De maatschappij dat ben JIJ niveau 3-4 2019_20

Methode burgerschap
voor het mbo
NIVEAU 3 | 4
DE
MAATSCHAPPIJ
DAT BEN
JIJ.

INLEIDING
Burgerschap gaat over de spelregels van de
samenleving, het gedrag dat daarbij past en hoe
jij daar als individu in een bepaalde rol of in een
bepaalde groep mee omgaat.
Met de methode De maatschappij dat ben JIJ
leer je meer over jezelf en de maatschappij waar
we in leven. Daarnaast ontwikkel en oefen je
kritische denkvaardigheden door te kijken naar de
maatschappij. Wat is jouw rol, welke meningen heb
je en hoe gedraag je je? Wat is de invloed van de
maatschappij op jou en welke invloed heb jij op de
maatschappij?

‘IN HET VAK BURGERSCHAP VERDIEP JE JE IN
WAT ER IN DE SAMENLEVING GEBEURT. JE VORMT
EEN WELOVERWOGEN MENING DIE JE OOK KUNT
VERWOORDEN.’.
Burgerschap gaat over zaken als: samen leven, normen en waarden, nadenken over je eigen rol in de
samenleving, elkaar respecteren en begrijpen hoe anderen denken. Je leert denken over bepaalde
onderwerpen door ze vanuit verschillende standpunten te bekijken. Je bespreekt ook onderwerpen
die belangrijk zijn voor meerdere landen. Bijvoorbeeld diversiteit, mensenrechten of het milieu.
Jij bent ten slotte een wereldburger!
In de methode noemen we dit wereldburgerschap.
De methode bestaat uit vier dimensies, vier invalshoeken om naar de maatschappij te kijken:
XX
de economische dimensie
XX
de sociaal-maatschappelijke dimensie
XX
de politiek-juridische dimensie
XX
de dimensie vitaal burgerschap.
Elke dimensie sluit je af met een portfolio-opdracht en daarbij kijk je terug op wat je geleerd hebt.
Zo werk je aan je burgerschapportfolio. Het portfolio laat je ontwikkeling zien. Het wordt beoordeeld
en afgetekend door de docent.
Het vak Burgerschap is een verplicht onderdeel van je opleiding.
5

KRITISCHE DENKVAARDIGHEDEN
Bij het vak Burgerschap willen we jongeren aan het denken zetten. Je mening geven moet je bijvoorbeeld met
argumenten doen of je kan je verplaatsen in het standpunt van iemand anders. Een onderdeel is ook het kunnen
beoordelen of nieuws betrouwbaar is. Daarom is er in het vak Burgerschap speciale aandacht voor kritische
denkvaardigheden. Je kunt die zien als ‘gereedschap’ bij het denken. Als je een vraagstuk van verschillende kanten
of vanuit verschillende dimensies leert bekijken, leer je zaken breder te zien en te begrijpen.
Het gaat hierbij om drie vaardigheden:
Je zoekt informatie die je eigen
mening, keuze of oplossing
ondersteunt of juist tegenspreekt.
Je staat open voor andere
meningen of standpunten.
Het gaat om de wil om de
waarheid te achterhalen, de moed
om openheid te tonen, de moed
om te (h)erkennen dat je iets niet
weet, de bereidheid om je eigen
opvattingen te (laten) bevragen.
Je vormt een mening of maakt
een keuze, maar bent bereid deze
mening of keuze ter discussie te
stellen.
Je moet aantonen dat je aan deze vaardigheden hebt gewerkt. Dit doe je door het maken van opdrachten. Je
verzamelt hiermee bewijsstukken voor je portfolio. De portfolio-opdrachten worden beoordeeld en afgetekend
door de docent. Het overzicht van de opdrachten zie je in het schema op de volgende bladzijde.
6

AFTEKENLIJST
Ook digitaal invulbaar via ganaar.link/tdm4a
NAAM:
Score:
Datum:
Paraaf
docent:
ECONOMISCHE DIMENSIE
Portfolio-opdracht niveau 3
Grip op je geld: op jezelf wonen
Portfolio-opdracht niveau 4
Jouw idee voor de wereld van morgen
SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJKE DIMENSIE
Portfolio-opdracht niveau 3
Waardenmuur
Portfolio-opdracht niveau 4
Te boerkini of te mini?
POLITIEK-JURIDISCHE DIMENSIE
Portfolio-opdracht niveau 3
Onderzoek een maatschappelijk onderwerp
Portfolio-opdracht niveau 4
Onderzoek politieke stellingen
DIMENSIE VITAAL BURGERSCHAP
Portfolio-opdracht niveau 3
E-nummers in je eten
Portfolio-opdracht niveau 4
Campagne vitaliteit jonge werknemers
7

INHOUD
1 BURGERSCHAP? 10
1.1 Waarom Burgerschap?
1.2 Kritische denkvaardigheden
2 ECONOMISCHE DIMENSIE 18
2.1 Waarom werk je?
2.2 Werken en de overheid
2.3 Ik werk
2.4 Ik heb geen baan
2.5 Ik ben kritisch
2.6 Ik ben bewust
2.7 Uit het rood
11
12
19
24
31
39
44
50
54
Portfolio-opdracht voor niveau 3
Portfolio-opdracht voor niveau 4
Reflectie op de economische dimensie
60
64
70
3 SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJKE DIMENSIE 72
3.1 Jezelf zijn
3.2 Jezelf zijn met anderen
3.3 De maatschappij dat zijn wij
3.4 Cultuur
3.5 De Nederlandse samenleving
3.6 Diversiteit
3.7 Gelijkheid en vrijheid
Portfolio-opdracht voor niveau 3
Portfolio-opdracht voor niveau 4
Reflectie op de sociaal-maatschappelijke dimensie
73
80
88
97
104
111
120
128
134
140
4 POLITIEK-JURIDISCHE DIMENSIE 142
4.1 Democratie, hoezo?
4.2 Mijn keuze
4.3 De politiek aan het werk
4.4 Bestuurslagen
4.5 De rechtsstaat
4.6 Rechten, plichten, gevolgen
4.7 Vrijheid en de media
Portfolio-opdracht voor niveau 3
Portfolio-opdracht voor niveau 4
Reflectie op de politiek-juridische dimensie
143
148
155
160
166
172
178
184
190
196
8

5 DIMENSIE VITAAL BURGERSCHAP 198
5.1 Jouw leefstijl en voeding
5.2 Verbeter je leefstijl
5.3 Ik en de liefde
5.4 Online liefde
5.5 Ik kan er niet mee stoppen
5.6 Ben je happy?
5.7 Gezond werken
Portfolio-opdracht voor niveau 3
Portfolio-opdracht voor niveau 4
Reflectie op de dimensie vitaal burgerschap
199
209
214
221
228
237
244
248
254
260
6 MAAK JE PORTFOLIO COMPLEET 262
6.1 Maak je portfolio compleet 263
BEGRIPPENLIJST NODIG?
Kijk op ganaar.link/dm4b of scan de QR-code.
Om de QR-codes te scannen in dit boek heb je een app nodig op je
telefoon.
Ga naar de Play Store of App Store en download een QR-code reader.
Open de app. Houd je telefoon zo vast dat de code in de richtvakjes past.
Test de QR-code hiernaast.
De app zal de camera op je telefoon gebruiken om de code te scannen.
Je gaat nu automatisch naar een website of een filmpje.
9

BURGERSCHAP?
In deze inleiding denk je na over waarom
je Burgerschap krijgt. Wat betekent het
eigenlijk en wat heb je eraan? Burgerschap
leert je de kennis, vaardigheden en
houding die je nodig hebt om in de
maatschappij mee te doen. En ook om
mee te doen op je werk. Doel van het vak
is eraan bij te dragen dat je een sociale,
zelfredzame burger wordt en dat je weet
wat je rol in de samenleving is.
ECONOMISCHE
DIMENSIE
SOCIAAL-MAATSCHAP-
PELIJKE DIMENSIE
1 2
De economische dimensie gaat over:
``
``
``
``
Werk en inkomen
Sociale zekerheid
Kritische en bewuste consumenten
Duurzaamheid
De sociaal-maatschappelijke dimensie gaat over:
``
``
``
``
Identiteit
Culturen
Normen en waarden
Diversiteit, gelijkheid en discriminatie
Ik verwacht het volgende te leren:
Ik verwacht het volgende te leren:
1

1 BURGERSCHAP?
1.1 WAAROM BURGERSCHAP?
In de digibordles heb je gezien dat Burgerschap uit
vier verschillende dimensies bestaat. Elke dimensie
gaat over een bepaald thema. Je hebt filmpjes en
een plaatje bekeken en besproken bij welke dimensie
ze horen en waarom.
OPDRACHT 1 Wat verwacht je te leren?
Bespreek de stelling in tweetallen. Hieronder
hebben we voor elke dimensie op een rij gezet
welke onderwerpen er aan de orde komen. Lees
ze door en schrijf onder iedere dimensie wat je
verwacht te leren. Bespreek de antwoorden kort
met je medestudenten.
POLITIEK-JURIDISCHE
DIMENSIE
DIMENSIE VITAAL
BURGERSCHAP
3 4
De politiek-juridische dimensie gaat over:
``
``
``
``
Democratie
Totstandkoming van wetten
Misdaad en straffen
Jouw invloed op de politiek
De dimensie vitaal burgerschap gaat over:
``
``
``
``
Jouw leefstijl en voeding
Relaties en grenzen
Verslaving, mentale gezondheid
Geluk
Ik verwacht het volgende te leren:
Ik verwacht het volgende te leren:
11

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ.
1.2 KRITISCHE DENKVAARDIGHEDEN
Het uitgangspunt bij burgerschap is dat je je echt
verdiept in wat er in de samenleving gebeurt, dat
je daarover een goed doordachte mening vormt
en die kan uitleggen met feiten en argumenten.
Hoe doe je dat? Het komt een stuk sterker over als
je niet zomaar iets roept, maar wanneer je je in de
feiten rond een onderwerp hebt verdiept. Als je
een vraagstuk van verschillende kanten of vanuit
verschillende dimensies bekijkt, word je veel wijzer.
Daardoor leer je zaken breder te zien en te begrijpen.
Daarnaast begrijp je mensen met een andere mening
ook beter, doordat je hun perspectief kunt innemen.
Kritisch denken is het proces om te komen tot
een grondig en door betrouwbare gegevens
onderbouwd oordeel.
Zelfredzaamheid is het vermogen om voor jezelf
te zorgen en je eigen problemen op te lossen.
OPDRACHT 2 Ruzie
Bespreek de stelling in tweetallen.
Wat is kritisch denken?
Kritisch denken is een belangrijke vaardigheid in
je werk, in de samenleving en voor je persoonlijke
ontwikkeling. In de maatschappij wordt van burgers
een grote zelfredzaamheid verwacht. Er wordt van
je verwacht dat naarmate je ouder wordt, je steeds
meer dingen zelf organiseert en zelf problemen
oplost. Kritische denkvaardigheden zijn onmisbaar
in je ‘gereedschapskist’: wat is de beste keuze, welke
informatie is geschikt en betrouwbaar, wat vind ik
van meningen in de media?
‘ALS JE KRITISCHE DENK-
VAARDIGHEDEN TOEPAST,
KRIJG JE MINDER SNEL RUZIE.’
Schrijf op of je het eens of oneens bent met de
stelling en geef minimaal twee argumenten.
Je kunt heel veel doen op de automatische piloot.
Als je wakker wordt, denk je niet bewust na over de
manier waarop je de wekker uitzet en dat hoeft ook
helemaal niet. Het is wel heel handig als je kritisch
kunt nadenken over ingewikkelde vraagstukken in
je leven of je beroep. Bewust nadenken over wat je
doet, is handig in de communicatie, bij de omgang
met anderen of het maken van keuzes.
12

1 BURGERSCHAP?
OPDRACHT 3 Yasmine en Ricardo
Bekijk het filmpje:
ganaar.link/d401
Welk nut hebben kritische denkvaardigheden voor
jou, nu en in de toekomst?
Nu:
In de toekomst:
Wat zijn de gevolgen als je weinig moeite hebt
gedaan voor een mening?
Wat is het voordeel als een mening is gevormd door
kritisch denken?
Niet wat, maar hoe
Een onderdeel van kritisch denken is je mening
vormen. Het hoeft hierbij niet zo te zijn dat iedereen
het altijd met elkaar eens is. Het gaat erom een
vraagstuk eerst van verschillende kanten te bekijken
en pas daarna tot een oordeel te komen. Dan is het
een afgewogen oordeel.
Je mening is dus niet het meest interessant,
het proces om tot die mening te komen is veel
belangrijker. Kortom, het gaat niet om ‘wat’, maar
om ‘hoe’.
Waarom is het doorlopen van de stappen in het
filmpje de moeite waard?
OPDRACHT 4 Momenten
Waarom doe je wat je doet? Of waarom doe je
sommige dingen niet? De hele dag kritisch denken is
heel vermoeiend, dat hoeft ook niet.
Op welke momenten vind jij het belangrijk om goed
en kritisch na te denken? Noem er twee.
Waarom is Yasmine beter af dan Ricardo in haar
leven en haar werk?
1
2
13

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ.
Redeneren
Als je iets beweert, is het goed om te onderbouwen
waarom je dat beweert. Als je een reden geeft voor
iets wat je vindt of iets wat je niet vindt, noemen
we dat een redenering. Bij een redenering koppel je
twee of meer beweringen aan elkaar.
Geef een voorbeeld van een redenering waarvan de
beweringen kloppen, maar de redenering zelf niet
klopt. Vergelijk deze naderhand met die van een
medestudent.
Redenering 3:
Voorbeeld 1:
‘Fietsen is goed voor je [bewering 1], want je
verbrandt calorieën [bewering 2].’
Voorbeeld 2:
‘Joost is een slechte docent [bewering 1], want hij
heeft krullen [bewering 2].’
Beide voorbeelden zijn redeneringen, maar ze zijn
niet even goed. Of een redenering goed is, of ze
klopt, hangt af van de argumenten die je geeft.
Informatie en bewijzen
Een vorm van kritisch denken is het verzamelen en
analyseren van informatie voordat je tot een oordeel
komt. Je zoekt voor een bewering naar bewijzen of
tegenbewijzen. Dit vraagt dat je bereid bent om je
mening te veranderen op grond van die bewijzen.
Bij het eerste voorbeeld heeft bewering 1 een goed
argument gekregen (bewering 2).
Bij het tweede voorbeeld is dat niet het geval. De
bewering dat Joost krullen heeft (bewering 2) zegt
niets over zijn kwaliteiten als docent (bewering 1).
Je moet bereid zijn om je eigen opvattingen ter
discussie te stellen. Het gaat dus om ontwikkeling
van denkvaardigheden, maar ook om houding: de
wil om je mening kritisch te bekijken en de
bereidheid om van mening te veranderen. Dat vraagt
om openheid en lef.
Het kan dus zijn dat de beweringen in een
redenering waar zijn, maar dat de redenering zelf
niet goed is.
VRAAG JE AF: ‘WAAROM?’
OPDRACHT 5 Redeneren
Geef twee voorbeelden van een goede redenering
met beweringen die waar zijn. Vergelijk ze
naderhand met die van een medestudent.
Redenering 1:
Redenering 2:
Als je je mening ter discussie wilt stellen, moet je
kritische vragen stellen.
Bijvoorbeeld:
XX
Is dit waar?
X X Waarom is dat zo?
X X Is dat een feit of een mening?
X X Zijn de feiten te bewijzen?
X X Hoe komt iemand tot zijn conclusie?
X X Waarom is dit belangrijk?
X X Komt deze informatie van een betrouwbare
bron?
X X Wat zeggen andere bronnen hierover?
14

1 BURGERSCHAP?
OPDRACHT 6 Betrouwbaar?
Bekijk nog een keer het filmpje:
ganaar.link/d402
Aan welke criteria moet een goede bron voldoen?
Welke bron gebruikt deze vrouw om haar mening te
onderbouwen?
Hoe betrouwbaar is deze bron volgens jou?
Waarom maken die criteria een bron betrouwbaar?
Welke kritische vragen hadden deze vrouw kunnen
helpen tot een meer onderbouwde mening te
komen?
Feiten en meningen
Je kunt je oordeel baseren op meningen (subjectief,
persoonlijk) en op feiten (objectief, controleerbaar).
Een mening is een opvatting of oordeel. Een feit is
iets wat je kunt controleren.
Stel, je gooit een fles water naar je medestudent. Je
vindt dit enorm grappig.
XX
Een feit is dat je de fles gegooid hebt, je kunt
namelijk controleren (waarnemen) dat dit is
gebeurd. → Feit, het was te zien.
X X Of het een grappige actie was om de fles
te gooien is een mening. → Mening, een
persoonlijke opvatting over wat grappig/niet
grappig is.
15

ECONOMISCHE
DIMENSIE
In de economische dimensie onderzoek je het
economische aspect van werken, zoals rechten en
plichten als werknemer, salaris en werkloosheid.
Daarnaast verdiep je je in kritisch en bewust kiezen als
consument. Je ontdekt het begrip duurzaamheid en
wordt je bewust van de kracht van reclame. Tot slot krijg
je inzicht in je inkomsten en uitgaven en denk je na over
schulden.
2

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
OPDRACHT 6 Invloed
Bespreek in drietallen en schrijf jullie antwoord op:
XX
Wat vind je van de manieren waarop de overheid
een gunstig klimaat schept voor werkgevers?
OPDRACHT 7 Minimumjeugdloon
Lees het artikel op
ganaar.link/d4304
XX
Hoe zou het leven van een werkgever eruitzien
zonder de hulp van de overheid?
XX
Wat vind je van de wetten en regels om
werknemers te beschermen?
Zoek op wat het minimumjeugdloon per uur was
voor een 21-jarige tot en met 2017.
XX
Hoe zou het werk eruitzien als die bescherming er
niet was?
Zoek op wat het minimumloon per uur is voor een
21-jarige sinds 2018.
XX
Wat vind je belangrijker: het beschermen van
werknemers of het stimuleren van werkgevers/
bedrijven?
Stel dat je een werkgever bent en mensen in dienst
hebt tussen de 15 en 21 jaar. Wat betekent de
verandering die in 2018 is ingevoerd voor jou?
XX
Bedenk een kritische vraag die je aan de overheid
zou kunnen stellen over de bescherming van
werknemers.
Hoe zou jij hierop reageren als werkgever? Waarom?
XX
Bedenk ook een kritische vraag over het
stimuleren van werkgevers/bedrijven.
26

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
Werkgever versus werknemer?
Vaak hebben werkgevers en werknemers hetzelfde
belang: dat het goed gaat met hun bedrijf of
organisatie, dat er voldoende geld binnenkomt
en dat er goed en veilig gewerkt wordt. Maar op
sommige punten hebben ze tegenstrijdige belangen:
een werkgever wil niet te veel uitgeven, maar een
werknemer wil graag zoveel mogelijk verdienen.
Zowel werkgevers als werknemers hebben
organisaties die voor hun belangen opkomen.
Vakbonden
Aan de kant van de werknemer staan de
vakbonden. De eerste vakbonden zijn in de tweede
helft van de 19 e eeuw opgericht om op te komen
voor de belangen van arbeiders. Ze onderhandelen
met werkgevers over een zo goed mogelijke cao.
Als je lid bent van een vakbond, kun je daar vaak
ook terecht voor individuele hulp wanneer je
bijvoorbeeld een conflict hebt met je werkgever.
OPDRACHT 17 Staken
Staken mag niet altijd. Zoek uit wie er bepaalt of er
gestaakt mag worden.
Welke redenen kunnen er zijn om een staking te
verbieden?
Leg zo precies mogelijk uit of je wel/niet krijgt
doorbetaald als er gestaakt wordt in jouw branche.
Als een vakbond het niet eens is met het beleid van
een bedrijf of ontwikkelingen in een branche, kan de
vakbond druk uitoefenen. Het belangrijkste middel
daarvoor is een staking. Werknemers leggen dan
voor enige tijd hun werk neer.
N4 OPDRACHT 18 Bezuinigen
Werk in vier- of vijftallen.
Een vakbond is een vereniging van werknemers
uit een of meer branches, die opkomt voor de
belangen van haar leden.
Jullie werken bij een middelgroot bedrijf in jullie
branche en zitten in de ondernemingsraad. Het
gaat niet zo goed met het bedrijf en er moet
flink bezuinigd worden. 11 van de 57 banen
moeten verdwijnen. Maar de directie heeft een
plan gepresenteerd om dit te voorkomen: alle 57
medewerkers gaan een dag minder werken en
gaan dus ongeveer 20 procent minder verdienen.
Op die manier hoeft er niemand ontslagen te
worden.
XX
Verdeel de taken (een voorzitter, een secretaris,
twee of drie leden).
XX
Bespreek de voor- en nadelen van het plan van
de directie.
XX
Denk na over eventuele andere oplossingen.
XX
Zet een advies op papier voor de directie.
38

2 ECONOMISCHE DIMENSIE
2.4 IK HEB GEEN BAAN
Lesdoelen
• Je kunt uitleggen wat de begrippen
arbeidsmarkt, werkloosheid en UWV inhouden.
• Je kunt de persoonlijke en maatschappelijke
gevolgen van werkloosheid beschrijven.
• Je kunt uitleggen hoe de arbeidsmarkt werkt.
• Je weet op welke voorzieningen je recht hebt als
je geen baan hebt.
Zoek op internet hoe het er op dit moment voor
staat met de jeugdwerkloosheid in Nederland.
Gebruik een artikel of cijfers en schrijf de bron
op. Geef kort aan waarom je vindt dat dit een
betrouwbare bron is.
Je hebt enkele filmpjes gezien over mensen die
werkloos zijn en nagedacht over de impact die
het kan hebben om geen baan te hebben. Deze
les gaat over de arbeidsmarkt, werkloosheid en
voorzieningen als je geen baan hebt.
Als je de huidige jeugdwerkloosheid vergelijkt met
de afgelopen jaren, zie je dan een stijgende of
dalende lijn?
OPDRACHT 19 Jeugdwerkloosheid
Wat zijn de gevolgen van werkloosheid voor iemand
persoonlijk? Kijk eventueel terug naar paragraaf 4.1
over de redenen om te werken.
Politieke partijen zetten zich vaak in om mensen aan
het werk te helpen of werkloosheid te verminderen.
Bedenk vijf redenen waarom zij dat belangrijk
vinden.
1
2
3
4
5
39

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
2.5 IK BEN KRITISCH
Lesdoelen
• Je kunt uitleggen wat een consument is.
• Je kent verschillende redenen van consumenten
om iets te kopen; je kunt die redenen indelen in
vijf categorieën.
• Je kunt beschrijven hoe het
koopbeslissingsproces verloopt.
• Je bent je bewust van je eigen koopgedrag en de
invloed van reclame daarop.
• Je doorziet verleidingstechnieken in reclame en
marketing.
Je hebt een filmpje gezien over hoe producten in
het echt kunnen verschillen van hoe ze in de reclame
zijn voorgesteld. Je hebt nagedacht over reclame,
de werkelijkheid en wat te doen als die niet met
elkaar overeenkomen. Deze les gaat over jouw rol
als consument. Hoe ga je kritisch om met reclame,
marketing en verleidingen?
Waarom kopen we?
Je bent niet alleen werknemer of werkgever, je bent
ook consument. Dat ben je op het moment dat je
een aankoop doet. Dit kunnen goederen zijn (een
auto of een pak muesli) of diensten (een gaatje laten
boren bij de tandarts of een ritje met de bus).
De redenen waarom je iets koopt, zijn onderverdeeld
in onderstaande categorieën:
A
B
Iets is een basisbehoefte.
Iets geeft je een gevoel van veiligheid of
zekerheid.
Een consument is iemand die een product of dienst
koopt.
OPDRACHT 24 Behoefte
Werk in tweetallen. Bespreek onder welke
categorie(ën) de volgende aankopen vallen:
XX
fiets
XX
lidmaatschap sportschool
XX
abonnement
XX
sigaretten
XX
ritje met de bus
XX
blikje cola
XX
huur van je kamer
XX
spijkerbroek
XX
ziektekostenverzekering
XX
ID-kaart
XX
pennen
XX
telefoon
Waren er ook aankopen die je moeilijk kon
onderbrengen in een van de categorieën? Zo
ja, welke categorie zou je daarvoor zelf kunnen
bedenken?
F
G
H
C
D
Iets geeft je het gevoel erbij te horen.
Iets geeft je waardering, succes of status.
E Iets
geeft je de mogelijkheid jezelf te
ontwikkelen.
44

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
N4 OPDRACHT 25 Maslow
De Amerikaanse psycholoog Abraham Maslow
publiceerde in 1943 een theorie over de menselijke
behoeften. Deze theorie is bekend geworden
als de piramide van Maslow. Hieronder zie je die
piramide.
zelfontplooiing
In de media krijgen vluchtelingen veel kritiek,
omdat ze bijna altijd een telefoon hebben, zelfs als
er nauwelijks voedsel of onderdak is.
‘ZE HEBBEN TOCH GENOEG
GELD VOOR EEN TELEFOON,
DAN ZIJN ZE NIET ZIELIG!’
behoefe aan
waardering en erkenning
behoefte aan sociaal contact
Leg deze kritiek uit met behulp van de piramide
van Maslow.
behoefte aan veiligheid en zekerheid
lichamelijke behoeften
Zoek op internet meer informatie over de piramide
van Maslow en beantwoord de vragen.
Je kunt de piramide van Maslow ook gebruiken om
de kritiek te weerleggen. Hoe?
Hoe werkt de ‘hiërarchie’ of ‘ordening’ van
behoeften precies?
Wat heeft de vorm (piramide) daarmee te maken?
46

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
Verleiding
Overal om je heen is reclame: billboards,
advertenties, banners en commercials. Hoe komt
het dat er zoveel uitgegeven wordt aan reclame?
Waarom werkt het zo goed? Dat komt doordat
reclamemakers de psychologie van de verleiding
goed kennen.
OPDRACHT 27 Verleidingstechnieken
Noteer zoveel mogelijk verleidingstechnieken die in
reclames worden gebruikt.
Verdienen aan reclame
Bedrijven maken reclame voor hun producten of
diensten. Het doel van deze reclame is om iets te
verkopen. Wanneer jij iets koopt, verdient het bedrijf
daar uiteindelijk geld aan.
Bedrijven maken hun reclames meestal niet zelf.
Hiervoor huren zij anderen in. Bijvoorbeeld om flyers
te ontwerpen of een reclamevideo op te nemen.
Hier zijn meer mensen voor nodig dan je denkt. Op
deze manier verdient niet alleen het bedrijf aan de
reclame: er zijn veel mensen die hier hun werk van
hebben gemaakt!
OPDRACHT 28 Werken aan reclame
Denk aan een reclame die je pas nog gezien of
gehoord hebt. Dit kan een reclame zijn die je op
tv gezien hebt of een reclame die je online bent
tegengekomen, maar ook een reclame die je op de
radio hebt gehoord.
Kies een van de volgende bronnen:
XX
ganaar.link/d4316
XX
ganaar.link/d4317
Welke reclame heb je in gedachten? Waar heb je die
reclame gezien of gehoord?
Schrijf de verleidingstechnieken op die in je gekozen
bron genoemd worden en leg uit hoe ze werken.
Hoe is deze reclame gemaakt, denk je? Welke
mensen heb je daar allemaal voor nodig? Schrijf
zoveel mogelijk ideeën op.
Presenteer kort je bevindingen aan een
medestudent.
Schrijf tijdens de presentatie van je medestudenten
de verleidingstechnieken op die je nog niet kende.
48

2 ECONOMISCHE DIMENSIE
De kritische consument
Het is goed om kritisch te kijken naar je gedrag als
consument. Ook is het belangrijk je bewust te zijn
van hoe je wordt beïnvloed door reclames. Zo krijg je
meer grip op je uitgaven en is de kans groter dat je
tevreden bent met je aankopen.
OPDRACHT 30 Marketing
Primark heeft geen webshop. Waarom heeft de
Primark besloten om geen webshop online te
zetten?
OPDRACHT 29 Miskoop
Je wordt de hele dag door beïnvloed door
reclameboodschappen. Daardoor kan het moeilijk
zijn om de verleiding van reclame te weerstaan.
Deze website geeft je tips hoe je
de verleiding kunt weerstaan.
Kijk op: ganaar.link/d4326
Spotify biedt een gratis account aan voor iedereen
die het wil gebruiken. Je hoort na een paar liedjes
steeds een stukje reclame. Waarom zouden de
bedenkers van Spotify dit bedacht hebben?
Welke drie tips zijn het meest nuttig voor jou? Schrijf
deze op.
1.
2.
3.
Bedenk zelf ook nog twee tips..
Reclame met grenzen
Iedereen weet dat reclames de werkelijkheid een
beetje mooier maken. Maar mag je glashard liegen
in reclame? Nee, dat mag niet. De overheid heeft
daarvoor de reclamecode ingesteld. Als een bedrijf
iets beweert wat niet waar is, kunnen consumenten
hierover een klacht indienen. De commissie die
de reclamecode bewaakt, komt dan in actie. Een
reclame kan dan zelfs verboden worden.
4.
5.
N4 OPDRACHT 31 Grenzen
Werk in tweetallen.
Marketing
Verleidingstechnieken komen vaak voort vanuit
marketing. Marketing is de overkoepelende naam
voor de visie die een bedrijf of organisatie heeft
achter zijn bedrijf. Denk bijvoorbeeld aan:
XX
Prijzen: standaard laag of met kortingen;
XX
Plaats: een online winkel, of in een winkelstraat;
XX
Personeel: zelfstandig of juist met anderen;
XX
Product: variatie, eigenschappen, verpakking;
XX
Promotie: online reclame, op tv/radio of geen.
Doe een kort onderzoek naar de vraag: welke
reclames zijn de laatste jaren verboden door de
reclamecodecommissie?
Maak in tweetallen een korte presentatie over
een van deze reclames. De presentatie moet in elk
geval de volgende elementen bevatten:
--
het tonen of een beschrijving van de reclame;
--
de reden waarom hij verboden werd;
--
jullie mening over de reclame en het verbod.
49

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
2.6 IK BEN BEWUST
Lesdoelen
• Je kunt uitleggen wat duurzaamheid en
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
(MVO) inhouden.
• Je kunt beschrijven welke invloed de productie
van spullen heeft op het milieu en het welzijn
van mens en dier.
• Je bent je bewust van je eigen ecologische
voetafdruk.
• Je hebt concrete ideeën voor duurzame keuzes
als consument en op je werk of BPV-plek.
De les is begonnen met een kritische blik op je T-shirt
en enkele filmpjes over duurzaamheid. Deze les gaat
over de gevolgen van productie en consumptie,
duurzaamheid en je ecologische voetafdruk.
Kritisch en bewust
Als je kritisch bent op je koopgedrag, houd je je
inkomsten en uitgaven in balans. Je verzamelt
informatie, vergelijkt producten en maakt een
bewuste keuze voor een aankoop. Maar er zit
nog een andere kant aan kritisch consument zijn,
namelijk het milieu, de arbeidsomstandigheden en
het dierenwelzijn.
Duurzaamheid is een manier van
handelen die langdurig respectvol
is voor mens, dier en milieu.
Bekijk het filmpje op
ganaar.link/d4327
waarin een docent het begrip verder uitlegt.
OPDRACHT 32 Duurzaam
Kijk nog even naar je T-shirt of een ander kledingstuk
dat je aan hebt. Wat kan er allemaal duurzaam of
niet-duurzaam zijn aan dit kledingstuk?
Zoek het merk van jouw T-shirt of de winkel waar je
het gekocht hebt op www.rankabrand.nl. Hoe scoort
het merk of de winkel op duurzaamheid? Noem een
positief punt en een negatief punt.
Als producten opvallend goedkoop zijn, dan wordt
daar vaak ergens anders een prijs voor betaald.
Bijvoorbeeld een T-shirt van twee euro. Daar heeft
een arbeider in een ver land misschien een halfuur
aan gewerkt. Maar die heeft daar slechts een paar
cent mee verdiend. En wat is er gebeurd met de
giftige verfstoffen die gebruikt zijn bij het verven
van het shirt? Die kunnen na afloop in een rivier zijn
gedumpt. Een ander voorbeeld is een kilo kip. Als die
slechts drie euro kost, weet je haast zeker dat die kip
een minder goed leven heeft gehad.
Overleg met een studiegenoot. Noteer samen zoveel
mogelijk aspecten van duurzaamheid:
Als je bewust consumeert, laat je deze zaken
meewegen in je keuze voor een bepaald product.
50

2 ECONOMISCHE DIMENSIE
OPDRACHT 35 Mijn voetafdruk
Doe de voetafdruktest op
ganaar.link/d4328
Vergelijk je uitkomst met die van een studiegenoot.
Is zijn/haar voetafdruk groter of kleiner dan die van
jou? Hoe kun je dat verschil verklaren?
Mijn voetafdruk is:
hectare
Het aantal aardbollen dat nodig is als iedereen zou
leven zoals ik:
Bekijk de top 5 tips (die vind je naast het kopje
‘Uitslag’) per categorie. Sommige tips zijn makkelijker
uit te voeren dan andere. Noteer per categorie de tip
die het makkelijkst en snelst haalbaar is voor jou.
Tip Wonen:
aardbollen
Mijn voetafdruk is groter of kleiner dan die van de
gemiddelde Nederlander:
groter / kleiner
Tip Voeding:
Bekijk de verdeling van de voetafdruk. Het grootste
aandeel van de voetafdruk is bij mij:
wonen / voeding / lifestyle / reizen
Tip Lifestyle:
Wat vind je van de hoeveelheid aardbollen die nodig
is met jouw levensstijl?
Tip Reizen:
OPDRACHT 36 Plastic soep
Veel plastic artikelen doen er meer dan een
eeuw over voordat ze zijn afgebroken. Helemaal
verdwijnen doet het nooit: het blijft in de natuur
zwerven. Kijk op ganaar.link/dm441
Bekijk de lijst met producten. Bedenk voor ieder
product een duurzaam alternatief.
PRODUCT
Tandenborstels
Plastic rietjes
Koffiebekers
(bv van Starbucks)
DUURZAAM ALTERNATIEF
Plastic tasjes
Wattenstaafjes
Water- of
frisdrankflesjes
53

SOCIAAL-
MAATSCHAPPELIJKE
DIMENSIE
In de sociaal-maatschappelijke dimensie ga je aan
de slag met jouw identiteit en hoe die gevormd is.
Je leert over rollen in een groep en groepsgedrag.
Je ontdekt hoe verschillende culturen kunnen
samenleven. Je verdiept je in normen en waarden
en hoe die kunnen botsen. Je onderzoekt de
Nederlandse cultuur en samenleving. Je denkt na
over diversiteit, gelijkheid en discriminatie.
3

3 SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJKE DIMENSIE
3.1
JEZELF ZIJN
Lesdoelen
• Je kunt uitleggen wat persoonlijke identiteit is.
• Je weet uit welke aspecten een persoonlijke
identiteit is opgebouwd.
• Je hebt een goed beeld van je eigen persoonlijke
identiteit.
• Je hebt inzicht in welke mensen, gebeurtenissen
of plaatsen jouw identiteit hebben gevormd.
OPDRACHT 1 Eigenschappen
Je persoonlijke identiteit bestaat uit eigenschappen
die:
1. zijn aangeboren;
2. zijn ontstaan door opvoeding;
3. zijn ontstaan door omstandigheden;
4. te veranderen of te beïnvloeden zijn.
De les is begonnen met een filmpje op het digibord
over labels. Daar hebben jullie ook een opdracht bij
gemaakt. Op een A4’tje hebben je studiegenoten
geschreven hoe zij jou zien en heb je zelf
opgeschreven hoe jij jezelf ziet.
Deze les gaat over persoonlijke identiteit en hoe die
gevormd wordt.
Ik ben ...
De een maakt ruzie om alles, de ander vermijdt
juist conflicten. Je ene vriend gaat het liefst naar
concerten met veertigduizend man, terwijl je
andere vriend liever alleen op zijn kamer naar
muziek luistert. Sommige mensen denken: dit lukt
me nooit! Terwijl anderen denken: ik probeer het
gewoon, we zien wel. Iedereen heeft een unieke
set eigenschappen en kenmerken, dit is een
persoonlijke identiteit. Dit onderscheidt je van
anderen.
Kun jij bij elk punt iets van jezelf noemen?
1
2
3
4
Waarom denk je dat deze eigenschappen invloed
hebben op je persoonlijke identiteit?
OPDRACHT 2 Labels
Kijk op je A4’tje met labels. Noteer wat je had
opgeschreven over hoe jij jezelf ziet.
Met persoonlijke identiteit wordt bedoeld:
kenmerken die jou onderscheiden van anderen,
zoals je uiterlijk, gedrag, afkomst, interesses,
hobby’s, karakter en overtuigingen.
Omschrijf in één zin wat labels te maken hebben met
identiteit.
73

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
3.3 DE MAATSCHAPPIJ DAT ZIJN WIJ
Lesdoelen
• Je kunt uitleggen wat waarden en normen zijn
en wat socialisatie inhoudt.
• Je kunt van een norm aangeven wat de
onderliggende waarde is.
• Je bent je bewust van je eigen normen en
waarden.
• Je weet hoe normen en waarden kunnen
verschillen per groep, cultuur, tijd en situatie.
• Je weet dat normen en waarden kunnen botsen.
Op het digibord heb je voorbeelden gezien van
asociaal gedrag. Je hebt nagedacht over wat je wel
en niet vindt mogen of kunnen. Deze les gaat over
normen en waarden, hoe verschillend die kunnen
zijn en hoe ze soms kunnen botsen.
Een waarde is iets wat een persoon of een groep
belangrijk vindt in het leven.
Wat zijn normen en waarden?
Waarden zijn idealen die mensen belangrijk
vinden. Bijvoorbeeld respect, gehoorzaamheid,
verantwoordelijkheid en eerlijkheid. Normen zijn
daarvan afgeleid. Normen kunnen een wettelijke
regels zijn, maar ook regels die niet in de wet
vastliggen, ‘ongeschreven regels’.
Een voorbeeld: in Nederland vinden veel mensen
privacy belangrijk (waarde). Daarom is er de
ongeschreven regel (norm) dat je de andere kant op
kijkt als iemand bij de kassa zijn pincode intoetst.
Zo’n norm komt dus voort uit de waarde privacy.
Normen en waarden verschillen per plaats, tijd,
groep en persoon.
OPDRACHT 17 Norm en waarde
De les begon met filmpjes en uitleg over wat normen
en waarden zijn.
Leg in je eigen woorden uit wat een norm is.
Een norm is een idee over wat normaal is of een
regel over hoe je je moet gedragen.
Leg in je eigen woorden uit wat een waarde is.
Bedenk een eenvoudige pictogram voor een ‘norm’
en een voor ‘waarde’. Teken ze op de volgende
bladzijde. Zet het betreffende woord erbij. Maak met
behulp van tekeningetjes, pijlen of andere symbolen
duidelijk wat het verband tussen beide is.
88

3 SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJKE DIMENSIE
PICTOGRAM NORM
PICTOGRAM WAARDE
OPDRACHT 18 Onderliggende waardeN
X X Werk in tweetallen.
X X Noteer allebei drie regels die op school gelden,
drie regels die in je vriendengroep gelden en drie
regels van thuis.
X X Probeer bij elke regel samen te bedenken welke
waarde eronder ligt. Doe dat eerst voor de
negen regels van de een, daarna voor de negen
regels van de ander.
Regel:
Regel:
VRIENDEN
Onderliggende waarde:
Onderliggende waarde:
SCHOOL
Regel:
Onderliggende waarde:
Regel:
Onderliggende waarde:
THUIS
Regel:
Onderliggende waarde:
Regel:
Onderliggende waarde:
Regel:
Onderliggende waarde:
Regel:
Onderliggende waarde:
Regel:
Onderliggende waarde:
89

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
Waar komen normen en waarden vandaan?
Normen en waarden komen niet uit de lucht vallen.
Je leert ze van mensen. Ten eerste van mensen
die ouder zijn: ouders, verzorgers, docenten, je
voetbaltrainer, de leidinggevende op je werk. Ten
tweede van leeftijdsgenoten: je medestudenten, je
vriendengroep, je broers en zussen.
Socialisatie is het proces waarbij iemand bewust
of onbewust de normen, waarden en andere
cultuurkenmerken van zijn groep krijgt aangeleerd.
Meestal gaat het aanleren van normen en waarden
niet via een opleiding of uit een boekje. Het gebeurt
via feedback. Dit kan positieve feedback zijn:
complimenten of iemand die het goede voorbeeld
geeft. Of negatieve feedback: straf, kritiek of
waarschuwingen.
Dit proces van socialisatie duurt een leven lang.
In elke nieuwe situatie word je weer een beetje
gesocialiseerd. Op je BPV leer je bijvoorbeeld
dat het niet oké is om te laat te komen. Op de
judovereniging leer je dat je de buiging aan het
begin van een gevecht echt niet kunt overslaan.
OPDRACHT 20 Welke normen vind jij belangrijk?
XX
Lees de tien normen (gedragsregels) in het
schema hiernaast goed door.
X X Kies de drie belangrijkste voor jou uit.
X X Maak er een top 3 van. Schrijf achter de norm
het cijfer 1, 2 of 3.
X X Kies er ook een uit die je totaal niet belangrijk
vindt.
OPDRACHT 19 Normen en waarden doorgeven
Bespreek in twee- of drietallen.
Stel, je gaat een jeugdteam trainen in de sport die je beoefent. Welke waarden en normen zou je je pupillen dan
zeker meegeven? Noem minstens drie punten. Geef ook aan waarom je dit in jouw sport belangrijk vindt.
DE NORM DE WAARDE HIERACHTER WAAROM VIND JE DIT BELANGRIJK?
90

3 SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJKE DIMENSIE
NORM IN DE TOP 3 NIET BELANGRIJK
Eerst wachten tot de mensen uitgestapt zijn, voor je in de bus,
tram of trein stapt.
Niet vreemdgaan als je een relatie hebt.
Iets wat je geleend hebt ook weer teruggeven.
Bedanken als iemand je helpt.
Als een collega een keer voor jou invalt, ook een keer voor
hem of haar invallen.
Kauwgom niet op straat uitspugen, maar in de prullenbak
doen.
Opstaan voor een bejaarde of zwangere vrouw in de bus, tram
of trein.
Je troep in de vuilnisbak gooien.
Afstand houden van degene die voor je staat bij de
pinautomaat.
Doen wat een docent op school of leidinggevende op je werk
van je vraagt.
Welke norm staat er bij jou op nummer 1? En welke
waarde ligt er onder die norm?
Is die waarde ook niet belangrijk voor jou?
Geef redenen bij je antwoord.
Je hebt ook een norm uitgekozen die je totaal niet
belangrijk vindt. Welke waarde ligt er onder die
norm?
Kun je er een andere waarde tegenover zetten die
jij veel belangrijker vindt? Welke waarde is dat en
waarom?
91

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
N4 OPDRACHT 26 Botsende waarden
Kies een van de drie artikelen.
Ik kies:
ganaar.link/d421
ganaar.link/d422
ganaar.link/d423
OPDRACHT 27 Niet-gedeelde waarden
In opdracht 21 heb je drie waarden opgeplakt die
voor jou belangrijk zijn. Denk met elkaar in groepjes
na over de volgende vragen en schrijf je antwoord
op.
Kun je een relatie of hechte vriendschap hebben met
iemand die die waarden niet deelt?
Welke waarden botsen er in dit artikel?
Welke waarde vind jij belangrijker in deze situatie?
Stel je nu voor dat je juist de andere waarde
belangrijker vindt in deze situatie. Schrijf in vijf
zinnen een pleidooi om mensen daarvan te
overtuigen. Gebruik de situatie uit het artikel en
geef duidelijke argumenten.
Hoe zou je eventuele problemen hierover kunnen
oplossen? Een middenweg vinden? Of een heel
andere soort oplossing?
96

3 SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJKE DIMENSIE
3.4 CULTUUR
Lesdoelen
• Je kunt uitleggen wat cultuur, traditie, subcultuur
en tegencultuur betekenen.
• Je kunt het begrip globalisering uitleggen.
• Je kent de elementen waaruit een cultuur is
opgebouwd; je kunt daar voorbeelden bij geven.
• Je kunt concrete voorbeelden geven van
uitwisseling tussen culturen.
Cultuur
Als je een verre reis maakt, zie je andere kleding,
voorwerpen, voeding, gebruiken en gewoonten. In
Spanje zijn bijna alle winkels in de middag een paar
uur dicht, vanwege een lange middagpauze (de
siësta). In Amerika wordt ieder jaar op 4 juli vuurwerk
afgestoken om de onafhankelijkheid te vieren.
Wanneer mensen voor lange tijd met elkaar
samenleven, ontwikkelen zij hun eigen cultuur.
Op het digibord heb je gezien dat er wereldwijd
grote verschillen zijn tussen culturen, in hun
gewoonten, kleding, voeding enzovoort. Je hebt
ook nagedacht over welke elementen er bij cultuur
horen. Deze les gaat over cultuur: wat cultuur is,
hoe culturen invloed op elkaar hebben en hoe ze
samengaan.
Cultuur omvat alle dingen die een groep mensen
denkt, doet en heeft: gewoonten, godsdienst,
normen, waarden, muziek, eetgewoonten, kleding,
bouwwerken, taal, kunst, enzovoort.
Bekijk het filmpje over cultuur op
ganaar.link/d417
OPDRACHT 28 Nederland
Werk in drie- of viertallen. Overleg met elkaar en vul het schema in.
Welke bouwwerken zie je vaak terug in Nederlandse
steden of dorpen?
Welke drie religies komen in Nederland het meest
voor?
Wat zijn typisch Nederlandse gerechten?
Welke soorten muziek maken Nederlandse artiesten
vaak?
Wat zijn drie Nederlandse tradities waar iedereen aan
meedoet?
Welke Nederlandse gewoonten vind jij ingewikkeld,
gek of te overdreven?
Aan welke Nederlandse gewoonten zou iemand uit
het buitenland het moeilijkst kunnen wennen?
97

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
Cultureel erfgoed
Een schilderij uit de Gouden Eeuw, een pot uit de
prehistorie of klederdracht uit de 18e eeuw: het
wordt allemaal zorgvuldig bewaard, bijvoorbeeld in
een museum. Ook tradities en beroepen kunnen zo
bijzonder zijn voor een cultuur dat we ze goed willen
bewaren. De VN-organisatie Unesco probeert
wereldwijd dit ‘erfgoed’ te beschermen.
OPDRACHT 29 Cultureel erfgoed
Wat is het verschil tussen materieel en immaterieel
erfgoed?
Tradities zijn gebruiken of gewoonten die van
generatie op generatie worden doorgegeven.
Immaterieel erfgoed zijn de tradities die je van
vorige generaties hebt overgenomen en die je zelf
weer door wilt geven. Hierbij kun je denken aan
vieringen, rituelen, herdenkingen, traditionele kennis
of vaardigheden.
Kijk voor een uitlleg op
ganaar.link/dm421
Materieel erfgoed bestaat uit tastbare cultuur en
overblijfselen uit de geschiedenis. Denk hierbij aan
gebouwen, landschappen, boeken of kunstwerken.
Als iets tot werelderfgoed wordt benoemd, moet het
beschermd worden. De overheid van het land waar
het erfgoed zich bevindt, is verantwoordelijk voor de
bescherming van dit erfgoed. Dit land betaalt ook
voor het onderhoud en eventuele reparaties.
Bekijk de onderstaande items van de lijst. Omcirkel
steeds of het materieel of immaterieel erfgoed is.
ERFGOED
De Belgische biercultuur
(België)
MATERIEEL/IMMATERIEEL
materieel / immaterieel
De Chinese Muur (China) materieel / immaterieel
Marimbamuziek (Colombia) materieel / immaterieel
Het Waddengebied
(Nederland)
materieel / immaterieel
Stad Petra (Jordanië) materieel / immaterieel
Franse gastronomie
(kookkunst Frankrijk)
materieel / immaterieel
Fjorden (Noorwegen) materieel / immaterieel
Stad Venetië (Italië) materieel / immaterieel
Molens in Kinderdijk
(Nederland)
Vimbuza (genezingsdans,
Mali)
materieel / immaterieel
materieel / immaterieel
Machu Picchu (Incastad Peru) materieel / immaterieel
Djemaa el Fna (markt,
Marokko)
materieel / immaterieel
Olieworstelen (Turkije) materieel / immaterieel
98

3 SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJKE DIMENSIE
Werk in tweetallen. Bedenk voor elke categorie een voorbeeld van immaterieel of materieel erfgoed.
Vul het schema in.
CATEGORIE NAAM KORTE BESCHRIJVING LAND
Eten of drinken
Een beroep of
middel van bestaan
Een religieuze
traditie
Een evenement of
iets wat we vieren
Een natuurgebied
Een dorp of stad
Een kunstwerk
Muziek of dans
Een verhaal of
gedicht
Als iets tot werelderfgoed wordt benoemd, moet het beschermd worden. De overheid van het land waar het
erfgoed zich bevindt, moet dat regelen en er zo nodig geld in stoppen.
Bespreek: vinden jullie het belangrijk dat Nederlands erfgoed of werelderfgoed wordt beschermd?
Geef argumenten voor bescherming en argumenten tegen bescherming.
ARGUMENTEN VOOR BESCHERMING
ARGUMENTEN TEGEN BESCHERMING
99

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
OPDRACHT 30 Even voorstellen
Werk in tweetallen.
XX
Lees de verhalen van Stefan en Eline.
XX
Welke elementen van cultuur of subculturen
herken je?
XX
Onderstreep of markeer deze elementen.
“Ik heet Stefan, ik ben 24
jaar en volg de opleiding
Mediavormgeven op het Grafisch
Lyceum. Na mijn opleiding wil ik
graag iets doen met fotografie.
Ik woon in Rotterdam en in het
weekend vind je mij regelmatig in De Kuip als
supporter van Feijenoord.
Wanneer ik niet op school of BPV ben, vind je mij
op de skatebaan of in het park met mijn vrienden.
Je herkent ons makkelijk: we hebben allemaal een
beetje dezelfde, alternatieve kledingstijl. Ik repeteer
bijna iedere avond met mijn rockband in de studio.
Ik ben de gitarist.
Ik spreek niet zo heel goed Engels, maar ik spreek
wel vloeiend Duits. Mijn ouders komen allebei uit
Berlijn, maar zijn naar Rotterdam verhuisd voordat
ik werd geboren. We gaan dus ook vaak op vakantie
naar Duitsland.”
“Hi! Ik ben Eline. Ik ben 21 jaar en ik
kom uit een klein dorp in de buurt van
Maastricht, Limburg. Ik volg een mboopleiding
tot verkoopspecialist en
werk op zaterdag in een kledingwinkel.
Op zondag kan ik daar niet werken:
dan zijn de winkels dicht, omdat veel
mensen naar de kerk gaan. Zelf kom ik ook uit een
katholiek gezin.
Ik ben lid van de Jonge Democraten, een organisatie
voor jongeren van D66. Ik vind het leuk om met
anderen in debat te gaan over belangrijke onderwerpen,
zoals gezondheid en klimaatverandering. Ik eet ook
veganistisch.
In mijn vrije tijd neem ik video’s op over make-up en
mode. Ik hoop dat ik daar later meer mee kan doen,
want ik wil graag een bekende vlogger worden. Ik ken
veel andere meiden via YouTube, en spreek vaak met
hen af. Veel van mijn vriendinnen luisteren naar hiphop
en Nederlandse rap.”
100

3 SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJKE DIMENSIE
Subcultuur
Binnen een grote groep met dezelfde cultuur vind je
weer kleinere groepen met eigen normen, waarden
of gewoonten. Zo’n groep noem je een subcultuur.
Soms vormt een subcultuur zich op basis van
afkomst, bijvoorbeeld de subcultuur van Antillianen
in Nederland. Dit is een voorbeeld van een etnische
subcultuur. Er zijn ook regionale subculturen. In
Limburg vind je andere gebruiken (bijvoorbeeld
carnaval) dan in Noord-Holland (bijvoorbeeld Sint
Maarten).
Subculturen kunnen ook ontstaan uit een
gezamenlijke muzieksmaak, denk aan punk of
metal. Vaak hoort daar een herkenbare kledingstijl
bij. Ook kan een subcultuur ontstaan op basis van
een gezamenlijke interesse of hobby. Hierbij kun je
denken aan voetbalsupporters of skaters.
Tegencultuur
Sommige subculturen keren zich tegen de
dominante cultuur. Zij verzetten zich bijvoorbeeld
tegen het gezag van de machthebbers in een land.
Ook zijn ze het niet eens met de normen en waarden
van de dominante cultuur. Ze gebruiken vaak geweld
om zich tegen de dominante cultuur uit te spreken.
Soms kan een tegencultuur ook een gevaar vormen
voor de dominante cultuur, bijvoorbeeld wanneer
de tegencultuur groter wordt dan de dominante
cultuur.
Een voorbeeld van een tegencultuur is een groep
krakers. Dit zijn mensen die gaan wonen in lege
gebouwen en daarvoor geen huur betalen. Als zij
zich met geweld verzetten tegen de ontruiming van
een gebouw, vormen zij een tegencultuur. Gaan
ze zonder verzet weg, dan praten we over een
subcultuur.
OPDRACHT 31 Voorbeelden
Bekijk de onderstaande voorbeelden. Geef aan of dit
voorbeeld gezien kan worden als cultuur, subcultuur
of tegencultuur.
VOORBEELD
Veganisten
Swifties (fans van
Taylor Swift)
Hipsters
Neonazi’s
Gabbers
Nederlanders in
Utrecht
Fitgirls
Motorclub Hell’s
angels
Leden van de
katholieke kerk
Foodies
Fans van Kraantje
Pappie
Feijenoord-supporters
in Amsterdam
ANTWOORD
Een subcultuur is een onderdeel van een grotere
cultuur, waarin afwijkende normen, regels,
waarden en doelen gelden.
Een tegencultuur is een cultuur die zich verzet
tegen de dominante cultuur.
101

POLITIEK-JURIDISCHE
DIMENSIE
In de politiek-juridische dimensie verdiep je je in allerlei
aspecten van de politiek: van de inrichting van de
democratie tot de totstandkoming van wetten, tot
de verschillende lagen van bestuur, de Europese Unie,
grondrechten, rechtspraak en straf. Je ontdekt ook op
welke manier je invloed kunt hebben op de politiek.
4

4 POLITIEK-JURIDISCHE DIMENSIE
Niet overal democratie
Er is niet overal sprake van democratie. In sommige
landen mag je heel weinig of niets beslissen of
kiezen en heb je als burger weinig rechten. Bij een
dictatuur is slechts één persoon of één partij aan de
macht. Die groep of persoon is meestal niet door
het volk gekozen. Vaak is die met geweld aan de
macht gekomen. Als je als burger in zo’n land kritiek
hebt op de regering, dan kun je daarvoor worden
opgepakt door de politie.
En jij?
In een democratie zoals Nederland kun je heel
actief mee doen of het allemaal laten gaan. Aan
jou de keus. In ieder geval gelden voor elke burger
rechten en plichten. Je hebt bijvoorbeeld de plicht
om belasting te betalen als je werkt, maar je hebt
ook recht op onderwijs. De overheid let op of je
niet te hard rijdt, maar de overheid let ook op of je
werkgever jou netjes het minimumloon betaalt.
3. 3 Van de docent krijg je een letter: a of b.
Bereid allebei een betoog voor van ongeveer
30 seconden.
a. Je bent een voorstander van democratie.
Maak in je betoog duidelijk waarom we de
democratie moeten behouden. Focus op de
voordelen van een democratie.
b. Je bent eem tegenstander van de democratie.
Maak in je betoog duidelijk waarom we moeten
overstappen naar een dictatuur. Focus op de
nadelen van een democratie.
Maak notities voor je betoog of schrijf het van
tevoren uit.
OPDRACHT 5 Democratie versus dictatuur
Werk in tweetallen. Doorloop de stappen.
1. Maak individueel een overzicht van wat
democratie voor jou betekent. Wat merk jij
persoonlijk van democratie in Nederland? En
welke gevolgen heeft democratie voor de
maatschappij als geheel?
2. Bespreek met een medestudent:
XX
Wat betekent democratie voor jullie?
XX
Wat zijn de voordelen van democratie voor jullie
persoonlijk? Zijn er ook nadelen?
XX
Hoe dragen jullie bij aan een instandhouding van
de democratie? Schrijf dit op in steekwoorden.
4. 4 Houd om de beurt het betoog.
5. 5 Geef feedback op het betoog van je
tegenstander. Wat vond je de sterke punten
van het betoog? Wat zou de ander nog kunnen
toevoegen?
6. 6 Welke positieve feedback heb je gekregen op je
betoog? Wat had je nog kunnen toevoegen?
147

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
Welke partij spreekt jullie het meeste aan? Geef drie
argumenten bij je keuze.
DE IDEALEN VAN LINKS (SOCIALISME)
Belangrijke waarde: gelijkheid.
Deze groep noemen we socialisten.
De overheid doet meer, heeft bijvoorbeeld
energiebedrijven of bouwt woningen.
De welvaart is zo gelijk mogelijk verdeeld: de rijken
delen een stuk van hun welvaart met de armen.
De groep, de samenleving als geheel, staat voorop.
Kleur: rood.
Links, rechts, christelijk, rood?
In de politiek hoor je vaak de termen ‘links’ en
‘rechts’. Er bestaan dus linkse partijen en rechtse
partijen en sommige partijen bevinden zich ‘in het
midden’. Ook wordt er gesproken van politieke kleur,
zoals rood, blauw of groen. Al deze termen hebben
te maken met politieke stromingen.
Een politieke stroming is een geheel van meningen
en wensen over hoe we de maatschappij moeten
vormgeven. Of een groep mensen met ongeveer
dezelfde politieke ideeën. Twee grote en bekende
politieke stromingen zijn het socialisme en het
liberalisme.
Een politieke stroming is een groep mensen met
ongeveer dezelfde politieke ideeën.
Progressief versus conservatief
Je kunt politieke partijen ook verdelen in progressief
en conservatief. Progressieve partijen vinden
verandering goed. Een conservatieve partij roept
eerder ‘rustig aan’. Die heeft liever dat dingen niet
snel veranderen. Of in elk geval niet te ingrijpend.
Christelijk of niet
In Nederland heb je ook nog partijen met
een religieuze achtergrond. Die proberen
hun standpunten te bepalen met behulp van
bijvoorbeeld de Bijbel en de christelijke waarden en
normen. Een christelijke partij is niet automatisch
links of rechts. Twee christelijke partijen kunnen
totaal verschillende standpunten hebben over
bijvoorbeeld uitkeringen of milieu.
Links versus rechts
De termen ‘links’ en ‘rechts’ zijn toevallig ontstaan.
Het had te maken met de plek waar de stoelen
in het parlement van Frankrijk stonden en welke
groep op die stoelen zat. In de loop van de tijd zijn
de termen ‘links’ en ‘rechts’ gaan horen bij idealen
van de politieke groepen die op die plek zaten.
Bij links zijn die idealen gelijkheid en de groep, bij
rechts zijn vrijheid en het individu belangrijk. Bij links
hoort de politieke stroming socialisme, bij rechts het
liberalisme. Er zijn ook partijen die ongeveer tussen
links en rechts in zitten.
150

4 POLITIEK-JURIDISCHE DIMENSIE
DE IDEALEN VAN RECHTS (LIBERALISME)
Noem een Nederlandse politieke partij die bij deze
stroming hoort.
Belangrijke waarde: vrijheid.
Deze groep noemen we liberalen.
De overheid doet minder, laat meer aan bedrijven
en burgers zelf over.
Wat vind jij positief aan deze stroming? Met andere
woorden: met welke ideeën van deze stroming ben
je het eens?
De welvaart mag best flink verschillen; wie rijk is of
wordt, hoeft dat niet te delen.
Het individu staat voorop.
Kleur: blauw.
Zitten er ook minpunten aan deze stroming? Zo ja,
welke punten zijn dat?
OPDRACHT 7 -isme
Zoek op internet een lijst met politieke stromingen
in Nederland. Kies een politieke stroming die jij
interessant vindt. Welke stroming heb je gekozen?
Doe een kort onderzoek naar de stroming. Met
welke woorden wordt de stroming beschreven?
Denk aan: links, rechts, midden, rood, groen, blauw,
conservatief, progressief, christelijk enzovoort.
Presenteer de politieke stroming die je onderzocht
hebt aan twee of drie medestudenten. Doe dat in
ongeveer twee minuten. Vertel wat je ontdekt hebt
over de stroming.
Bespreek na de presentatie:
XX
Wat was er nieuw voor jullie?
XX
Welke waarden van de politieke stromingen
delen jullie?
XX
Welke bronnen hebben jullie gebruikt om
informatie te zoeken? Zijn de bronnen
betrouwbaar?
Wat zijn de belangrijkste waarden van de politieke
stroming?
Wat zijn de concrete doelen van de politieke
stroming?
151

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
N4-OPDRACHT 8 Populisme
Populisme is een verzamelnaam voor politieke
bewegingen die een aantal gemeenschappelijke
kenmerken hebben. Populistische leiders zeggen
dat zij namens het volk praten. Zij spreken het deel
van de bevolking aan dat weinig vertrouwen heeft
in de huidige politieke leiders. Populisme is niet
per se links of rechts, en niet per se goed of slecht.
Bekijk de filmpjes op ganaar.link/dm431
en ganaar.link/dm432
Leg in je eigen woorden uit wat populisme is.
Eerste hulp bij verkiezingen
Bij elke verkiezing hebben alle partijen een
verkiezingsprogramma. Daarin kun je precies
nalezen wat de plannen van deze partij zijn. Maar
het is makkelijker om sites als www.stemwijzer.nl te
checken. Daar kun je jouw mening vergelijken met
die van de partijen. Je kunt natuurlijk ook debatten
volgen op tv, krantenberichten lezen of aan anderen
vragen wat zij gaan stemmen en waarom.
OPDRACHT 9 Wie deelt jouw mening?
Kies uit de stellingen hiernaast vijf dingen die jij
belangrijk vindt. Kruis aan of jij het ermee eens bent
of niet. Zoek daarna een partij die jouw mening
deelt. Schrijf de partijnaam in de laatste kolom.
Welke partij denk je dat het best bij jou past?
Leg je antwoord uit.
In de filmpjes worden verschillende voorbeelden
genoemd van populistische leiders. Sommigen zijn
op dit moment ook actief in de politiek.
Welke politici of bewegingen herkende je?
Schrijf hun namen op.
Je gaat de StemWijzer invullen. Welke partijen
komen voor jou bovenaan te staan, verwacht je?
Welke kritiek op het populisme wordt in het
filmpje benoemd?
Vul de StemWijzer in op www.stemwijzer.nl.
Wat is jouw uitkomst?
Past dat bij je verwachting? Zo nee, wat verrast je?
152

4 POLITIEK-JURIDISCHE DIMENSIE
STELLING EENS ONEENS PARTIJ
Winkels moeten zelf kunnen bepalen of ze op zondag
open of dicht zijn.
Iemand met een hoog inkomen moet minder kinderbijslag
krijgen dan iemand met een laag inkomen.
Studiebeurzen moeten worden afgeschaft. Studenten
moeten voortaan geld lenen voor hun studie.
Alle mbo-scholieren (ook onder de achttien) moeten recht
hebben op een ov-studentenkaart.
De huur voor een woning mag maar met maximaal 3
procent per jaar worden verhoogd.
Het minimumjeugdloon moet worden afgeschaft. Ook
voor jongeren moet het gewone minimumloon gelden.
Disco’s moeten een hoge boete krijgen als ze alcohol
schenken aan mensen onder de achttien.
Agenten moeten meer dingen mogen op het gebied van
aanhouden, identiteitspapieren vragen en fouilleren.
Als je rookt, moet je een hogere premie voor je
ziektekostenverzekering betalen.
De overheid moet duurzame energie stimuleren.
OPDRACHT 10 Jouw persoonlijke partij
Verdiep je verder in de drie partijen die bij jou als
meest geschikt uit de StemWijzer kwamen. Doe dat
door de websites van de partijen te bezoeken en
bijvoorbeeld het verkiezingsprogramma te lezen.
Zoek op welke plannen of punten er in het
programma staan. Noteer er twee of drie die jou in
het bijzonder aanspreken:
1
2
3
153

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
4.4 BESTUURSLAGEN
Lesdoelen
• Je kunt uitleggen wat de Europese Unie (EU)
inhoudt.
• Je begrijpt de verdeling van
verantwoordelijkheid over vier lagen: Europees,
landelijk, provinciaal en gemeentelijk bestuur.
• Je kunt per bestuurslaag voorbeelden
geven van zaken waarvoor die bestuurslaag
verantwoordelijk is.
• Je weet hoe je als burger invloed kunt hebben op
elk van de bestuurslagen.
Op het digibord heb je gezien hoe de overheid
in Nederland is georganiseerd in lagen. Ook de
Europese Unie, waar Nederland bij hoort, kun je
zien als bestuurslaag. Elke bestuurslaag heeft op
een bepaalde manier invloed op het dagelijks
leven. Andersom heb jij ook invloed, door te gaan
stemmen.
Nederland: drie bestuurslagen
De verantwoordelijkheid en de macht liggen
in Nederland bij de overheid. Die werkt op drie
niveaus: landelijk, provinciaal en gemeentelijk.
Er zijn verschillen en overeenkomsten tussen de
verschillende bestuurslagen.
Landelijk
De rijksoverheid gaat over landelijke zaken,
bijvoorbeeld belastingen, onderwijs of de
verdediging van het land.
Met verkiezingen wordt bepaald wie er in de Tweede
Kamer komen te zitten. Ook de Eerste Kamer wordt
democratisch gekozen. Het dagelijks bestuur ligt in
handen van de regering.
Provinciaal
De provinciale overheid beslist over een kleiner
gebied, de provincie. Zij bepaalt onder andere waar
bedrijfsterreinen komen en waar natuur komt.
Het dagelijks bestuur van de provincie heet
Gedeputeerde Staten.
Gemeentelijk
De gemeentelijke overheid is verantwoordelijk voor
een dorp of stad. Zij houdt bijvoorbeeld bij wie er
in de gemeente wonen, geeft paspoorten uit en
verstrekt uitkeringen.
Met verkiezingen wordt bepaald wie er in de
gemeenteraad komen. Die beslist of plannen wel of
niet doorgaan.
Het dagelijks bestuur van de gemeente is in handen
van het college van burgemeester en wethouders.
EU RIJK PROVINCIE GEMEENTE
Europees
Naast de drie bestuurslagen in Nederland heb je ook
nog de Europese Unie, waar Nederland lid van is en
die invloed heeft op de maatschappij en economie.
Verschillende bestuurslagen
160

4 POLITIEK-JURIDISCHE DIMENSIE
OPDRACHT 18 Jongerenpartijen.
Bijna iedere politieke partij die in het Nederlandse
parlement zit, heeft een jongerenpartij. Dit worden
politieke jongerenorganisaties genoemd. Zoek
informatie over politieke jongerenorganisaties en
beantwoord de vragen.
Hoe oud moet je zijn om lid te worden?
Iedereen tussen de
en
kan lid worden van een politieke jongerenorganisatie.
Welke jongerenorganisaties horen bij de politieke
partijen? Verbind de juiste namen met elkaar.
CDA
ChristenUnie
D66
PerspectieF
Jongeren FVD (JFVD)
Jonge Socialisten in de
PvdA
Europese Unie
Sommige dingen kun je effectiever regelen als je
samenwerkt met andere landen. Dat is een van de
redenen dat de Europese Unie is ontstaan. Dat
is een samenwerkingsverband tussen een aantal
lidstaten (landen) in Europa. Nederland is een van
die lidstaten.
De Europese Unie (EU) is een samenwerkingsverband
tussen een aantal landen in Europa.
Wat merken we van de EU?
Naast de drie bestuurslagen binnen Nederland, heb
je als Nederlander dus ook te maken met de EU.
Sommige richtlijnen van de EU merk je duidelijk.
Je betaalt bijvoorbeeld met een Europese munt en je
hoeft aan de grensovergang met België of Duitsland
je paspoort niet te laten zien. Er is echter ook veel
wet- en regelgeving uit de EU waar je weinig of niets
van merkt, zoals:
DENK
Forum voor
Democratie (FVD)
GroenLinks
PvdA
PINK!
ROOD
Jonge Democraten
(JD)
SGP-Jongeren (SGPJ)
XX
Een belangrijk deel van de Nederlandse
milieuwetgeving wordt bepaald door Europese
milieurichtlijnen.
XX
Veel wetten en regels over voedsel komen
uit Europa, bijvoorbeeld wat er op een etiket
vermeld moet staan.
XX
Door EU-regels kost bellen en internetten sinds
2015 in andere EU-landen hetzelfde als in je
eigen land.
VVD
Partij voor de Dieren
SP
SGP
DWARS
OPPOSITIE
Christen Democratisch
Jongeren Appèl
Jongeren Organisatie
Vrijheid en Democratie
Europese verkiezingen
Je hebt invloed op Europa. Elke vijf jaar zijn er
verkiezingen voor het Europees Parlement. Dat is de
volksvertegenwoordiging van de EU. Er zitten 750
volksvertegenwoordigers in, een aantal daarvan
komen uit Nederland.
In het Europees Parlement zitten partijen die je
ook uit de landelijke politiek in Nederland kent. Ze
werken in Europa meestal samen met partijen uit
andere landen die dezelfde politieke ideeën hebben.
163

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
Lees de drie casussen. Verplaats je in de regering van ‘jullie’ land. Bedenk wat jullie zouden beslissen in deze
situaties. Leg ook uit waarom.
CASUS 1:
Er is een krant die zeer kritisch schrijft over het
werk van de regering.
Beslissing:
Waarom:
CASUS 2:
Een organisatie die zich inzet voor de rechten
van lhbt’ers wil een demonstratie houden in het
centrum van de hoofdstad.
Beslissing:
Waarom:
CASUS 3:
De regering denkt erover een dam aan te
leggen waardoor een stuwmeer zal ontstaan.
Op die manier kan elektriciteit voor het hele
land worden opgewekt. Nadeel is wel dat er
100.000 mensen zullen moeten verhuizen.
Beslissing:
Waarom:
168

4 POLITIEK-JURIDISCHE DIMENSIE
N4-OPDRACHT 26 Mensenrechten
Binnen Nederland zijn de rechten van Nederlandse
burgers vastgelegd in de Nederlandse Grondwet.
Een deel van deze rechten is gebaseerd op de
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
Deze is opgesteld door landen die lid zijn van de
Verenigde Naties, een internationale organisatie
waar bijna alle landen lid van zijn.
Bekijk de Universele Verklaring
van de Rechten van de Mens op
ganaar.link/dm433
In de verklaring zijn dertig mensenrechten
opgeschreven. Deze rechten heeft iedereen,
gewoon omdat we mensen zijn.
Welke mensenrechten vind jij het belangrijkst?
Maak een top 3.
Er zijn internationale organisaties die zich
bezighouden met het beschermen van
mensenrechten. Dit doen ze over de hele wereld.
Een voorbeeld van zo’n organisatie is Amnesty
International.
Bekijk het filmpje over Amnesty
International.
Kijk op ganaar.link/dm434
Op welke manieren voert Amnesty International
actie?
Wat vind je van deze acties? Hebben ze veel effect,
denk je?
VERANTWOORDING WIJ VINDEN DIT BELANGRIJK OMDAT ...
171

REFLECTIE OP POLITIEK-JURIDISCHE DIMENSIE
ONTWIKKELING METEN
Vul de digitale ontwikkelscan in die hoort bij de politiek-juridische dimensie.
` `Ga naar ganaar.link/dm4e
` `Kies de POLITIEK-JURIDISCHE DIMENSIE.
` `Vul bij het inloggen jouw naam, klascode en jouw resultaatcode in.
` `Bekijk je scan en teken het resultaat op bladzijde 17.
` `De uitslag kun je naar jezelf mailen om deze te bewaren.
BEOORDEEL JEZELF
Wat weet jij na het afronden van de politiek-juridische dimensie?
Zet een vinkje of kruisje bij wat je hebt gedaan.
Ik heb kennis over en inzicht in de volgende onderwerpen die bij de politiek-juridische dimensie aan bod
komen:
ZIE OPDRACHT:
BLADZIJDE(N):
de Nederlandse parlementaire democratie en de scheiding van de machten
de belangrijkste politieke stromingen en hun ideeën, en welke bij mij past
de vorming van een regering na de verkiezingen en de rol van het parlement
het bestuur van Nederland door gemeenten, provincies en rijksoverheid
het bestuur van de EU en de invloed van de EU op Nederland
de rechtsstaat, de Grondwet en grondrechten
het Nederlandse rechtssysteem en de gevolgen van misdrijven en
overtredingen
persvrijheid en de verschillende media
196

REFLECTIE OP POLITIEK-JURIDISCHE DIMENSIE
Dit heeft het me opgeleverd:
Deze inzichten heb ik gekregen:
Wat komt in het burgerschapportfolio?
Portfolio-opdracht
Evaluatie
Eindreflectie van de dimensie
Beoordelingsformulier docent
197

DIMENSIE VITAAL
BURGERSCHAP
In de dimensie vitaal burgerschap kijk je kritisch naar
je leefstijl en naar hoe je die zou kunnen verbeteren.
Je denkt na over relaties, seks, internetdaten en sociale
media. Je verdiept je in verslaving, psychische problemen
en mogelijkheden om je eigen geluk te beïnvloeden. Je
ontdekt ook hoe je een vitale werknemer kunt zijn en
blijven.
5

5 DIMENSIE VITAAL BURGERSCHAP
5.1 JOUW LEEFSTIJL EN VOEDING
Lesdoelen
• Je kunt uitleggen wat er bedoeld wordt met
leefstijl.
• Je bent je bewust van de relatie tussen leefstijl,
voeding, gezondheid en geluk.
• Je weet in hoeverre je eigen leefstijl voldoet aan
de adviezen.
Jouw leefstijl heeft invloed op hoe je je voelt. De
keuzes die je maakt op het gebied van bijvoorbeeld
voeding, beweging en andere (dagelijkse)
gewoonten, hebben invloed op jouw gezondheid en
geluksgevoel.
Onder leefstijl verstaan we de keuzes die je maakt
op het gebied van voeding, beweging, kleding,
relaties en vrije tijd.
Welke zijn bij jou opvallend?
Positieve en negatieve kring
Je gezondheid en geluksgevoel hangen voor een
groot deel samen. Als je je gezond en fit voelt, ben je
happy. Als je ziek bent of weinig energie hebt, ervaar
je minder geluksgevoel.
Voor een deel heb je dat in de hand, door de keuzes
die je maakt. Maar het is de ene keer makkelijk om
voor het goede te kiezen en de andere keer moeilijk.
Je kunt in een positieve of negatieve kring zitten.
Bekijk onderstaande figuur:
OPDRACHT 1 Bijzondere stijl
Bekijk de definitie van leefstijl. Noem bij elk aspect
iemand die je kent of een beroemdheid die daar een
specifieke stijl of specifieke keuzes op nahoudt.
DAGELIJKSE KEUZES
LEVENSHOUDING
LEEFSTIJL
Voeding
Beweging
Kleding
Huisinrichting
Relaties
Vrije tijd
Positieve kring
Je hebt een goede leefstijl. Gezond eten, bewegen
en ontstressen hebben een positieve invloed op
je. Je voelt je fit, bent bereid gezond te leven en
regelmatig te sporten. Daardoor heb je energie en
voel je je happy. En daardoor lukt het je de goede
gewoonten vol te houden.
Negatieve kring
Je weet dat je moet bewegen of gezonder moet
eten, maar het lukt je maar niet of je vindt het
toch niet zo belangrijk. Door deze houding wordt
het moeilijk de stap te zetten naar een actievere,
gezonde leefstijl. Daardoor heb je minder energie
en wordt het steeds moeilijker om het roer om te
gooien.
199

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
OPDRACHT 2 En jij?
In welke kring zit jij meestal? Wat herken je daarin
vooral?
OPDRACHT 3 Echt gelukkig?
‘GELD MAAKT NIET GELUKKIG.’
Kies een onderwerp, bijvoorbeeld voeding,
beweging, verslaving of relaties. Beschrijf zo precies
mogelijk de positieve of negatieve kring waar jij
meestal in zit over dit onderwerp.
Zoek op internet een artikel over iemand die de
loterij won. Wat waren de gevolgen voor deze
persoon?
Welvaart en welzijn
‘Geld maakt niet gelukkig.’ Dit hoor je vaak, maar
de meningen zijn hierover verdeeld. Veel mensen
in Nederland hebben genoeg geld om te voorzien
in hun eerste levensbehoeften. Ook zijn de
voorzieningen in Nederland, zoals wegen, scholen
en ziekenhuizen, prima. Er is over het algemeen
voldoende welvaart.
‘DE TOEGENOMEN WELVAART
GEEFT ONS DE KANS OM
GEZONDER EN LANGER TE LEVEN.’
Leg bovenstaande uitspraak uit.
Maar welvaart zorgt niet automatisch voor welzijn.
Om lekker in je vel te zitten, heb je meer nodig.
Welzijn is breder en gaat over je happy en gezond
voelen en een prettig leven hebben in een goede
omgeving, met fijne relaties.
Heb je het idee dat mensen die kans inderdaad
aangrijpen? Waarom denk je dat?
200

‘GELUK MAAKT GEZONDER.’
5 DIMENSIE VITAAL BURGERSCHAP
Uit onderzoek onder jongeren blijkt dat de groep van
16 jaar en ouder meer eet, meer rookt, meer drinkt
en minder beweegt. Hoe komt dat, denk je?
Gezonde voeding
Op televisie, in de kantine op school, in de
supermarkt: overal vliegen de euroknallers
en kassakoopjes je om de oren. Een patatje
hier, een gevulde koek daar en een blikje cola
om het af te toppen. De voordelen van onze
welvaartsmaatschappij zijn duidelijk: lekker, snel,
gemakkelijk en goedkoop. We consumeren meer
dan ooit.
Zijn we door de toegenomen welvaart gelukkiger
dan honderd jaar geleden, denk je?
Maar dat heeft ook een keerzijde. Voor je het weet
eet je meer dan goed voor je is. En dat zijn vaak ook
nog eens de verkeerde dingen. Overgewicht en
obesitas zijn serieuze problemen. Voor degenen die
eraan lijden, maar ook voor werkgevers en de hele
maatschappij.
Hoe kun je weten wat gezond eten is?
Leg de quote uit. Op welke manier maakt gelukkig
zijn je gezonder?
Geef een concreet voorbeeld uit je eigen leven.
201

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
OPDRACHT 4 Voedingscentrum
Onderzoek met een medestudent jullie dagelijkse leefstijl door te kijken hoe goed jullie eigen leefstijl in de buurt
komt van de gebruikelijke richtlijnen.
XX
Ga naar de website www.voedingscentrum.nl.
XX
Klik op ‘Schijf van Vijf’ (linksboven).
XX
Klik bij ‘Onderwerpen’ op ‘Hoeveel en wat kan ik
eten’.
XX
Vul je gegevens in en klik op ‘Jouw porties’.
Je krijgt nu een overzicht van hoeveel je zou moeten
eten om een gezond gewicht te hebben dat past bij
je lengte en leeftijd . Vul de hoeveelheden in die voor
jou gelden. Soms staat er ‘een portie’, dan kun je
verder klikken om te kijken hoeveel dat is.
CATEGORIE
WAT IS DE
RICHTLIJN?
ZOVEEL EET IK
groente
fruit
bruine/volkoren boterhammen
aardappelen of opscheplepels volkoren graanproducten
vis / peulvruchten / vlees
ongezouten noten
zuivel
kaas
smeer- en bereidingsvetten
vocht
Omcirkel nu per onderdeel of je een goede hoeveelheid ervan eet, iets te veel/weinig of veel te veel/weinig.
goede hoeveelheid iets te veel/weinig veel te veel/weinig
Wat eet je verder nog regelmatig?
Trek een conclusie: op welk gebied zijn je
eetgewoonten goed? En op welk gebied kan het
beter?
Kijk of dit wel of niet in de Schijf
van Vijf staat. En zo nee, wat de
alternatieven zijn: ganaar.link/d441
202

5 DIMENSIE VITAAL BURGERSCHAP
N4 OPDRACHT 5 Voedselzandloper
Naast de adviezen van het Voedingscentrum
zijn er nog meer instrumenten om
gezonde voedingskeuzes te maken. De
Voedselzandloper is daar een van. Gebruik de
website www.voedselzandloper.com voor het
beantwoorden van de volgende vragen.
Beschrijf uit welke delen de Voedselzandloper is
opgebouwd.
smoothie (met vezels)
Hoe moet je de Voedselzandloper gebruiken om
gezonder te leven?
suiker-alcoholen (erythritol), appelmoes, geplette bananen of gemalen dadels.
Bespreek met een studiegenoot waarom jij die drie
verschillen het belangrijkst vindt.
Alcohol: maximaal 2 consumpties per dag (mannen) of 1 consumptie per dag (vrouwen), met alcoholvrije dag(en).
Er zijn verschillen tussen de Voedselzandloper
en de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum.
Noteer de drie verschillen die in jouw ogen het
belangrijkst zijn.
Smoothie: bij voorkeur gemaakt van groente en laag-suiker fruit (blauwbessen, aardbeien, frambozen, ...).
Als je de Voedselzandloper vergelijkt met de Schijf
van Vijf, welke zou jij dan het liefst gebruiken om
gezonde voedingskeuzes te maken? Leg je antwoord
uit.
1
2
3
Maak een filmpje of vlog van maximaal twee
minuten. Hierin leg je uit:
XX
wat de Schijf van Vijf is;
XX
wat de Voedselzandloper is;
XX
waarom jij de ene beter vindt dan de andere.
203

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
OPDRACHT 6 Wat zit er in je eten?
Werk in drietallen.
Bekijk het filmpje: ganaar.link/d442
Kies samen de verpakking van een product dat
je vaak eet of drinkt of dat je laatst gegeten of
gedronken hebt. Vul samen het volgende schema in.
Product:
INGREDIËNT
WAT IS HET?
(ZOEK OP INDIEN NODIG)
WAAR IS HET VOOR?
(ZOEK OP INDIEN NODIG)
Bespreek in drietallen de lijst van ingrediënten.
XX
Zit er iets in wat je niet verwacht had?
XX
Zit er veel in van een bepaald ingrediënt, zoals
suiker of vet?
X X Welke ingrediënten zijn jullie het meest
opgevallen?
204

5 DIMENSIE VITAAL BURGERSCHAP
Schrijf op de geeltjes de ingrediënten die jullie het
meest zijn opgevallen.
OPDRACHT 7 Vlogger
Er zijn verschillende vloggers en bloggers die het
onderwerp ‘gezond eten’ behandelen. In deze
opdracht ga je op zoek naar tips die jou kunnen
helpen je eetpatroon te verbeteren.
Kijk terug naar opdracht 4, 5 en 6.
Wat zou jij willen veranderen aan je eetpatroon?
Wil je bijvoorbeeld meer groenten en fruit eten,
minder snoepen, minder E-nummers eten of juist
op een gezonde manier aankomen?
Zoek op YouTube naar filmpjes met tips die jou
kunnen helpen.
TIP
Wees kritisch en let op de betrouwbaarheid
van de bron.
Welk filmpje heb je gevonden?
Titel van het filmpje:
Bron van het filmpje:
Welke tips worden er in het filmpje gegeven?
Ga je na deze opdracht andere dingen eten? Ga je
meer op etiketten letten? Of maak je je er niet druk
om?
1
2
3
Welke tip is voor jou de beste? En waarom?
205

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
Reageer op de volgende stellingen:
‘SPECIALE DIËTEN WERKEN NIET,
JE MOET GEWOON MINDER ETEN.’
‘JE KUNT ER WEINIG AAN DOEN
ALS JE TE DIK BENT, OVERAL OM
ONS HEEN IS ETEN.’
‘ONGEZOND ETEN ZOU VEEL
DUURDER GEMAAKT MOETEN
WORDEN.’
Relatie met eten
Het klinkt zo simpel: je houdt je gewoon aan
de adviezen van het Voedingscentrum of de
Voedselzandloper, dan blijf je fit, gezond en goed op
gewicht.
Maar helaas is het niet altijd zo makkelijk. Sommige
mensen zijn altijd op dieet, of ontwikkelen vreemde
eetgewoonten. Anderen ontwikkelen een verstoorde
relatie met eten en krijgen een eetprobleem of zelfs
eetstoornis.
‘JE KUNT ZONDER FILMPJES OF
BOEKEN OOK WEL BEDENKEN
WAT GEZOND ETEN IS.’
Een verstoorde relatie met eten kan leiden tot
overgewicht of obesitas (extreem overgewicht) of
juist ondergewicht. Het is niet altijd aan iemands
gewicht te zien of hij of zij aan een eetstoornis
lijdt. Iemand met een eetstoornis is vaak ook niet
gelukkig.
Het is belangrijk om ontspannen met eten om te
gaan, om ervan te kunnen genieten. Kies dus lekkere,
gezonde voeding in gezonde hoeveelheden. Als dat
(vaak) lukt, ben je goed bezig!
Twijfel je of jouw relatie met eten gezond is? Of
maak je je zorgen over iemand in jouw omgeving?
Voor meer informatie over eetproblemen en hulp
kun je bijvoorbeeld terecht op www.proud2bme.nl
of www.anorexiajongens.nl. Je kunt ook terecht bij
de huisarts.
206

5 DIMENSIE VITAAL BURGERSCHAP
5.2 VERBETER JE LEEFSTIJL
Lesdoelen
• Je kent de voor- en nadelen van je eigen leefstijl.
• Je hebt een plan van aanpak gemaakt om één aspect van je leefstijl te verbeteren.
• Je bent je bewust van jouw valkuilen bij het verbeteren van je leefstijl.
• Je weet wat jou kan helpen om gemotiveerd te blijven.
De les is begonnen met een filmpje over een Heart Attack Restaurant in Amerika. Je hebt daarna gediscussieerd
over leefstijl, acceptatie en het veranderen van gewoonten.
OPDRACHT 10 Ideeën
Stel, je wilt een gewoonte veranderen. Hoe doe je dat?
Stap 1 Schrijf je ideeën op geeltjes.
Stap 2 Lever de beste drie ideeën in.
Stap 3 De docent leest alle ideeën voor.
Stap 4 Noteer de twee ideeën die het beste bij jou passen.
Kies uit bovenstaande twee ideeën één idee dat het beste bij jou past:
209

5 DIMENSIE VITAAL BURGERSCHAP
OPDRACHT 13 Motivatie
‘WILLEN VERANDEREN IS ÉÉN DING, MAAR
HET OOK ECHT DOEN – EN VOLHOUDEN –
IS IETS ANDERS. JE KUNT JE GEDRAG
PAS LANGDURIG VERANDEREN WANNEER
JE GEMOTIVEERD BENT OM DAT TE DOEN.’
Als je je doel wilt halen en vervolgens de nieuwe leefstijl lang wilt volhouden, is motivatie heel belangrijk.
XX
Maak een filmpje over motivatie. Gebruik hiervoor korte fragmenten uit andere video’s met liedjes, tips of
beelden.
XX
Check voor inspiratie filmpjes zoals
ganaar.link/d445
Het mag gaan over motivatie in het algemeen of over motivatie voor een specifiek voornemen.
Bijvoorbeeld stoppen met roken, minder stress of meer sporten.
XX
Presenteer je filmpje.
213

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
5.3 IK EN DE LIEFDE
Lesdoelen
• Je kunt uitleggen waar lhbt voor staat en wat
dit inhoudt.
• Je bent je bewust van wat jij belangrijk vindt
in een relatie.
• Je kunt beoordelen of iets wel of geen gezond
seksueel gedrag is.
• Je kent je eigen grenzen op seksueel gebied;
je kunt die bewaken.
De les is begonnen met een filmpje over zoenen met
iemand die je nooit eerder hebt gezien. Je hebt ook
gediscussieerd of je partner even ambitieus moet zijn
als jij.
De perfecte partner bestaat misschien niet, maar
misschien is er wel iemand die erg dicht daarbij in
de buurt komt. Reden genoeg dus om na te denken
over hoe jouw ideale partner eruitziet. Wat vind je
belangrijk in een partner? Wanneer voel je je tot
iemand aangetrokken? Moet je hetzelfde in het
leven staan of juist niet?
OPDRACHT 14 De perfecte partner
Iedereen krijgt twee lege briefjes. Schrijf op het ene
blaadje ‘voorwaarde’ en op het andere ‘afknapper’.
Denk na over je perfecte partner. Noteer nu een
voorwaarde en een afknapper op de blaadjes. Denk
bijvoorbeeld aan: moet iemand dezelfde religie
hebben? Zijn er bepaalde uiterlijke kenmerken die je
belangrijk vindt?
Lever de briefjes zonder je naam in bij de docent.
De docent leest willekeurig een aantal briefjes
voor. Reageer op de briefjes en voer hierover een
klassengesprek. Wees nieuwsgierig en probeer te
begrijpen waarom iemand dat heeft opgeschreven.
Schrijf de leukste of interessantste antwoorden
hieronder op.
AFKNAPPER
VOORWAARDE
214

5 DIMENSIE VITAAL BURGERSCHAP
OPDRACHT 15 Waar vind je die?
Werk in viertallen.
Het doel van deze opdracht is een antwoord te
vinden op de vraag: hoe vind je een partner die
bij je past? Dat ga je doen door middel van een
omgekeerde brainstorm.
Het gaat als volgt: je denkt samen na over hoe je
het tegengestelde kunt bereiken. De vraag voor
de omgekeerde brainstorm is dus: hoe vind je een
partner die totaal niet bij je past? Schrijf alle ideeën
op op een blaadje. Presenteer dat idee aan de klas.
OPDRACHT 16 Jouw waarden in een relatie
Er zijn eindeloos veel manieren om een relatie te
hebben. Of om een relatie te beginnen. Wacht je af
of diegene ook verliefd wordt op jou? Of probeer
je met hem of haar te gaan daten? Probeer je eerst
vrienden te worden of begin je gewoon meteen te
zoenen? Of denk je eerst diep na of diegene echt bij
je past? Is hij of zij leuk genoeg om het een tijdje bij
uit te houden? Zou hij of zij jou gelukkig maken? En
andersom?
Kortom: welke waarden zijn belangrijk voor jou in
een relatie?
Kies uit de volgende mogelijkheden:
XX
een uitgewerkte poster;
XX
een filmpje van maximaal 2 minuten;
XX
een fotostrip van minimaal 8 plaatjes;
XX
iets anders, eigen idee.
Je hebt nu een aantal ideeën gezien over hoe je
iemand vindt die totaal niet bij je past. Wat kun je
daaruit afleiden over hoe je iemand vindt die wél bij
je past?
Noteer de tips:
Werk in drietallen.
Ieder krijgt vier lege briefjes. Schrijf op elk briefje iets
wat je belangrijk vindt in een relatie. Bijvoorbeeld:
nieuwsgierigheid, elkaar vrijlaten, samen dingen
doen, de ander blind kunnen vertrouwen, veel seks,
goed overweg kunnen met de familie van de ander
enzovoort.
XX
Leg alle briefjes kriskras door elkaar
ondersteboven op tafel.
XX
Pak, om de beurt, blind twee kaartjes. Lees ze
voor en vertel welke van de twee waarden voor
jou belangrijker is als je moet kiezen. Probeer er
ook een voorbeeld bij te geven.
Relatie, en dan …
Hoe geef je invulling aan je relatie? Wat vind je
belangrijk? Lig je het liefst de hele dag samen op
bed of wil je liever een dag vol activiteiten? Vind
je het belangrijk om veel tijd met zijn tweeën door
te brengen of ben je liever samen in een groter
gezelschap? Zoek je vooral herkenning in de ander of
heb je iemand nodig die flink tegengas kan geven?
En wat als de eerste verliefdheid voorbij is? Hoe kun
je elkaar dan nog gelukkig maken? Wat heb je te
geven en wat hoop je te vinden?
215

DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ
5.7 GEZOND WERKEN
Lesdoelen
• Je kunt uitleggen wat er bedoeld wordt met employability; je weet hoe je daaraan kunt werken.
• Je bent je bewust van de gezondheidsrisico’s in je eigen branche.
• Je kunt uitleggen waarom de vitaliteit van werknemers belangrijk is voor een werkgever.
• Je weet op welke manieren een werkgever de vitaliteit van werknemers kan verbeteren.
De les is begonnen met een foto van het bedrijf
Solae Ieper, met informatie over hoe lang geleden
de laatste bedrijfsongevallen plaatsvonden. Dit zegt
iets over de manier waarop bedrijven om kunnen
gaan met de gezondheid en veiligheid van hun
werknemers. Deze les gaat over gezond werken en
interessant zijn voor de arbeidsmarkt.
Vitaal in je werk
Je gaat binnenkort de arbeidsmarkt op. Je hebt dan
je diploma op zak en hebt er zin in. Maar heb je
weleens nagedacht over het einde van je werkende
leven? Je moet waarschijnlijk werken tot je in de
zeventig bent. Daarom is het zaak ervoor te zorgen
dat je al die jaren vitaal blijft in je werk. Dat houdt in
dat je lichamelijk gezond blijft: genoeg energie voor
je werk, geen lichamelijke klachten, genoeg sporten,
gezond eten enzovoort. Maar ook de mentale kant
is belangrijk. Dat je er zin in houdt, dat je werk
interessant voor je blijft en voldoening geeft.
Denk aan jezelf op die leeftijd. Hoe zie jij er dan uit,
denk je? En hoe ziet jouw leven eruit? Denk aan:
huis, gezondheid, kinderen of kleinkinderen, sport,
hobby’s, vrienden, woonplaats. Hoe ziet de wereld
eruit? Het klimaat?
Bespreek met elkaar:
XX
Vind je dit een goede leeftijd om te stoppen met
werken?
XX
Waarom is het nodig om tot deze leeftijd te
werken?
OPDRACHT 49 Branche
Wat voor werk zou je willen doen over twintig,
dertig of veertig jaar? En hoe oud ben je dan?
OPDRACHT 48 67 plus’er?
7 + 20
30
Tot welke leeftijd moet jij werken?
Bereken je pensioenleeftijd op
ganaar.link/d4437
Over twintig jaar:
Over dertig jaar:
40
Over veertig jaar:
jaar
jaar
jaar
244

5 DIMENSIE VITAAL BURGERSCHAP
Zoek op internet informatie op over de
gezondheidsrisico’s van je toekomstige werk.
Zijn de beroepen in deze branche belastend?
Werkstress
De gezondheidsrisico’s van je werk zijn per
sector verschillend. Maar er is één oorzaak
van ziekteverzuim die overal vaak voorkomt:
werkstress. Dit is stress die ontstaat door of tijdens
jouw werk. Een beetje stress is normaal en kan
zelfs nuttig zijn, maar wanneer we te veel last
hebben van stress gaat dat tegen ons werken.
Zijn er specifieke gevaren of risico’s?
Zijn er veelvoorkomende beroepsklachten?
Wat zou jouw werkgever moeten bieden om deze
klachten en risico’s te voorkomen?
Wanneer je te veel stress hebt, kun je last krijgen
van klachten:
X X (vaak) hoofdpijn;
XX
rug- of nekpijn;
XX
slecht slapen;
XX
blijvende vermoeidheid.
Blijf je te lang met deze klachten doorlopen, dan
loop je het risico dat je uiteindelijk een burnout
krijgt. Je lichaam reageert dan zo heftig op
stress, overbelasting en vermoeidheid, dat je even
helemaal niets meer kunt. Dit komt onder jonge
werknemers steeds vaker voor.
Wat zou jij zelf kunnen doen om deze klachten en
risico’s te voorkomen?
Een burn-out is een lichamelijke reactie op
stress en overbelasting. Het lichaam geeft
dan aan: ‘ik kan even niet meer’. Je voelt je
opgebrand.
Als je werkt met asbest, metaal, hout, machines of in
de garage, doe dan de test over veiligheid op
www.veiligvakmanschap.nl.
TIP
Heb je last van werkstress?
Check hier of je risico loopt
op een burn-out:
ganaar.link/dm451
Kijk nog eens terug naar de eerste vraag van deze
opdracht. Denk je hier nu anders over, nu je de
risico’s beter kent?
245

N3
PORTFOLIO-OPDRACHT
DIMENSIE VITAAL
BURGERSCHAP
In deze portfolio-opdracht oefen je met de volgende kritische denkvaardigheid:
E-nummers in je eten
Je hebt vast weleens gehoord van E-nummers. Je vindt ze in voedingsmiddelen. Hoe denk jij over
E-nummers? En is die mening ergens op gebaseerd?
In deze portfolio-opdracht is het vertrekpunt je eigen mening over E-nummers in je eten. Vervolgens ga je op
onderzoek uit. Op basis van de informatie die je vindt, besluit je of je je mening wilt bijstellen.
Hoe ga ik aan de slag?
STAP 1 Schrijf op wat je weet of denkt over
E-nummers.
STAP 2 Zoek informatie die jouw mening
ondersteunt en tegenspreekt.
STAP 3 Concludeer of je jouw mening bijstelt
of niet.
STAP 4 Discussieer over de stelling ‘E-nummers
zijn een gevaar voor onze gezondheid’.
STAP 5 Reflecteer op je eigen denken.
STAP 6 Evalueer de opdracht en het oefenen van
de vaardigheid. Verzamel bewijzen voor
je portfolio.
Benodigde tijd
3 à 4 studie-uren
Met wie
• Alleen
• Klassikaal (discussie)
Beoordeling
• De docent beoordeelt de portfolio-opdracht en
jouw evaluatie.
• De criteria waar je docent je op beoordeelt, staan
op bladzijde 252.
• De docent geeft je de beoordeling of .
248

PORTFOLIO-OPDRACHT DIMENSIE VITAAL BURGERSCHAP
STAP 1
Schrijf op wat je weet of denkt over E-nummers.
Zoek daarna informatie die jouw mening ondersteunt en tegenspreekt. Doe onderzoek op internet.
XX
Wat is een E-nummer? Geef een algemene omschrijving of een definitie.
XX
Welke functies kunnen E-nummers hebben?
XX
In welke (soort) producten vind je E-nummers?
XX
Waar worden E-nummers van gemaakt?
XX
Vind jij dat E-nummers in je voeding thuishoren?
XX
Geef je eigen mening en leg die uit.
Zoek een bericht op internet dat bij jouw mening
past. Het mag ook een filmpje of een andere bron
zijn.
Link naar artikel:
Noteer de gegevens in je verslag zoals het lijstje
hiernaast.
Zoek daarna een bericht op internet dat niet bij jouw
mening past. Het mag ook een filmpje of een andere
bron zijn.
Bron van bericht:
De mening in het artikel is gebaseerd op:
Samenvatting:
Mijn oordeel over de betrouwbaarheid van dit artikel:
249

STAP 6
Evaluatie van de portfolio-opdracht.
Vul het schema met de beoordelingscriteria in. Wat vond je goed gaan? Waar kun je nog verbeteren?
BEOORDELINGSCRITERIA
WAAROM VIND JE DIT?
1 Je hebt je mening en kennis
duidelijk beschreven voor je op
onderzoek uitging.
2 Je hebt op internet twee
bronnen gevonden met tegengestelde
meningen.
3 Je hebt twee producten onderzocht
op E-nummers en uitgezocht
wat die stoffen doen.
4 Je hebt je mening scherp
onderzocht en op basis van
argumenten bijgesteld of niet.
5 Je hebt actief deelgenomen aan
de discussie: je hebt je mening
gegeven, ondersteund met een
of meer argumenten.
6 Je hebt gereflecteerd op je eigen
denken en het veranderen van
mening.
PORTFOLIO
Je verzamelt bewijzen voor je portfolio. Je
opgeleverde portfolio-opdracht, de reflectie en de
beoordeling van je docent bewaar je.
252

PORTFOLIO-OPDRACHT DIMENSIE VITAAL BURGERSCHAP
Reflectie op kritische denkvaardigheden
Je hebt ook geoefend met de kritische denkvaardigheid:
Hoe heb je laten zien dat je de vaardigheid hebt geoefend tijdens de portfolio-opdracht?
Je kunt reflecteren op verschillende manieren. Vraag aan jouw docent op welke manier
je moet reflecteren: de manier van Korthagen of de STARR-methode. Vind je het lastig
om een reflectie in te vullen? Bekijk dan het voorbeeld op ganaar.link/reflecteren1
``Begin jouw reflectie.
KORTHAGEN-METHODE
Je reflecteert op een gebeurtenis in vijf stappen: wat is er gebeurd? Wat deed je precies? Waar liep je
tegenaan? Wat kun je de volgende keer anders doen? Welke aanpak ga je in het vervolg gebruiken?
Scan de QR-code en vul jouw reflectie in.
1
Wat is er
gebeurd?
2
Wat deed
je precies?
3
Waar liep
je tegenaan?
4
Wat kun je
de volgende
keer anders
doen?
5
Welke aanpak ga
je in het vervolg
gebruiken?
ganaar.link/r1
STARR-METHODE
Je kijkt terug op een gebeurtenis in vijf stappen: de situatie, jouw taak, jouw acties, het resultaat
en de reflectie daarop. Scan de QR-code en vul jouw reflectie in.
S
Situatie
T
Taak
A
Actie
R
Resultaat
R
Reflectie
Beschrijf een
situatie waarin
je de loopbaancompetentie
hebt laten zien.
Wat was jouw
taak in de
beschreven
situatie?
Wat heb je
gedaan in die
situatie?
Wat was het
effect van je
actie?
Wat heb je
geleerd van
deze situatie?
Hoe ga je het de
volgende keer
doen?
ganaar.link/r2
253