Otoplastieken - 11.2018

Gehoorbescherming in de Antwerpse
Otoplastieken
16 arbo 11 | 2018
16 31-10-2018 10:59:21

haven
PBM
in kaart
Havenarbeid brengt risico
op gehoorschade met
zich mee. Als aanvullend
persoonlijk beschermingsmiddel
krijgen arbeiders
in de Antwerpse haven
sinds 2013 otoplastieken:
geïndividualiseerde oordoppen.
Wat zijn hun
ervaringen daarmee? En
met lawaai, gehoorverlies
en gehoorbescherming in
het algemeen?
tekst Karel de Raedt, Hannah Keppler en
Micheline Bekaert
Albin Berlin
Enerzijds bevroegen wij havenarbeiders over hoe zij staan
tegenover lawaai, gehoorverlies en gehoorbescherming
– in het bijzonder otoplastieken. Anderzijds lieten wij op
een deel van hun historische gehoorgegevens een analyse los,
waarbij we rekening hielden met het tijdsaspect bij de verzameling
van deze gegevens. Voor de bevraging boden verpleegkundigen
529 havenarbeiders met diverse functies een papieren
vragenlijst aan, tijdens hun jaarlijks arbeidsgeneeskundig
onderzoek in 2016. Deze enquête ging hun gedrag, attitudes
en kennis na ten aanzien van lawaai, gehoorverlies en gehoorbescherming.
Van de aangesproken groep vulden 418 havenarbeiders
(79%) de vragenlijst in, van wie 279 voldoende volledig
(minstens 95%). Van de respondenten die voldoende ingevulde
vragenlijsten teruggaven was 98 procent man en bedroeg
de gemiddelde leeftijd 40,9 jaar (SD 10,34, range 20-70 j).
arbo 11 | 2018 17
17 31-10-2018 10:59:21

Er is een significante tendens tot frequenter
gebruik van gehoorbescherming bij dragers
van otoplastieken
Bij de analyse van de gehoorgegevens onderzochten we de
gehoorevolutie in functie van de lawaaiblootstelling en de consistentie
in gebruik van gehoorbescherming. Afhankelijk van
hun lawaairisico krijgen de havenarbeiders jaarlijks tot driejaarlijks
een gehoortest met zuivere toonaudiometrie. Met
deze techniek bepaalt de onderzoeker de gehoordrempel op
verschillende frequenties in het bereik van het menselijk gehoor;
het testresultaat is een audiogram. ¹ Van 226 respondenten
met voldoende ingevulde vragenlijsten hadden we arbeidsgeneeskundige
gehoortestresultaten uit de periode 2003-2012,
de tien jaar voorafgaand aan de introductie van de otoplastieken.
Hun eerste gehoortestresultaat werd geanalyseerd; was
er toen al gehoorverlies of een zogenaamde ‘lawaaidip’ op
4-6 kHz die lawaai-geïnduceerd gehoorverlies suggereert? Er
waren 174 havenarbeiders in de onderzoeksgroep voor gehoortest-analyse,
die gebeurde in functie van diverse variabelen.
De subgroep voldeed aan de volgende criteria: geen gekend
plotseling gehoorverlies, geen gehooringreep in de voorgeschiedenis,
geen vrouwelijke werknemers – dit vanwege hun
andere gehoorevolutie (n = 3) – en minstens twee beschikbare
testresultaten. Enerzijds vergeleken we hun oudste en recentste
gehoortestresultaten, anderzijds bestudeerden we aan de
hand van een statistisch model welke factoren de mate van
gehoorverlies bepaalden.
Resultaten
Uit de bevraging bleek dat 20 procent van de deelnemers aangaf
niet goed te horen. Ook vermeldde 51 procent ooit al tinnitus
² na een werkdag te hebben ervaren en 9 procent permanente
tinnitus. Elf procent ondervond meestal of altijd hinder
in de communicatie bij rustige omstandigheden in aanwezigheid
van veel andere personen; dit suggereert het begin van
lawaaigerelateerd gehoorverlies. Uit de vragenlijsten bleek dat
19 procent nooit gehoorbescherming droeg en een bijkomende
69 procent niet systematisch.
Verscheidene factoren waren beduidend positief geassocieerd
met de frequentie van gebruik: steeds werken in een lawaaierige
omgeving (p = 0,003), bezorgdheid over gehoorverlies
(p = 0,023), tevredenheid met het huidige type gehoorbeschermer
(p = 0,018) en een negatieve ingesteldheid ten opzichte
van lawaai (p < 0,001). Ook waren er verschillen in functie van
de beroepsgroep en de soort werkomgeving. Zo gaven havenarbeiders
met erg wisselende activiteiten aan vaker gehoorbescherming
te dragen dan hun collega’s die hoofdzakelijk in
eenzelfde soort werkomgeving werken (p = 0,018). Arbeiders
die voornamelijk werken bij containers gaven beduidend vaker
aan hun gehoorbescherming in lawaai te dragen dan werknemers
die voornamelijk bij droge bulk of roro ³ staan (p = 0,031;
p = 0,036). Kuipers, die de goederen aan boord bevestigen,
meldden beduidend vaker gehoorbescherming te dragen dan
markeerders, die zich wel op kaaien begeven maar veeleer
administratieve taken uitvoeren (p = 0,018). De gebruiksfrequentie
vertoonde geen significante samenhang met leeftijd,
opleiding of kennis over gehoorschade.
Comfortproblemen bij het dragen en ondervinding van enig
nadeel hielden duidelijk verband met minder frequent gebruik
(p = 0,023; p = 0,016). De werknemers die otoplastieken droegen,
ervoeren bij het dragen ervan de volgende ongemakken
(in afnemende volgorde van belangrijkheid): discomfort in de
gehoorgang (35%), belemmerde spraakverstaanbaarheid
(26%), verminderde veiligheid (10%) en moeilijke plaatsing
(9%). Deze volgorde bleek dezelfde te zijn bij gebruikers van
andere gehoorbeschermers. Ten opzichte van gebruikers van
andere gehoorbeschermers ervoeren werknemers die hoofdzakelijk
otoplastieken droegen minder vaak communicatieproblemen
op een meter afstand (23% versus 10%, p = 0,013),
minder vaak het gevoel niet veilig te kunnen werken (17% versus
10%, p = 0,006) en minder nadelen van enigerlei aard
(67% versus 60%, p = 0,041). Ook was er een significante tendens
tot frequenter gebruik van gehoorbescherming bij de dragers
van otoplastieken; 80 procent gaf aan zijn audioprotectie
“soms tot altijd” te dragen, tegenover 69 procent van de gebruikers
van andere gehoorbeschermers (p = 0,029). Van hen
die in het bezit waren van otoplastieken droeg 88 procent
Gehoorbescherming bij havenarbeid
In de Antwerpse haven bedragen de geluidsniveaus,
uitgemiddeld over acht uur, naar schatting minimum
85 dB(A), met minstens 87 dB(A) in de subgroep kuiperij
– havenarbeiders die aan boord de goederen bevestigen.
De Belgische Codex over het welzijn op het werk
stelt dat als de risicoanalyse aantoont dat de uitgemiddelde
geluidsniveaus 80 dB(A) overschrijden, of er piekdrukken
zijn van minstens 112 Pa, de werkgever maat-
regelen moet treffen voor gehoorbescherming. Daarbij
geniet collectieve gehoorbescherming de voorkeur
boven persoonlijke. Collectieve gehoorbescherming
kan bestaan uit het reduceren van geluidsproductie,
afscherming, vergroting van de afstand tot de geluidsbron
en jobrotatie. Bij overmatig restlawaai zijn persoonlijke
gehoorbeschermers aangewezen: oorkappen of
oordoppen. ⁴
18 arbo 11 | 2018
18 31-10-2018 10:59:22

PBM
A
B
C
D
Afbeeldingen A-D: van afgietsel tot otoplastiek. Na uitsluiting van tegenindicaties plaatst de vertegenwoordiger van de otoplastiekendistributeur
een propje watten in de gehoorgang en injecteert hierin een polymeer (A). Deze pasta hardt na twee à drie minuten uit tot een elastisch
afgietsel (B, C). Op basis van dit afgietsel wordt het persoonsspecifieke deel van de gehoorbeschermer gemaakt, waarin de filter komt. Ter
demonstratie zijn uit een paar zachte otoplastieken de filters gedemonteerd (D).
Otoplastieken
Vanaf 2013 konden Antwerpse havenarbeiders kosteloos
otoplastieken verkrijgen als aanvullend type persoonlijke
gehoorbescherming. Otoplastieken zijn geïndividualiseerde
oordoppen met een akoestisch filter,
met een maximale gebruiksduur van vier à vijf jaar. Er
zijn verscheidene opties in materiaal en filtertype. ⁵
Ten opzichte van andere gehoorbeschermers ervoeren
de deelnemers aan dit onderzoek deze gehoorbeschermers
als een verbetering waar het ging om spraak verstaan
en veilig werken, en neigden zij ertoe ze vaker te
gebruiken.
voor gehoorverlies door lawaai. Ook bleek dat er nog ruimte is
voor de mate waarin werknemers gehoorbescherming dragen.
Verder suggereren deze onderzoeksresultaten dat otoplastieken
ook in andere lawaaierige werkomgevingen een meerwaarde
kunnen hebben als het gaat om gehoorbescherming.
In vergelijking met andere audioprotectie is er immers een als
gunstig ervaren effect voor spraakverstaanbaarheid en arbeidsveiligheid.
De acceptatie ervan is groot en er is een significante
tendens tot consequenter gebruik.
Karel De Raedt is bedrijfsarts bij Mediwet vzw en werkte dit onderzoek
uit als zijn masterproef Arbeidsgeneeskunde (dr.de.raedt@mediwet.be),
Hannah Keppler is professor in de Audiologie bij UZ Gent
(vakgroep Taal-, Spraak en Gehoorwetenschappen) en Micheline
Bekaert is medisch directeur van Mediwet vzw.
(95% CI [0,815; 0,925]) die ook, in min of meerdere mate – 17
procent consistent en 71 procent zelden tot meestal.
In de opvolgingsperiode ontwikkelde 8 procent van alle werknemers
een lawaaidip aan één oor en 4 procent aan beide kanten.
Onderzoek op het gemiddelde van de lawaaigevoelige gehoorfrequenties
3,0, 4,0 en 6,0 kHz wees uit dat werknemers
met de grootste geïdentificeerde lawaaiblootstelling hierop een
sneller verlies vertoonden (p = 0,023).
Conclusies
In de huidige setting bleken bijkomende gehoorbeschermingsmaatregelen
inderdaad aangewezen vanwege de argumenten
Noten
[1] Franks JR. Noise: 8) Hearing measurement. World Health Organization,
Occupational Health Publications, 1998. Geraadpleegd via http://www.
who.int/occupational_health/publications/noise8.pdf .
[2] Tinnitus is een ‘spontane’ gewaarwording van geluid, dus zonder geluidsprikkel
in de omgeving, vaak omschreven als ruisend, suizend of fluitend.
[3] Roro is een afkorting van ‘roll-on/roll-off’, de havenactiviteit bij schepen
die voertuigen transporteren.
[4] Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg.
Sobane Strategie, deel Lawaai, uitgave juli 2005.
[5] De hardheid varieert tussen zacht, halfhard en hard. De filtering kan
licht tot sterk verschillend zijn in functie van de geluidsfrequentie – met
sterkere demping bij hogere frequenties – of nagenoeg vlak, met een
gelijke demping voor de verschillende frequenties. In de huidige setting
ging het om zachte oordoppen met vrij vlakke demping, zo bepaald op
basis van de risicoanalyse.
arbo 11 | 2018 19
19 31-10-2018 10:59:22