You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
REGGAE AGENDA<br />
MAGAZINE<br />
#3<br />
BLACK STAR FOUNDATION<br />
MY STORY OF RASTAFARI DEEL 2 (Jah Shakespear)<br />
GLOBAL REGGAE CHARTS (Albums & Singles)<br />
JAMAICAN TOURIST BOARD: REBEL SALUTE<br />
VERSE ITAL (TRI)<br />
CANNABIS (Grow your own)<br />
Culture ft. Kenyatta Hill @<br />
Het Bolwerk, Sneek<br />
Photo’s by BvBFotografia<br />
Editie 03 - <strong>September</strong> <strong>2019</strong> - <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> Nederland - (C) <strong>2019</strong> - info@reggae-agenda.nl
VAN DE REDACTIE<br />
Voor jullie ligt de derde uitgave van<br />
het <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> <strong>Magazine</strong>. Een<br />
uitgave die is voortgekomen uit<br />
website reggae-agenda.nl. Dit<br />
magazine is bedoeld om de <strong>Reggae</strong><br />
scene in met name Nederland meer<br />
aandacht te schenken.<br />
In deze uitgave aandacht voor Black<br />
Star Foundation uit Amsterdam. Een<br />
organisatie die zich inzet voor<br />
promotie en professionalisering van<br />
reggae in het algemeen. Ook waren zij<br />
aanwezig bij de eerste show van Buju<br />
Banton in Jamaica...<br />
Een nadere kennismaking met de uit<br />
Trinidad afkomstige Verse Ital. Een<br />
indrukwekkende verschijning van<br />
ruim 2 meter.<br />
Een ontmoeting met Hans van Ontdek<br />
Jamaica (Jamaican Tourist Board)<br />
over zijn indrukken van Jamdown<br />
Deel 2 van ‘My Story of Rastafari’<br />
geschreven door Jah Shakespear aka<br />
Karel Michiels. Leer de cultuur achter<br />
reggae muziek beter kennen door de<br />
ogen van deze ervaren reggae/rasta<br />
ambassadeur.<br />
En natuurlijk ook weer een overzicht<br />
met een internationale Global <strong>Reggae</strong><br />
Charts (Top 15 Singles en Top 10<br />
Albums)<br />
Veel lees plezier<br />
Fiyah bun down Babylon!
The Marley Experience (UK) Live @ Q-Factory, Amsterdam<br />
Culture ft. Kenyatta Hill<br />
Het Bolwerk, Sneek<br />
Fotoverslag: BvBFotografia
INHOUDSOPGAVE<br />
2. Van de redactie<br />
5. Inhoudsopgave<br />
6. <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Black Star Foundation<br />
12. Rootsriders ft. Mo Ali (Celine Diels)<br />
15. My Story of Rastafari Pt2. (Karel Michiels)<br />
20. Fotoverslag Bushman (Martine van Os)<br />
22. <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Verse Ital (TRI)<br />
26. Indoor Cannabis: Grow your Own!<br />
28. The Lucky Dube Experience (Bianca)<br />
30. <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> in gesprek met Canshaman<br />
32. Hans van Wamel: Ontdek Jamaica<br />
36. Global <strong>Reggae</strong> Charts (Single & Album)<br />
38. Inna de Yard Review<br />
39. Jaarabonnement <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong><br />
32<br />
20<br />
Wil jij het <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong><br />
<strong>Magazine</strong> thuis ontvangen ?<br />
info@reggae-agenda.nl<br />
voor meer informatie<br />
22<br />
REDACTIE:<br />
Leoninusstraat 31<br />
6821 EN, Arnhem<br />
Vormgeving: I-reMedia<br />
Tel: 0613484743<br />
Bladmanager: R. Hanoeman<br />
MAIL:<br />
info@reggae-agenda.nl<br />
PHOTOGRAPHY:<br />
Bianca van Barneveld<br />
Celine Diels Photography<br />
Martine van Os Fotografie<br />
Alice de Kruijs Photography<br />
My story of Rastafari door<br />
Karel Michiels aka Jah<br />
Shakespear<br />
FB: <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong><br />
Instagram: <strong>Reggae</strong>_<strong>Agenda</strong>.NL<br />
COLOFON<br />
www.reggae-agenda.nl<br />
05 05
<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Black Star Foundation
07<br />
<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong>: Wanneer en met<br />
welk doel is Black Star Foundation<br />
ontstaan?<br />
Black Star Foundation is opgericht in<br />
2003. In 2002 woonde ik (Michelle)<br />
een jaartje in Ghana, waar ik werkte<br />
voor een Nederlands Internetbedrijf,<br />
dat zich daar net had gevestigd in de<br />
hoofdstad Accra. Daar leerde ik een<br />
aantal (reggae) artiesten kennen, die<br />
zo vol energie zaten, dat ik me<br />
afvroeg wat er zou gebeuren als ik<br />
deze artiesten naar Nederland zou<br />
halen en op een podium zou zetten.<br />
Ik wilde gewoon iets voor ze doen,<br />
letterlijk een podium bieden waar<br />
zij zich konden presenteren aan het<br />
Europese publiek. Terug in Nederland<br />
heb ik een stichting (Black Star<br />
Foundation) opgericht, die toen Black<br />
Prophet (Ghana) heeft uitgenodigd<br />
voor een aantal optredens in<br />
Nederland en later Osagyefo (Ghana),<br />
met wie we ook een album hebben<br />
opgenomen en uitgebracht.<br />
De officiële doelstelling van Black<br />
We zijn door de jaren heen uitgegroeid<br />
tot een soort allround reggae<br />
promotie en organisatiebureau. We<br />
doen dus eigenlijk van alles, zolang<br />
het maar te maken heeft met de<br />
promotie van reggae muziek en artiesten.<br />
We vinden het wel belangrijk<br />
om kwaliteit te brengen, niet alleen<br />
muzikaal maar ook organisatorisch.<br />
Ik ben begonnen met het supporten<br />
van nieuw talent (in eerste instantie<br />
uit Ghana, maar later ook lokale<br />
artiesten) en het boeken van optredens<br />
voor deze artiesten. Van het<br />
een komt het ander; we gingen<br />
samenwerken met bands en er<br />
kwamen meer artiesten.<br />
Toen ben ik af en toe ook zelf<br />
evenementen gaan organiseren, waar<br />
ik deze artiesten en bands weer kon<br />
neerzetten. Begin 2005 kwam Den-<br />
Den erbij, die al regelmatig draaide<br />
als DJ, dus toen is Black Star Sound<br />
in het leven geroepen. Vanaf 2006<br />
zijn we grotere events en concerten<br />
gaan organiseren en promoten. We<br />
<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Black Star Foundation (NL)<br />
Jamaica voor het opnemen van een<br />
videoclip met de legendarische<br />
Yellowman (2010), heb ik een filmploeg<br />
begeleid in Kingston voor een<br />
TV-programma met presentator Chris<br />
Zegers en singer/songwriter Tim Knol<br />
(2012) en ging de hip hop crew SBMG<br />
en hun label Top-Notch met mij naar<br />
Jamaica voor opnamen van een videoclip<br />
en een nieuwe track (2016). Uit de<br />
Nederlandse reggae scene zijn o.a Leah<br />
Rosier, DJ Dab en Joggo meegereisd<br />
naar het reggae eiland.<br />
Omdat we allemaal een baan hebben,<br />
kunnen we slechts part-time werken<br />
aan alles wat we doen voor Black Star<br />
Foundation. Aan de andere kant zijn<br />
we niet financieel afhankelijk ervan<br />
en kunnen we projecten doen, die we<br />
zelf echt leuk vinden, of het nou perse<br />
winstgevend is of niet. Daarom<br />
kunnen wij soms ineens met iets<br />
nieuws komen, onverwachte samenwerkingen,<br />
dat soort dingen.<br />
Hoe zijn jullie in eerste instantie in<br />
aanraking gekomen met reggae?<br />
“We horen geen reggae via de traditionele media, we zien (bijna) nooit artikelen over<br />
reggae in de (muziek) pers en los van Bob Marley, weet het mainstream publiek niets<br />
van reggae en laat staan van de boodschap”<br />
Star Foundation, zoals die in de<br />
statuten van de stichting staat, is<br />
“het promoten en ondersteunen van<br />
kunstenaars en artiesten uit landen<br />
buiten Europa alsmede, meer in het<br />
algemeen, het bevorderen van het<br />
uitwisselen van westerse en nietwesterse<br />
kunst en cultuur”.<br />
Oftewel, door middel van kunst en<br />
cultuur (in het bijzonder in de vorm<br />
van muziek en dan vooral reggae!)<br />
wil de stichting een bijdrage leveren<br />
aan de culturele integratie, het samenbrengen<br />
van mensen met verschillende<br />
culturele achtergronden.<br />
Jullie zijn zeer actief op diverse<br />
gebieden. Wat kun je vertellen over<br />
de werkzaamheden van Black Star<br />
Foundation?<br />
zijn gaan samenwerken met producer<br />
Asher-E uit Deventer, bij wie<br />
we veel hebben opgenomen met<br />
‘onze’ artiesten.<br />
In 2007 hebben we een eigen label<br />
opgericht, sindsdien hebben we 2<br />
singles, 4 riddims en 6 albums uitgebracht.<br />
En we zijn ook een<br />
publisher; Black Star Publishing is<br />
een fonds binnen Universal Music<br />
Publishing Group.<br />
Daarnaast gaan we al ruim 10 jaar<br />
jaarlijks naar Jamaica, waar we<br />
inmiddels veel contacten hebben. Ik<br />
(Michelle) vind het ook erg leuk om<br />
mensen muzikaal te begeleiden in<br />
Jamaica: Nederlandse artiesten die<br />
daar bijvoorbeeld een nummer, album<br />
of videoclip willen opnemen. Zo ging<br />
bijvoorbeeld Brainpower mee naar<br />
Michelle: Vroeger (jaren ’80) draaide<br />
mijn broer Tim thuis veel reggae. Dat<br />
begon in die tijd met Doe Maar en<br />
via UB40 naar Aswad, Steel Pulse en<br />
Burning Spear, Yellowman, en alles<br />
wat er toen op plaat te krijgen was in de<br />
discobus (een soort muzikale bibliotheek<br />
op wielen), die wekelijks ons<br />
dorpje Alphen a/d Rijn inreed. Mijn<br />
broers muziek stond zo hard en ik vond<br />
het wel relaxte muziek, dus ik vond het<br />
wel best.<br />
In 1993 ging ik diezelfde broer<br />
opzoeken in Jamaica. Hij deed daar<br />
toen onderzoek voor zijn studie en<br />
we verbleven bij ska-legende Justin<br />
Hinds en zijn familie in Steertown,<br />
een klein dorpje in St. Ann (provincie<br />
in het Noorden van Jamaica waar Bob<br />
Marley is geboren). Sinds die tijd ben<br />
ik heel steeds meer Jamaicaanse ska en
08<br />
<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Black Star Foundation (NL)<br />
rocksteady en later ook reggae gaan<br />
luisteren en ging ik steeds meer naar<br />
reggae concerten in Amsterdam, waar<br />
ik inmiddels woonde en studeerde.<br />
Den-Den: Natuurlijk was ik als jong<br />
mannetje fan van Doe Maar, maar<br />
nadat zij uit elkaar gingen ging ik<br />
meer richting de punk (en een beetje<br />
rock) muziek dan richting de reggae.<br />
Maar ik had ook veel liefde voor hiphop<br />
(mijn eerste concert was: Public<br />
Enemy, Eric B & Rakim & LL Cool<br />
J - Def Jam Tour 1986). Maar uiteindelijk<br />
kwam ik via de stiefvader van<br />
mijn beste vriend in aanraking met<br />
Aswad - Live & Direct. Hij draaide<br />
die plaat heel vaak, maar kant A was<br />
zo grijs gedraaid, dat we die echt niet<br />
meer konden luisteren. Na een tijd<br />
was ik die plaat zo goed gaan vinden<br />
en zo nieuwsgierig geworden naar<br />
kant A, dat ik hem zelf gekocht heb.<br />
En toen was het gebeurd. Via Burning<br />
Spear, Peter Tosh, Bunny Wailer,<br />
Alpha Blondy, steeds dieper er in<br />
gekomen.<br />
Regelmatig zijn jullie in Jamaica<br />
te vinden. Zo waren jullie dit jaar<br />
bij de show van Buju Banton in<br />
het National Stadium van Jamaica.<br />
Zijn eerste show! Hoe bijzonder<br />
was het om hierbij te zijn?<br />
Heel bijzonder! Het leefde enorm in<br />
Jamaica, al weken daarvoor, iedereen<br />
had het erover. Ik ben er dagen mee<br />
bezig geweest en we moesten diverse<br />
contracten ondertekenen, maar toen<br />
kregen we uiteindelijk media-accreditatie<br />
en konden we backstage en<br />
helemaal vooraan het podium bij de<br />
artiesten en pers, om het concert te<br />
filmen en te fotograferen.<br />
Het evenement was erg goed georganiseerd.<br />
Een strakke planning, veel<br />
artiesten met dansers en mooi licht<br />
en grote schermen ernaast. Buju trad<br />
ruim 1,5 uur op met allerlei gastartiesten.<br />
Het National Stadium in<br />
Kingston helemaal vol met 40.000<br />
mensen, dit was echt een historisch<br />
moment!<br />
Zijn jullie alleen voor Buju naar<br />
Jamaica gegaan of waren er meer<br />
doelen tijdens jullie reis?<br />
We gaan al 10 jaar achtereen naar<br />
Jamaica rondom Rebel Salute<br />
Festival, dat altijd half januari<br />
plaatsvindt. Ik (Michelle) ben dit jaar<br />
blijven hangen voor ‘<strong>Reggae</strong> month’:<br />
in de maand februari (waarin o.a. Bob<br />
Marley en Dennis Brown zijn<br />
geboren) zijn er heel veel evenementen<br />
en concerten in Jamaica. En we<br />
hebben dit jaar zoals gebruikelijk<br />
weer een aantal dingen opgenomen in<br />
Jamaica, wat nieuwe tunes en<br />
riddims. Daar gaan we later dit jaar<br />
weer iets van uitbrengen..<br />
Hoe zien jullie de rol van reggae in<br />
de hedendaagse maatschappij?<br />
Den-Den: Tjeemig. Wat een zware<br />
vraag. Meer reggae (en dus ook meer<br />
Rasta cultuur) in onze maatschappij,<br />
zou tot een mooiere wereld leiden.<br />
Love, peace and unity! Meer respect<br />
voor elkaar. Ik denk dat reggae in<br />
Jamaica een grote rol speelt en in<br />
Africa wellicht ook. <strong>Reggae</strong> is<br />
natuurlijk ‘poor people music’ en<br />
geeft hoop. Hier, in het westen en<br />
specifiek in Nederland speelt het<br />
natuurlijk op zijn best een hele<br />
marginale rol. We horen geen reggae<br />
via de traditionele media, we zien<br />
(bijna) nooit artikelen over reggae<br />
in de (muziek) pers en los van Bob<br />
Marley, weet het mainstream publiek<br />
niets van reggae en laat staan van de<br />
boodschap.<br />
We hebben door de jaren heen wel<br />
eens wat mainstream coverage gekregen,<br />
maar structurele aandacht voor<br />
reggae is er niet. Terwijl de huidige<br />
popmuziek en natuurlijk de moderne<br />
(Nederlandse) hip-hop doordrenkt is<br />
van reggae- en dancehall-invloeden.<br />
Gelukkig zie je ook in Nederland<br />
steeds meer samenwerkingen met,<br />
met name dancehall, artiesten. Maar<br />
dat is muzikaal en niet zozeer<br />
inhoudelijk.<br />
Jullie hebben het Jamaicaanse concept<br />
Vinyl Thursdays naar Amsterdam<br />
gebracht en bij enige regelmaat<br />
komt de ‘Jamaican Crew’<br />
over om jullie te joinen in de sessie.<br />
Hoe is deze samenwerking tot stand<br />
gekomen en wat kunnen we hier in
09<br />
de toekomst nog van verwachten?<br />
Exile Di Brave, de oprichter van<br />
Vinyl Thursdays, is een hele goede<br />
vriend van ons geworden. We zagen<br />
hem voor het eerst op <strong>Reggae</strong> Geel<br />
Festival optreden. Hij heeft een hele<br />
leuke energie, die hij goed weet<br />
over te brengen op zijn publiek. De<br />
samenwerking kwam tot stand door<br />
Rototom Sunsplash Festival in<br />
Spanje. Exile Di Brave was daar in<br />
2015 geboekt, maar zonder band, dus<br />
het festival vroeg of onze backingband<br />
hem ook kon begeleiden.<br />
Toen wij in Jamaica waren, konden<br />
we draaien op zijn feestje Vinyl<br />
Thursdays, en toen hij weer in Europa<br />
op tour was, kwam hij bij ons in<br />
Amsterdam logeren. In 2017 hebben<br />
we een album met hem uitgebracht.<br />
Het idee ontstond om Vinyl Thursdays<br />
ook in Amsterdam te organiseren.<br />
Wat we hier in de toekomst nog<br />
meer van kunnen verwachten weet ik<br />
niet precies, het is gewoon heel leuk<br />
om old-school plaatjes te draaien,<br />
samen met andere (nationale en<br />
internationale) DJ’s en zangers, die<br />
spontaan de mic pakken!<br />
Velen samenwerkingen zijn de<br />
revue gepasseerd. Welke samenwerking(en)<br />
heb je de beste<br />
herinneringen aan en wat kun je<br />
ons hierover vertellen?<br />
Den-Den: Ik vind het nog steeds heel<br />
bijzonder dat we met zoveel ‘helden’<br />
mogen samenwerken. Neem bijvoorbeeld<br />
King Yellowman. Ik zag hem<br />
voor het eerst live in 1991 en iedereen<br />
dacht toen, dat dit waarschijnlijk<br />
zijn laatste tour zou zijn (vanwege<br />
zijn gezondheid). Maar hij is ’strong<br />
as ever’ en wij spreken ieder jaar met<br />
hem af, als we in Kingston zijn. Zo’n<br />
aardige man met een hele positive<br />
levensvisie.<br />
Wat ook veel indruk op me heeft<br />
gemaakt is Justin Hinds. Michelle<br />
kende hem goed, maar ik heb hem<br />
slechts twee keer ontmoet. En de<br />
laatste keer, vlak voordat hij overleed,<br />
hebben we lang gereasend over<br />
Rastafari. ‘’It is like the wind, you<br />
can’t see it, but you feel it’s there’<br />
<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Black Star Foundation (NL)<br />
zei hij toen en dat kwam toen heel<br />
erg binnen bij mij, zeker omdat hij<br />
een paar weken later overleden was.<br />
Natuurlijk was het ook heel bijzonder<br />
om met Bunny Wailer te mogen<br />
werken. Bijzondere man en natuurlijk<br />
een ‘living legend’. We hebben hem<br />
meerdere malen ontmoet, maar vooral<br />
het moment dat hij een dubplate voor<br />
ons ging ‘voicen’ in Kingston was<br />
indrukwekkend.<br />
Toen wij aankwamen, was hij bloedchagrijnig<br />
en wilde ons niet eens een<br />
hand geven. Michelle had een legerbroek<br />
aan en dat vond hij helemaal<br />
niets. “Are you going to war? You<br />
have to wear a proper dress, like<br />
Maxine!” (z’n vrouw/manager). Dat<br />
was het eerste wat hij zei. Hij trok<br />
later wel bij en nadat hij zijn ‘wortelpijp’<br />
had leeg gerookt ging het wel<br />
weer. De dubplate sessie was prachtig<br />
en ik voelde hoe bijzonder het is dat<br />
een held, een levende legende als<br />
Bunny Wailer, daar een liedje voor<br />
ons inzingt. Ik kreeg echt tranen in<br />
mijn ogen. Toen hij zes maanden later<br />
in Amsterdam was, voor de eerste Paradiso<br />
show die wij met hem gedaan<br />
hebben, had Michelle een jurk aan en<br />
dat waardeerde hij zeer.<br />
Bij Beres Hammond op kantoor was<br />
ook onwijs leuk. Ook een indrukwekkende,<br />
hele aardige man. En daar<br />
schoot Michelle vol, toen hij voor<br />
ons in zijn studio bezig was. Maar ik<br />
vind het ook nog steeds heel tof dat<br />
we echt leuke vriendschappen hebben<br />
opgebouwd met een aantal artiesten,<br />
bijvoorbeeld Leah Rosier, Mr. Aya,<br />
Exile Di Brave, Anthony B, Chezidek,<br />
Vivian Jones, George Miller<br />
(Firehouse Crew), Jahbar I en zoals<br />
genoemd Yellowman.<br />
Wat zijn jullie toekomstplannen<br />
rondom de stichting?<br />
Vooralsnog hebben we heel veel<br />
muziek op de planken klaarliggen<br />
om uitgebracht te worden. We gaan<br />
dit jaar ‘Babylon Burning’ riddim<br />
uitbrengen, gemaakt door Black Star<br />
producer Asher-E. Er zijn al versies<br />
uitgekomen op deze riddim (o.a.<br />
Vivian Jones - ‘All My Life’, Exile
10<br />
Di Brave ft. Red Ash - ‘Spend My<br />
Money’, Leah Rosier - ‘Babylon<br />
Burning’, Asher-E - ‘All My Life’.),<br />
maar we hebben nog meer tunes op<br />
deze riddim van artiesten zoals Prince<br />
Allah en King Kong.<br />
We zijn ook bezig met een hele leuke<br />
combi-tune van Rapha Pico samen<br />
met Jahbar I, daar horen jullie snel<br />
meer over! En we gaan door met ons<br />
maandelijkse feestje Vinyl Thursdays<br />
in Amsterdam. We doen gewoon wat<br />
we al ruim 16 jaar doen: het pushen<br />
van reggae op allerlei manieren. Er<br />
zijn heel veel abstracte plannen die<br />
we gaan uitwerken als de tijd daar<br />
rijp voor is, dus er gaat zeker nog van<br />
alles gebeuren met Black Star<br />
Foundation.<br />
Hoe kijken jullie naar de ontwikkeling<br />
van reggae in de afgelopen jaren<br />
en hoe zien jullie de toekomst?<br />
Den-Den: Positief. Zoals ik al<br />
eerder zei, in de hedendaagse<br />
populaire muziek, hoor je steeds meer<br />
reggae en dancehall invloeden en dat<br />
vind ik een goede ontwikkeling. Er<br />
zijn heel veel goede nieuwe artiesten<br />
(laatste aantal jaar) en natuurlijk de<br />
’roots rivival’, maar ik kan me heel<br />
goed voorstellen dat Koffee een hele<br />
goede kans heeft om door te breken<br />
in de mainstream.<br />
En dat is wat <strong>Reggae</strong> nodig heeft:<br />
een aantal ambassadeurs in de<br />
mainstream, zoals Bob Marley.<br />
Gelukkig zie je dat Protoje, Chronixx<br />
en natuurlijk Damian Marley daar<br />
ook heel erg tegenaan zitten.<br />
En muzikaal hoor ik ook veel verfrissende<br />
nieuwe dingen en je ziet dat<br />
de nieuwe generatie, zakelijk dingen<br />
beter regelt en dat is belangrijk voor<br />
de ontwikkeling van reggae.<br />
Ik hoop ook echt dat wij, Black Star<br />
Foundation, een grote rol kunnen<br />
gaan spelen in deze ontwikkeling (in<br />
<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Black Star Foundation (NL)<br />
Jamaica), maar dat is een van die<br />
abstracte ideeën.<br />
Welke reggae reis bestemming buiten<br />
Jamaica zou je de lezers willen<br />
aanbevelen?<br />
Rototom Sunsplash Festival in Spanje<br />
is een echte aanrader! Wij hebben hier<br />
in 2014, 2015, 2016 en 2018 opgetreden<br />
en zijn er al vaker als bezoeker<br />
geweest. Rototom is een supergoed<br />
georganiseerd festival, het duurt ruim<br />
een week en heeft een geweldige aankleding<br />
met overal kunst om je heen.<br />
Daarnaast natuurlijk diverse podia,<br />
maar ook een Afrikaans dorp, de reggae<br />
university en een social forum, waar<br />
iedere dag diverse sprekers en artiesten<br />
komen praten over uiteenlopende<br />
onderwerpen, maar ook films, dans- en<br />
drum workshops, en een uitgebreide<br />
markt met ook echt goed eten. Alles<br />
rondom de hele reggae cultuur en<br />
muziek. En <strong>Reggae</strong> Geel is en blijft<br />
natuurlijk een geweldig festival!
Rootsriders ft. Mo Ali<br />
De Mezz, Breda<br />
Door: Celine Diels Photography
Advertorial<br />
Als David de verhalen mag geloven, was zijn grootmoeder Elena Solomonides een buitenechtelijk<br />
kind van de Ethiopische koning Ras Tafari, die de wereld later zou leren kennen als<br />
keizer Haile Selassie. Het zou van David niet alleen een blanke Europeaan met Afrikaanse<br />
wortels maken maar ook een man met vorstelijk (zelfs Salomonidisch!) bloed in de aderen.<br />
In deze film gaan regisseur David Verhaeghe en Karel ‘Jah Shakespear’ Michiels op zoek naar concreet<br />
bewijsmateriaal van zijn Elena’s afkomst. Ze doen dat via familieleden in België, Italië en Cyprus, maar<br />
ook in Addis Abeba, waar Elena is geboren en getogen. David en Karel ontmoeten mensen die de keizer nog<br />
gekend hebben en rasta’s die hem vereren. Selassie’s oorspronkelijke naam heeft inderdaad een beweging<br />
geïnspireerd die intussen wereldwijd miljoenen aanhangers telt: Rastafari. Vandaar ook dat de geschiedenis<br />
van Rastafari in dit boek uitvoerig verteld wordt. Who feels it knows it.<br />
Alleen een DNA-test kan uitwijzen of David daadwerkelijk afstamt van Ras Tafari, en daar krijgt hij naar het<br />
einde van zijn reis ook uitzicht op, wanneer hij op het spoor komt van de keizerlijke familie. Niet dat hij dat<br />
fysieke bewijs zelf zo belangrijk vindt maar zou het geen mooie bekroning vormen van dit uitzonderlijke verhaal?<br />
ISBN: 978 949 241 90 26 - Uitgeverij De Vliegende Keeper - Foto’s Karel Michiels. Tom Vantorre
De grote stele,<br />
Aksum, Ethiopia<br />
My Story of Rastafari # 2:<br />
Door Karel Michiels aka Jah Shakespear<br />
Solomon & Sheba<br />
<strong>September</strong> 2007. Ik kijk uit het raampje van de Fokker en zie voor<br />
het eerst hoe mooi Ethiopië is. Het landschap lijkt wel uitgehouwen,<br />
geboetseerd, kunstig in elkaar gezet, als zou er straks plots een modeltrein<br />
doorheen moeten rijden. Helemaal ongeschonden ook. Geen<br />
huizen, geen wegen, geen velden, geen domeinen – alleen de eindeloze<br />
schoonheid van moeder natuur. Waar zouden die eerste mensachtigen<br />
hebben rondgelopen, meer dan 200.000 jaar geleden?<br />
Een minibusje brengt ons van de kleine luchthaven naar het stadscentrum<br />
van Aksum. We rijden over een lange, kaarsrechte asfaltweg, een zwarte<br />
streep door de groene vlakte en de omringende heuvels. Aan beide kanten<br />
van de weg zijn mensen onderweg, zo ver het oog reikt, vrouwen en<br />
kinderen vooral, en kromgebogen oudjes met grote bussels hout op de rug.<br />
Enkele jongetjes hoeden een paar geiten of schapen. Een graatmager paard<br />
staat dof voor zich uit te staren, schijnbaar verlaten. Enkele mannen bewerken<br />
een stukje aarde naast een golfplaten hut. De meeste mensen dragen<br />
wat wij lompen zouden noemen, misschien wel de versleten kleren die wij<br />
in containers dumpen.<br />
We zijn hier maar voor twee dagen en besluiten om ons te laten leiden<br />
door een gids, kwestie van onze tijd zo goed mogelijk te gebruiken. Een<br />
westerse redenering, ik weet het, maar ik kan me als kleine zelfstandige<br />
nu eenmaal geen maandenlange reis veroorloven. Voor zover ik dat al zou<br />
willen want ik ben best een verwende jongen. Ik wil ‘s avonds een douche<br />
kunnen nemen en in een deftig bed slapen. Ik ben geen avontuurlijke reiziger,<br />
heb zelfs geen tent of rugzak. We logeren in het enige redelijk comfortabele<br />
hotel van Aksum, op een heuvel aan de rand van de stad. Hotel Yeha<br />
was vroeger staatseigendom, een plaats waar enkel hoge militairen en hun<br />
gezinnen konden logeren. Het interieur is navenant: denk aan het Oostblok<br />
in de jaren 70, de belangrijkste sponsor van de toenmalige militaire dictatuur<br />
in Ethiopië.<br />
Een gids is gauw gevonden in Ethiopië. Je hoeft maar de deur van het<br />
hotel uit te lopen, of daar bieden zich al een paar jonge mannen aan. Geen<br />
hustlers, geen dealers, geen oplichters, zoals je die in veel andere landen zit<br />
rondhangen in de buurt van hotels en toeristen. Deze jongens willen echt<br />
een centje bijverdienen en ze hebben kennis van zaken, of toch de jongens<br />
die ons hier aanspreken. Onze gids in Aksum heet Temesgen, ‘dank aan<br />
God’. Hij was de laatste van vijf kinderen, en daar waren zijn ouders heel<br />
dankbaar voor. Temesgen neemt ons mee naar de stelae, de obelisken aan<br />
de rand van het stoffige stadje. Hier moet ongeveer 6000 jaar geleden de<br />
vroegste Ethiopische beschaving ontstaan zijn.<br />
De vooral in Europa gebruikte naam Abessinië is afgeleid van de Habashat,<br />
een van de Hammitische stammen die zich in de buurt van Aksum<br />
gevestigd hebben, met in hun zog de Agaze, de bedenkers van het Ge’ez,<br />
toen een spreektaal (naast Grieks en Sabees), vandaag het Latijn van de<br />
Ethiopische kerk. Tussen 200 voor en 700 na Christus strekte het koninkrijk<br />
Aksum zich uit tot in zuidelijk Arabië en was het wellicht een van de<br />
machtigste landen in de wereld. Je kunt het je vandaag nog maar moeilijk<br />
voorstellen.<br />
15
16<br />
My Story of Rastafari #2 - Solomon & Sheba<br />
Gelukkig zijn er nog de stelae, de stille getuigen van dat glorieuze verleden. Amper acht procent van alle stelae of<br />
obelisken zou al uitgegraven zijn, in het noordelijke veld alleen staan 120 grote en kleine monumenten. Rank en<br />
ongenaakbaar rijzen ze op uit de grond. De strakke vormgeving, met gestileerde deuren en vensters, oogt eigentijds.<br />
Iedere stele is uit één massieve brok graniet gehouwen, afkomstig uit een groeve vier kilometer verderop. Waren het<br />
engelen die de arbeiders geholpen hebben bij deze onmenselijke opdracht? Zat de Ark des Verbonds er voor iets<br />
tussen, amper honderd meter van hier opgeborgen in een kapel? Of hebben olifanten het zware werk uitgevoerd, met<br />
behulp van rollen en katrollen? Niemand die het zeker weet.<br />
King Ezana’s Stele was volgens Henry Salt, de eerste buitenlander die hem ooit aanschouwde én beschreef (in 1805),<br />
‘het meest perfecte en bewonderenswaardige monument van zijn soort.’ Hij staat er inderdaad geweldig, 24 meter<br />
hoog, aan drie kanten mooi en vakkundig bewerkt, een imposante verschijning. Hoe hebben ze dat ding ooit recht<br />
gekregen? Ezana was de koning, later keizer van Aksum die zich in het jaar 330 bekeerde tot het christendom. Dat was<br />
amper vijf jaar na het Concilie van Nice waar de fundamenten van het christelijke geloof in Europa werden<br />
vastgelegd.<br />
Bad van koninging Sheeba, Aksum, Ethiopia<br />
De Grote Stele, 33 meter, het hoogste monolithische monument dat de mens ooit heeft opgericht, ligt in enkele grote<br />
brokken op de grond. Zou dit een Ethiopische toren van Babel kunnen geweest zijn, waarvan de instorting de bekering<br />
tot het christendom heeft bespoedigd? Was hij misschien zelfs met dat doel gesaboteerd, zoals sommigen suggereren?<br />
Of was het gewoon hoogmoed van de Aksumitische bouwmeesters, letterlijk te hoog gegrepen?<br />
De op een na grootste stele van Aksum (24,6m) moet ergens tussen de tiende en de zestiende eeuw in elkaar gestort<br />
zijn. De brokstukken werden in 1937 verscheept naar Italië, op uitdrukkelijk bevel van de fascistische dictator Benito<br />
Mussolini. Vreemd toch, hoe tuk die alleenheersers zijn op de wonderlijke verhalen en verwezenlijkingen van zogenaamde<br />
primitieve volkeren. Adolf Hitler zond onderzoekers naar Tibet en India, op zoek naar de wortels van het<br />
Arische ras. Ik ben die Roma Stele al eerder tegengekomen in mijn leven. Eén van de meest intrigerende rastamannen<br />
die ik ooit ontmoet heb, Ras Seymour McLean, zette zich in voor de teruggave van de zogenaamde Magdala-manuscripten<br />
en andere religieuze en artistieke voorwerpen die vooral Engeland en Italië uit Ethiopië ontvreemd hadden,<br />
waaronder de Roma Stele. Hij schatte de totale waarde van al die geroofde schatten midden jaren 90 op ongeveer drie<br />
miljard pond.
My Story of Rastafari #2 - Solomon & Sheba<br />
Een felle, net niet fanatieke man was Ras Seymour de spil van de Londense afdeling van de Ethiopian World<br />
Federation (EWF), een wereldwijde organisatie die een cruciale rol heeft gespeeld in de relaties tussen Jamaica en<br />
Ethiopië, en in het bijzonder Shashamane, de stad waar zoveel rasta’s toevlucht hebben gezocht. Midden jaren ‘90<br />
kwam Ras Seymour op onze uitnodiging naar Antwerpen met zijn Drums of Rasta, een groep Brits-Jamaicaanse<br />
nyabinghidrummers. Maar hij ging ook naar Brussel, naar het Europees parlement, om zijn zaak te bepleiten, als<br />
woordvoerder van Ras Tafari International Consultants. Onveranderlijk gekleed in wit Ethiopisch linnen, zijn trotse<br />
dreadlocks bij elkaar gehouden in een fraaie groengeelrood gekleurde muts, overhandigde hij de betrokken politici<br />
en instanties zijn uitvoerig gedocumenteerde dossier, met nauwgezette beschrijvingen van alle artefacten. Hij correspondeerde<br />
met Britse musea, volksvertegenwoordigers en Buckingham Palace. Zelden heb ik een rastaman gezien die<br />
zich zo doelgericht engageerde voor een kwestie die schijnbaar niets met reggae of rastafari te maken had. Ik maak me<br />
sterk dat zijn lobbywerk ook vruchten heeft afgeworpen.<br />
Yul Brynner en Gina Lolobridgida<br />
De Roma Stele stond tot 2005 op de Piazza di Porta Capena in Rome. Zijn verblijf op Italiaanse bodem had in het licht<br />
van zijn leeftijd misschien maar een oogwenk geduurd maar de teruggave van het monument aan Ethiopië had vooral<br />
een hoge symboolwaarde. Het was een soort culturele schuldbekentenis van de Italianen. De UNESCO had gehoopt<br />
de stele snel weer te kunnen oprichten maar bij nader onderzoek bleken er onder het terrein nog tientallen graven en<br />
catacomben te zijn en rezen er ook twijfels over de stabiliteit van de ondergrond. De brokstukken zijn goed gearriveerd<br />
in Aksum, op zich al een hele prestatie, maar liggen nu al jaren te wachten onder een afdakje. Nog altijd een<br />
redelijk indrukwekkend gezicht maar wat moet dat geweest om die kolos op te richten in de eerste eeuwen van onze<br />
jaartelling? Op en rond de steles zijn tal van inscripties gevonden, de meeste geschreven in het Ge’ez, de oude liturgische<br />
taal van de Ethiopische kerk, sommige in het Sabees, de taal van het legendarische land Saba, Sheba in het<br />
Engels. De teksten zijn naar schatting 2500 jaar oud. Eerder hebben we in de buurt van het hotel al een meertje<br />
bezocht dat bekend staat als ‘het bad van de koningin van Saba’.<br />
“De kruisvaarders hebben ernaar gezocht, Hitler, en zelfs Harisson Ford, in<br />
the temple of doom. Allemaal verloren moeite. De Ark des Verbonds wordt<br />
veilig bewaard in Aksum, en bewaakt door een priester die is aangesteld<br />
voor het leven. Hoe ik dat zo zeker weet? Omdat ik op die plek, in de schaduw<br />
van het kerkje waar de Ark is opgeborgen, een mirakel heb meegemaakt.”<br />
The queen of Sheba: ik kende haar vroeger alleen van een film met Yul Brynner en Gina Lolobridgida. Een Italiaanse<br />
vamp die een Afrikaanse koningin speelde: ik vond het niet eens opmerkelijk. Die koningin van Saba (Seba), Makeda,<br />
was even onwerkelijk, even Hollywood als ‘King Solomon’s Mines’, een andere succesfilm uit de jaren 50.<br />
Historische sprookjes over landen en figuren waar ik op school nooit iets van gehoord had, en die dus ook niet echt<br />
konden zijn. Vandaag weet ik dat Salomo en Makeda volgens de overlevering de voorouders waren van Haile<br />
Selassie, in dezelfde bloedlijn nog wel als Jezus Christus. ‘De koningin van het zuiden zal opstaan in het oordeel met<br />
dit geslacht, en hetzelve veroordelen; want zij is gekomen van den einden der aarde om te horen de wijsheid van<br />
Salomo; en ziet, meer dan Salomo is hier.’ (Mattheus 12:42)<br />
Westerse theologen en schriftgeleerden suggereren dat de Ethiopische teksten Makeda verwarren met Candace,<br />
‘koningin van de Ethiopiërs’, zoals ze in oude bijbelvertalingen nog genoemd wordt. Vandaag is dat verwaterd tot<br />
‘koningin van het zuiden’ of (in de Statenbijbel) ‘van de Moren’. Alles om het toch maar niet over Afrika te hoeven<br />
hebben, of Aethiopia zoals het eeuwenlang bekend stond. Ook de kerk heeft de andere kant van de (bijbelse) geschiedenis<br />
door de eeuwen heen langzaam weten te versluieren. Van de meer dan duizend vrouwen met wie Koning Salomo<br />
de liefde zou hebben bedreven, vierhonderd koninginnen en zeshonderd concubines, was de koningin van Saba de<br />
allermooiste, en ook de slimste. ‘Ik ben zwart, doch liefelijk (gij dochteren van Jeruzalem!), gelijk de tenten van<br />
Kedar, gelijk de gordijnen van Salomo.’ Hooglied van Salomo, vers 1:5. In de nieuwe bijbelvertaling is zwart vervangen<br />
door donker.<br />
17
18<br />
My Story of Rastafari #2 - Solomon & Sheba<br />
Salomo mocht zo veel vrouwen beminnen als hij wilde. De mensen leefden in die dagen, rond de tiende<br />
eeuw voor Christus, nog onder de ‘Wet van het Vlees’, omdat ze ‘de gratie van de Heilige Geest’ nog niet<br />
hadden ontvangen. Salomo deed het ook niet zuiver uit vleselijke lust. Had God Abraham, Salomo’s<br />
voorvader, niet opgedragen om zijn zaad overal te verspreiden? Zijn kinderen zouden bovendien steden<br />
en landen erven waar de enige ware God nog niet aanbeden werd, en de bevolking tot inkeer brengen. Een<br />
koopman had de koningin van Saba verteld over Jeruzalem, over de pracht en de rijkdommen van het<br />
koninklijk paleis, maar ook over de oneindige wijsheid van Salomo. Het zou eerder een diep verlangen naar<br />
kennis geweest zijn dat haar in zijn armen dreef dan fysieke aantrekkingskracht of strategische overwegingen.<br />
Voor het geld hoefde de koningin het niet te doen: ze bracht zelf kilo’s goud, juwelen, specerijen<br />
en andere kostbaarheden mee om Salomo gunstig te stemmen. Misschien had ze zich die moeite wel kunnen<br />
besparen.<br />
‘En Salomo zei tegen de koningin: “Wat is het nut van ons, kinderen van de mensheid, als we ons niet<br />
bekwamen in liefde en vriendelijkheid? Zijn we niet allemaal niets, louter gras in het veld dat opdroogt in<br />
het warme seizoen en brandt in het vuur? We nuttigen lekkere vleesschotels, we dragen kostbare stoffen<br />
maar we leven in stinkende corruptie. We gebruiken zoete geuren en delicate balsems maar terwijl we leven,<br />
zijn we al dood, in zonde en overdaad. Begiftigd met wijsheid worden we gekken door ongehoorzaamheid<br />
en daden van onrechtvaardigheid. Van nature eervol worden we verachtelijk door magie, tovenarij en de<br />
aanbidding van afgoden.”’<br />
Salomo en Makeda zijn de belangrijkste personages in het stamverhaal van de de Ethiopisch-Orthodoxe<br />
Kerk, de Kebra Nagast, het ‘Boek der Koningen’, dat fundamenteel verschilt van ‘ons’ verhaal. In de bijbel<br />
is het bezoek van de koningin aan het hof van Salomo maar enkele verzen waard. Ze mocht al blij zijn dat<br />
ze vermeld werd in de heilige schrift. Maar de kerkvaders hebben de inhoud van de bijbel pas bekrachtigd<br />
op de concilies van Hippo (393 na Christus) en Carthago (418). Het was een samenraapsel van alle verhalen<br />
en legenden die de eerste bisschoppen geschikt achtten voor het volk, en die de pas opgerichte kerkelijke<br />
machtsstructuur kracht moesten bijzetten. De boeken en verhalen die niet ‘geselecteerd’ werden, staan sindsdien<br />
bekend als de apocriefe geschriften. In Ethiopië hebben ze al die boeken gewoon behouden en zijn ze<br />
hun eigen orthodoxe weg gegaan. Overigens wordt de ontmoeting tussen Salomo en Saba ook in de Koran<br />
een veel belangrijker rol toegedicht dan in de bijbel.<br />
Salomon & Sheba
Aksum, Ethiopia<br />
Als we de Handelingen der Apostelen mogen geloven, zou een Ethiopische eunuch (!), bekeerd door de<br />
apostel Filippus, de leer van Jezus Christus al in het jaar 35 naar het hof van Aksum gebracht hebben, toen<br />
de hoofdstad van een rijk dat zich uitstrekte over de huidige Ethiopische provincie Tigre, Eritrea, het<br />
oosten van Soedan (Kush, ook wel het Land van Punt genoemd) en Saba. Waarschijnlijker is dat twee<br />
Syrische schriftgeleerden, Frumentius en Edesius, het christendom rond het jaar 313 in het Aksumitische<br />
koninkrijk introduceerden. Zij waren het volstrekt niet eens met de christelijke canon die onder impuls van<br />
de bekeerde Romeinse keizer Constantijn langzaam vorm kreeg in Europa, en zagen zich om die reden zelfs<br />
genoodzaakt om Europa te ontvluchten.<br />
De koningin van Aksum (mogelijk een verre nakomeling van de Queen of Sheba) nam Frumentius en<br />
Edesius in dienst als secretaris en schatbewaarder, en vertrouwde hen ook de opvoeding toe van haar zoon<br />
Ezana, naar wie de best bewaarde stele in Aksum is genoemd. Als koning zorgde de jonge bekeerling ervoor<br />
dat de nieuwe religie zich geleidelijk over zijn land begon te verspreiden, met Griekse vertalingen van de<br />
vroegste christelijke teksten, inclusief de apocriefe geschriften. De Ethiopiërs schrijven die geleidelijke<br />
collectieve bekering vooral toe aan de inspanningen van de Negen Heiligen, Byzantijnse priesters die zich<br />
net als Frumentius en Edesius niet konden verzoenen met de dogma’s van de concilies.<br />
In de kerk van Aksum ligt een vroegmiddeleeuws Evangelie van Maria. Er is ook een evangelie van Judas en<br />
er wordt gereciteerd uit de boeken van Mozes. Namen die in onze bijbel amper één keer voorkomen, spelen<br />
hier een hoofdrol. Wat gebeurt er met Melchizidek, ‘eerste priester van God’, koning van Salem (‘Stad van<br />
Vrede’), ‘zonder vader, zonder moeder, zonder geslachtsrekening, noch beginsel der dagen, noch einde des<br />
levens hebbende’, nadat hij in Genesis Abraham heeft gezegend? Toch in alle opzichten een uitzonderlijke<br />
figuur zou je denken, maar we vernemen verder niets meer over hem. Ja, dat koning David duizend jaar later<br />
zijn priesters inwijdde in ‘orde van Melchezidek’, die ook de orde van Jezus zou geweest zijn. Melchezidek<br />
zegende zijn volgelingen met brood en wijn, en wordt daarom vaak beschouwd als de voorloper van Jezus<br />
Christus, als hij al niet de originele JC Superstar was. Vreemd dat net zijn naam grotendeels uit de bijbel<br />
geschrapt is. Terwijl in Ethiopië haast letterlijk sinds mensenheugenis talloze legenden circuleren over<br />
Melchizidek. Nog frappanter is het parcours dat de Ark des Verbonds aflegt in de Kebra Negast. Die ark<br />
- een zwaar gedecoreerde kist - zou de stenen tafelen bevatten waarop God de tien geboden heeft gekrast.<br />
Herinner u Charlton Heston in ‘De Tien Geboden’. De Ark is het enige tastbare teken van het verbond tussen<br />
God en de mensen, het ultieme bewijsstuk dat God bestaat en ons gunstig gezind is. De Ark beschermde de<br />
Israëlieten op het slagveld. Wie te dicht in de buurt kwam van de geopende kist, werd ter plekke bevangen<br />
door de pest en stierf in helse pijnen.<br />
In onze bijbel (en ook in de Tora, het geloofsboek van de joden) ontvreemdden de Bayloniërs het kleinood<br />
rond 590 voor Christus uit de tempel in Jeruzalem, en heeft niemand het sindsdien ooit teruggezien. De<br />
kruisvaarders hebben ernaar gezocht, Hitler, en zelfs Harisson Ford, in the temple of doom. Allemaal<br />
verloren moeite. De Ark des Verbonds wordt veilig bewaard in Aksum, en bewaakt door een priester die is<br />
aangesteld voor het leven. Hoe ik dat zo zeker weet? Omdat ik op die plek, in de schaduw van het kerkje<br />
waar de Ark is opgeborgen, een mirakel heb meegemaakt.<br />
19
Bushman<br />
P60, Amstelveen<br />
Martine van Os Fotografie
“Rastafari had made me view all life as the work of<br />
the most High. That’s why I give thanks for life and<br />
never look down on any life force”
<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Verse Ital (TRI)<br />
<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong>: Please tell our<br />
readers who Verse Ital is?<br />
Verse iTal is a humble island man,<br />
who just happened to fall in love<br />
with writing songs at a young age.<br />
Influences from calypso, soca,<br />
hip hop and nuff reggae made me<br />
want to be versatile in the music I<br />
shared. Finding Rastafari made me<br />
ital in my livity and Verse iTal is<br />
a combination between balance of<br />
diversity and goodness.<br />
Hailing from Trinidad & Tobago<br />
but currently based in Holland/<br />
Belgium. An interesting path. Is<br />
it due to your musical career or<br />
other reasons ?<br />
It was all about balance. I had the<br />
ambition to advance my academic<br />
scope to be a better Mathematics<br />
teacher, so I needed a Master’s<br />
degree. And within Europe there<br />
are a lot more performance<br />
opportunities than the small island.<br />
So I decided to pull tweo strings<br />
with one strum. Haha. So mi deya,<br />
maths and music.<br />
What can you tell us about the<br />
<strong>Reggae</strong> Scene in Trinidad &<br />
Tobago ?<br />
It is stronger than people know. I<br />
wish more people knew about the<br />
wealth of talent we have there.<br />
Powerful voices like Queen<br />
Omega and Isasha and those who<br />
touch you on a mystical realms<br />
like Buzzrock and Suns of Dub.<br />
The scene needs more togetherness,<br />
and more exposure from the<br />
Djs at home.<br />
We once saw you link up with<br />
your bredrin from Suns of Dub,<br />
some of dem hailing from Trindad<br />
& Tobago as well. How special is<br />
it for you seeing them doing good<br />
as well ? Any plans coming up<br />
working with dem or maybe other<br />
artists you know ?<br />
It is a blessing to see I & I come<br />
forward from Trini with message<br />
music. I am filled with love to see<br />
Suns of Dub out here. I have<br />
worked with Suns of Dub on my<br />
latest album 100% Roots, with the<br />
track 100% Dub, but that is just the<br />
tip of the iceberg. Ras Jammy and I<br />
have a good line of communication<br />
and we definitely will be bringing<br />
some more iTal and Suns of Dub<br />
vibes. As for working with other<br />
artists from Trini, I have done so,<br />
and I have talked with some others<br />
about doing some collaboration.<br />
But I have to keep some things a<br />
surprise for the listeners. Everything<br />
reveal in due time<br />
What is your motivation for<br />
making reggae music ?<br />
The people will always have a need<br />
to hear something uplifting. So<br />
making music with a message could<br />
never get old. The founders of this<br />
music set a blueprint of positivity.<br />
Everybody outgrows the alcohol,<br />
cars, jewelry etc. But you can never<br />
outgrow love and goodness.<br />
<strong>Reggae</strong> music is lifetime music.<br />
And also the balance of having people<br />
enjoy themselves while<br />
delivering something good. And<br />
doing good is fulfilling: like<br />
teaching. I man a teacher,<br />
whether in the classroom or on<br />
stage.<br />
What role does Rastafari play<br />
in your daily life ?<br />
Rastafari has made me view all<br />
life as the work of the Most High.<br />
That’s why I give thanks for life<br />
and never look down on any life<br />
force. And for me personally,<br />
knowing that I am a<br />
vessel of Jah, I try to keep my<br />
body clean of certain things:<br />
tobacco, alcohol, and of course<br />
meat. So in brief, daily I give<br />
thanks nuff times, I take time to<br />
observe and respect all life. And I<br />
take care the vessel I have<br />
carrying the Most High within.<br />
What do you think the role of<br />
reggae music is in this modern<br />
day society ?<br />
<strong>Reggae</strong> has many roles in<br />
society. Depending on what part<br />
of society you are looking at,<br />
reggae can be used for entertainment,<br />
for soothing, for upliftment,<br />
for teaching, for spiritual<br />
resonance, for inspiration, as the<br />
voice for the voiceless or a<br />
combination of these things.<br />
That’s just the power of reggae<br />
and music as a whole.<br />
Which artists do you consider a<br />
source of inspiration for yourself<br />
? My first musical inspirations<br />
were Kitchener (Foundation<br />
calypso artist), Michael Jackson,<br />
Buju Banton then Sizzla<br />
Photo: Yara Media<br />
23
24<br />
<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Verse Ital (TRI)<br />
Kalonji and Junior Gong. When<br />
I want to exercise my vocals I<br />
sing along with Garnett Silk, Jah<br />
Cure, Tarrus riley and Raging<br />
Fyah. And recently, my inspirations<br />
comes from the new school.<br />
The sounds of Lila Ike, Kabaka<br />
Pyramid, Chronixx, just to name<br />
a few, bring a fresh energy to the<br />
music that gets me in a creative<br />
mood.<br />
Which other reggae location<br />
(besides T&T) you feel needs to<br />
be promoted and why ?<br />
This is a tough question, because<br />
the reggae locations that need to<br />
be promoted, I may have never<br />
heard their music because of the<br />
lack of promotion. So far I’m<br />
very familiar with Jamaican,<br />
Trini and Virgin Island <strong>Reggae</strong>,<br />
but they are all promoted well<br />
(besides T&T). So my answer<br />
will have to be Holland. It<br />
reminds me of Trinidad where<br />
the standard is very high but the<br />
local appreciation is quite low.<br />
I admire the talent of Maikal X,<br />
Rapha Pico and Black Omolo,<br />
as well as some of the players of<br />
instruments. Quality up, but the<br />
people at home don’t embrace it<br />
enough!<br />
What is your most memorable<br />
moment you experienced on<br />
stage ? Probably at the Benelux<br />
competition in Belgium 2014.<br />
From the time I sang the first ten<br />
seconds of my set, I knew I made<br />
a big impact. The crowd was<br />
rocking and people started smiling<br />
and buzzing. It was an amazing<br />
feeling. Since then it is hard to<br />
pick one moment, being on stage<br />
is special every time.<br />
How do you feel about<br />
Soundsystem Culture in these<br />
days ?<br />
SoundSystem Culture is not what<br />
it used to be, but I do see some<br />
efforts to keep it alive. I think<br />
the internet caused the decline.<br />
<strong>Reggae</strong> music was delivered to<br />
the people thru the soundsystem,<br />
but now everyone can click and<br />
stream. Still, reggae music needs<br />
the soundsystem and vice versa<br />
and I hope to see a revival one<br />
day.<br />
Tell us something about your<br />
goals for the future. For<br />
example which artists you want<br />
to collaborate with, or maybe<br />
new projects planned ?<br />
To be 100% honest, my health has<br />
taken an unfortunate hit recently.<br />
So planning is a bit difficult,<br />
because my team and I have been<br />
unable to put a timetable on<br />
anything until I reach full strength.<br />
So my goal right now is to be<br />
fully healthy. This time has made<br />
me really appreciate the ability to<br />
write songs, and perform them.<br />
It is without any uncertainty that<br />
I say there will be more music to<br />
come. It is within me, and when<br />
my health allows it, it will be out<br />
there with the people.<br />
Foto: Vera Wilders
WE CHOOSE NATURE<br />
www.wechoosenature.org<br />
WE_CHOOSE_NATURE_ADV_185x130_NL.indd 1 15-06-18 14:11
Indoor Cannabis #1: Grow your own!<br />
Cannabisgrowshop Plantarium is de enige legale cannabis-growshop van Nederland, specifiek en<br />
alleen voor de kleinschalige binnen- en buitenkweker. Met winkel en webshop voorzien zij hun<br />
klanten in passend advies en producten. Tevens ondersteunt Plantarium patiënten en medicinale<br />
gebruikers met de recente ontwikkelingen in de wetenschap als uitgangspunt. Daarbij zijn zij enorme<br />
reggaeliefhebbers en zetten zij zich in om cannabis als medicijn in ere te herstellen.<br />
Wij vinden het belangrijk dat iedere Nederlander zelf kan voorzien in zijn/haar eigen cannabis. In de<br />
komende artikelen gaan we je meenemen in de wereld van het buiten kweken van cannabis. In dit deel<br />
vertellen we je over de keuze van genetica! - Meer informatie: www.plantarium.nu<br />
High grade ganja =<br />
high grade genetics<br />
Als je tegenwoordig een paar wietzaadjes<br />
wil kopen zijn er ontelbaar<br />
veel mogelijkheden. Honderden<br />
verschillende strains, speciale soorten<br />
en kruizingen. Wat is geschikt? Wat<br />
niet? Om die vraag te beantwoorden<br />
duiken we kort de geschiedenis in.<br />
Uit wat we weten van de evolutie<br />
van de cannabisplant was er in den<br />
beginne alleen de Cannabis Sativa L.,<br />
dé voorouder van de hedendaagse<br />
strains! Deze groeide in het toenmalige<br />
Afrikaanse continent en waaide<br />
later over naar Azië. Daar bleek het<br />
een stuk kouder te zijn en onze geliefde<br />
plant paste zich aan. De Cannabis<br />
Indica ontstond, met nieuwe uiterlijke<br />
kenmerken en een ander smaak/<br />
geurpallet. Eigenlijk is elke soort<br />
die we nu kennen een mengeling<br />
van bovenstaande voorouders. Soms<br />
gekruist door natuurlijke omstandigheden,<br />
maar in bijna alle gevallen<br />
door kwekers die planten bewust zijn<br />
gaan selecteren op bepaalde eigenschappen,<br />
met als doel om (gepland<br />
of ongepland) een nieuwe soort te<br />
creëren. Heb je daar weleens bij stil<br />
gestaan?<br />
70% Indica / 30% Sativa?<br />
Bij het kopen van cannabiszaden is<br />
het je waarschijnlijk al opgevallen.<br />
Elke wietzaadje lijkt schijnbaar<br />
een verdeling Sativa / Indica te bevatten,<br />
zoveel procent Indica en zoveel<br />
procent Sativa. Laten we meteen met<br />
de deur in huis vallen, eigenlijk is<br />
dat gegeven een wassen neus. Het is<br />
namelijk onmogelijk om die verdeling<br />
te bepalen, daar is de menselijke<br />
veredeling al te lang voor bezig. We<br />
zien namelijk soorten die groeien als<br />
een Sativa (uiterlijk), maar het effect<br />
hebben van een traditionele Indica<br />
(innerlijk). Ook zien we sterke Sativa<br />
kenmerken en geur terugkomen in<br />
korte, bossige Indica-achtige planten…<br />
Het is allemaal gemixt tegenwoordig.<br />
Daarom spreken we nu ook<br />
van Cultivar. In de praktijk letten we<br />
in ons advies aan klanten meer op<br />
het terpeenprofiel (red: de smaak- en<br />
geurstoffen in de plant) en de<br />
verhouding tussen de cannabinoïden<br />
dan alleen te kijken naar hoeveel<br />
procent Sativa/Indica…<br />
Let wel, Indica dominante planten<br />
bestaan nog steeds. Dat is<br />
genetica die een overgrote hoeveelheid<br />
Indica kenmerken laat zien. Met<br />
de term Sativa dominant<br />
hetzelfde!<br />
Wat is de beste soort voor<br />
de binnenkweek?<br />
Deze vraag kunnen we vrij snel<br />
beantwoorden; dat ligt helemaal aan<br />
je eigen wensen en je eigen kweektalenten!<br />
Daarom adviseren we<br />
dagelijks mensen in de zoektocht naar<br />
de voor hen geschikte soort. Iedere<br />
cannabis-genetica heeft namelijk een<br />
verhouding tussen cannabinoïden. Zo<br />
bevat iedere plant een verhouding aan<br />
THC-A, CBD-A, CBN, CBG en nog<br />
veel meer actieve ingrediënten.<br />
Daarnaast bevat de cannabisbloem<br />
ook geur- en smaakstoffen. Dit zijn de<br />
zogeheten terpenen. Deze zeer<br />
vluchtige stoffen hebben een grote<br />
invloed op het effect, zelfs meer als<br />
dat we vroeger dachten. Tezamen met<br />
cannabinoïden creëren zij een stoned<br />
of high gevoel. Deze combinatie<br />
wordt het Entourage Effect genoemd.<br />
Energiek of ontspannend?<br />
Zoet of kruidig?<br />
Sommige mensen zoeken een<br />
energieke cannabis. Een soort die<br />
geschikt is voor gebruik overdag, die<br />
creatief maakt, die men nog op een<br />
verjaardag of feestje kan nuttigen.<br />
Zelfs saaie familiebezoekjes. Wij<br />
adviseren hen om dan te zoeken naar<br />
een soort met veel van het terpeen<br />
Linoleen. Veelal zijn dit de Sativa<br />
26<br />
“Bij het kopen van cannabiszaden is het je waarschijnlijk al opgevallen. Elk<br />
wietzaadje bevat schijnbaar een verdeling Sativa / Indica, zoveel procent<br />
Indica en zoveel procent Sativa. Laten we met de deur in huis vallen,<br />
eigenlijk is dat gegeven een wassen neus.”
dominante soorten, zoals diverse USA<br />
genetics, Jack Herrer, Blue Dream,<br />
Haze... Daarnaast<br />
is er cannabisgenetica die zeer<br />
ontspannend werkt en waarbij je na<br />
consumptie heerlijk op de bank<br />
in slaap valt. Deze genetica bevatten<br />
veel van het terpeen Myrceen. Te<br />
denken valt aan oudere Kush<br />
soorten, Crystal Candy, Northern<br />
Lights en sommige zoete hybriden.<br />
Tegelijkertijd is het effect van een<br />
soort niet altijd vooraf te bepalen. De<br />
beschrijving op het internet is soms<br />
niet altijd kloppend of van toepassing<br />
op jou. Ieder mens zit immers anders<br />
in elkaar. Wij proberen de genetica<br />
die wij verkopen zelf te testen. Als je<br />
binnen cannabis gaat verbouwen,<br />
raden we je aan voor zekerheid te<br />
kiezen. Houdt altijd je eigen vaardigheid<br />
en ervaring in de gaten en<br />
zorg ervoor dat je opbrengst van<br />
kwalitatieve cannabis behaalt. Het is<br />
natuurlijk een mooi plan om die THC<br />
rijke Glueberry OG te kiemen, maar<br />
voor een eerste keer kun je beter met<br />
een makkelijkere plant starten.<br />
Besef ook dat veel zadenfabrikanten<br />
graag hun zaden verkopen. Dat uit<br />
zich in mooie verhalen op het<br />
internet. Dat is de realiteit en daar<br />
dien jij doorheen te prikken!<br />
De Autoflower revolutie:<br />
snelle, automatisch<br />
bloeiende soorten<br />
Tegenwoordig komt je ook een<br />
nieuwe tak van de cannabisfamilie<br />
tegen; de zogeheten Autoflowers<br />
of Automatics. Zadenfabrikanten<br />
hebben hiervoor Indica-Sativa<br />
kruisingen met cannabis Ruderalis<br />
(een inheemse soort uit centraal<br />
Europa en centraal Azië) gekruist.<br />
Daardoor is een geheel nieuwe<br />
soort gemaakt, die automatisch in de<br />
bloei schiet als ze de volwassenheid<br />
bereikt. Dat is meestal tussen de 5 en<br />
7 internodes. Een ‘normale’ fotoperiode<br />
gevoelige plant bloeit<br />
namelijk pas als de dagen korter worden,<br />
afhankelijk van het aantal uren<br />
donker. Het grote voordeel van een<br />
autoflower is de kortere levensduur.<br />
Een gefeminiseerde, foto-periodegevoelige<br />
soort heeft langer de tijd<br />
nodig om te groeien en bloeien. Een<br />
autoflower maar een paar<br />
maanden. Tevens zijn de meeste<br />
nieuwe generatie autoflowers<br />
resistenter en stabieler dan hun<br />
photoperiode gefeminiseerde zusje.<br />
Dat maakt een Auto soms zeer<br />
geschikt voor een beginner.<br />
Het nadeel van autoflowers is<br />
eigenlijk ook weer de tijd. Jij dient<br />
het juiste te doen op het juiste<br />
moment. Je kunt je voorstellen dat<br />
een gefeminiseerde soort meer tijd<br />
nodig heeft om wortels aan te<br />
maken dan een autoflower die daar<br />
maar 3 weken de tijd voor heeft. Als<br />
je het plantje te lang in een<br />
klein potje laat zitten, maakt ze<br />
uiteindelijk minder wortels aan en<br />
blijft het een ielig dametje. Let er<br />
daarom ook altijd op dat je niet teveel<br />
water geeft bij een Autoflower.<br />
Daarbij blijft een Autoflower ook<br />
kleiner in vergelijking met een ‘normale’<br />
soort. Dat betekent dat ze ook<br />
Indoor Cannabis #1 - Grow your own!<br />
minder oogst per plant produceert.<br />
Al met al is een Autoflower een<br />
goede keuze voor de kweker die (A)<br />
snel oogst nodig heeft, (B) een<br />
makkelijkere soort zoekt en (C) een<br />
plant zoekt die gegarandeerd klein<br />
blijft.<br />
Goedkoop is (meestal toch) duurkoop<br />
Kort maar krachtig. Niet alles wat<br />
goedkoop is, blijkt in de praktijk goed<br />
te zijn. Helaas kom je daar bij<br />
het kweken van cannabis vaak pas<br />
laat achter. Vaak is het een slechte<br />
batch, zijn de zaden niet<br />
uniform, niet homogeen en kan er<br />
onderling fenotypisch verschil in<br />
zitten. Het kost namelijk tijd en<br />
geld om nieuwe zaden stabiel te<br />
krijgen. Op genetica bezuinigen is<br />
niet erg slim. Want als één zaadje<br />
die 10 euro duurder is je 5 gram extra<br />
en betere cannabis oplevert, heb je<br />
het er al ruimschoots uit.<br />
Denk lange termijn en ontkiem<br />
desnoods meer zaden dan je nodig<br />
hebt. Dat is vooral een tip bij de<br />
nieuwe, hippe high grade, zoals de<br />
Wedding Cake, Gelato en Sherbets.<br />
Na deze pointers is het tijd om zelf te<br />
gaan voorzien in je eigen cannabis!<br />
Kom gerust eens langs in<br />
Nijmegen voor vragen over soorten,<br />
ziektebeelden, effecten en genetica.<br />
We helpen je graag<br />
verder en hebben een enorme<br />
voorraad aan diverse genetica<br />
gekoeld op voorraad, zo ook complete<br />
cannabiskweeksets. Grow on!<br />
Interesse? Gebruik dan onze<br />
kortingscode: Kwaliteit
Lucky Dube Experience<br />
De Flux, Zaandam<br />
Celine Diels Photography
<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Canshaman<br />
Winnaar HomeGrown Cup 2018 - Outdoor/Indica met zijn eigen gekweekte soort Canesh<br />
Wat is Canshaman ?<br />
Canshaman is een gedachtegoed en<br />
een principe en is niet<br />
persoonlijk gekoppeld. Wij streven<br />
ernaar mensen de ruimte te geven<br />
om zelfstandig met de cannabis<br />
plant aan de slag te gaan. Wij zijn<br />
een platform waarin mensen de<br />
ruimte geboden wordt om te<br />
werken met de cannabis plant.<br />
Door mijn eigen ziekteproces ben<br />
ik in aanraking gekomen met<br />
medicinale cannabis. Door hier op<br />
een bewuste manier mee te werken<br />
en mee om te gaan zijn er nieuwe<br />
manieren ontdekt om in samenwerking<br />
met deze plant heling te<br />
weeg te brengen oftewel een<br />
verhoging van het welzijn.<br />
Westerse Levenstijl<br />
Ik had een Westerse levenstijl waarin<br />
ik veel consumeerde, veel at en<br />
weinig naar mijn lichaam luisterde.<br />
Ik probeerde te voldoen aan<br />
verwachtingen en hierbij liep ik mijzelf<br />
voorbij. Cannabis stelde me in<br />
staat om weer te verbinden met mijn<br />
eigen lichaam, waardoor de signalen<br />
die ik al die tijd negeerde weer hoorbaar<br />
werden. Dit was erg confronterend<br />
maar tegelijkertijd bood het<br />
mij de ruimte om oprecht naar mezelf<br />
te kijken. Cannabis heeft me erg veel<br />
geleerd over loslaten, vertrouwen,<br />
leren luisteren, vergeven en in het<br />
moment zijn. Ik heb echt leren<br />
luisteren naar mijn lichaam.<br />
CBD Rijke Cannabis<br />
Na mijn ziekteproces kwam ik tot de<br />
conclusie dat er geen of weinig CBD<br />
rijke cannabissoorten bestaan. Vanuit<br />
daar ontstond de behoefte om<br />
cannabis soorten te creëren die meer in<br />
balans zijn qua THC en CBD dan de<br />
meeste wietsoorten in de coffeeshop.<br />
Op jongere leeftijd had ik al interesse<br />
voor de plant toen kweekte ik al voor<br />
eigen gebruik. Af en toe een keer een<br />
plantje vanuit interesse maar na mijn<br />
ziekteproces ben ik me echt gaan<br />
verdiepen. Vanaf dat moment is de<br />
liefde voor de plant niet meer<br />
weggegaan.<br />
Nieuwe strain<br />
Allereerst ga je op zoek naar een<br />
goede moeder- en vader plant met<br />
stabiele genetica en de wenselijke<br />
eigenschappen (afhankelijk van<br />
intentie kan dat bijv. helpen met<br />
slaap-stoornis, depressie, pijn, ADHD,<br />
elke plant heeft zo zijn eigen kenmerken).<br />
Sommige soorten geven energie<br />
anderen maken slaperig en weer een<br />
andere helpt je bij pijn)<br />
Als je de 2 gewenste soorten geselecteerd<br />
hebt dan kruis je die 2 planten<br />
door de mannetjes plant de vrouwtjesplant<br />
te laten bestuiven. De vrouwelijk<br />
plant produceert opnieuw zaden. Deze<br />
zaden kun je ook weer ontkiemen en<br />
laten bestuiven. Dit herhaal je een<br />
aantal maal totdat jij de soort hebt die<br />
voor jouw het beste werkt. Hoe dieper<br />
de selectie hoe stabieler de zaden<br />
worden. Na een herhaling of 7 zullen<br />
ongeveer 80% van de zaden uit 1 plant<br />
nagenoeg hetzelfde zijn en heb je je<br />
nieuwe soort gekweekt.<br />
Homegrown Cup 2018 –<br />
Outdoor | Indica<br />
Uiteindelijk hebben we met onze eigen<br />
soort Canesh afgelopen december<br />
2018 een prijs gewonnen nl. De<br />
Homegrown Cup – Outdoor Indica.<br />
In 2012 hebben we Canesh gecreëerd<br />
daar dit fenotype steeds bleef terugkomen<br />
leek het ons leuk om haar in te<br />
zetten bij de Homegrown Cup en het<br />
was direct raak. Die erkenning was<br />
zeker fijn.<br />
Na het winnen van deze cup hebben<br />
VOOR VRAGEN EN MEER INFORMATIE KIJK JE OP WWW.CANSHAMAN.COM
<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Canshaman<br />
we CBG Seeds onze beginnende<br />
zaadbank verder leven in geblazen.<br />
Onder andere ontwikkelen wij<br />
momenteel de website www.cbgseeds.com.<br />
Waar wij deze zaden<br />
willen gaan aanbieden en een portfolio<br />
creëeren voor onze soorten.<br />
Los van het creëren van strains<br />
geven we advies, workshops en<br />
proberen mensen te helpen met<br />
bewuster leven en coaching. Naast<br />
cannabis werken wij ook veel met<br />
ademwerk en andere plantmedicijnen<br />
en systeemwerk. Ben je<br />
nieuwsgierig en wil je meer weten.<br />
Neem dan contact met ons op via<br />
info@canshaman.com –<br />
www.canshaman.com<br />
https://www.cbg-seeds.com/<br />
Tips: Als je besluit om met<br />
cannabis aan de slag te gaan doe dit<br />
dan in pure vorm. Veel mensen<br />
kiezen ervoor om de cannabis te<br />
mixen met bijv. tabak maar ik heb<br />
gemerkt dat het puur gebruik van<br />
cannabis meer effect geeft en je<br />
daardoor uiteindelijk ook minder<br />
nodig hebt. Je wordt je een stuk<br />
beter bewust van wat cannabis doet.<br />
Alle ruis verdwijnt.
Ik ontmoet Hans van Wamel in zijn woonplaats. Inmiddels alweer 35 jaar actief in de sector Toerisme. Hans is<br />
inmiddels 40 keer in Jamaica geweest en heeft door zijn werkzaamheden voor Ontdek Jamaica (Jamaican<br />
Tourist Board) een aangenomen missie om Jamaica te promoten. Hans verteld ons over zijn ervaringen op<br />
Jamaica, zijn ergernis over het slechte imago van Jamaica en de vele vooroordelen die er toch nog steeds<br />
heersen. ‘Once you go, you know’ zegt Hans. Een oude slogan van Jamaica.<br />
In het kort omschrijven wat Jamaica voor hem betekend noemt Hans onmogelijk. Termen als ‘Jamaican me Crazy’ en<br />
‘One Love’ zijn verwoede pogingen het toch samen te vatten. Hij wil ook even aangeven dat hij Jamaica zeker niet<br />
perse bezoekt vanwege de reggae. De natuur krijgt zijn meeste aandacht. Tijd om er wat dieper op in te gaan.<br />
Hoe ben je in aanraking gekomen met Jamaica?<br />
Ik werkte al langere tijd in de sector toerisme en bezocht meerdere Caribische eilanden, dus zeker niet alleen Jamaica.<br />
Op een dag werd ik benaderd door de Jamaica Tourist Board of ik samen met hun wilde werken aan een aantal<br />
projecten. Dat liep eigenlijk zo goed dat ze me gevraagd hebben om vertegenwoordiger te worden voor de<br />
Nederlandse markt. Ik wist niet zeker of ik dit wilde doen. Ik wist niet helemaal zeker wat ik van Jamaica kon<br />
verwachten en of ik daar wel echt wilde zijn. Van die vooroordelen is inmiddels helemaal NIKS meer over, NUL.<br />
In Gesprek met Hans van Wamel van<br />
Ontdek Jamaica (Jamaican Tourist Board)<br />
“Once you go, You Know!”<br />
Ik ben alleen maar positief. Eigenlijk baalde ik op dag 2 al dat ik zo getwijfeld had. Waarom laat ik mezelf leiden door<br />
vooroordelen die bijna niemand kan bevestigen? vroeg Hans zich hardop af. Ik ben Kingston downtown geweest, in<br />
Trenchtown, op lokale markten, noem het maar op en eigenlijk nog nooit een echt slechte ervaring gehad. Een enkele<br />
keer als iemand je wiet aanbiedt. Waar ik zelf niet zo op zit te wachten.<br />
Het is prima mogelijk om zonder gids over het eiland te reizen al raad ik mensen wel aan de eerste keer toch een<br />
goede gids in de arm te nemen. Die mensen kunnen je zo ongelofelijk veel vertellen over hun eiland waardoor je er<br />
toch direct een beter beeld bij krijgt. Er zijn honderden locaties waar je kunt verblijven van kleine 8 persoonshotels en<br />
AirBnB’s gerund door lokale mensen tot hotels met 800 kamers. Voor de reggae liefhebber zijn de kleinere<br />
hotelletjes in het binnenland volgens mij de beste optie. Kans dat je daar bijv. andere liefhebbers of muzikanten<br />
tegenkomt is een stuk groter dan bij de grotere toeristenplaatsen. Als je Jamaica wilt bezoeken rondom een groot<br />
reggae festival raad ik wel aan zeer op tijd op zoek te gaan naar de voor jouw geschikte accommodatie. Maanden van<br />
te voren zijn de meeste plekken volgeboekt.<br />
<strong>Reggae</strong>festivals zoals we die hier kennen daar zijn er eigenlijk maar 2 van op Jamaica. Rebel Salute in januari en<br />
<strong>Reggae</strong> Sumfest in de 3 de week van juli. Het is de bedoeling dat <strong>Reggae</strong> Sunsplash volgend jaar in november<br />
terugkeert. Een hele goede zaak voor het toerisme in Jamaica en reggae muziek natuurlijk. Natuurlijk zijn er heel veel<br />
kleinere festivals en events maar je moet dan wel in het juiste weekend op Jamaica zijn. Verder klinkt er eigenlijk over<br />
het hele eiland non stop muziek, overal waar je komt klinkt muziek. Wil je echt live muziek dan moet je op zoek bijv.<br />
in Kingston, Montego Bay of Negril. De jeugd van Jamaica luistert toch ook veel naar Dancehall i.p.v. roots reggae<br />
muziek. Al is de roots wel bezig met een comeback. Ik denk zelfs dat de toeristen de reggae in Jamaica deels in stand<br />
houden. Zeker de jonge Jamaicaan is er totaal niet mee bezig.<br />
De Jamaicaanse keuken is zalig en zonder twijfel het beste en meest smakelijk bewijs van de rijke en gevarieerde<br />
culturele tradities. Daarbij speelden Maroons, dat zijn afstammelingen van de ontsnapte slaven die tijdens het conflict<br />
tussen Engeland en Spanje rond 1650 de ondoordringbare bergen van de Blue Mountains en Cockpit Country<br />
32
Jamaica - relaxed en veelzijdig<br />
• muzikaal en de bakermat van reggae<br />
• tropische Blue Mountains - UNESCO werelderfgoed<br />
• rondreizen per auto en kiezen uit 120 attracties<br />
• lokale kleurrijke markten, gospeldiensten en koken<br />
bij locals<br />
• ongegeneerd relaxen op lange witte stranden en bij<br />
boetiek hotels<br />
• reggae festivals <strong>Reggae</strong> Sumfest en Rebel Salute<br />
Ga voor meer informatie naar www.visitjamaica.com<br />
info@ontdekjamaica.nl<br />
@OntdekJamaica<br />
@OntdekJamaica<br />
@OntdekJamaica
Ontdek Jamaica - Jamaican Tourist Board!<br />
invluchtten, zeker een rol. Een nationaal gerecht is de ‘Jerk’, Jamaicaanse BBQ: om bij hun vlucht hun<br />
verblijfplaats niet te onthullen, hebben de Maroons het “Jerking” ontwikkeld. Gemarineerd vlees werd op pimenthout<br />
onder de aarde gegrild – waardoor de rook de koks niet verraadde -,maar het vlees kreeg door het aroma van het hout<br />
wel een speciale smaak. Het ‘Jerk’ eten is net zo normaal als bij ons de patat om de hoek en vandaag kun je overal van<br />
Jerk Pork, Jerk Chicken en Jerk Fish genieten.<br />
Een ander populair gerecht bij bijv. Rastamannen is Ackee (Afrikaanse vrucht), een gerecht zonder vlees. Ital Food<br />
(vegetarisch) zoals de Rastamannen dat noemen. Een typisch Jamaicaans ontbijt bestaat uit Ackee met Salt Fish en<br />
verschillende soorten bananen. Verder zijn er natuurlijk ontelbaar veel soorten vruchten om te eten. Op Jamaica hoef<br />
je zeker niet om te komen van de honger.<br />
Vervoer<br />
Steeds meer toeristen kiezen ervoor om over het eiland te reizen met de auto. De wegen rondom het eiland zijn meer<br />
dan prima. Er lopen ook een aantal snelwegen over het eiland. Natuurlijk zijn er ook slechtere wegen maar dat is part<br />
of the experience. De auto is voor mij ook de beste manier om rond te reizen. Wel moet je links rijden en op bijna het<br />
hele eiland geldt een maximale snelheid van 80. Hou je aan die snelheid want ze plukken je er uit. En maak je ook<br />
geen illusie dat je er met een onderhandeling van afkomt want daar houden ze helemaal niet van. Wel zijn er veel<br />
bochten en rijd je door schilderachtige dorpjes en zijn er prachtige uitzichten, waardoor je over een afstand van 80<br />
kilometer al gauw 1,5 – 2 uur doet. Vervelen doe je zeker niet. Wil je niet met de auto dan zijn er luxe lijndienstbussen<br />
die je op veel plekken van het eiland brengen.
Ontdek Jamaica - Jamaican Tourist Board!<br />
Tijd<br />
Je hebt ruim 120 attracties op het eiland en je grootste uitdaging is te kiezen wat je wilt zien en beleven.<br />
Mensen komen en hopen in 2 weken Jamaica te kunnen zien, dat gaat gewoon niet! Mijn advies trek er<br />
langer voor uit (als het mogelijk is). Een week of 3 is aan te raden. Ook omdat je de tijd wilt nemen op<br />
plekken waar je dat van te voren niet had verwacht. De soms lange ritten zijn meer dan de moeite waard<br />
maar kosten wel tijd natuurlijk.<br />
Armoede<br />
Als ik presentaties geef dan vragen mij regelmatig naar de armoede op het eiland. Ik vraag dan altijd: Wat<br />
bedoel je daarmee? ‘Nou’zeggen ze dan ‘ze hebben toch niet veel’ doelend op materialisme. Het klopt dat<br />
Jamaica een ontwikkelingsland is – het wordt echt steeds beter - en dat velen heel veel niet hebben, maar ze<br />
zijn soms rijker dan menig Europeaan. Iedereen helpt elkaar, sociaal gezien zijn ze steenrijk. Veel mensen<br />
hier weten niet eens de naam van hun buren. Mensen leven met elkaar en niet langs elkaar en dat is rijkdom.<br />
Afrikaans Roots<br />
Er zijn op Jamaica natuurlijk veel Afrikaanse roots. Heel innemend, heel warm. De sterkste slaven (veel<br />
uit Ghana) werden naar Jamaica gebracht om daar zwaar werk te doen. Misschien daarom ook wel dat er<br />
bepaalde sporten zijn waarin Jamaicanen structureel uitblinken. Je hebt sprinters hier die een bepaald DNA<br />
hebben dat match met een bepaalde stam uit Ghana. Dat waren de sterke jongens inderdaad.<br />
Onderbuik gevoel<br />
Veel mensen komen naar Jamaica met een onderbuik gevoel van ‘Kan ik wel overal heengaan?’<br />
Natuurlijk zijn er bepaalde wijken waar ook de Jamaicaan niet naar toe gaat, dus ook niet de toerist, maar is<br />
dat niet overal ter wereld zo? Blijf wel op letten en GA gewoon. Ga gewoon vooral genieten van de natuur,<br />
de cultuur en van de prachtige mensen. Al je zintuigen zullen worden geprikkeld. Deze mensen geven je een<br />
goed gevoel.<br />
Ze zullen je ook een beetje ‘teasen’ maar dat hoort erbij. Juist als je met die mensen gaat mixen kom je op<br />
plekken waar je anders nooit zal komen. Zij vinden het vooral heel leuk om mensen te ontmoeten die<br />
proberen te begrijpen wat hun leven is. Het begrip naar de mensen toe. Die mensen ontmoet je niet in de<br />
gemiddelde resorts.<br />
Advies<br />
Mijn grootste des-advies is om de hele tijd op 1 plek te blijven. NIET DOEN. Je mist dan echt<br />
heel veel moois en het echte Jamaica. Ik ben ook ooit voor het eerst gegaan en voor ik het<br />
wist werkte ik voor de Jamaica Tourist Board. Elke keer kijk ik er weer naar uit, ook na 40 keer.<br />
Voor mij is het geen werk, maar echt een passie!<br />
www.visitjamaica.com<br />
Email: info@ontdekjamaica.nl<br />
35
36<br />
Global <strong>Reggae</strong> Charts<br />
Worldwide Album en Single Top 10 - www.globalreggaecharts.com<br />
SINGLE TOP 15<br />
1. Koffee - Toast - Label: Columbia Records<br />
2. Tarrus Riley - Label: Guess Who - VP<br />
3. Koffee - Throne - Label: Columbia Records<br />
4. Randy Valentine - lessed ft. Eesah & Runkus - Label: King I Vier<br />
5. Jah9 - Heaven (Ready fi di Feeling) - Label: VP<br />
6. Lila Ike - Second Chance - Label: In digg nation<br />
7. Hempress Sativa - Boom Shakalak - Label: Conquering Lion<br />
8. Alborosie & Chronixx - Contradiction - Label: Greensleeves<br />
9. Protoje ft. Lila Ike & Agent Sasco - Not another Word - Label: Easy Star<br />
9. Skip Marley ft. Damian Marley - That’s not true - Label: Island<br />
11. Jah Cure ft. Damian Marley - Marijuana - Label: VP<br />
12. Buju Banton ft. Markus en Jahazeil - False pretence - Label: Markus<br />
12. Jesse Royal ft. Protoje - Lion Order - Label: Easy Star<br />
14. Busy Signal - Great Men - Label: Warriors Musick<br />
15. Bulby York - Lots of Sign - Label: Bulby York<br />
ALBUM TOP 15<br />
1. Koffee - Rapture - Label: Columbia<br />
2. Inna de Yard - Inna de Yard - Label: Wagram<br />
3. Jahcoustix - Reunion - Label: Oneness<br />
4. Sly & Robbie ft. Roots Radics - Final Battle - Label: Serious <strong>Reggae</strong><br />
5. Beres Hammond - Never Ending - Label: VP<br />
6. Julian Marley - As I Am - Label: Ghetto Youths<br />
7. Jah9 - Feelings - Label: - VP<br />
8. Lt. Stitchie - MasterClass - Label: X-Ray<br />
9. Rocky Dawuni - Beats of Zion - Label: Aquarius<br />
10. Oku Onuora - I’ve Seen - Label: Evidence<br />
11. King Mas - Crown - Label: Bantu Nation<br />
12. Marcus Gad - Enter a Space - Label: Baco<br />
13. Shy FX - RaggaMuffin Soundtape - Label: Cul.ture<br />
14. Black Uhuru - As the World Turns - Label: Black Uhuru<br />
15. Black Roots - Take it - Label: - Kanthi
38<br />
Inna de Yard is een concept van o.a. Winston McAnuff en Earl Chinna Smith. Een<br />
groep zeer ervaren roots artiesten besluit vanaf nu louter akkoestisch te gaan spelen.<br />
Het concept is een ware hit op kanalen als Youtube en vandaar is de inspiratie ontstaan<br />
om een album uit te brengen onder de titel Inna de Yard: The Soul of Jamaica. Het doel<br />
van het album is om de ziel van Jamaica te bewaren. Je zou het kunnen zien als een<br />
antwoord op de lading autotunes die we op ons af krijgen de laatste tijd.<br />
Een sterren cast om je vingers bij af te likken. Cedric Myton<br />
(The Congos). Winston McAnuff, Kush McAnuff, Horace<br />
Andy, Ken Boothe en Kiddus-I (Rockers) zijn individueel al<br />
een lust voor het oog laat staan als ze met zijn allen komen<br />
spelen. Alle verwachtingen werden dan ook volledig ingelost in<br />
de Melkweg. Aangevoerd door de grote bass drum is het bijna<br />
ongelovelijk hoeveel energie deze veteranen nog hebben. Een<br />
magische avond en een absoluut ‘must-have’ album voor iedere<br />
ware reggae liefhebber. Het album is dan ook verkrijgbaar via<br />
de diverse platformen.<br />
Photo’s Alice de Kruijs Photography
JAARABONNEMENT<br />
We hebben het afgelopen jaar behoorlijk wat aanvragen gehad voor een jaar<br />
abonnement op ons <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> <strong>Magazine</strong>. Dit is iets dat wij vanaf een inschrijving<br />
of 500 kunnen realiseren. Hierbij dus de kans om u alvast in te schrijven voor een<br />
jaarabonnement.<br />
Een jaar abonnement zal € 24,95- kosten (incl 3x verzendkosten). Je ontvangt dan 3<br />
gloednieuwe <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> <strong>Magazine</strong>s thuisgestuurd in 2020. Je hoeft nu dus nog niks<br />
te betalen. Pas als wij de 500 inschrijvingen gehaald hebben krijgt u bericht dat het<br />
abonnement in zal gaan!<br />
Je hoeft dit formulier niet per post op te sturen maar maak een foto van het ingevulde<br />
formulier en mail deze naar info@reggae-agenda.nl met titel: Jaarabonnement. Of kijk<br />
op onze website voor een digitaal inschrijfforumilier<br />
Voornaam:<br />
Achternaam:<br />
Adres:<br />
Postcode:<br />
Woonplaats:<br />
Telefoonnummer:<br />
E-mail:
www.canna.nl