
van deze verplichting<strong>en</strong>.<br />
Van wie koopt Jan deze staatsobligatie? Van de staat of van e<strong>en</strong> ander? Motiveer je<br />
keuze.<br />
Is de koers waarvoor Jan deze obligaties koopt hoger of lager dan 1.000 euro?<br />
Motiveer je antwoord.<br />
Jan heeft als huiseig<strong>en</strong>aar met e<strong>en</strong> hypothecaire schuld op e<strong>en</strong> aantal manier<strong>en</strong> met<br />
de fiscus te mak<strong>en</strong>.<br />
Noem twee fiscale zak<strong>en</strong> waar Jan als huiseig<strong>en</strong>aar mee te mak<strong>en</strong> krijgt.<br />
Veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> vond<strong>en</strong> het niet slim van Jan om zijn huis te will<strong>en</strong> afloss<strong>en</strong> met de<br />
opbr<strong>en</strong>gst van zijn beleggingsportefeuille. Leg uit waarom zij dat zegg<strong>en</strong>.<br />
34 Kees Elsman heeft als doc<strong>en</strong>t natuurkunde al jar<strong>en</strong>lang e<strong>en</strong> muzikale hobby. Hij neemt<br />
muziek op van allerlei plaatselijke bandjes <strong>en</strong> speelt zelf ook nog in e<strong>en</strong> redelijk<br />
succesvolle band. Jaarlijks verschijnt er toch wel één cd uit zijn studio. Hij wil stopp<strong>en</strong><br />
met zijn werk als leraar <strong>en</strong> van zijn hobby wil hij zijn beroep mak<strong>en</strong>. Hij overweegt om<br />
daarbij als basis voor zijn onderneming “de e<strong>en</strong>manszaak” te kiez<strong>en</strong>. De eig<strong>en</strong>aar van<br />
e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>manszaak is persoonlijk aansprakelijk voor alle schuld<strong>en</strong> van het bedrijf.<br />
a Wat betek<strong>en</strong>t dit concreet voor hem?<br />
b<br />
c<br />
Aan e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>manszaak zijn, t<strong>en</strong> opzichte van andere ondernemingsvorm<strong>en</strong>,<br />
verschill<strong>en</strong>de nadel<strong>en</strong> verbond<strong>en</strong>.<br />
Noem vier nadel<strong>en</strong>.<br />
Wat bedoel<strong>en</strong> we met “de ondernemingsvorm”?<br />
35 De leadzanger van e<strong>en</strong> populaire band wil e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> opnamestudio beginn<strong>en</strong>. De<br />
e<strong>en</strong>manszaak lijkt voor hem niet haalbaar. Daarom zoekt hij partners om sam<strong>en</strong> met<br />
h<strong>en</strong> e<strong>en</strong> v<strong>en</strong>nootschap onder firma op te richt<strong>en</strong>.<br />
a Noem twee belangrijke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> vof.<br />
b Welk voor<strong>deel</strong> hebb<strong>en</strong> schuldeisers van e<strong>en</strong> vof t<strong>en</strong> opzichte van e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>manszaak.<br />
c<br />
d<br />
e<br />
Hieronder zie je zes uitsprak<strong>en</strong>. Kies of de uitspraak geldt voor e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>manszaak<br />
<strong>en</strong>/of vof of voor ge<strong>en</strong> van beide.<br />
a De onderneming is ge<strong>en</strong> rechtspersoon.<br />
b Snel besliss<strong>en</strong> is beter mogelijk.<br />
c Er is meer vermog<strong>en</strong> beschikbaar.<br />
d Alle<strong>en</strong> de onderneming is aansprakelijk.<br />
e De continuïteit is slecht.<br />
f De eig<strong>en</strong>aar is hoofdelijk aansprakelijk.<br />
Wat houdt het begrip hoofdelijke aansprakelijkheid in?<br />
E<strong>en</strong> havo leerling zegt dat de winst van e<strong>en</strong> v<strong>en</strong>nootschap onder firma belast wordt<br />
met v<strong>en</strong>nootschapsbelasting. Is deze bewering juist? Motiveer je antwoord.<br />
36 Na zev<strong>en</strong> jaar e<strong>en</strong> schildersbedrijf te hebb<strong>en</strong> gerund als e<strong>en</strong>manszaak besluit H<strong>en</strong>k<br />
Spaans zijn bedrijf om te zett<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> beslot<strong>en</strong> v<strong>en</strong>nootschap (BV).<br />
a De BV (het bedrijf) wordt dan zelf rechtspersoon. Wat wordt daarmee bedoeld?
c<br />
d<br />
H<strong>en</strong>k Spaans wil ook zijn bedrijf uitbreid<strong>en</strong>. Daarvoor heeft hij kapitaal nodig.<br />
Mag hij daartoe aandel<strong>en</strong> uitgev<strong>en</strong> via de effect<strong>en</strong>beurs? Motiveer je antwoord.<br />
Is H<strong>en</strong>k verplicht elk jaar e<strong>en</strong> Algem<strong>en</strong>e Vergadering van Aan<strong>deel</strong>houders uit te<br />
schrijv<strong>en</strong>.<br />
Drie jaar daarvoor was e<strong>en</strong> oud werknemer van H<strong>en</strong>k, Jan van Strat<strong>en</strong>, e<strong>en</strong><br />
schildersbedrijf gestart in e<strong>en</strong> naburige start. Jan had vorig jaar ook e<strong>en</strong> BV opgericht.<br />
Vorige week stond er in e<strong>en</strong> krant te lez<strong>en</strong> dat na e<strong>en</strong> groot onderzoek naar<br />
boekhoudfraude in de schildersbranche er ‘op de Amsterdamse effect<strong>en</strong>beurs e<strong>en</strong><br />
lev<strong>en</strong>dige handel in de aandel<strong>en</strong> van schildergroep “J v S” was ontstaan na ontdekking<br />
van dezer fraude.<br />
Zou de “J v S” uit het krant<strong>en</strong>artikel de oud werknemer van H<strong>en</strong>k kunn<strong>en</strong> zijn? Motiveer<br />
je antwoord?<br />
37 Loes Markering is p<strong>en</strong>ningmeester van de rijver<strong>en</strong>iging “Jolly Jumper”. Aan de<br />
boekhouding van de ver<strong>en</strong>iging ontle<strong>en</strong>t ze de volg<strong>en</strong>de gegev<strong>en</strong>s (bedrag<strong>en</strong> in<br />
euro’s).<br />
* LPRV staat voor Landelijke Pony Rij Ver<strong>en</strong>iging<br />
Daarnaast zijn er <strong>en</strong>kele andere gegev<strong>en</strong>s:<br />
− De contributie van Jolly Jumper voor 2008 bedraagt € 75,- per lid per jaar.<br />
− De contributie van Jolly Jumper voor 2009 bedraagt € 85,- per lid per jaar.<br />
− De totale bat<strong>en</strong> bestaan voor 30% uit contributies.<br />
a Heeft Jolly Jumper het jaar 2008 met e<strong>en</strong> positief of met e<strong>en</strong> negatief resultaat<br />
afgeslot<strong>en</strong>? Motiveer het antwoord.<br />
b Berek<strong>en</strong> het aantal led<strong>en</strong> van Jolly Jumper in 2008.<br />
Aanvull<strong>en</strong>de gegev<strong>en</strong>s van Jolly Jumper zijn:<br />
− In 2008 is alle achterstallige contributie over eerdere jar<strong>en</strong> ontvang<strong>en</strong>.<br />
− Per 31 december 2008 hebb<strong>en</strong> 4 led<strong>en</strong> hun contributie over 2008 nog niet betaald.<br />
− Per 31 december 2008 hebb<strong>en</strong> 8 led<strong>en</strong> hun contributie over 2009 reeds betaald.
− Alle ontvangst<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitgav<strong>en</strong> gaan via de bank.<br />
c Stel met behulp van de verstrekte gegev<strong>en</strong>s de balans van Jolly Jumper per 31<br />
december 2008 sam<strong>en</strong>. Vul de bijlage bij deze vraag in.<br />
38 Hieronder staan <strong>en</strong>kele gegev<strong>en</strong>s over de financiën van de Reelandse rijksoverheid,<br />
ontle<strong>en</strong>d aan haar Miljo<strong>en</strong><strong>en</strong>nota 2005. De bedrag<strong>en</strong> luid<strong>en</strong> in miljard<strong>en</strong> euro’s.<br />
Totale ontvangst<strong>en</strong> 167<br />
Totale uitgav<strong>en</strong> 202<br />
Waarvan:<br />
Aflossing<strong>en</strong> op de staatsschuld 10<br />
R<strong>en</strong>te over de staatsschuld 23<br />
a Berek<strong>en</strong> de verwachte omvang van het financieringstekort over 2005.<br />
Op 1 januari 2005 bedroeg de staatsschuld € 315 miljard.<br />
b Berek<strong>en</strong> de verwachte omvang van de staatsschuld op 31 december 2005.<br />
Op 31 december 2004 was de staatsschuld 70% van het nationale inkom<strong>en</strong> van 2004.<br />
De regering wil dat dit perc<strong>en</strong>tage de kom<strong>en</strong>de jar<strong>en</strong> gelijk blijft.<br />
Stel verder dat het nationale inkom<strong>en</strong> in 2005 is gegroeid met 3,5%.<br />
c Berek<strong>en</strong> hoe groot het financieringstekort volg<strong>en</strong>s de gegev<strong>en</strong> doelstelling over 2005<br />
had mog<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
d<br />
e<br />
f<br />
De ontvangst<strong>en</strong> van de rijksoverheid in 2005 werd<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s de Miljo<strong>en</strong><strong>en</strong>nota 2005<br />
geraamd op € 167 miljard; het totale bedrag van de collectieve last<strong>en</strong> werd begroot op<br />
€ 234 miljard.<br />
Noem e<strong>en</strong> onder<strong>deel</strong> van de collectieve last<strong>en</strong> dat niet tot de ontvangst<strong>en</strong> van de<br />
rijksoverheid behoort.<br />
In het kader van de werkloosheidsbestrijding wil de regering de druk van de collectieve<br />
last<strong>en</strong> de kom<strong>en</strong>de jar<strong>en</strong> omlaag br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Leg uit dat de werkloosheid kan afnem<strong>en</strong> als de collectieve last<strong>en</strong>druk omlaag gaat.<br />
E<strong>en</strong> stijging van de staatsschuld kan het strev<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> lagere collectieve last<strong>en</strong>druk<br />
doorkruis<strong>en</strong>.<br />
Leg uit dat e<strong>en</strong> stijging van de staatsschuld aanleiding kan gev<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> verhoging<br />
van de collectieve last<strong>en</strong>druk.
39 Toekomstmuziek?<br />
Agnes Allegroot is e<strong>en</strong> jonge musici<strong>en</strong>ne die moeilijk werk kan vind<strong>en</strong>. Agnes<br />
overweegt daarom e<strong>en</strong> winkel in muziekinstrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> te beginn<strong>en</strong> waarmee zij vooral<br />
jonger<strong>en</strong> wil bereik<strong>en</strong>. Die winkel moet in januari 2012 de deur<strong>en</strong> op<strong>en</strong><strong>en</strong>. In 20<strong>11</strong> doet<br />
Agnes sam<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> adviesbureau voor start<strong>en</strong>de ondernemers e<strong>en</strong> onderzoek naar<br />
de kans<strong>en</strong> van zo’n winkel. Dat levert de onderstaande gegev<strong>en</strong>s op. De gegev<strong>en</strong>s<br />
over de jar<strong>en</strong> na 2010 zijn schatting<strong>en</strong>.<br />
* conjuncturele situatie<br />
In 2009 was er sprake van laagconjunctuur <strong>en</strong> in 2010 toonde de conjunctuur tek<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
van herstel. Sommige deskundig<strong>en</strong> verwacht<strong>en</strong> dat het herstel in 20<strong>11</strong> doorzet <strong>en</strong> dat<br />
de economie ook na 2012 zal blijv<strong>en</strong> groei<strong>en</strong>. Andere deskundig<strong>en</strong> zijn minder<br />
optimistisch <strong>en</strong> verwacht<strong>en</strong> dat de groei van de economie na 2012 weer zal inzakk<strong>en</strong>.<br />
* <strong>informatie</strong>- <strong>en</strong> communicatietechnologie (ICT)<br />
Er zijn in dit land nog maar weinig winkels in muziekinstrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die gebruik mak<strong>en</strong><br />
van het internet. Slechts e<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele winkel heeft e<strong>en</strong> verkoopsite waarop het aanbod<br />
van nieuwe <strong>en</strong> tweedehands instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> met bijbehor<strong>en</strong>de prijs te vind<strong>en</strong> is én<br />
waarop regelmatig acties zoals stuntverkop<strong>en</strong> <strong>en</strong> korting<strong>en</strong> te vind<strong>en</strong> zijn.<br />
* personeel <strong>en</strong> vermog<strong>en</strong><br />
Het aantrekk<strong>en</strong> van personeel is in de eerste jar<strong>en</strong> onhaalbaar zodat de vri<strong>en</strong>d van<br />
Agnes ook regelmatig in de winkel zal werk<strong>en</strong>. De start van de winkel is alle<strong>en</strong> mogelijk<br />
als de bank daarvoor e<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong>lijke l<strong>en</strong>ing wil verstrekk<strong>en</strong>.<br />
* afzet, kost<strong>en</strong>, opbr<strong>en</strong>gst<strong>en</strong><br />
Agnes heeft onderstaande grafiek gemaakt van de totale kost<strong>en</strong>, de totale opbr<strong>en</strong>gst<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> de verwachte afzet voor het startjaar 2012.
a<br />
b<br />
c<br />
d<br />
De conjunctuur kan zich na 2012 zodanig ontwikkel<strong>en</strong> dat de kans van slag<strong>en</strong> van de<br />
winkel van Agnes groter wordt, maar ook zodanig dat die kans kleiner wordt.<br />
Geef daarvoor e<strong>en</strong> verklaring <strong>en</strong> gebruik daarbij de verwachte afzetontwikkeling in<br />
combinatie met het break-ev<strong>en</strong>punt in het startjaar. Betrek in het antwoord zowel de<br />
grotere kans als de kleinere kans.<br />
Agnes vraagt zich af of zij de winkel zal voer<strong>en</strong> als e<strong>en</strong>manszaak of, sam<strong>en</strong> met haar<br />
vri<strong>en</strong>d, als v<strong>en</strong>nootschap onder firma.<br />
Bij welke van beide bedrijfsvorm<strong>en</strong> zal de bereidheid van de bank om bedrijfskrediet te<br />
verstrekk<strong>en</strong> het grootst zijn? Verklaar het antwoord.<br />
De verandering van de afzet in 2012 t<strong>en</strong> opzichte van 20<strong>11</strong> van alle winkels in<br />
muziekinstrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, wordt voor 60% veroorzaakt door de prijsverandering van<br />
muziekinstrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
Laat met e<strong>en</strong> berek<strong>en</strong>ing van de prijselasticiteit zi<strong>en</strong> dat de vraag naar<br />
muziekinstrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> prijsinelastisch is.<br />
In e<strong>en</strong> gesprek met het adviesbureau zegt Agnes dat zij zich als prijsvechter e<strong>en</strong> plaats<br />
op de markt zal prober<strong>en</strong> te verover<strong>en</strong>. Het adviesbureau vindt dat ge<strong>en</strong> verstandige<br />
keuze: “Uw keuze br<strong>en</strong>gt grote risico’s met zich mee <strong>en</strong> er zijn in uw geval betere<br />
manier<strong>en</strong> om de concurr<strong>en</strong>tie aan te gaan.”<br />
Beschrijf e<strong>en</strong> risico dat Agnes loopt als zij kiest voor ‘prijsvecht<strong>en</strong>’ <strong>en</strong> beschrijf e<strong>en</strong><br />
alternatieve manier om de concurr<strong>en</strong>tie aan te gaan. De beschrijving<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> pass<strong>en</strong><br />
in de gegev<strong>en</strong> context. Gebruik ongeveer 75 woord<strong>en</strong>.<br />
40 Klassieke tragedie
Griek<strong>en</strong>land is lid van de Economische <strong>en</strong> Monetaire Unie (EMU). De Griekse overheid<br />
heeft zich al jar<strong>en</strong> rijk gerek<strong>en</strong>d: haar economische cijfers blijk<strong>en</strong> niet altijd betrouwbaar<br />
<strong>en</strong> de overheidsfinanciën hebb<strong>en</strong> te lijd<strong>en</strong> onder fraude <strong>en</strong> bureaucratie. Door te hoge<br />
overheidsuitgav<strong>en</strong> <strong>en</strong> door gevolg<strong>en</strong> van de kredietcrisis is in 2009 het begrotingstekort<br />
opgelop<strong>en</strong> tot 12,7% <strong>en</strong> de staatsschuld tot 120% van het bruto binn<strong>en</strong>lands product<br />
(bbp): veel hoger dan de norm<strong>en</strong> in het stabiliteits- <strong>en</strong> groeipact (bron 1). Door de crisis<br />
lukt het vrijwel ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel land om zich te houd<strong>en</strong> aan de str<strong>en</strong>ge regels van dit pact.<br />
De overheidsfinanciën zijn in Griek<strong>en</strong>land ernstig uit balans, waardoor de stabiliteit van<br />
de euro gevaar loopt. De relatief hoge staatsschuld van land<strong>en</strong> zoals Griek<strong>en</strong>land heeft<br />
gevolg<strong>en</strong> voor de r<strong>en</strong>te <strong>en</strong> de inflatie in deze land<strong>en</strong> <strong>en</strong> kan uiteindelijk zelfs de waarde<br />
van de euro onder druk zett<strong>en</strong>.<br />
Gebruik bov<strong>en</strong>staande tekst <strong>en</strong> cartoon.<br />
a<br />
Citeer de zin uit bov<strong>en</strong>staande tekst die het beste weergeeft wat bov<strong>en</strong>staande cartoon<br />
wil uitdrukk<strong>en</strong>.<br />
De afspraak in het stabiliteits- <strong>en</strong> groeipact die voorschrijft dat het niet toegestaan is<br />
dat EMU-land<strong>en</strong> elkaar financieel bijstaan, is bedoeld om het risico op moreel<br />
wangedrag (moral hazard) van e<strong>en</strong> EMU-land te verklein<strong>en</strong>.<br />
Gebruik bron 1.<br />
b<br />
Noem de afspraak in het stabiliteits- <strong>en</strong> groeipact die het risico op moreel wangedrag<br />
van e<strong>en</strong> EMU-land juist zou kunn<strong>en</strong> vergrot<strong>en</strong> <strong>en</strong> leg dit verband uit.
c<br />
Om te voorkom<strong>en</strong> dat de financiële problem<strong>en</strong> onbeheersbaar word<strong>en</strong>, zal Griek<strong>en</strong>land<br />
in snel tempo de staatsschuld moet<strong>en</strong> afloss<strong>en</strong>. De Griekse overheid zal daartoe<br />
overheidsuitgav<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> beperk<strong>en</strong> <strong>en</strong> overheidsinkomst<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> verhog<strong>en</strong>. In<br />
2010 heerst er twijfel op de financiële markt<strong>en</strong> of Griek<strong>en</strong>land vanaf 20<strong>11</strong> de<br />
staatsschuld <strong>en</strong> het begrotingstekort omlaag kan br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> in de richting van de EMUafsprak<strong>en</strong>.<br />
Maak van de onderstaande zinn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> juiste economische red<strong>en</strong>ering.<br />
Griek<strong>en</strong>land heeft jar<strong>en</strong>lang zijn begrotingstekort …(1)… voorgesteld dan het werkelijk<br />
was. Internationale beleggers vind<strong>en</strong> Griekse …(2)…, die word<strong>en</strong> aangebod<strong>en</strong> om dit<br />
tekort te financier<strong>en</strong>, te riskant <strong>en</strong> vermijd<strong>en</strong> ze. De door de Griekse overheid …(3)…<br />
r<strong>en</strong>te loopt snel op tot 7,25 proc<strong>en</strong>t, twee maal zo hoog als de r<strong>en</strong>te die geldt voor de<br />
Nederlandse overheid. De gesteg<strong>en</strong> r<strong>en</strong>te voor nieuwe staatsl<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> maakt het<br />
…(4)… om te bezuinig<strong>en</strong> op de …(5)….<br />
Kies uit:<br />
bij (1) hoger / lager<br />
bij (2) aandel<strong>en</strong> / obligaties<br />
bij (3) te betal<strong>en</strong> / te ontvang<strong>en</strong><br />
bij (4) meer noodzakelijk / minder noodzakelijk<br />
bij (5) betalingsbalans / overheidsbegroting<br />
Op ECONIEUWS.NL staat e<strong>en</strong> weblog met twee reacties van Nederlanders op de<br />
vraag: Wat do<strong>en</strong> we met de Griek<strong>en</strong>?<br />
De reactie van Tim:<br />
”Laat Griek<strong>en</strong>land gewoon lekker failliet gaan. Ze hebb<strong>en</strong> geprofiteerd van de<br />
voordel<strong>en</strong> van de EMU, hebb<strong>en</strong> onjuiste <strong>informatie</strong> verstrekt <strong>en</strong> zijn er nooit voor<br />
gestraft. Griek<strong>en</strong>land vormt nog ge<strong>en</strong> 5% van de economie van de EMU. Waarom<br />
moet<strong>en</strong> wij gaan betal<strong>en</strong> voor ‘hun feestje’?<br />
Door het onverantwoorde gedrag van de Griekse overheid dal<strong>en</strong> de<br />
obligatiekoers<strong>en</strong> <strong>en</strong> kom<strong>en</strong> onze p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong><strong>en</strong> in gevaar.<br />
Dat zit zo: ……………”<br />
Sylvester is het niet met Tim e<strong>en</strong>s. Hij reageert: ”Griek<strong>en</strong>land failliet lat<strong>en</strong> gaan,<br />
onmogelijk. E<strong>en</strong> land blijft bestaan. De r<strong>en</strong>te die Griek<strong>en</strong>land nu moet betal<strong>en</strong> voor<br />
l<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> kan het nooit financier<strong>en</strong> zonder hulp. Het Internationaal Monetair Fonds<br />
(IMF) <strong>en</strong> de andere EMU-land<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> Griek<strong>en</strong>land te hulp moet<strong>en</strong> schiet<strong>en</strong> met<br />
l<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>. Die word<strong>en</strong> verstrekt in ruil voor structurele hervorming<strong>en</strong> van de economie.<br />
Griek<strong>en</strong>land wordt onder toezicht gesteld van het IMF <strong>en</strong> Europa. Dat is voldo<strong>en</strong>de<br />
straf.<br />
Zonder structurele hervorming van de overheidsfinanciën zal Griek<strong>en</strong>land die<br />
l<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> niet terug kunn<strong>en</strong> betal<strong>en</strong> <strong>en</strong> komt de stabiliteit van de euro in gevaar.<br />
Dat zit zo: ……………”<br />
Gebruik ev<strong>en</strong>tueel naar eig<strong>en</strong> inzicht bron 1 <strong>en</strong> bron 2.
d<br />
1)<br />
De Eurogroep bestaat uit de ministers van Financiën van de EMU-land<strong>en</strong>.<br />
Kies één van de twee reacties: Tim óf Sylvester. Schrijf deze naam op <strong>en</strong> schrijf<br />
daarna het vervolg van de reactie, waarbij je de vetgedrukte zin uitlegt. Gebruik<br />
ongeveer 60 woord<strong>en</strong>.<br />
41 Begrotingspolitiek <strong>en</strong> EMU<br />
E<strong>en</strong> overheid kan door middel van de belastingtariev<strong>en</strong> <strong>en</strong> de overheidsuitgav<strong>en</strong><br />
begrotingspolitiek voer<strong>en</strong> <strong>en</strong> zo de conjuncturele situatie in het land prober<strong>en</strong> te<br />
beïnvloed<strong>en</strong>. Veel politici zijn van m<strong>en</strong>ing dat e<strong>en</strong> dergelijke begrotingspolitiek<br />
anticyclisch moet zijn, maar dat tegelijkertijd de overheidsuitgav<strong>en</strong>quote* moet dal<strong>en</strong>.<br />
Veel econom<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> niets in deze vorm van anticyclische begrotingspolitiek bij e<strong>en</strong><br />
neergaande conjunctuur. Zij wijz<strong>en</strong> onder andere op het gevaar dat e<strong>en</strong> dergelijk beleid<br />
e<strong>en</strong> negatief effect kan hebb<strong>en</strong> op de particuliere investering<strong>en</strong>.<br />
* overheidsuitgav<strong>en</strong> in proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van het nationale product<br />
a<br />
b<br />
Leg uit dat volg<strong>en</strong>s de bedoelde politici bij e<strong>en</strong> neergaande conjunctuur de<br />
belastingtariev<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verlaagd om hun doel, stimuler<strong>en</strong> conjunctuur én<br />
verlag<strong>en</strong> overheidsuitgav<strong>en</strong>quote, te bereik<strong>en</strong>.<br />
Geef e<strong>en</strong> verklaring voor het door de bedoelde econom<strong>en</strong> gevreesde negatieve effect<br />
van deze verlaging van de belastingtariev<strong>en</strong>.<br />
De Economische <strong>en</strong> Monetaire Unie (EMU) beperkt de mogelijkhed<strong>en</strong> om<br />
begrotingspolitiek te voer<strong>en</strong>: het financieringstekort mag namelijk niet groter zijn dan<br />
3% van het nationale product. Om aan deze voorwaarde te voldo<strong>en</strong>, wordt in e<strong>en</strong> EMUland<br />
vastgelegd dat de overheidsuitgav<strong>en</strong> (exclusief aflossing staatsschuld) jaarlijks<br />
mog<strong>en</strong> groei<strong>en</strong> met hetzelfde perc<strong>en</strong>tage als de tr<strong>en</strong>dmatige economische groei**.<br />
** de verwachte gemiddelde jaarlijkse groei van het nationaal product gedur<strong>en</strong>de e<strong>en</strong><br />
bepaalde periode<br />
Over 2004 zijn van de overheid van dit EMU-land de volg<strong>en</strong>de gegev<strong>en</strong>s bek<strong>en</strong>d:<br />
• Nationaal product € 315,38 miljard<br />
• Belastingontvangst<strong>en</strong> € 90,76 miljard; overige ontvangst<strong>en</strong> heeft de overheid niet<br />
• Aflossing staatsschuld € 9,25 miljard<br />
• Financieringstekort 2,4% van het nationale product<br />
De tr<strong>en</strong>dmatige economische groei bedraagt 4%. In 2005 groeit het nationale product<br />
naar verwachting met 2% tot € 321,69 miljard. De belastingontvangst<strong>en</strong> groei<strong>en</strong> in<br />
2005 naar verwachting met 2,5% tot € 93,03 miljard.<br />
c Berek<strong>en</strong> voor 2004 de overheidsuitgav<strong>en</strong>quote (exclusief aflossing staatsschuld).
d<br />
e<br />
Zijn de belasting<strong>en</strong> in dit land proportioneel, progressief of degressief? Verklaar het<br />
antwoord.<br />
Voldoet dit land in 2005 aan de EMU-voorwaarde met betrekking tot het<br />
financieringstekort bij de maximaal toegestane groei van de overheidsuitgav<strong>en</strong>?<br />
Verklaar het antwoord met behulp van e<strong>en</strong> berek<strong>en</strong>ing.<br />
42 Profiter<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> de hoge inkom<strong>en</strong>s?<br />
De S<strong>en</strong>aat van de Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong> van Amerika (VS) heeft het plan van presid<strong>en</strong>t<br />
Bush goedgekeurd om in de periode tot 20<strong>11</strong> de belasting<strong>en</strong> te verlag<strong>en</strong> met $ 1.700<br />
miljard. Dit belastingvoor<strong>deel</strong> wordt als volgt ver<strong>deel</strong>d over de 180 miljo<strong>en</strong><br />
inkom<strong>en</strong>strekkers in de VS. E<strong>en</strong>derde van de $ 1.700 miljard belastingverlaging gaat<br />
naar inkom<strong>en</strong>strekkers met e<strong>en</strong> bruto jaarinkom<strong>en</strong> van meer dan $ 375.000. Deze<br />
groep topinkom<strong>en</strong>s omvat 1 proc<strong>en</strong>t van de inkom<strong>en</strong>strekkers. Ook de<br />
inkom<strong>en</strong>strekkers met e<strong>en</strong> bruto jaarinkom<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> $ 72.000 <strong>en</strong> $ 375.000 krijg<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong>derde <strong>deel</strong> van de belastingverlaging. Deze groep midd<strong>en</strong>inkom<strong>en</strong>s omvat 19<br />
proc<strong>en</strong>t van de inkom<strong>en</strong>strekkers. De rest van de belastingverlaging is voor de<br />
inkom<strong>en</strong>strekkers met de laagste inkom<strong>en</strong>s. Vooraanstaande econom<strong>en</strong> reager<strong>en</strong><br />
ver<strong>deel</strong>d op de plann<strong>en</strong> tot belastingverlaging van Bush. Voorstanders bewer<strong>en</strong> dat het<br />
plan van Bush in de periode tot 20<strong>11</strong> maar liefst 1,6 miljo<strong>en</strong> ban<strong>en</strong> zal schepp<strong>en</strong>,<br />
waardoor de werkloosheid daalt tot 4,6 proc<strong>en</strong>t van de beroepsbevolking.<br />
Teg<strong>en</strong>standers bewer<strong>en</strong> dat het plan van Bush tot vergroting van de<br />
inkom<strong>en</strong>sverschill<strong>en</strong> leidt <strong>en</strong> te laat komt om e<strong>en</strong> recessie te voorkom<strong>en</strong>. Deze<br />
econom<strong>en</strong> vrez<strong>en</strong> dat de conjuncturele gevolg<strong>en</strong> van het belastingplan van Bush te<br />
lang op zich lat<strong>en</strong> wacht<strong>en</strong>. Daardoor kan het anticyclische begrotingsbeleid dat zij<br />
w<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, zelfs word<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>gewerkt.<br />
a Berek<strong>en</strong> de totale belastingverlaging tot 20<strong>11</strong> per inkom<strong>en</strong>strekker uit de groep met de<br />
laagste inkom<strong>en</strong>s volg<strong>en</strong>s het plan van Bush (afgerond op hele dollars).<br />
b Leg uit hoe e<strong>en</strong> belastingverlaging tot daling van de conjunctuurwerkloosheid kan<br />
leid<strong>en</strong>.<br />
c<br />
d<br />
Leg uit hoe e<strong>en</strong> belastingverlaging tot daling van de structuurwerkloosheid kan leid<strong>en</strong>.<br />
Werkt het plan van Bush anticyclisch voor de conjunctuur, als de conjuncturele<br />
gevolg<strong>en</strong> merkbaar word<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> hoogconjunctuur? Verklaar het antwoord.<br />
43 Wat te do<strong>en</strong> met meevallers?<br />
Bij de pres<strong>en</strong>tatie van de begroting voor 2003 maakte e<strong>en</strong> regering melding van e<strong>en</strong><br />
meevaller die nog niet in de begroting voor 2003 was verwerkt. In de politiek ontstond<br />
e<strong>en</strong> discussie over de aanw<strong>en</strong>ding van deze meevaller. Sommig<strong>en</strong> wild<strong>en</strong> die<br />
gebruik<strong>en</strong> voor belastingverlaging, ander<strong>en</strong> voor extra overheidsbesteding<strong>en</strong> <strong>en</strong> weer<br />
ander<strong>en</strong> voor extra aflossing op de staatsschuld. In de tabel zijn deze beleidsvariant<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aantal gevolg<strong>en</strong> ervan sam<strong>en</strong>gevat.
De variant<strong>en</strong> 1 <strong>en</strong> 2 hebb<strong>en</strong> invloed op het nationale inkom<strong>en</strong> in 2003. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> deze variant<strong>en</strong> gevolg<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> voor de inflatie. Variant 3 heeft in 2003 ge<strong>en</strong><br />
invloed op het nationale inkom<strong>en</strong> <strong>en</strong> kan de kom<strong>en</strong>de jar<strong>en</strong> meer ruimte bied<strong>en</strong> voor<br />
uitgav<strong>en</strong> aan nieuw beleid.<br />
a Leg uit dat bij variant 1 de kans op loonkost<strong>en</strong>inflatie kan afnem<strong>en</strong>.<br />
b Berek<strong>en</strong> bij variant 1 de omvang van het inverdi<strong>en</strong>effect bij de belasting<strong>en</strong>.<br />
c Leg uit dat bij variant 2 de kans op bestedingsinflatie groter is dan bij variant 1.<br />
d Leg uit dat variant 3 de kom<strong>en</strong>de jar<strong>en</strong> meer ruimte kan bied<strong>en</strong> voor uitgav<strong>en</strong> aan<br />
nieuw beleid.<br />
44 Uit de Miljo<strong>en</strong><strong>en</strong>nota van Oranjeland in 2006 bleek dat het kabinet er tot dan toe in<br />
geslaagd was om het financieringstekort in proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van het nationale inkom<strong>en</strong> met<br />
e<strong>en</strong> halve proc<strong>en</strong>tpunt per jaar te verminder<strong>en</strong>. Het begrotingstekort in proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van<br />
het nationale inkom<strong>en</strong> stijgt echter nog.<br />
a Leg uit dat het financieringstekort kan dal<strong>en</strong> terwijl het begrotingstekort stijgt.<br />
b<br />
c<br />
d<br />
e<br />
f<br />
g<br />
h<br />
In 2006 moest het financieringstekort volg<strong>en</strong>s de Miljo<strong>en</strong><strong>en</strong>nota uitkom<strong>en</strong> op € 19,7<br />
miljard; dat zou 3,75% van het nationale inkom<strong>en</strong> zijn. De staatsschuldquote zou eind<br />
2006 gelijk moet<strong>en</strong> zijn aan de staatsschuldquote eind 2005, namelijk 73% van het<br />
nationale inkom<strong>en</strong>.<br />
Berek<strong>en</strong> de geraamde staatsschuld eind 2006 (in miljard<strong>en</strong> euro’s in één decimaal<br />
nauwkeurig).<br />
Berek<strong>en</strong> de geraamde proc<strong>en</strong>tuele groei van het nationale inkom<strong>en</strong> in 2006 t<strong>en</strong><br />
opzichte van 2005 (in één decimaal nauwkeurig).<br />
Door de grote staatsschuld zijn in e<strong>en</strong> land als Oranjeland de overheidsuitgav<strong>en</strong> zeer<br />
gevoelig voor e<strong>en</strong> stijging van de r<strong>en</strong>te op de kapitaalmarkt. Anderzijds wordt de r<strong>en</strong>te<br />
op de kapitaalmarkt beïnvloed door de stand van zak<strong>en</strong> met betrekking tot de<br />
overheidsfinanciën.<br />
Veronderstel dat de Oranjelandse overheid de collectieve last<strong>en</strong>druk niet wil lat<strong>en</strong><br />
stijg<strong>en</strong>. Veronderstel verder dat bezuiniging<strong>en</strong> op de overheidsuitgav<strong>en</strong> om<br />
conjuncturele red<strong>en</strong><strong>en</strong> minder gew<strong>en</strong>st zijn.<br />
In welke conjuncturele situatie zijn bezuiniging<strong>en</strong> op de overheidsuitgav<strong>en</strong> minder<br />
gew<strong>en</strong>st? Verklaar het antwoord.<br />
Leg uit dat onder de g<strong>en</strong>oemde veronderstelling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> r<strong>en</strong>testijging op de<br />
kapitaalmarkt tot nieuwe r<strong>en</strong>testijging<strong>en</strong> kan leid<strong>en</strong>.<br />
Omdat de overheid de collectieve last<strong>en</strong>druk niet wilde lat<strong>en</strong> stijg<strong>en</strong>, werd de koppeling<br />
tuss<strong>en</strong> onder andere de sociale uitkering<strong>en</strong> <strong>en</strong>erzijds <strong>en</strong> de lon<strong>en</strong> in de marktsector<br />
anderzijds de laatste ti<strong>en</strong> jaar slechts sporadisch toegepast.<br />
Sommig<strong>en</strong> bewer<strong>en</strong> dat de ontkoppeling van de sociale uitkering<strong>en</strong> <strong>en</strong> de lon<strong>en</strong> in de<br />
marktsector het functioner<strong>en</strong> van de arbeidsmarkt bevordert.<br />
Welke invloed heeft deze ontkoppeling op de personele inkom<strong>en</strong>sverdeling? Verklaar<br />
je antwoord.<br />
Leg uit dat door deze ontkoppeling de kwalitatieve structuurwerkloosheid kan afnem<strong>en</strong>.<br />
Leg uit dat door deze ontkoppeling de kwantitatieve structuurwerkloosheid kan<br />
afnem<strong>en</strong>.<br />
45 Uit e<strong>en</strong> krant (mei 1999):<br />
Meevallers beschikbaar als extraatje voor laagstbetaald<strong>en</strong><br />
Nu er bij de rijksoverheid belastingmeevallers zijn, ligt het voor de hand dat de overheid<br />
volg<strong>en</strong>d jaar iets extra’s doet voor de laagstbetaald<strong>en</strong>. In de rijksbegroting voor volg<strong>en</strong>d
jaar wordt geld uitgetrokk<strong>en</strong> voor dit extraatje. Door de regering is afgesprok<strong>en</strong> dat<br />
meevallers word<strong>en</strong> ver<strong>deel</strong>d over twee bestemming<strong>en</strong>: verkleining van de staatsschuld<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> extraatje voor de laagstbetaald<strong>en</strong>. De verdeling over beide bestemming<strong>en</strong> is<br />
afhankelijk van de omvang van het financieringstekort in proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van het bruto<br />
binn<strong>en</strong>lands product (BBP)*.<br />
* In deze opgave wordt het BBP gelijkgesteld aan het nationale inkom<strong>en</strong>.<br />
In de tabel staat de verdeling van meevallers schematisch weergegev<strong>en</strong>.<br />
a<br />
b<br />
c<br />
Er is sprake van e<strong>en</strong> belastingmeevaller als de overheid e<strong>en</strong> hoger bedrag aan<br />
belasting<strong>en</strong> ontvangt dan was verwacht. E<strong>en</strong> onverwacht hoge groei van het nationale<br />
inkom<strong>en</strong> kan hiervan de oorzaak zijn. E<strong>en</strong> stijging van het nationale inkom<strong>en</strong> kan leid<strong>en</strong><br />
tot to<strong>en</strong>ame van het bedrag dat de overheid aan inkomst<strong>en</strong>belasting ontvangt.<br />
Leg uit dat stijging van het nationale inkom<strong>en</strong> ook kan leid<strong>en</strong> tot to<strong>en</strong>ame van het<br />
bedrag dat de overheid aan indirecte belasting<strong>en</strong> ontvangt.<br />
Stel dat de overheidsontvangst<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> bepaald mom<strong>en</strong>t € 2,1 miljard meevall<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
dat het financieringstekort ondanks deze meevaller groter blijft dan 0,75% van het BBP.<br />
Het kabinet wil alle 800.000 m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> minimuminkom<strong>en</strong> e<strong>en</strong> extraatje van €<br />
500 gev<strong>en</strong>. De rest gaat als extraatje naar alle 2,5 miljo<strong>en</strong> AOW-ers in de vorm van e<strong>en</strong><br />
eindejaarsuitkering.<br />
Berek<strong>en</strong> welk bedrag als eindejaarsuitkering per AOW-er beschikbaar is.<br />
In de regering heeft ook e<strong>en</strong> discussie plaatsgevond<strong>en</strong> over maatregel<strong>en</strong> die getroff<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> als door conjuncturele ontwikkeling<strong>en</strong> de overheidsontvangst<strong>en</strong><br />
teg<strong>en</strong>vall<strong>en</strong>. Partij A vindt dat teg<strong>en</strong>vall<strong>en</strong>de overheidsontvangst<strong>en</strong> in dat geval voor<br />
100% moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> opgevang<strong>en</strong> door belastingverhoging. Partij B vindt dat<br />
teg<strong>en</strong>vallers <strong>deel</strong>s ook moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> opgevang<strong>en</strong> door het financieringstekort te<br />
lat<strong>en</strong> to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>. Woordvoerders van zowel partij A als partij B verklar<strong>en</strong> dat hun partij<br />
voorstander is van het voer<strong>en</strong> van anticyclische begrotingspolitiek.<br />
Bij welke partij is bij teg<strong>en</strong>vallers de anticyclische begrotingspolitiek te herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>?<br />
Verklaar het antwoord.