WARMTENETWERK MAGAZINE

Aanbesteden van warmte- en koudenetten
Ing. L.F.J.M. Kleinegris en Mr. J.M. van den Berg, in opdracht van AgentschapNL
Introductie
Gemeenten die aan de slag willen met een collectieve
energievoorziening voor warmte of koude vragen zich vaak
af door welke partij deze netten aangelegd en geëxploiteerd
mogen worden. Huiverig voor lange procedures als gevolg van
het Europees aanbestedingsplichtige karakter neigen zij er
naar te kiezen voor de gemakkelijke weg om ‘gewoon’ over
te gaan tot een conventioneel gasnet. Jammer; een gemiste
kans voor verduurzaming van de energievoorziening. De
regels rond aanbesteding van warmtenetten zijn allerminst
duidelijk, daarom hier een visie voor ieder die met de
aanbesteding van warmtenetten van doen heeft.
Aanbestedingsregels
Omdat de Elektriciteits- en Gaswet handelen over
elektriciteits- en gasnetten, maar niet over warmtenetten,
zal voor de aanbestedingsregels expliciet naar de Europese
wetgeving gekeken moeten worden. De EU formuleerde in het
kader van de interne markt enkele relevante richtlijnen die
door de Nederlandse wetgever zijn omgezet in Nederlandse
wetgeving: het BAO, het BASS en de Dienstenrichtlijn.
Het BAO geldt voor ‘aanbestedende diensten’, denk aan
gemeentes, provincies, publiekrechtelijke instellingen ed.
Bij het BASS vallen, naast de opdrachtgevers die volgens het
BAO een aanbestedende dienst zijn, ook opdrachtgevers die
bijzondere of uitsluitende marktrechten hebben of die in een
bepaald geografisch gebied de enige (uitsluitende) of een
van de weinig toegestane (bijzondere) aanbieders zijn. Denk
aan energiebedrijven die een taak als netwerkbeheerder is
toegewezen in het kader van de elektriciteit- of gaslevering.
Aanbestedingsplichtige opdracht
Er is sprake van een Europees aanbestedingsplichtige
opdracht als er een ‘schriftelijke overeenkomst is, onder
bezwarende titel, voor ontwerp en uitvoering van werken,
levering van producten of verlening van diensten, dan wel
het laten uitvoeren, met welke middelen dan ook, van
een werk dat voldoet aan de eisen van de aanbestedende
dienst’. Bij de bezwarende titel gaat het erom dat er sprake
is van tegenprestaties over en weer: Bijvoorbeeld: de
opdrachtnemer voert werken uit waarover de aanbestedende
dienst gaat beschikken, de tegenprestatie van de gemeente
is bijvoorbeeld een beloning (aanneemsom) voor het werk
of het recht het werk te exploiteren. Als vuistregel kan er
van worden uit gegaan dat als het financiële risico voor (de
aanleg van) het werk meer bij de aanbestedende dienst ligt
dan bij de opdrachtnemer, er sprake is van een opdracht
en Europese aanbestedingsplicht dus voor de hand ligt. Bij
warmtelevering echter is vaker sprake van een concessie:
het financiële risico ligt dan bij de warmteleverancier. Het
verschil tussen concessie en opdracht is van belang omdat
het BAO niet van toepassing is op concessies voor diensten;
het BASS is niet van toepassing op concessies voor werken
en diensten.
De praktijk
Om te bepalen hoe er met de aanbestedingssituatie moet
worden omgegaan dienen partijen zich een aantal vragen
te stellen:
1. Is de opdrachtgever een aanbestedende dienst?
2. Wat is de aard van de opdracht?
3. Wat is de waarde van de opdracht?
Private marktpartijen hebben geen aanbestedingsplicht. Dus
als er geen aanbestedende dienst, denk aan een gemeente,
provincie of publiek-private constructies (PPS), betrokken
is, dan zijn de BAO en BASS niet van toepassing. Zijn deze
er wel bij betrokken, dan wordt gekeken naar de aard van
de opdracht.
Gaat het alleen om de aanleg van het warmtenet tegen een
afgesproken vergoeding, dan is de waarde van de opdracht
van belang. Is deze groter dan de Europese drempel dan is
het BAO geldig, en moet er dus Europees worden aanbesteed.
Vaak gaat het echter (ook) om de instandhouding en beheer
van dat warmtenet en de warmtelevering via dat net. Als
voor dit beheer een vast vergoeding wordt gegeven is het
een opdracht voor diensten, maar als onder opgedragen
beheer van het net ook uitbreiding valt, lijkt dat weer
meer op het aanleggen en dus op een opgedragen werk. De
levering van de warmte an sich kan beschouwd worden als
de levering van diensten.
In de praktijk van warmte- (en koude)levering gaat het
nagenoeg altijd om een opdracht tot aanleg en beheer
van een warmtenet en levering van warmte via dat net
10 WARMTENETWERK MAGAZINE