VERNMagazine_Maart_2019_Bladerboek

32
Wet- en regelgeving
Pandrecht en faillissement
Hoewel de afgelopen jaren het
aantal faillissementen jaarlijks nog
steeds daalt, dient nog steeds elke
sector beducht te zijn op een
faillissement van een crediteur.
Weet wat je moet doen als je
als logistiek dienstverlener niet
achteraan in de rij van
schuldeisers wilt staan.
In de transportwereld is het relatief eenvoudig om
een pandrecht op goederen te vestigen. Deze goederen
worden wellicht door jouw bedrijf vervoerd of
bevinden zich in jouw warehouse. Ook kan gedacht
worden aan fysieke distributie, expeditie, laden,
lossen, opdracht en lastgeving. Een pandrecht op
goederen die jij voor jouw opdrachtgever in je macht
hebt wordt een vuistpandrecht genoemd.
Dit is vaak het geval bij het uitvoeren van een transportopdracht
of bij het in bewaarneming hebben
van goederen in het kader van de uitvoering van een
opslagovereenkomst. Een vuistpand onderscheidt
zich van een bezitloos pandrecht door het feit dat
het verpande goed in de macht is van jou als pandhouder.
Wat is een pandrecht eigenlijk?
Het pandrecht is vergelijkbaar met het hypotheekrecht,
met als groot verschil dat het bij een hypotheekrecht
over onroerende goederen gaat. Gedacht
moet worden aan grond en de daarop gebouwde
woningen. Een pandrecht kan niet op onroerende
goederen gevestigd worden. Het pandrecht heeft
dus niets te maken met een pand (een gebouw),
maar met verpanding. Een pandrecht kan op vrijwel
alle andere zaken gevestigd worden: op roerende
goederen, op rechten aan toonder of order en op
het vruchtgebruik van een dergelijke zaak of recht.
Een pandrecht kan dus op veel verschillende zaken
rusten. Zo is het mogelijk om pandrecht op auto’s te
vestigen, op inventaris en op voorraad, maar ook op
debiteurenvorderingen en op aandelen.
Hoe wordt een vuistpandrecht gevestigd?
Het vestigen van een vuistpandrecht is beslist niet
moeilijk. Voor het vestigen van een vuistpandrecht
op roerende zaken is nodig een geldige titel, levering
en beschikkingsbevoegdheid. Een vuistpandrecht
moet tussen partijen worden overeengekomen.
Dan is er een geldige titel. Dit kan expliciet worden
opgenomen in de vervoersovereenkomst of in de
overeenkomst van bewaarneming in het geval er
sprake is van opslag van goederen. De Algemene
Vervoerscondities (AVC), de Fenex- voorwaarden of
de opslagvoorwaarden van Stichting Vervoersadres
(SVA) bevatten ook artikelen, waarin er een pandrecht
wordt gevestigd ten gunste van de vervoerder,
respectievelijk de bewaarnemer. Als jij één van
deze voorwaarden op juiste wijze hanteert wordt
het pandrecht ‘vanzelf’ overeengekomen. Als een
opdrachtgever failliet gaat, en jij hebt nog goederen
van deze opdrachtgever in jouw macht, dan kan het
zeker lonen om uit te zoeken of de door jou gehanteerde
overeenkomsten en voorwaarden een dergelijk
pandrecht bevatten. De levering geschiedt in de
transportwereld veelal doordat jij als vervoerder en/
of als het warehousebedrijf de goederen onder je
hebt genomen om deze goederen te transporteren
en/of om in bewaring te nemen. Als laatste eis de
beschikkingsbevoegdheid van de pandgever. Enkel
en alleen de eigenaar van de goederen is bevoegd
om als pandgever, jouw opdrachtgever, te fungeren en een
pandrecht te vestigen op zijn goederen ten gunste van de
pandhouder. Indien de pandgever niet de eigenaar blijkt te
zijn, dan kun jij als pandhouder mogelijk beschermd worden
in het geval je te goeder trouw was en mocht aannemen
dat de pandgever de eigenaar was.
Waarom een pandrecht vestigen?
Het doel van het vestigen van een pandrecht is het hebben
van zekerheid dat een vordering wordt voldaan. Wordt er
niet voldaan aan de verplichtingen, dan is de pandhouder
gerechtigd om de goederen waarop het vuistpandrecht rust
te verkopen en zijn vordering te voldoen uit de opbrengst.
Let wel, de goederen mogen enkel worden verkocht: het
jezelf toe-eigenen van verpande zaken is niet mogelijk als
je jouw vordering niet betaald krijgt. Dit wordt het recht
van parate executie genoemd. Hierdoor kun je dus zonder
tussenkomst van een rechter de goederen verkopen.
In geval van een faillissement wordt jouw bevoorrechte
positie geen andere. De pandhouder is ook een separatist
waardoor jouw positie en het vuistpandrecht niet worden
aangetast door een faillissement van jouw opdrachtgever.
De pandhouder kan handelen alsof er geen faillissement is.
Dit geldt ook voor de schuldsanering en de surseance van
betaling. Zonder instemming van de failliete opdrachtgever
en de curator kun je in beginsel jouw vordering verhalen
uit de verkoopopbrengst van de verpande goederen, die
je op dat moment in je macht hebt. De curator behartigt
de belangen van de pandhouder(s) en regelt in de praktijk
veelal de verkoop van de betreffende verpande goederen.
Hiervoor ontvangt de curator dan een vergoeding voor de
failliete boedel.
Nog enkele voordelen van een pandrecht?
Het pandrecht is een zogeheten zakelijk recht, dat zaaksgevolg
heeft. Dit houdt in dat het pandrecht op de desbetreffende
goederen blijft rusten, ongeacht wie eigenaar is
van deze goederen. Indien het pandrecht wordt gevestigd
door jou met je opdrachtgever en dus de (voormalige)
eigenaar van de goederen en daarna je opdrachtgever de
goederen verkoopt aan een derde, dan blijf jij als pandhouder
gerechtigd om je vordering te verhalen op de in jouw
macht zijnde goederen.
In de praktijk bevatten algemene voorwaarden veelal ook
een eigendomsvoorbehoud. Door middel van het overeenkomen
van een eigendomsvoorbehoud gaat het eigendom
van een roerende zaak pas over na betaling van de volledige
koopsom. Het kan dus zo zijn dat jouw opdrachtgever nog
niet betaald heeft voor de goederen die jij voor hem transporteert
of hebt opgeslagen. De opdrachtgever is in zo’n
situatie nog niet beschikkingsbevoegd, een van de vereisten
voor het vestigen van een vuistpandrecht. Hierdoor heb jij
geen vuistpandrecht kunnen vestigen, anders dan je wellicht
dacht. De Hoge Raad heeft in een arrest van 3 juni 2016
(ECLI:NL:HR:2016:1046) anders beslist, wat in jouw voordeel
als pandhouder is. Bij een koop onder eigendomsvoorbehoud
verkrijgt de koper, jouw opdrachtgever, gelijk een
eigendomsrecht onder de opschortende voorwaarde van
betaling. Dit voorwaardelijke eigendomsrecht kan onvoorwaardelijk
aan jou verpand worden. Met iedere deelbetaling
stijgt de economische waarde hiervan. Met volledige betaling
groeit het eigendomsrecht van jouw opdrachtgever uit
tot een onvoorwaardelijke en vervalt het eigendomsrecht
van de verkoper definitief.
33
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met mr. I. Grijpma,
Curatoren dienen in een faillissement rekening te houden
met de belangen van een pandhouder. De pandhouder
heeft een bevoorrechte positie, anders dan de gewone
concurrente crediteuren. Een vuistpandrecht geeft jou in de
transportwereld, als blijkt dat jouw opdrachtgever failliet
is of niet in staat is aan zijn betalingsverplichtingen te voldoen,
meer zekerheid op betaling (van een deel) van jouw
openstaande vorderingen.
specialist Insolventierecht van De Haan Advocaten & Notarissen.