25.09.2019 Views

Reggae-Agenda-Magazine-3-September-2019

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

REGGAE AGENDA<br />

MAGAZINE<br />

#3<br />

BLACK STAR FOUNDATION<br />

MY STORY OF RASTAFARI DEEL 2 (Jah Shakespear)<br />

GLOBAL REGGAE CHARTS (Albums & Singles)<br />

JAMAICAN TOURIST BOARD: REBEL SALUTE<br />

VERSE ITAL (TRI)<br />

CANNABIS (Grow your own)<br />

Culture ft. Kenyatta Hill @<br />

Het Bolwerk, Sneek<br />

Photo’s by BvBFotografia<br />

Editie 03 - <strong>September</strong> <strong>2019</strong> - <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> Nederland - (C) <strong>2019</strong> - info@reggae-agenda.nl


VAN DE REDACTIE<br />

Voor jullie ligt de derde uitgave van<br />

het <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> <strong>Magazine</strong>. Een<br />

uitgave die is voortgekomen uit<br />

website reggae-agenda.nl. Dit<br />

magazine is bedoeld om de <strong>Reggae</strong><br />

scene in met name Nederland meer<br />

aandacht te schenken.<br />

In deze uitgave aandacht voor Black<br />

Star Foundation uit Amsterdam. Een<br />

organisatie die zich inzet voor<br />

promotie en professionalisering van<br />

reggae in het algemeen. Ook waren zij<br />

aanwezig bij de eerste show van Buju<br />

Banton in Jamaica...<br />

Een nadere kennismaking met de uit<br />

Trinidad afkomstige Verse Ital. Een<br />

indrukwekkende verschijning van<br />

ruim 2 meter.<br />

Een ontmoeting met Hans van Ontdek<br />

Jamaica (Jamaican Tourist Board)<br />

over zijn indrukken van Jamdown<br />

Deel 2 van ‘My Story of Rastafari’<br />

geschreven door Jah Shakespear aka<br />

Karel Michiels. Leer de cultuur achter<br />

reggae muziek beter kennen door de<br />

ogen van deze ervaren reggae/rasta<br />

ambassadeur.<br />

En natuurlijk ook weer een overzicht<br />

met een internationale Global <strong>Reggae</strong><br />

Charts (Top 15 Singles en Top 10<br />

Albums)<br />

Veel lees plezier<br />

Fiyah bun down Babylon!


The Marley Experience (UK) Live @ Q-Factory, Amsterdam<br />

Culture ft. Kenyatta Hill<br />

Het Bolwerk, Sneek<br />

Fotoverslag: BvBFotografia


INHOUDSOPGAVE<br />

2. Van de redactie<br />

5. Inhoudsopgave<br />

6. <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Black Star Foundation<br />

12. Rootsriders ft. Mo Ali (Celine Diels)<br />

15. My Story of Rastafari Pt2. (Karel Michiels)<br />

20. Fotoverslag Bushman (Martine van Os)<br />

22. <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Verse Ital (TRI)<br />

26. Indoor Cannabis: Grow your Own!<br />

28. The Lucky Dube Experience (Bianca)<br />

30. <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> in gesprek met Canshaman<br />

32. Hans van Wamel: Ontdek Jamaica<br />

36. Global <strong>Reggae</strong> Charts (Single & Album)<br />

38. Inna de Yard Review<br />

39. Jaarabonnement <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong><br />

32<br />

20<br />

Wil jij het <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong><br />

<strong>Magazine</strong> thuis ontvangen ?<br />

info@reggae-agenda.nl<br />

voor meer informatie<br />

22<br />

REDACTIE:<br />

Leoninusstraat 31<br />

6821 EN, Arnhem<br />

Vormgeving: I-reMedia<br />

Tel: 0613484743<br />

Bladmanager: R. Hanoeman<br />

MAIL:<br />

info@reggae-agenda.nl<br />

PHOTOGRAPHY:<br />

Bianca van Barneveld<br />

Celine Diels Photography<br />

Martine van Os Fotografie<br />

Alice de Kruijs Photography<br />

My story of Rastafari door<br />

Karel Michiels aka Jah<br />

Shakespear<br />

FB: <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong><br />

Instagram: <strong>Reggae</strong>_<strong>Agenda</strong>.NL<br />

COLOFON<br />

www.reggae-agenda.nl<br />

05 05


<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Black Star Foundation


07<br />

<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong>: Wanneer en met<br />

welk doel is Black Star Foundation<br />

ontstaan?<br />

Black Star Foundation is opgericht in<br />

2003. In 2002 woonde ik (Michelle)<br />

een jaartje in Ghana, waar ik werkte<br />

voor een Nederlands Internetbedrijf,<br />

dat zich daar net had gevestigd in de<br />

hoofdstad Accra. Daar leerde ik een<br />

aantal (reggae) artiesten kennen, die<br />

zo vol energie zaten, dat ik me<br />

afvroeg wat er zou gebeuren als ik<br />

deze artiesten naar Nederland zou<br />

halen en op een podium zou zetten.<br />

Ik wilde gewoon iets voor ze doen,<br />

letterlijk een podium bieden waar<br />

zij zich konden presenteren aan het<br />

Europese publiek. Terug in Nederland<br />

heb ik een stichting (Black Star<br />

Foundation) opgericht, die toen Black<br />

Prophet (Ghana) heeft uitgenodigd<br />

voor een aantal optredens in<br />

Nederland en later Osagyefo (Ghana),<br />

met wie we ook een album hebben<br />

opgenomen en uitgebracht.<br />

De officiële doelstelling van Black<br />

We zijn door de jaren heen uitgegroeid<br />

tot een soort allround reggae<br />

promotie en organisatiebureau. We<br />

doen dus eigenlijk van alles, zolang<br />

het maar te maken heeft met de<br />

promotie van reggae muziek en artiesten.<br />

We vinden het wel belangrijk<br />

om kwaliteit te brengen, niet alleen<br />

muzikaal maar ook organisatorisch.<br />

Ik ben begonnen met het supporten<br />

van nieuw talent (in eerste instantie<br />

uit Ghana, maar later ook lokale<br />

artiesten) en het boeken van optredens<br />

voor deze artiesten. Van het<br />

een komt het ander; we gingen<br />

samenwerken met bands en er<br />

kwamen meer artiesten.<br />

Toen ben ik af en toe ook zelf<br />

evenementen gaan organiseren, waar<br />

ik deze artiesten en bands weer kon<br />

neerzetten. Begin 2005 kwam Den-<br />

Den erbij, die al regelmatig draaide<br />

als DJ, dus toen is Black Star Sound<br />

in het leven geroepen. Vanaf 2006<br />

zijn we grotere events en concerten<br />

gaan organiseren en promoten. We<br />

<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Black Star Foundation (NL)<br />

Jamaica voor het opnemen van een<br />

videoclip met de legendarische<br />

Yellowman (2010), heb ik een filmploeg<br />

begeleid in Kingston voor een<br />

TV-programma met presentator Chris<br />

Zegers en singer/songwriter Tim Knol<br />

(2012) en ging de hip hop crew SBMG<br />

en hun label Top-Notch met mij naar<br />

Jamaica voor opnamen van een videoclip<br />

en een nieuwe track (2016). Uit de<br />

Nederlandse reggae scene zijn o.a Leah<br />

Rosier, DJ Dab en Joggo meegereisd<br />

naar het reggae eiland.<br />

Omdat we allemaal een baan hebben,<br />

kunnen we slechts part-time werken<br />

aan alles wat we doen voor Black Star<br />

Foundation. Aan de andere kant zijn<br />

we niet financieel afhankelijk ervan<br />

en kunnen we projecten doen, die we<br />

zelf echt leuk vinden, of het nou perse<br />

winstgevend is of niet. Daarom<br />

kunnen wij soms ineens met iets<br />

nieuws komen, onverwachte samenwerkingen,<br />

dat soort dingen.<br />

Hoe zijn jullie in eerste instantie in<br />

aanraking gekomen met reggae?<br />

“We horen geen reggae via de traditionele media, we zien (bijna) nooit artikelen over<br />

reggae in de (muziek) pers en los van Bob Marley, weet het mainstream publiek niets<br />

van reggae en laat staan van de boodschap”<br />

Star Foundation, zoals die in de<br />

statuten van de stichting staat, is<br />

“het promoten en ondersteunen van<br />

kunstenaars en artiesten uit landen<br />

buiten Europa alsmede, meer in het<br />

algemeen, het bevorderen van het<br />

uitwisselen van westerse en nietwesterse<br />

kunst en cultuur”.<br />

Oftewel, door middel van kunst en<br />

cultuur (in het bijzonder in de vorm<br />

van muziek en dan vooral reggae!)<br />

wil de stichting een bijdrage leveren<br />

aan de culturele integratie, het samenbrengen<br />

van mensen met verschillende<br />

culturele achtergronden.<br />

Jullie zijn zeer actief op diverse<br />

gebieden. Wat kun je vertellen over<br />

de werkzaamheden van Black Star<br />

Foundation?<br />

zijn gaan samenwerken met producer<br />

Asher-E uit Deventer, bij wie<br />

we veel hebben opgenomen met<br />

‘onze’ artiesten.<br />

In 2007 hebben we een eigen label<br />

opgericht, sindsdien hebben we 2<br />

singles, 4 riddims en 6 albums uitgebracht.<br />

En we zijn ook een<br />

publisher; Black Star Publishing is<br />

een fonds binnen Universal Music<br />

Publishing Group.<br />

Daarnaast gaan we al ruim 10 jaar<br />

jaarlijks naar Jamaica, waar we<br />

inmiddels veel contacten hebben. Ik<br />

(Michelle) vind het ook erg leuk om<br />

mensen muzikaal te begeleiden in<br />

Jamaica: Nederlandse artiesten die<br />

daar bijvoorbeeld een nummer, album<br />

of videoclip willen opnemen. Zo ging<br />

bijvoorbeeld Brainpower mee naar<br />

Michelle: Vroeger (jaren ’80) draaide<br />

mijn broer Tim thuis veel reggae. Dat<br />

begon in die tijd met Doe Maar en<br />

via UB40 naar Aswad, Steel Pulse en<br />

Burning Spear, Yellowman, en alles<br />

wat er toen op plaat te krijgen was in de<br />

discobus (een soort muzikale bibliotheek<br />

op wielen), die wekelijks ons<br />

dorpje Alphen a/d Rijn inreed. Mijn<br />

broers muziek stond zo hard en ik vond<br />

het wel relaxte muziek, dus ik vond het<br />

wel best.<br />

In 1993 ging ik diezelfde broer<br />

opzoeken in Jamaica. Hij deed daar<br />

toen onderzoek voor zijn studie en<br />

we verbleven bij ska-legende Justin<br />

Hinds en zijn familie in Steertown,<br />

een klein dorpje in St. Ann (provincie<br />

in het Noorden van Jamaica waar Bob<br />

Marley is geboren). Sinds die tijd ben<br />

ik heel steeds meer Jamaicaanse ska en


08<br />

<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Black Star Foundation (NL)<br />

rocksteady en later ook reggae gaan<br />

luisteren en ging ik steeds meer naar<br />

reggae concerten in Amsterdam, waar<br />

ik inmiddels woonde en studeerde.<br />

Den-Den: Natuurlijk was ik als jong<br />

mannetje fan van Doe Maar, maar<br />

nadat zij uit elkaar gingen ging ik<br />

meer richting de punk (en een beetje<br />

rock) muziek dan richting de reggae.<br />

Maar ik had ook veel liefde voor hiphop<br />

(mijn eerste concert was: Public<br />

Enemy, Eric B & Rakim & LL Cool<br />

J - Def Jam Tour 1986). Maar uiteindelijk<br />

kwam ik via de stiefvader van<br />

mijn beste vriend in aanraking met<br />

Aswad - Live & Direct. Hij draaide<br />

die plaat heel vaak, maar kant A was<br />

zo grijs gedraaid, dat we die echt niet<br />

meer konden luisteren. Na een tijd<br />

was ik die plaat zo goed gaan vinden<br />

en zo nieuwsgierig geworden naar<br />

kant A, dat ik hem zelf gekocht heb.<br />

En toen was het gebeurd. Via Burning<br />

Spear, Peter Tosh, Bunny Wailer,<br />

Alpha Blondy, steeds dieper er in<br />

gekomen.<br />

Regelmatig zijn jullie in Jamaica<br />

te vinden. Zo waren jullie dit jaar<br />

bij de show van Buju Banton in<br />

het National Stadium van Jamaica.<br />

Zijn eerste show! Hoe bijzonder<br />

was het om hierbij te zijn?<br />

Heel bijzonder! Het leefde enorm in<br />

Jamaica, al weken daarvoor, iedereen<br />

had het erover. Ik ben er dagen mee<br />

bezig geweest en we moesten diverse<br />

contracten ondertekenen, maar toen<br />

kregen we uiteindelijk media-accreditatie<br />

en konden we backstage en<br />

helemaal vooraan het podium bij de<br />

artiesten en pers, om het concert te<br />

filmen en te fotograferen.<br />

Het evenement was erg goed georganiseerd.<br />

Een strakke planning, veel<br />

artiesten met dansers en mooi licht<br />

en grote schermen ernaast. Buju trad<br />

ruim 1,5 uur op met allerlei gastartiesten.<br />

Het National Stadium in<br />

Kingston helemaal vol met 40.000<br />

mensen, dit was echt een historisch<br />

moment!<br />

Zijn jullie alleen voor Buju naar<br />

Jamaica gegaan of waren er meer<br />

doelen tijdens jullie reis?<br />

We gaan al 10 jaar achtereen naar<br />

Jamaica rondom Rebel Salute<br />

Festival, dat altijd half januari<br />

plaatsvindt. Ik (Michelle) ben dit jaar<br />

blijven hangen voor ‘<strong>Reggae</strong> month’:<br />

in de maand februari (waarin o.a. Bob<br />

Marley en Dennis Brown zijn<br />

geboren) zijn er heel veel evenementen<br />

en concerten in Jamaica. En we<br />

hebben dit jaar zoals gebruikelijk<br />

weer een aantal dingen opgenomen in<br />

Jamaica, wat nieuwe tunes en<br />

riddims. Daar gaan we later dit jaar<br />

weer iets van uitbrengen..<br />

Hoe zien jullie de rol van reggae in<br />

de hedendaagse maatschappij?<br />

Den-Den: Tjeemig. Wat een zware<br />

vraag. Meer reggae (en dus ook meer<br />

Rasta cultuur) in onze maatschappij,<br />

zou tot een mooiere wereld leiden.<br />

Love, peace and unity! Meer respect<br />

voor elkaar. Ik denk dat reggae in<br />

Jamaica een grote rol speelt en in<br />

Africa wellicht ook. <strong>Reggae</strong> is<br />

natuurlijk ‘poor people music’ en<br />

geeft hoop. Hier, in het westen en<br />

specifiek in Nederland speelt het<br />

natuurlijk op zijn best een hele<br />

marginale rol. We horen geen reggae<br />

via de traditionele media, we zien<br />

(bijna) nooit artikelen over reggae<br />

in de (muziek) pers en los van Bob<br />

Marley, weet het mainstream publiek<br />

niets van reggae en laat staan van de<br />

boodschap.<br />

We hebben door de jaren heen wel<br />

eens wat mainstream coverage gekregen,<br />

maar structurele aandacht voor<br />

reggae is er niet. Terwijl de huidige<br />

popmuziek en natuurlijk de moderne<br />

(Nederlandse) hip-hop doordrenkt is<br />

van reggae- en dancehall-invloeden.<br />

Gelukkig zie je ook in Nederland<br />

steeds meer samenwerkingen met,<br />

met name dancehall, artiesten. Maar<br />

dat is muzikaal en niet zozeer<br />

inhoudelijk.<br />

Jullie hebben het Jamaicaanse concept<br />

Vinyl Thursdays naar Amsterdam<br />

gebracht en bij enige regelmaat<br />

komt de ‘Jamaican Crew’<br />

over om jullie te joinen in de sessie.<br />

Hoe is deze samenwerking tot stand<br />

gekomen en wat kunnen we hier in


09<br />

de toekomst nog van verwachten?<br />

Exile Di Brave, de oprichter van<br />

Vinyl Thursdays, is een hele goede<br />

vriend van ons geworden. We zagen<br />

hem voor het eerst op <strong>Reggae</strong> Geel<br />

Festival optreden. Hij heeft een hele<br />

leuke energie, die hij goed weet<br />

over te brengen op zijn publiek. De<br />

samenwerking kwam tot stand door<br />

Rototom Sunsplash Festival in<br />

Spanje. Exile Di Brave was daar in<br />

2015 geboekt, maar zonder band, dus<br />

het festival vroeg of onze backingband<br />

hem ook kon begeleiden.<br />

Toen wij in Jamaica waren, konden<br />

we draaien op zijn feestje Vinyl<br />

Thursdays, en toen hij weer in Europa<br />

op tour was, kwam hij bij ons in<br />

Amsterdam logeren. In 2017 hebben<br />

we een album met hem uitgebracht.<br />

Het idee ontstond om Vinyl Thursdays<br />

ook in Amsterdam te organiseren.<br />

Wat we hier in de toekomst nog<br />

meer van kunnen verwachten weet ik<br />

niet precies, het is gewoon heel leuk<br />

om old-school plaatjes te draaien,<br />

samen met andere (nationale en<br />

internationale) DJ’s en zangers, die<br />

spontaan de mic pakken!<br />

Velen samenwerkingen zijn de<br />

revue gepasseerd. Welke samenwerking(en)<br />

heb je de beste<br />

herinneringen aan en wat kun je<br />

ons hierover vertellen?<br />

Den-Den: Ik vind het nog steeds heel<br />

bijzonder dat we met zoveel ‘helden’<br />

mogen samenwerken. Neem bijvoorbeeld<br />

King Yellowman. Ik zag hem<br />

voor het eerst live in 1991 en iedereen<br />

dacht toen, dat dit waarschijnlijk<br />

zijn laatste tour zou zijn (vanwege<br />

zijn gezondheid). Maar hij is ’strong<br />

as ever’ en wij spreken ieder jaar met<br />

hem af, als we in Kingston zijn. Zo’n<br />

aardige man met een hele positive<br />

levensvisie.<br />

Wat ook veel indruk op me heeft<br />

gemaakt is Justin Hinds. Michelle<br />

kende hem goed, maar ik heb hem<br />

slechts twee keer ontmoet. En de<br />

laatste keer, vlak voordat hij overleed,<br />

hebben we lang gereasend over<br />

Rastafari. ‘’It is like the wind, you<br />

can’t see it, but you feel it’s there’<br />

<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Black Star Foundation (NL)<br />

zei hij toen en dat kwam toen heel<br />

erg binnen bij mij, zeker omdat hij<br />

een paar weken later overleden was.<br />

Natuurlijk was het ook heel bijzonder<br />

om met Bunny Wailer te mogen<br />

werken. Bijzondere man en natuurlijk<br />

een ‘living legend’. We hebben hem<br />

meerdere malen ontmoet, maar vooral<br />

het moment dat hij een dubplate voor<br />

ons ging ‘voicen’ in Kingston was<br />

indrukwekkend.<br />

Toen wij aankwamen, was hij bloedchagrijnig<br />

en wilde ons niet eens een<br />

hand geven. Michelle had een legerbroek<br />

aan en dat vond hij helemaal<br />

niets. “Are you going to war? You<br />

have to wear a proper dress, like<br />

Maxine!” (z’n vrouw/manager). Dat<br />

was het eerste wat hij zei. Hij trok<br />

later wel bij en nadat hij zijn ‘wortelpijp’<br />

had leeg gerookt ging het wel<br />

weer. De dubplate sessie was prachtig<br />

en ik voelde hoe bijzonder het is dat<br />

een held, een levende legende als<br />

Bunny Wailer, daar een liedje voor<br />

ons inzingt. Ik kreeg echt tranen in<br />

mijn ogen. Toen hij zes maanden later<br />

in Amsterdam was, voor de eerste Paradiso<br />

show die wij met hem gedaan<br />

hebben, had Michelle een jurk aan en<br />

dat waardeerde hij zeer.<br />

Bij Beres Hammond op kantoor was<br />

ook onwijs leuk. Ook een indrukwekkende,<br />

hele aardige man. En daar<br />

schoot Michelle vol, toen hij voor<br />

ons in zijn studio bezig was. Maar ik<br />

vind het ook nog steeds heel tof dat<br />

we echt leuke vriendschappen hebben<br />

opgebouwd met een aantal artiesten,<br />

bijvoorbeeld Leah Rosier, Mr. Aya,<br />

Exile Di Brave, Anthony B, Chezidek,<br />

Vivian Jones, George Miller<br />

(Firehouse Crew), Jahbar I en zoals<br />

genoemd Yellowman.<br />

Wat zijn jullie toekomstplannen<br />

rondom de stichting?<br />

Vooralsnog hebben we heel veel<br />

muziek op de planken klaarliggen<br />

om uitgebracht te worden. We gaan<br />

dit jaar ‘Babylon Burning’ riddim<br />

uitbrengen, gemaakt door Black Star<br />

producer Asher-E. Er zijn al versies<br />

uitgekomen op deze riddim (o.a.<br />

Vivian Jones - ‘All My Life’, Exile


10<br />

Di Brave ft. Red Ash - ‘Spend My<br />

Money’, Leah Rosier - ‘Babylon<br />

Burning’, Asher-E - ‘All My Life’.),<br />

maar we hebben nog meer tunes op<br />

deze riddim van artiesten zoals Prince<br />

Allah en King Kong.<br />

We zijn ook bezig met een hele leuke<br />

combi-tune van Rapha Pico samen<br />

met Jahbar I, daar horen jullie snel<br />

meer over! En we gaan door met ons<br />

maandelijkse feestje Vinyl Thursdays<br />

in Amsterdam. We doen gewoon wat<br />

we al ruim 16 jaar doen: het pushen<br />

van reggae op allerlei manieren. Er<br />

zijn heel veel abstracte plannen die<br />

we gaan uitwerken als de tijd daar<br />

rijp voor is, dus er gaat zeker nog van<br />

alles gebeuren met Black Star<br />

Foundation.<br />

Hoe kijken jullie naar de ontwikkeling<br />

van reggae in de afgelopen jaren<br />

en hoe zien jullie de toekomst?<br />

Den-Den: Positief. Zoals ik al<br />

eerder zei, in de hedendaagse<br />

populaire muziek, hoor je steeds meer<br />

reggae en dancehall invloeden en dat<br />

vind ik een goede ontwikkeling. Er<br />

zijn heel veel goede nieuwe artiesten<br />

(laatste aantal jaar) en natuurlijk de<br />

’roots rivival’, maar ik kan me heel<br />

goed voorstellen dat Koffee een hele<br />

goede kans heeft om door te breken<br />

in de mainstream.<br />

En dat is wat <strong>Reggae</strong> nodig heeft:<br />

een aantal ambassadeurs in de<br />

mainstream, zoals Bob Marley.<br />

Gelukkig zie je dat Protoje, Chronixx<br />

en natuurlijk Damian Marley daar<br />

ook heel erg tegenaan zitten.<br />

En muzikaal hoor ik ook veel verfrissende<br />

nieuwe dingen en je ziet dat<br />

de nieuwe generatie, zakelijk dingen<br />

beter regelt en dat is belangrijk voor<br />

de ontwikkeling van reggae.<br />

Ik hoop ook echt dat wij, Black Star<br />

Foundation, een grote rol kunnen<br />

gaan spelen in deze ontwikkeling (in<br />

<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Black Star Foundation (NL)<br />

Jamaica), maar dat is een van die<br />

abstracte ideeën.<br />

Welke reggae reis bestemming buiten<br />

Jamaica zou je de lezers willen<br />

aanbevelen?<br />

Rototom Sunsplash Festival in Spanje<br />

is een echte aanrader! Wij hebben hier<br />

in 2014, 2015, 2016 en 2018 opgetreden<br />

en zijn er al vaker als bezoeker<br />

geweest. Rototom is een supergoed<br />

georganiseerd festival, het duurt ruim<br />

een week en heeft een geweldige aankleding<br />

met overal kunst om je heen.<br />

Daarnaast natuurlijk diverse podia,<br />

maar ook een Afrikaans dorp, de reggae<br />

university en een social forum, waar<br />

iedere dag diverse sprekers en artiesten<br />

komen praten over uiteenlopende<br />

onderwerpen, maar ook films, dans- en<br />

drum workshops, en een uitgebreide<br />

markt met ook echt goed eten. Alles<br />

rondom de hele reggae cultuur en<br />

muziek. En <strong>Reggae</strong> Geel is en blijft<br />

natuurlijk een geweldig festival!


Rootsriders ft. Mo Ali<br />

De Mezz, Breda<br />

Door: Celine Diels Photography


Advertorial<br />

Als David de verhalen mag geloven, was zijn grootmoeder Elena Solomonides een buitenechtelijk<br />

kind van de Ethiopische koning Ras Tafari, die de wereld later zou leren kennen als<br />

keizer Haile Selassie. Het zou van David niet alleen een blanke Europeaan met Afrikaanse<br />

wortels maken maar ook een man met vorstelijk (zelfs Salomonidisch!) bloed in de aderen.<br />

In deze film gaan regisseur David Verhaeghe en Karel ‘Jah Shakespear’ Michiels op zoek naar concreet<br />

bewijsmateriaal van zijn Elena’s afkomst. Ze doen dat via familieleden in België, Italië en Cyprus, maar<br />

ook in Addis Abeba, waar Elena is geboren en getogen. David en Karel ontmoeten mensen die de keizer nog<br />

gekend hebben en rasta’s die hem vereren. Selassie’s oorspronkelijke naam heeft inderdaad een beweging<br />

geïnspireerd die intussen wereldwijd miljoenen aanhangers telt: Rastafari. Vandaar ook dat de geschiedenis<br />

van Rastafari in dit boek uitvoerig verteld wordt. Who feels it knows it.<br />

Alleen een DNA-test kan uitwijzen of David daadwerkelijk afstamt van Ras Tafari, en daar krijgt hij naar het<br />

einde van zijn reis ook uitzicht op, wanneer hij op het spoor komt van de keizerlijke familie. Niet dat hij dat<br />

fysieke bewijs zelf zo belangrijk vindt maar zou het geen mooie bekroning vormen van dit uitzonderlijke verhaal?<br />

ISBN: 978 949 241 90 26 - Uitgeverij De Vliegende Keeper - Foto’s Karel Michiels. Tom Vantorre


De grote stele,<br />

Aksum, Ethiopia<br />

My Story of Rastafari # 2:<br />

Door Karel Michiels aka Jah Shakespear<br />

Solomon & Sheba<br />

<strong>September</strong> 2007. Ik kijk uit het raampje van de Fokker en zie voor<br />

het eerst hoe mooi Ethiopië is. Het landschap lijkt wel uitgehouwen,<br />

geboetseerd, kunstig in elkaar gezet, als zou er straks plots een modeltrein<br />

doorheen moeten rijden. Helemaal ongeschonden ook. Geen<br />

huizen, geen wegen, geen velden, geen domeinen – alleen de eindeloze<br />

schoonheid van moeder natuur. Waar zouden die eerste mensachtigen<br />

hebben rondgelopen, meer dan 200.000 jaar geleden?<br />

Een minibusje brengt ons van de kleine luchthaven naar het stadscentrum<br />

van Aksum. We rijden over een lange, kaarsrechte asfaltweg, een zwarte<br />

streep door de groene vlakte en de omringende heuvels. Aan beide kanten<br />

van de weg zijn mensen onderweg, zo ver het oog reikt, vrouwen en<br />

kinderen vooral, en kromgebogen oudjes met grote bussels hout op de rug.<br />

Enkele jongetjes hoeden een paar geiten of schapen. Een graatmager paard<br />

staat dof voor zich uit te staren, schijnbaar verlaten. Enkele mannen bewerken<br />

een stukje aarde naast een golfplaten hut. De meeste mensen dragen<br />

wat wij lompen zouden noemen, misschien wel de versleten kleren die wij<br />

in containers dumpen.<br />

We zijn hier maar voor twee dagen en besluiten om ons te laten leiden<br />

door een gids, kwestie van onze tijd zo goed mogelijk te gebruiken. Een<br />

westerse redenering, ik weet het, maar ik kan me als kleine zelfstandige<br />

nu eenmaal geen maandenlange reis veroorloven. Voor zover ik dat al zou<br />

willen want ik ben best een verwende jongen. Ik wil ‘s avonds een douche<br />

kunnen nemen en in een deftig bed slapen. Ik ben geen avontuurlijke reiziger,<br />

heb zelfs geen tent of rugzak. We logeren in het enige redelijk comfortabele<br />

hotel van Aksum, op een heuvel aan de rand van de stad. Hotel Yeha<br />

was vroeger staatseigendom, een plaats waar enkel hoge militairen en hun<br />

gezinnen konden logeren. Het interieur is navenant: denk aan het Oostblok<br />

in de jaren 70, de belangrijkste sponsor van de toenmalige militaire dictatuur<br />

in Ethiopië.<br />

Een gids is gauw gevonden in Ethiopië. Je hoeft maar de deur van het<br />

hotel uit te lopen, of daar bieden zich al een paar jonge mannen aan. Geen<br />

hustlers, geen dealers, geen oplichters, zoals je die in veel andere landen zit<br />

rondhangen in de buurt van hotels en toeristen. Deze jongens willen echt<br />

een centje bijverdienen en ze hebben kennis van zaken, of toch de jongens<br />

die ons hier aanspreken. Onze gids in Aksum heet Temesgen, ‘dank aan<br />

God’. Hij was de laatste van vijf kinderen, en daar waren zijn ouders heel<br />

dankbaar voor. Temesgen neemt ons mee naar de stelae, de obelisken aan<br />

de rand van het stoffige stadje. Hier moet ongeveer 6000 jaar geleden de<br />

vroegste Ethiopische beschaving ontstaan zijn.<br />

De vooral in Europa gebruikte naam Abessinië is afgeleid van de Habashat,<br />

een van de Hammitische stammen die zich in de buurt van Aksum<br />

gevestigd hebben, met in hun zog de Agaze, de bedenkers van het Ge’ez,<br />

toen een spreektaal (naast Grieks en Sabees), vandaag het Latijn van de<br />

Ethiopische kerk. Tussen 200 voor en 700 na Christus strekte het koninkrijk<br />

Aksum zich uit tot in zuidelijk Arabië en was het wellicht een van de<br />

machtigste landen in de wereld. Je kunt het je vandaag nog maar moeilijk<br />

voorstellen.<br />

15


16<br />

My Story of Rastafari #2 - Solomon & Sheba<br />

Gelukkig zijn er nog de stelae, de stille getuigen van dat glorieuze verleden. Amper acht procent van alle stelae of<br />

obelisken zou al uitgegraven zijn, in het noordelijke veld alleen staan 120 grote en kleine monumenten. Rank en<br />

ongenaakbaar rijzen ze op uit de grond. De strakke vormgeving, met gestileerde deuren en vensters, oogt eigentijds.<br />

Iedere stele is uit één massieve brok graniet gehouwen, afkomstig uit een groeve vier kilometer verderop. Waren het<br />

engelen die de arbeiders geholpen hebben bij deze onmenselijke opdracht? Zat de Ark des Verbonds er voor iets<br />

tussen, amper honderd meter van hier opgeborgen in een kapel? Of hebben olifanten het zware werk uitgevoerd, met<br />

behulp van rollen en katrollen? Niemand die het zeker weet.<br />

King Ezana’s Stele was volgens Henry Salt, de eerste buitenlander die hem ooit aanschouwde én beschreef (in 1805),<br />

‘het meest perfecte en bewonderenswaardige monument van zijn soort.’ Hij staat er inderdaad geweldig, 24 meter<br />

hoog, aan drie kanten mooi en vakkundig bewerkt, een imposante verschijning. Hoe hebben ze dat ding ooit recht<br />

gekregen? Ezana was de koning, later keizer van Aksum die zich in het jaar 330 bekeerde tot het christendom. Dat was<br />

amper vijf jaar na het Concilie van Nice waar de fundamenten van het christelijke geloof in Europa werden<br />

vastgelegd.<br />

Bad van koninging Sheeba, Aksum, Ethiopia<br />

De Grote Stele, 33 meter, het hoogste monolithische monument dat de mens ooit heeft opgericht, ligt in enkele grote<br />

brokken op de grond. Zou dit een Ethiopische toren van Babel kunnen geweest zijn, waarvan de instorting de bekering<br />

tot het christendom heeft bespoedigd? Was hij misschien zelfs met dat doel gesaboteerd, zoals sommigen suggereren?<br />

Of was het gewoon hoogmoed van de Aksumitische bouwmeesters, letterlijk te hoog gegrepen?<br />

De op een na grootste stele van Aksum (24,6m) moet ergens tussen de tiende en de zestiende eeuw in elkaar gestort<br />

zijn. De brokstukken werden in 1937 verscheept naar Italië, op uitdrukkelijk bevel van de fascistische dictator Benito<br />

Mussolini. Vreemd toch, hoe tuk die alleenheersers zijn op de wonderlijke verhalen en verwezenlijkingen van zogenaamde<br />

primitieve volkeren. Adolf Hitler zond onderzoekers naar Tibet en India, op zoek naar de wortels van het<br />

Arische ras. Ik ben die Roma Stele al eerder tegengekomen in mijn leven. Eén van de meest intrigerende rastamannen<br />

die ik ooit ontmoet heb, Ras Seymour McLean, zette zich in voor de teruggave van de zogenaamde Magdala-manuscripten<br />

en andere religieuze en artistieke voorwerpen die vooral Engeland en Italië uit Ethiopië ontvreemd hadden,<br />

waaronder de Roma Stele. Hij schatte de totale waarde van al die geroofde schatten midden jaren 90 op ongeveer drie<br />

miljard pond.


My Story of Rastafari #2 - Solomon & Sheba<br />

Een felle, net niet fanatieke man was Ras Seymour de spil van de Londense afdeling van de Ethiopian World<br />

Federation (EWF), een wereldwijde organisatie die een cruciale rol heeft gespeeld in de relaties tussen Jamaica en<br />

Ethiopië, en in het bijzonder Shashamane, de stad waar zoveel rasta’s toevlucht hebben gezocht. Midden jaren ‘90<br />

kwam Ras Seymour op onze uitnodiging naar Antwerpen met zijn Drums of Rasta, een groep Brits-Jamaicaanse<br />

nyabinghidrummers. Maar hij ging ook naar Brussel, naar het Europees parlement, om zijn zaak te bepleiten, als<br />

woordvoerder van Ras Tafari International Consultants. Onveranderlijk gekleed in wit Ethiopisch linnen, zijn trotse<br />

dreadlocks bij elkaar gehouden in een fraaie groengeelrood gekleurde muts, overhandigde hij de betrokken politici<br />

en instanties zijn uitvoerig gedocumenteerde dossier, met nauwgezette beschrijvingen van alle artefacten. Hij correspondeerde<br />

met Britse musea, volksvertegenwoordigers en Buckingham Palace. Zelden heb ik een rastaman gezien die<br />

zich zo doelgericht engageerde voor een kwestie die schijnbaar niets met reggae of rastafari te maken had. Ik maak me<br />

sterk dat zijn lobbywerk ook vruchten heeft afgeworpen.<br />

Yul Brynner en Gina Lolobridgida<br />

De Roma Stele stond tot 2005 op de Piazza di Porta Capena in Rome. Zijn verblijf op Italiaanse bodem had in het licht<br />

van zijn leeftijd misschien maar een oogwenk geduurd maar de teruggave van het monument aan Ethiopië had vooral<br />

een hoge symboolwaarde. Het was een soort culturele schuldbekentenis van de Italianen. De UNESCO had gehoopt<br />

de stele snel weer te kunnen oprichten maar bij nader onderzoek bleken er onder het terrein nog tientallen graven en<br />

catacomben te zijn en rezen er ook twijfels over de stabiliteit van de ondergrond. De brokstukken zijn goed gearriveerd<br />

in Aksum, op zich al een hele prestatie, maar liggen nu al jaren te wachten onder een afdakje. Nog altijd een<br />

redelijk indrukwekkend gezicht maar wat moet dat geweest om die kolos op te richten in de eerste eeuwen van onze<br />

jaartelling? Op en rond de steles zijn tal van inscripties gevonden, de meeste geschreven in het Ge’ez, de oude liturgische<br />

taal van de Ethiopische kerk, sommige in het Sabees, de taal van het legendarische land Saba, Sheba in het<br />

Engels. De teksten zijn naar schatting 2500 jaar oud. Eerder hebben we in de buurt van het hotel al een meertje<br />

bezocht dat bekend staat als ‘het bad van de koningin van Saba’.<br />

“De kruisvaarders hebben ernaar gezocht, Hitler, en zelfs Harisson Ford, in<br />

the temple of doom. Allemaal verloren moeite. De Ark des Verbonds wordt<br />

veilig bewaard in Aksum, en bewaakt door een priester die is aangesteld<br />

voor het leven. Hoe ik dat zo zeker weet? Omdat ik op die plek, in de schaduw<br />

van het kerkje waar de Ark is opgeborgen, een mirakel heb meegemaakt.”<br />

The queen of Sheba: ik kende haar vroeger alleen van een film met Yul Brynner en Gina Lolobridgida. Een Italiaanse<br />

vamp die een Afrikaanse koningin speelde: ik vond het niet eens opmerkelijk. Die koningin van Saba (Seba), Makeda,<br />

was even onwerkelijk, even Hollywood als ‘King Solomon’s Mines’, een andere succesfilm uit de jaren 50.<br />

Historische sprookjes over landen en figuren waar ik op school nooit iets van gehoord had, en die dus ook niet echt<br />

konden zijn. Vandaag weet ik dat Salomo en Makeda volgens de overlevering de voorouders waren van Haile<br />

Selassie, in dezelfde bloedlijn nog wel als Jezus Christus. ‘De koningin van het zuiden zal opstaan in het oordeel met<br />

dit geslacht, en hetzelve veroordelen; want zij is gekomen van den einden der aarde om te horen de wijsheid van<br />

Salomo; en ziet, meer dan Salomo is hier.’ (Mattheus 12:42)<br />

Westerse theologen en schriftgeleerden suggereren dat de Ethiopische teksten Makeda verwarren met Candace,<br />

‘koningin van de Ethiopiërs’, zoals ze in oude bijbelvertalingen nog genoemd wordt. Vandaag is dat verwaterd tot<br />

‘koningin van het zuiden’ of (in de Statenbijbel) ‘van de Moren’. Alles om het toch maar niet over Afrika te hoeven<br />

hebben, of Aethiopia zoals het eeuwenlang bekend stond. Ook de kerk heeft de andere kant van de (bijbelse) geschiedenis<br />

door de eeuwen heen langzaam weten te versluieren. Van de meer dan duizend vrouwen met wie Koning Salomo<br />

de liefde zou hebben bedreven, vierhonderd koninginnen en zeshonderd concubines, was de koningin van Saba de<br />

allermooiste, en ook de slimste. ‘Ik ben zwart, doch liefelijk (gij dochteren van Jeruzalem!), gelijk de tenten van<br />

Kedar, gelijk de gordijnen van Salomo.’ Hooglied van Salomo, vers 1:5. In de nieuwe bijbelvertaling is zwart vervangen<br />

door donker.<br />

17


18<br />

My Story of Rastafari #2 - Solomon & Sheba<br />

Salomo mocht zo veel vrouwen beminnen als hij wilde. De mensen leefden in die dagen, rond de tiende<br />

eeuw voor Christus, nog onder de ‘Wet van het Vlees’, omdat ze ‘de gratie van de Heilige Geest’ nog niet<br />

hadden ontvangen. Salomo deed het ook niet zuiver uit vleselijke lust. Had God Abraham, Salomo’s<br />

voorvader, niet opgedragen om zijn zaad overal te verspreiden? Zijn kinderen zouden bovendien steden<br />

en landen erven waar de enige ware God nog niet aanbeden werd, en de bevolking tot inkeer brengen. Een<br />

koopman had de koningin van Saba verteld over Jeruzalem, over de pracht en de rijkdommen van het<br />

koninklijk paleis, maar ook over de oneindige wijsheid van Salomo. Het zou eerder een diep verlangen naar<br />

kennis geweest zijn dat haar in zijn armen dreef dan fysieke aantrekkingskracht of strategische overwegingen.<br />

Voor het geld hoefde de koningin het niet te doen: ze bracht zelf kilo’s goud, juwelen, specerijen<br />

en andere kostbaarheden mee om Salomo gunstig te stemmen. Misschien had ze zich die moeite wel kunnen<br />

besparen.<br />

‘En Salomo zei tegen de koningin: “Wat is het nut van ons, kinderen van de mensheid, als we ons niet<br />

bekwamen in liefde en vriendelijkheid? Zijn we niet allemaal niets, louter gras in het veld dat opdroogt in<br />

het warme seizoen en brandt in het vuur? We nuttigen lekkere vleesschotels, we dragen kostbare stoffen<br />

maar we leven in stinkende corruptie. We gebruiken zoete geuren en delicate balsems maar terwijl we leven,<br />

zijn we al dood, in zonde en overdaad. Begiftigd met wijsheid worden we gekken door ongehoorzaamheid<br />

en daden van onrechtvaardigheid. Van nature eervol worden we verachtelijk door magie, tovenarij en de<br />

aanbidding van afgoden.”’<br />

Salomo en Makeda zijn de belangrijkste personages in het stamverhaal van de de Ethiopisch-Orthodoxe<br />

Kerk, de Kebra Nagast, het ‘Boek der Koningen’, dat fundamenteel verschilt van ‘ons’ verhaal. In de bijbel<br />

is het bezoek van de koningin aan het hof van Salomo maar enkele verzen waard. Ze mocht al blij zijn dat<br />

ze vermeld werd in de heilige schrift. Maar de kerkvaders hebben de inhoud van de bijbel pas bekrachtigd<br />

op de concilies van Hippo (393 na Christus) en Carthago (418). Het was een samenraapsel van alle verhalen<br />

en legenden die de eerste bisschoppen geschikt achtten voor het volk, en die de pas opgerichte kerkelijke<br />

machtsstructuur kracht moesten bijzetten. De boeken en verhalen die niet ‘geselecteerd’ werden, staan sindsdien<br />

bekend als de apocriefe geschriften. In Ethiopië hebben ze al die boeken gewoon behouden en zijn ze<br />

hun eigen orthodoxe weg gegaan. Overigens wordt de ontmoeting tussen Salomo en Saba ook in de Koran<br />

een veel belangrijker rol toegedicht dan in de bijbel.<br />

Salomon & Sheba


Aksum, Ethiopia<br />

Als we de Handelingen der Apostelen mogen geloven, zou een Ethiopische eunuch (!), bekeerd door de<br />

apostel Filippus, de leer van Jezus Christus al in het jaar 35 naar het hof van Aksum gebracht hebben, toen<br />

de hoofdstad van een rijk dat zich uitstrekte over de huidige Ethiopische provincie Tigre, Eritrea, het<br />

oosten van Soedan (Kush, ook wel het Land van Punt genoemd) en Saba. Waarschijnlijker is dat twee<br />

Syrische schriftgeleerden, Frumentius en Edesius, het christendom rond het jaar 313 in het Aksumitische<br />

koninkrijk introduceerden. Zij waren het volstrekt niet eens met de christelijke canon die onder impuls van<br />

de bekeerde Romeinse keizer Constantijn langzaam vorm kreeg in Europa, en zagen zich om die reden zelfs<br />

genoodzaakt om Europa te ontvluchten.<br />

De koningin van Aksum (mogelijk een verre nakomeling van de Queen of Sheba) nam Frumentius en<br />

Edesius in dienst als secretaris en schatbewaarder, en vertrouwde hen ook de opvoeding toe van haar zoon<br />

Ezana, naar wie de best bewaarde stele in Aksum is genoemd. Als koning zorgde de jonge bekeerling ervoor<br />

dat de nieuwe religie zich geleidelijk over zijn land begon te verspreiden, met Griekse vertalingen van de<br />

vroegste christelijke teksten, inclusief de apocriefe geschriften. De Ethiopiërs schrijven die geleidelijke<br />

collectieve bekering vooral toe aan de inspanningen van de Negen Heiligen, Byzantijnse priesters die zich<br />

net als Frumentius en Edesius niet konden verzoenen met de dogma’s van de concilies.<br />

In de kerk van Aksum ligt een vroegmiddeleeuws Evangelie van Maria. Er is ook een evangelie van Judas en<br />

er wordt gereciteerd uit de boeken van Mozes. Namen die in onze bijbel amper één keer voorkomen, spelen<br />

hier een hoofdrol. Wat gebeurt er met Melchizidek, ‘eerste priester van God’, koning van Salem (‘Stad van<br />

Vrede’), ‘zonder vader, zonder moeder, zonder geslachtsrekening, noch beginsel der dagen, noch einde des<br />

levens hebbende’, nadat hij in Genesis Abraham heeft gezegend? Toch in alle opzichten een uitzonderlijke<br />

figuur zou je denken, maar we vernemen verder niets meer over hem. Ja, dat koning David duizend jaar later<br />

zijn priesters inwijdde in ‘orde van Melchezidek’, die ook de orde van Jezus zou geweest zijn. Melchezidek<br />

zegende zijn volgelingen met brood en wijn, en wordt daarom vaak beschouwd als de voorloper van Jezus<br />

Christus, als hij al niet de originele JC Superstar was. Vreemd dat net zijn naam grotendeels uit de bijbel<br />

geschrapt is. Terwijl in Ethiopië haast letterlijk sinds mensenheugenis talloze legenden circuleren over<br />

Melchizidek. Nog frappanter is het parcours dat de Ark des Verbonds aflegt in de Kebra Negast. Die ark<br />

- een zwaar gedecoreerde kist - zou de stenen tafelen bevatten waarop God de tien geboden heeft gekrast.<br />

Herinner u Charlton Heston in ‘De Tien Geboden’. De Ark is het enige tastbare teken van het verbond tussen<br />

God en de mensen, het ultieme bewijsstuk dat God bestaat en ons gunstig gezind is. De Ark beschermde de<br />

Israëlieten op het slagveld. Wie te dicht in de buurt kwam van de geopende kist, werd ter plekke bevangen<br />

door de pest en stierf in helse pijnen.<br />

In onze bijbel (en ook in de Tora, het geloofsboek van de joden) ontvreemdden de Bayloniërs het kleinood<br />

rond 590 voor Christus uit de tempel in Jeruzalem, en heeft niemand het sindsdien ooit teruggezien. De<br />

kruisvaarders hebben ernaar gezocht, Hitler, en zelfs Harisson Ford, in the temple of doom. Allemaal<br />

verloren moeite. De Ark des Verbonds wordt veilig bewaard in Aksum, en bewaakt door een priester die is<br />

aangesteld voor het leven. Hoe ik dat zo zeker weet? Omdat ik op die plek, in de schaduw van het kerkje<br />

waar de Ark is opgeborgen, een mirakel heb meegemaakt.<br />

19


Bushman<br />

P60, Amstelveen<br />

Martine van Os Fotografie


“Rastafari had made me view all life as the work of<br />

the most High. That’s why I give thanks for life and<br />

never look down on any life force”


<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Verse Ital (TRI)<br />

<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong>: Please tell our<br />

readers who Verse Ital is?<br />

Verse iTal is a humble island man,<br />

who just happened to fall in love<br />

with writing songs at a young age.<br />

Influences from calypso, soca,<br />

hip hop and nuff reggae made me<br />

want to be versatile in the music I<br />

shared. Finding Rastafari made me<br />

ital in my livity and Verse iTal is<br />

a combination between balance of<br />

diversity and goodness.<br />

Hailing from Trinidad & Tobago<br />

but currently based in Holland/<br />

Belgium. An interesting path. Is<br />

it due to your musical career or<br />

other reasons ?<br />

It was all about balance. I had the<br />

ambition to advance my academic<br />

scope to be a better Mathematics<br />

teacher, so I needed a Master’s<br />

degree. And within Europe there<br />

are a lot more performance<br />

opportunities than the small island.<br />

So I decided to pull tweo strings<br />

with one strum. Haha. So mi deya,<br />

maths and music.<br />

What can you tell us about the<br />

<strong>Reggae</strong> Scene in Trinidad &<br />

Tobago ?<br />

It is stronger than people know. I<br />

wish more people knew about the<br />

wealth of talent we have there.<br />

Powerful voices like Queen<br />

Omega and Isasha and those who<br />

touch you on a mystical realms<br />

like Buzzrock and Suns of Dub.<br />

The scene needs more togetherness,<br />

and more exposure from the<br />

Djs at home.<br />

We once saw you link up with<br />

your bredrin from Suns of Dub,<br />

some of dem hailing from Trindad<br />

& Tobago as well. How special is<br />

it for you seeing them doing good<br />

as well ? Any plans coming up<br />

working with dem or maybe other<br />

artists you know ?<br />

It is a blessing to see I & I come<br />

forward from Trini with message<br />

music. I am filled with love to see<br />

Suns of Dub out here. I have<br />

worked with Suns of Dub on my<br />

latest album 100% Roots, with the<br />

track 100% Dub, but that is just the<br />

tip of the iceberg. Ras Jammy and I<br />

have a good line of communication<br />

and we definitely will be bringing<br />

some more iTal and Suns of Dub<br />

vibes. As for working with other<br />

artists from Trini, I have done so,<br />

and I have talked with some others<br />

about doing some collaboration.<br />

But I have to keep some things a<br />

surprise for the listeners. Everything<br />

reveal in due time<br />

What is your motivation for<br />

making reggae music ?<br />

The people will always have a need<br />

to hear something uplifting. So<br />

making music with a message could<br />

never get old. The founders of this<br />

music set a blueprint of positivity.<br />

Everybody outgrows the alcohol,<br />

cars, jewelry etc. But you can never<br />

outgrow love and goodness.<br />

<strong>Reggae</strong> music is lifetime music.<br />

And also the balance of having people<br />

enjoy themselves while<br />

delivering something good. And<br />

doing good is fulfilling: like<br />

teaching. I man a teacher,<br />

whether in the classroom or on<br />

stage.<br />

What role does Rastafari play<br />

in your daily life ?<br />

Rastafari has made me view all<br />

life as the work of the Most High.<br />

That’s why I give thanks for life<br />

and never look down on any life<br />

force. And for me personally,<br />

knowing that I am a<br />

vessel of Jah, I try to keep my<br />

body clean of certain things:<br />

tobacco, alcohol, and of course<br />

meat. So in brief, daily I give<br />

thanks nuff times, I take time to<br />

observe and respect all life. And I<br />

take care the vessel I have<br />

carrying the Most High within.<br />

What do you think the role of<br />

reggae music is in this modern<br />

day society ?<br />

<strong>Reggae</strong> has many roles in<br />

society. Depending on what part<br />

of society you are looking at,<br />

reggae can be used for entertainment,<br />

for soothing, for upliftment,<br />

for teaching, for spiritual<br />

resonance, for inspiration, as the<br />

voice for the voiceless or a<br />

combination of these things.<br />

That’s just the power of reggae<br />

and music as a whole.<br />

Which artists do you consider a<br />

source of inspiration for yourself<br />

? My first musical inspirations<br />

were Kitchener (Foundation<br />

calypso artist), Michael Jackson,<br />

Buju Banton then Sizzla<br />

Photo: Yara Media<br />

23


24<br />

<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Verse Ital (TRI)<br />

Kalonji and Junior Gong. When<br />

I want to exercise my vocals I<br />

sing along with Garnett Silk, Jah<br />

Cure, Tarrus riley and Raging<br />

Fyah. And recently, my inspirations<br />

comes from the new school.<br />

The sounds of Lila Ike, Kabaka<br />

Pyramid, Chronixx, just to name<br />

a few, bring a fresh energy to the<br />

music that gets me in a creative<br />

mood.<br />

Which other reggae location<br />

(besides T&T) you feel needs to<br />

be promoted and why ?<br />

This is a tough question, because<br />

the reggae locations that need to<br />

be promoted, I may have never<br />

heard their music because of the<br />

lack of promotion. So far I’m<br />

very familiar with Jamaican,<br />

Trini and Virgin Island <strong>Reggae</strong>,<br />

but they are all promoted well<br />

(besides T&T). So my answer<br />

will have to be Holland. It<br />

reminds me of Trinidad where<br />

the standard is very high but the<br />

local appreciation is quite low.<br />

I admire the talent of Maikal X,<br />

Rapha Pico and Black Omolo,<br />

as well as some of the players of<br />

instruments. Quality up, but the<br />

people at home don’t embrace it<br />

enough!<br />

What is your most memorable<br />

moment you experienced on<br />

stage ? Probably at the Benelux<br />

competition in Belgium 2014.<br />

From the time I sang the first ten<br />

seconds of my set, I knew I made<br />

a big impact. The crowd was<br />

rocking and people started smiling<br />

and buzzing. It was an amazing<br />

feeling. Since then it is hard to<br />

pick one moment, being on stage<br />

is special every time.<br />

How do you feel about<br />

Soundsystem Culture in these<br />

days ?<br />

SoundSystem Culture is not what<br />

it used to be, but I do see some<br />

efforts to keep it alive. I think<br />

the internet caused the decline.<br />

<strong>Reggae</strong> music was delivered to<br />

the people thru the soundsystem,<br />

but now everyone can click and<br />

stream. Still, reggae music needs<br />

the soundsystem and vice versa<br />

and I hope to see a revival one<br />

day.<br />

Tell us something about your<br />

goals for the future. For<br />

example which artists you want<br />

to collaborate with, or maybe<br />

new projects planned ?<br />

To be 100% honest, my health has<br />

taken an unfortunate hit recently.<br />

So planning is a bit difficult,<br />

because my team and I have been<br />

unable to put a timetable on<br />

anything until I reach full strength.<br />

So my goal right now is to be<br />

fully healthy. This time has made<br />

me really appreciate the ability to<br />

write songs, and perform them.<br />

It is without any uncertainty that<br />

I say there will be more music to<br />

come. It is within me, and when<br />

my health allows it, it will be out<br />

there with the people.<br />

Foto: Vera Wilders


WE CHOOSE NATURE<br />

www.wechoosenature.org<br />

WE_CHOOSE_NATURE_ADV_185x130_NL.indd 1 15-06-18 14:11


Indoor Cannabis #1: Grow your own!<br />

Cannabisgrowshop Plantarium is de enige legale cannabis-growshop van Nederland, specifiek en<br />

alleen voor de kleinschalige binnen- en buitenkweker. Met winkel en webshop voorzien zij hun<br />

klanten in passend advies en producten. Tevens ondersteunt Plantarium patiënten en medicinale<br />

gebruikers met de recente ontwikkelingen in de wetenschap als uitgangspunt. Daarbij zijn zij enorme<br />

reggaeliefhebbers en zetten zij zich in om cannabis als medicijn in ere te herstellen.<br />

Wij vinden het belangrijk dat iedere Nederlander zelf kan voorzien in zijn/haar eigen cannabis. In de<br />

komende artikelen gaan we je meenemen in de wereld van het buiten kweken van cannabis. In dit deel<br />

vertellen we je over de keuze van genetica! - Meer informatie: www.plantarium.nu<br />

High grade ganja =<br />

high grade genetics<br />

Als je tegenwoordig een paar wietzaadjes<br />

wil kopen zijn er ontelbaar<br />

veel mogelijkheden. Honderden<br />

verschillende strains, speciale soorten<br />

en kruizingen. Wat is geschikt? Wat<br />

niet? Om die vraag te beantwoorden<br />

duiken we kort de geschiedenis in.<br />

Uit wat we weten van de evolutie<br />

van de cannabisplant was er in den<br />

beginne alleen de Cannabis Sativa L.,<br />

dé voorouder van de hedendaagse<br />

strains! Deze groeide in het toenmalige<br />

Afrikaanse continent en waaide<br />

later over naar Azië. Daar bleek het<br />

een stuk kouder te zijn en onze geliefde<br />

plant paste zich aan. De Cannabis<br />

Indica ontstond, met nieuwe uiterlijke<br />

kenmerken en een ander smaak/<br />

geurpallet. Eigenlijk is elke soort<br />

die we nu kennen een mengeling<br />

van bovenstaande voorouders. Soms<br />

gekruist door natuurlijke omstandigheden,<br />

maar in bijna alle gevallen<br />

door kwekers die planten bewust zijn<br />

gaan selecteren op bepaalde eigenschappen,<br />

met als doel om (gepland<br />

of ongepland) een nieuwe soort te<br />

creëren. Heb je daar weleens bij stil<br />

gestaan?<br />

70% Indica / 30% Sativa?<br />

Bij het kopen van cannabiszaden is<br />

het je waarschijnlijk al opgevallen.<br />

Elke wietzaadje lijkt schijnbaar<br />

een verdeling Sativa / Indica te bevatten,<br />

zoveel procent Indica en zoveel<br />

procent Sativa. Laten we meteen met<br />

de deur in huis vallen, eigenlijk is<br />

dat gegeven een wassen neus. Het is<br />

namelijk onmogelijk om die verdeling<br />

te bepalen, daar is de menselijke<br />

veredeling al te lang voor bezig. We<br />

zien namelijk soorten die groeien als<br />

een Sativa (uiterlijk), maar het effect<br />

hebben van een traditionele Indica<br />

(innerlijk). Ook zien we sterke Sativa<br />

kenmerken en geur terugkomen in<br />

korte, bossige Indica-achtige planten…<br />

Het is allemaal gemixt tegenwoordig.<br />

Daarom spreken we nu ook<br />

van Cultivar. In de praktijk letten we<br />

in ons advies aan klanten meer op<br />

het terpeenprofiel (red: de smaak- en<br />

geurstoffen in de plant) en de<br />

verhouding tussen de cannabinoïden<br />

dan alleen te kijken naar hoeveel<br />

procent Sativa/Indica…<br />

Let wel, Indica dominante planten<br />

bestaan nog steeds. Dat is<br />

genetica die een overgrote hoeveelheid<br />

Indica kenmerken laat zien. Met<br />

de term Sativa dominant<br />

hetzelfde!<br />

Wat is de beste soort voor<br />

de binnenkweek?<br />

Deze vraag kunnen we vrij snel<br />

beantwoorden; dat ligt helemaal aan<br />

je eigen wensen en je eigen kweektalenten!<br />

Daarom adviseren we<br />

dagelijks mensen in de zoektocht naar<br />

de voor hen geschikte soort. Iedere<br />

cannabis-genetica heeft namelijk een<br />

verhouding tussen cannabinoïden. Zo<br />

bevat iedere plant een verhouding aan<br />

THC-A, CBD-A, CBN, CBG en nog<br />

veel meer actieve ingrediënten.<br />

Daarnaast bevat de cannabisbloem<br />

ook geur- en smaakstoffen. Dit zijn de<br />

zogeheten terpenen. Deze zeer<br />

vluchtige stoffen hebben een grote<br />

invloed op het effect, zelfs meer als<br />

dat we vroeger dachten. Tezamen met<br />

cannabinoïden creëren zij een stoned<br />

of high gevoel. Deze combinatie<br />

wordt het Entourage Effect genoemd.<br />

Energiek of ontspannend?<br />

Zoet of kruidig?<br />

Sommige mensen zoeken een<br />

energieke cannabis. Een soort die<br />

geschikt is voor gebruik overdag, die<br />

creatief maakt, die men nog op een<br />

verjaardag of feestje kan nuttigen.<br />

Zelfs saaie familiebezoekjes. Wij<br />

adviseren hen om dan te zoeken naar<br />

een soort met veel van het terpeen<br />

Linoleen. Veelal zijn dit de Sativa<br />

26<br />

“Bij het kopen van cannabiszaden is het je waarschijnlijk al opgevallen. Elk<br />

wietzaadje bevat schijnbaar een verdeling Sativa / Indica, zoveel procent<br />

Indica en zoveel procent Sativa. Laten we met de deur in huis vallen,<br />

eigenlijk is dat gegeven een wassen neus.”


dominante soorten, zoals diverse USA<br />

genetics, Jack Herrer, Blue Dream,<br />

Haze... Daarnaast<br />

is er cannabisgenetica die zeer<br />

ontspannend werkt en waarbij je na<br />

consumptie heerlijk op de bank<br />

in slaap valt. Deze genetica bevatten<br />

veel van het terpeen Myrceen. Te<br />

denken valt aan oudere Kush<br />

soorten, Crystal Candy, Northern<br />

Lights en sommige zoete hybriden.<br />

Tegelijkertijd is het effect van een<br />

soort niet altijd vooraf te bepalen. De<br />

beschrijving op het internet is soms<br />

niet altijd kloppend of van toepassing<br />

op jou. Ieder mens zit immers anders<br />

in elkaar. Wij proberen de genetica<br />

die wij verkopen zelf te testen. Als je<br />

binnen cannabis gaat verbouwen,<br />

raden we je aan voor zekerheid te<br />

kiezen. Houdt altijd je eigen vaardigheid<br />

en ervaring in de gaten en<br />

zorg ervoor dat je opbrengst van<br />

kwalitatieve cannabis behaalt. Het is<br />

natuurlijk een mooi plan om die THC<br />

rijke Glueberry OG te kiemen, maar<br />

voor een eerste keer kun je beter met<br />

een makkelijkere plant starten.<br />

Besef ook dat veel zadenfabrikanten<br />

graag hun zaden verkopen. Dat uit<br />

zich in mooie verhalen op het<br />

internet. Dat is de realiteit en daar<br />

dien jij doorheen te prikken!<br />

De Autoflower revolutie:<br />

snelle, automatisch<br />

bloeiende soorten<br />

Tegenwoordig komt je ook een<br />

nieuwe tak van de cannabisfamilie<br />

tegen; de zogeheten Autoflowers<br />

of Automatics. Zadenfabrikanten<br />

hebben hiervoor Indica-Sativa<br />

kruisingen met cannabis Ruderalis<br />

(een inheemse soort uit centraal<br />

Europa en centraal Azië) gekruist.<br />

Daardoor is een geheel nieuwe<br />

soort gemaakt, die automatisch in de<br />

bloei schiet als ze de volwassenheid<br />

bereikt. Dat is meestal tussen de 5 en<br />

7 internodes. Een ‘normale’ fotoperiode<br />

gevoelige plant bloeit<br />

namelijk pas als de dagen korter worden,<br />

afhankelijk van het aantal uren<br />

donker. Het grote voordeel van een<br />

autoflower is de kortere levensduur.<br />

Een gefeminiseerde, foto-periodegevoelige<br />

soort heeft langer de tijd<br />

nodig om te groeien en bloeien. Een<br />

autoflower maar een paar<br />

maanden. Tevens zijn de meeste<br />

nieuwe generatie autoflowers<br />

resistenter en stabieler dan hun<br />

photoperiode gefeminiseerde zusje.<br />

Dat maakt een Auto soms zeer<br />

geschikt voor een beginner.<br />

Het nadeel van autoflowers is<br />

eigenlijk ook weer de tijd. Jij dient<br />

het juiste te doen op het juiste<br />

moment. Je kunt je voorstellen dat<br />

een gefeminiseerde soort meer tijd<br />

nodig heeft om wortels aan te<br />

maken dan een autoflower die daar<br />

maar 3 weken de tijd voor heeft. Als<br />

je het plantje te lang in een<br />

klein potje laat zitten, maakt ze<br />

uiteindelijk minder wortels aan en<br />

blijft het een ielig dametje. Let er<br />

daarom ook altijd op dat je niet teveel<br />

water geeft bij een Autoflower.<br />

Daarbij blijft een Autoflower ook<br />

kleiner in vergelijking met een ‘normale’<br />

soort. Dat betekent dat ze ook<br />

Indoor Cannabis #1 - Grow your own!<br />

minder oogst per plant produceert.<br />

Al met al is een Autoflower een<br />

goede keuze voor de kweker die (A)<br />

snel oogst nodig heeft, (B) een<br />

makkelijkere soort zoekt en (C) een<br />

plant zoekt die gegarandeerd klein<br />

blijft.<br />

Goedkoop is (meestal toch) duurkoop<br />

Kort maar krachtig. Niet alles wat<br />

goedkoop is, blijkt in de praktijk goed<br />

te zijn. Helaas kom je daar bij<br />

het kweken van cannabis vaak pas<br />

laat achter. Vaak is het een slechte<br />

batch, zijn de zaden niet<br />

uniform, niet homogeen en kan er<br />

onderling fenotypisch verschil in<br />

zitten. Het kost namelijk tijd en<br />

geld om nieuwe zaden stabiel te<br />

krijgen. Op genetica bezuinigen is<br />

niet erg slim. Want als één zaadje<br />

die 10 euro duurder is je 5 gram extra<br />

en betere cannabis oplevert, heb je<br />

het er al ruimschoots uit.<br />

Denk lange termijn en ontkiem<br />

desnoods meer zaden dan je nodig<br />

hebt. Dat is vooral een tip bij de<br />

nieuwe, hippe high grade, zoals de<br />

Wedding Cake, Gelato en Sherbets.<br />

Na deze pointers is het tijd om zelf te<br />

gaan voorzien in je eigen cannabis!<br />

Kom gerust eens langs in<br />

Nijmegen voor vragen over soorten,<br />

ziektebeelden, effecten en genetica.<br />

We helpen je graag<br />

verder en hebben een enorme<br />

voorraad aan diverse genetica<br />

gekoeld op voorraad, zo ook complete<br />

cannabiskweeksets. Grow on!<br />

Interesse? Gebruik dan onze<br />

kortingscode: Kwaliteit


Lucky Dube Experience<br />

De Flux, Zaandam<br />

Celine Diels Photography


<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Canshaman<br />

Winnaar HomeGrown Cup 2018 - Outdoor/Indica met zijn eigen gekweekte soort Canesh<br />

Wat is Canshaman ?<br />

Canshaman is een gedachtegoed en<br />

een principe en is niet<br />

persoonlijk gekoppeld. Wij streven<br />

ernaar mensen de ruimte te geven<br />

om zelfstandig met de cannabis<br />

plant aan de slag te gaan. Wij zijn<br />

een platform waarin mensen de<br />

ruimte geboden wordt om te<br />

werken met de cannabis plant.<br />

Door mijn eigen ziekteproces ben<br />

ik in aanraking gekomen met<br />

medicinale cannabis. Door hier op<br />

een bewuste manier mee te werken<br />

en mee om te gaan zijn er nieuwe<br />

manieren ontdekt om in samenwerking<br />

met deze plant heling te<br />

weeg te brengen oftewel een<br />

verhoging van het welzijn.<br />

Westerse Levenstijl<br />

Ik had een Westerse levenstijl waarin<br />

ik veel consumeerde, veel at en<br />

weinig naar mijn lichaam luisterde.<br />

Ik probeerde te voldoen aan<br />

verwachtingen en hierbij liep ik mijzelf<br />

voorbij. Cannabis stelde me in<br />

staat om weer te verbinden met mijn<br />

eigen lichaam, waardoor de signalen<br />

die ik al die tijd negeerde weer hoorbaar<br />

werden. Dit was erg confronterend<br />

maar tegelijkertijd bood het<br />

mij de ruimte om oprecht naar mezelf<br />

te kijken. Cannabis heeft me erg veel<br />

geleerd over loslaten, vertrouwen,<br />

leren luisteren, vergeven en in het<br />

moment zijn. Ik heb echt leren<br />

luisteren naar mijn lichaam.<br />

CBD Rijke Cannabis<br />

Na mijn ziekteproces kwam ik tot de<br />

conclusie dat er geen of weinig CBD<br />

rijke cannabissoorten bestaan. Vanuit<br />

daar ontstond de behoefte om<br />

cannabis soorten te creëren die meer in<br />

balans zijn qua THC en CBD dan de<br />

meeste wietsoorten in de coffeeshop.<br />

Op jongere leeftijd had ik al interesse<br />

voor de plant toen kweekte ik al voor<br />

eigen gebruik. Af en toe een keer een<br />

plantje vanuit interesse maar na mijn<br />

ziekteproces ben ik me echt gaan<br />

verdiepen. Vanaf dat moment is de<br />

liefde voor de plant niet meer<br />

weggegaan.<br />

Nieuwe strain<br />

Allereerst ga je op zoek naar een<br />

goede moeder- en vader plant met<br />

stabiele genetica en de wenselijke<br />

eigenschappen (afhankelijk van<br />

intentie kan dat bijv. helpen met<br />

slaap-stoornis, depressie, pijn, ADHD,<br />

elke plant heeft zo zijn eigen kenmerken).<br />

Sommige soorten geven energie<br />

anderen maken slaperig en weer een<br />

andere helpt je bij pijn)<br />

Als je de 2 gewenste soorten geselecteerd<br />

hebt dan kruis je die 2 planten<br />

door de mannetjes plant de vrouwtjesplant<br />

te laten bestuiven. De vrouwelijk<br />

plant produceert opnieuw zaden. Deze<br />

zaden kun je ook weer ontkiemen en<br />

laten bestuiven. Dit herhaal je een<br />

aantal maal totdat jij de soort hebt die<br />

voor jouw het beste werkt. Hoe dieper<br />

de selectie hoe stabieler de zaden<br />

worden. Na een herhaling of 7 zullen<br />

ongeveer 80% van de zaden uit 1 plant<br />

nagenoeg hetzelfde zijn en heb je je<br />

nieuwe soort gekweekt.<br />

Homegrown Cup 2018 –<br />

Outdoor | Indica<br />

Uiteindelijk hebben we met onze eigen<br />

soort Canesh afgelopen december<br />

2018 een prijs gewonnen nl. De<br />

Homegrown Cup – Outdoor Indica.<br />

In 2012 hebben we Canesh gecreëerd<br />

daar dit fenotype steeds bleef terugkomen<br />

leek het ons leuk om haar in te<br />

zetten bij de Homegrown Cup en het<br />

was direct raak. Die erkenning was<br />

zeker fijn.<br />

Na het winnen van deze cup hebben<br />

VOOR VRAGEN EN MEER INFORMATIE KIJK JE OP WWW.CANSHAMAN.COM


<strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> meets Canshaman<br />

we CBG Seeds onze beginnende<br />

zaadbank verder leven in geblazen.<br />

Onder andere ontwikkelen wij<br />

momenteel de website www.cbgseeds.com.<br />

Waar wij deze zaden<br />

willen gaan aanbieden en een portfolio<br />

creëeren voor onze soorten.<br />

Los van het creëren van strains<br />

geven we advies, workshops en<br />

proberen mensen te helpen met<br />

bewuster leven en coaching. Naast<br />

cannabis werken wij ook veel met<br />

ademwerk en andere plantmedicijnen<br />

en systeemwerk. Ben je<br />

nieuwsgierig en wil je meer weten.<br />

Neem dan contact met ons op via<br />

info@canshaman.com –<br />

www.canshaman.com<br />

https://www.cbg-seeds.com/<br />

Tips: Als je besluit om met<br />

cannabis aan de slag te gaan doe dit<br />

dan in pure vorm. Veel mensen<br />

kiezen ervoor om de cannabis te<br />

mixen met bijv. tabak maar ik heb<br />

gemerkt dat het puur gebruik van<br />

cannabis meer effect geeft en je<br />

daardoor uiteindelijk ook minder<br />

nodig hebt. Je wordt je een stuk<br />

beter bewust van wat cannabis doet.<br />

Alle ruis verdwijnt.


Ik ontmoet Hans van Wamel in zijn woonplaats. Inmiddels alweer 35 jaar actief in de sector Toerisme. Hans is<br />

inmiddels 40 keer in Jamaica geweest en heeft door zijn werkzaamheden voor Ontdek Jamaica (Jamaican<br />

Tourist Board) een aangenomen missie om Jamaica te promoten. Hans verteld ons over zijn ervaringen op<br />

Jamaica, zijn ergernis over het slechte imago van Jamaica en de vele vooroordelen die er toch nog steeds<br />

heersen. ‘Once you go, you know’ zegt Hans. Een oude slogan van Jamaica.<br />

In het kort omschrijven wat Jamaica voor hem betekend noemt Hans onmogelijk. Termen als ‘Jamaican me Crazy’ en<br />

‘One Love’ zijn verwoede pogingen het toch samen te vatten. Hij wil ook even aangeven dat hij Jamaica zeker niet<br />

perse bezoekt vanwege de reggae. De natuur krijgt zijn meeste aandacht. Tijd om er wat dieper op in te gaan.<br />

Hoe ben je in aanraking gekomen met Jamaica?<br />

Ik werkte al langere tijd in de sector toerisme en bezocht meerdere Caribische eilanden, dus zeker niet alleen Jamaica.<br />

Op een dag werd ik benaderd door de Jamaica Tourist Board of ik samen met hun wilde werken aan een aantal<br />

projecten. Dat liep eigenlijk zo goed dat ze me gevraagd hebben om vertegenwoordiger te worden voor de<br />

Nederlandse markt. Ik wist niet zeker of ik dit wilde doen. Ik wist niet helemaal zeker wat ik van Jamaica kon<br />

verwachten en of ik daar wel echt wilde zijn. Van die vooroordelen is inmiddels helemaal NIKS meer over, NUL.<br />

In Gesprek met Hans van Wamel van<br />

Ontdek Jamaica (Jamaican Tourist Board)<br />

“Once you go, You Know!”<br />

Ik ben alleen maar positief. Eigenlijk baalde ik op dag 2 al dat ik zo getwijfeld had. Waarom laat ik mezelf leiden door<br />

vooroordelen die bijna niemand kan bevestigen? vroeg Hans zich hardop af. Ik ben Kingston downtown geweest, in<br />

Trenchtown, op lokale markten, noem het maar op en eigenlijk nog nooit een echt slechte ervaring gehad. Een enkele<br />

keer als iemand je wiet aanbiedt. Waar ik zelf niet zo op zit te wachten.<br />

Het is prima mogelijk om zonder gids over het eiland te reizen al raad ik mensen wel aan de eerste keer toch een<br />

goede gids in de arm te nemen. Die mensen kunnen je zo ongelofelijk veel vertellen over hun eiland waardoor je er<br />

toch direct een beter beeld bij krijgt. Er zijn honderden locaties waar je kunt verblijven van kleine 8 persoonshotels en<br />

AirBnB’s gerund door lokale mensen tot hotels met 800 kamers. Voor de reggae liefhebber zijn de kleinere<br />

hotelletjes in het binnenland volgens mij de beste optie. Kans dat je daar bijv. andere liefhebbers of muzikanten<br />

tegenkomt is een stuk groter dan bij de grotere toeristenplaatsen. Als je Jamaica wilt bezoeken rondom een groot<br />

reggae festival raad ik wel aan zeer op tijd op zoek te gaan naar de voor jouw geschikte accommodatie. Maanden van<br />

te voren zijn de meeste plekken volgeboekt.<br />

<strong>Reggae</strong>festivals zoals we die hier kennen daar zijn er eigenlijk maar 2 van op Jamaica. Rebel Salute in januari en<br />

<strong>Reggae</strong> Sumfest in de 3 de week van juli. Het is de bedoeling dat <strong>Reggae</strong> Sunsplash volgend jaar in november<br />

terugkeert. Een hele goede zaak voor het toerisme in Jamaica en reggae muziek natuurlijk. Natuurlijk zijn er heel veel<br />

kleinere festivals en events maar je moet dan wel in het juiste weekend op Jamaica zijn. Verder klinkt er eigenlijk over<br />

het hele eiland non stop muziek, overal waar je komt klinkt muziek. Wil je echt live muziek dan moet je op zoek bijv.<br />

in Kingston, Montego Bay of Negril. De jeugd van Jamaica luistert toch ook veel naar Dancehall i.p.v. roots reggae<br />

muziek. Al is de roots wel bezig met een comeback. Ik denk zelfs dat de toeristen de reggae in Jamaica deels in stand<br />

houden. Zeker de jonge Jamaicaan is er totaal niet mee bezig.<br />

De Jamaicaanse keuken is zalig en zonder twijfel het beste en meest smakelijk bewijs van de rijke en gevarieerde<br />

culturele tradities. Daarbij speelden Maroons, dat zijn afstammelingen van de ontsnapte slaven die tijdens het conflict<br />

tussen Engeland en Spanje rond 1650 de ondoordringbare bergen van de Blue Mountains en Cockpit Country<br />

32


Jamaica - relaxed en veelzijdig<br />

• muzikaal en de bakermat van reggae<br />

• tropische Blue Mountains - UNESCO werelderfgoed<br />

• rondreizen per auto en kiezen uit 120 attracties<br />

• lokale kleurrijke markten, gospeldiensten en koken<br />

bij locals<br />

• ongegeneerd relaxen op lange witte stranden en bij<br />

boetiek hotels<br />

• reggae festivals <strong>Reggae</strong> Sumfest en Rebel Salute<br />

Ga voor meer informatie naar www.visitjamaica.com<br />

info@ontdekjamaica.nl<br />

@OntdekJamaica<br />

@OntdekJamaica<br />

@OntdekJamaica


Ontdek Jamaica - Jamaican Tourist Board!<br />

invluchtten, zeker een rol. Een nationaal gerecht is de ‘Jerk’, Jamaicaanse BBQ: om bij hun vlucht hun<br />

verblijfplaats niet te onthullen, hebben de Maroons het “Jerking” ontwikkeld. Gemarineerd vlees werd op pimenthout<br />

onder de aarde gegrild – waardoor de rook de koks niet verraadde -,maar het vlees kreeg door het aroma van het hout<br />

wel een speciale smaak. Het ‘Jerk’ eten is net zo normaal als bij ons de patat om de hoek en vandaag kun je overal van<br />

Jerk Pork, Jerk Chicken en Jerk Fish genieten.<br />

Een ander populair gerecht bij bijv. Rastamannen is Ackee (Afrikaanse vrucht), een gerecht zonder vlees. Ital Food<br />

(vegetarisch) zoals de Rastamannen dat noemen. Een typisch Jamaicaans ontbijt bestaat uit Ackee met Salt Fish en<br />

verschillende soorten bananen. Verder zijn er natuurlijk ontelbaar veel soorten vruchten om te eten. Op Jamaica hoef<br />

je zeker niet om te komen van de honger.<br />

Vervoer<br />

Steeds meer toeristen kiezen ervoor om over het eiland te reizen met de auto. De wegen rondom het eiland zijn meer<br />

dan prima. Er lopen ook een aantal snelwegen over het eiland. Natuurlijk zijn er ook slechtere wegen maar dat is part<br />

of the experience. De auto is voor mij ook de beste manier om rond te reizen. Wel moet je links rijden en op bijna het<br />

hele eiland geldt een maximale snelheid van 80. Hou je aan die snelheid want ze plukken je er uit. En maak je ook<br />

geen illusie dat je er met een onderhandeling van afkomt want daar houden ze helemaal niet van. Wel zijn er veel<br />

bochten en rijd je door schilderachtige dorpjes en zijn er prachtige uitzichten, waardoor je over een afstand van 80<br />

kilometer al gauw 1,5 – 2 uur doet. Vervelen doe je zeker niet. Wil je niet met de auto dan zijn er luxe lijndienstbussen<br />

die je op veel plekken van het eiland brengen.


Ontdek Jamaica - Jamaican Tourist Board!<br />

Tijd<br />

Je hebt ruim 120 attracties op het eiland en je grootste uitdaging is te kiezen wat je wilt zien en beleven.<br />

Mensen komen en hopen in 2 weken Jamaica te kunnen zien, dat gaat gewoon niet! Mijn advies trek er<br />

langer voor uit (als het mogelijk is). Een week of 3 is aan te raden. Ook omdat je de tijd wilt nemen op<br />

plekken waar je dat van te voren niet had verwacht. De soms lange ritten zijn meer dan de moeite waard<br />

maar kosten wel tijd natuurlijk.<br />

Armoede<br />

Als ik presentaties geef dan vragen mij regelmatig naar de armoede op het eiland. Ik vraag dan altijd: Wat<br />

bedoel je daarmee? ‘Nou’zeggen ze dan ‘ze hebben toch niet veel’ doelend op materialisme. Het klopt dat<br />

Jamaica een ontwikkelingsland is – het wordt echt steeds beter - en dat velen heel veel niet hebben, maar ze<br />

zijn soms rijker dan menig Europeaan. Iedereen helpt elkaar, sociaal gezien zijn ze steenrijk. Veel mensen<br />

hier weten niet eens de naam van hun buren. Mensen leven met elkaar en niet langs elkaar en dat is rijkdom.<br />

Afrikaans Roots<br />

Er zijn op Jamaica natuurlijk veel Afrikaanse roots. Heel innemend, heel warm. De sterkste slaven (veel<br />

uit Ghana) werden naar Jamaica gebracht om daar zwaar werk te doen. Misschien daarom ook wel dat er<br />

bepaalde sporten zijn waarin Jamaicanen structureel uitblinken. Je hebt sprinters hier die een bepaald DNA<br />

hebben dat match met een bepaalde stam uit Ghana. Dat waren de sterke jongens inderdaad.<br />

Onderbuik gevoel<br />

Veel mensen komen naar Jamaica met een onderbuik gevoel van ‘Kan ik wel overal heengaan?’<br />

Natuurlijk zijn er bepaalde wijken waar ook de Jamaicaan niet naar toe gaat, dus ook niet de toerist, maar is<br />

dat niet overal ter wereld zo? Blijf wel op letten en GA gewoon. Ga gewoon vooral genieten van de natuur,<br />

de cultuur en van de prachtige mensen. Al je zintuigen zullen worden geprikkeld. Deze mensen geven je een<br />

goed gevoel.<br />

Ze zullen je ook een beetje ‘teasen’ maar dat hoort erbij. Juist als je met die mensen gaat mixen kom je op<br />

plekken waar je anders nooit zal komen. Zij vinden het vooral heel leuk om mensen te ontmoeten die<br />

proberen te begrijpen wat hun leven is. Het begrip naar de mensen toe. Die mensen ontmoet je niet in de<br />

gemiddelde resorts.<br />

Advies<br />

Mijn grootste des-advies is om de hele tijd op 1 plek te blijven. NIET DOEN. Je mist dan echt<br />

heel veel moois en het echte Jamaica. Ik ben ook ooit voor het eerst gegaan en voor ik het<br />

wist werkte ik voor de Jamaica Tourist Board. Elke keer kijk ik er weer naar uit, ook na 40 keer.<br />

Voor mij is het geen werk, maar echt een passie!<br />

www.visitjamaica.com<br />

Email: info@ontdekjamaica.nl<br />

35


36<br />

Global <strong>Reggae</strong> Charts<br />

Worldwide Album en Single Top 10 - www.globalreggaecharts.com<br />

SINGLE TOP 15<br />

1. Koffee - Toast - Label: Columbia Records<br />

2. Tarrus Riley - Label: Guess Who - VP<br />

3. Koffee - Throne - Label: Columbia Records<br />

4. Randy Valentine - lessed ft. Eesah & Runkus - Label: King I Vier<br />

5. Jah9 - Heaven (Ready fi di Feeling) - Label: VP<br />

6. Lila Ike - Second Chance - Label: In digg nation<br />

7. Hempress Sativa - Boom Shakalak - Label: Conquering Lion<br />

8. Alborosie & Chronixx - Contradiction - Label: Greensleeves<br />

9. Protoje ft. Lila Ike & Agent Sasco - Not another Word - Label: Easy Star<br />

9. Skip Marley ft. Damian Marley - That’s not true - Label: Island<br />

11. Jah Cure ft. Damian Marley - Marijuana - Label: VP<br />

12. Buju Banton ft. Markus en Jahazeil - False pretence - Label: Markus<br />

12. Jesse Royal ft. Protoje - Lion Order - Label: Easy Star<br />

14. Busy Signal - Great Men - Label: Warriors Musick<br />

15. Bulby York - Lots of Sign - Label: Bulby York<br />

ALBUM TOP 15<br />

1. Koffee - Rapture - Label: Columbia<br />

2. Inna de Yard - Inna de Yard - Label: Wagram<br />

3. Jahcoustix - Reunion - Label: Oneness<br />

4. Sly & Robbie ft. Roots Radics - Final Battle - Label: Serious <strong>Reggae</strong><br />

5. Beres Hammond - Never Ending - Label: VP<br />

6. Julian Marley - As I Am - Label: Ghetto Youths<br />

7. Jah9 - Feelings - Label: - VP<br />

8. Lt. Stitchie - MasterClass - Label: X-Ray<br />

9. Rocky Dawuni - Beats of Zion - Label: Aquarius<br />

10. Oku Onuora - I’ve Seen - Label: Evidence<br />

11. King Mas - Crown - Label: Bantu Nation<br />

12. Marcus Gad - Enter a Space - Label: Baco<br />

13. Shy FX - RaggaMuffin Soundtape - Label: Cul.ture<br />

14. Black Uhuru - As the World Turns - Label: Black Uhuru<br />

15. Black Roots - Take it - Label: - Kanthi


38<br />

Inna de Yard is een concept van o.a. Winston McAnuff en Earl Chinna Smith. Een<br />

groep zeer ervaren roots artiesten besluit vanaf nu louter akkoestisch te gaan spelen.<br />

Het concept is een ware hit op kanalen als Youtube en vandaar is de inspiratie ontstaan<br />

om een album uit te brengen onder de titel Inna de Yard: The Soul of Jamaica. Het doel<br />

van het album is om de ziel van Jamaica te bewaren. Je zou het kunnen zien als een<br />

antwoord op de lading autotunes die we op ons af krijgen de laatste tijd.<br />

Een sterren cast om je vingers bij af te likken. Cedric Myton<br />

(The Congos). Winston McAnuff, Kush McAnuff, Horace<br />

Andy, Ken Boothe en Kiddus-I (Rockers) zijn individueel al<br />

een lust voor het oog laat staan als ze met zijn allen komen<br />

spelen. Alle verwachtingen werden dan ook volledig ingelost in<br />

de Melkweg. Aangevoerd door de grote bass drum is het bijna<br />

ongelovelijk hoeveel energie deze veteranen nog hebben. Een<br />

magische avond en een absoluut ‘must-have’ album voor iedere<br />

ware reggae liefhebber. Het album is dan ook verkrijgbaar via<br />

de diverse platformen.<br />

Photo’s Alice de Kruijs Photography


JAARABONNEMENT<br />

We hebben het afgelopen jaar behoorlijk wat aanvragen gehad voor een jaar<br />

abonnement op ons <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> <strong>Magazine</strong>. Dit is iets dat wij vanaf een inschrijving<br />

of 500 kunnen realiseren. Hierbij dus de kans om u alvast in te schrijven voor een<br />

jaarabonnement.<br />

Een jaar abonnement zal € 24,95- kosten (incl 3x verzendkosten). Je ontvangt dan 3<br />

gloednieuwe <strong>Reggae</strong> <strong>Agenda</strong> <strong>Magazine</strong>s thuisgestuurd in 2020. Je hoeft nu dus nog niks<br />

te betalen. Pas als wij de 500 inschrijvingen gehaald hebben krijgt u bericht dat het<br />

abonnement in zal gaan!<br />

Je hoeft dit formulier niet per post op te sturen maar maak een foto van het ingevulde<br />

formulier en mail deze naar info@reggae-agenda.nl met titel: Jaarabonnement. Of kijk<br />

op onze website voor een digitaal inschrijfforumilier<br />

Voornaam:<br />

Achternaam:<br />

Adres:<br />

Postcode:<br />

Woonplaats:<br />

Telefoonnummer:<br />

E-mail:


www.canna.nl

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!