Buitensingel Magazine - nr 7 - zomer 2022

07
zomer 2022
Magazine voor omwonenden en ondernemers in de buurt van de Singelgrachtgarage-Marnix
thema:
WATER
BEWONER
& het WATER-
PROGRAMMA
ONDERNEMER:
SLOEPDELEN
ARCHEOLOOG
OVER DE
SINGEL-
GRACHT

Binnen knus, heerlijk eten,
geweldige cocktails & het terras
maakt het compleet.
AUTHENTIC VIETNAMESE
FOOD & DRINKS
TWEEDE HUGO DE GROOTSTRAAT 12H
H U G O D E G R O O T P L E I N 1
1 0 5 2 K V A M S T E R D A M
W W W . C A F E S A T E . A M S T E R D A M
ONE OF 7
BEST BOARDGAMES
OF LAST 5 YEARS
Volkskrant 2018
De zomer staat weer voor de deur. Kom alvast in de stemming
met dit spel over hiken in de Italiaanse Dolomieten. Langs
watervallen, door passen en over hoge bergen. Maar pas op
voor de beren ;)
7500+
COPIES
SOLD
Geld verdienen met je mening?
Doe mee aan onderzoek!
Meld je aan via
www.mselect.nl
Producten
Campagnes
TV-programma’s
Diensten
En meer...
Makkelijk te leren voor iedereen vanaf 8 jaar. Ook zeer
geschikt voor 2 spelers. Duur dan slechts 20 minuten.
Met 3, 4, of 5 spelers duurt het spel een uurtje. Bestellen?
www.nrpgames.com
We zoeken ook collega’s!
Check www.motivaction.nl/werken-bij
Marnixkade 109F Amsterdam
2

Inhoud
GRAVEN IN HET ARCHIEF
De Singelgracht in beeld 4
NIEUWS & CIJFERS
Feiten over de bouw van de
Singelgrachtgarage-Marnix 5
WATER
Wat heb ik met water; naast mijn zes zwemdiploma’s,
omdat we tijdens mijn jeugd in Brabant
heel lang schoolzwemmen hadden? Tegenwoordig
woon ik aan het water met een ligplaats voor
ons huis. Voor een appel en een peer hebben we
een stalen bootje gekocht, dat we nu aan het
opknappen zijn. Zelf lassen en timmeren om deze
zomer met mijn gezin avonturen op het water te
beleven.
Ook bij het project Singelgrachtgarage-Marnix
beleven we voldoende avonturen met water,
zoals het wegpompen van regenwater en
onderwaterbeton storten. Inmiddels staat de
bouwkuip zo goed als droog. Maar na de bouw
komt het water terug in de gracht en kan iedereen
weer genieten van het water.
THEMA water
De geschiedenis van de Singelgracht 6-7
KNUTSELEN
Hoe maak je een onderwaterwereld? 8-9
ONDERNEMER
Roel Visser, algemeen manager Sloepdelen 10-11
BEWONER & WATER
Bewoner Paul spreekt Rovin van aannemer
Mobilis over het waterprogramma 12-14
3 VRAGEN AAN
3 vragen aan Sil Kremer, mede-eigenaar
Sento Spa and Health Club 15
SPEURSPEL
Dit zijn de winnaars… 16
Kim Pennings,
omgevingsmanager Mobilis
COVERFOTO: Carly Wollaert
Colofon
Website www.buitensingel-amsterdam.nl
Redactie Geraldien Prud’homme - buitensingel@mobilis.nl Fotografie Carly Wollaert - www.carlywollaert.com Artwork KochxBosch
Studio - www.kochxbos.com Opmaak en druk Ruparo - www.ruparo.nl
Deze editie kwam tot stand i.s.m. de gemeente Amsterdam, Rovin Brouwer, Deniz Celik, Ronnie Kastelijn, Arno Koningstein,
Sil Kremer, Paul Müller, Jørgen Veerkamp, Roel Visser ©2022
3

graven in het archief
Ca. 1904
Van Oldenbarneveldtkade (thans Van
Oldenbarneveldtplein) gezien naar
het westen.
Bron: Collectie Stadsarchief Amsterdam:
prentbriefkaarten / Uitgeverij Reinicke & Rubin
25 januari 1972
Jachthaven Carron in de Singelgracht,
gezien vanaf de brug bij het Frederik
Hendrikplantsoen.
Bron: Stadsarchief Amsterdam: foto’s eigen fotodienst /
J.M. Arsath Ro’is
1907
Van Oldenbarneveldtgracht en op
de achtergrond Marnixkade 78-84.
De Van Oldenbarneveldtgracht is
in 1908 gedempt.
Bron: Collectie Stadsarchief Amsterdam:
tekeningen en prenten / tekening: Herman
Misset (1875-1958).
Ca. mei 1931
Singelgracht: gezien vanaf de Raampoort
naar de Zaagpoort, met in de verte brug
nummer 161. Roeiers op de gracht.
Bron: Stadsarchief Amsterdam / foto: Vereenigde
Fotobureaux N.V.
4

Afsluiting Nassaukade (S100)
Vanwege het afbreken van de tijdelijke hulpbruggen wordt
de Nassaukade (S100) tussen Raampoortbrug en de
Zaagpoortbrug van maandag 18 juli 06.00 uur t/m vrijdag
12 augustus 17.00 uur afgesloten. Automobilisten en
fietsers worden omgeleid. De omleidingsroutes staan op
onze projectwebsite: www.buitensingel-amsterdam.nl en
in de informatiebrief van de gemeente Amsterdam.
NIEUWS & CIJFERS
2,5 meter diep
De diepte van het water in de
Singelgracht wordt ook op
hetzelfde niveau teruggebracht:
ca. 2,5 meter.
13 meter breed
De bevaarbaarheid van de Singelgracht blijft, na oplevering van de
Singelgrachtgarage-Marnix, hetzelfde als voor de bouw: een zone
van 13 meter tussen de steigers. Meer over het waterprogramma
leest u in het bewonersinterview op pagina 12 t/m 14.
1200
duiken
Dertig verschillende duikers hebben de
afgelopen 1,5 jaar in de Singelgracht
gewerkt. In totaal hebben zij zo’n 1200
keer gedoken. Dat zijn zo’n 4000 duikuren.
3 reders
Vanwege de bouw van de Singelgrachtgarage-
Marnix zijn drie reders tijdelijk naar de
Appeltjesmarkt verhuisd. Een van deze reders
is Sloepdelen. Een interview met de algemeen
manager leest u op pagina 10-11.
5

thema: water
De historie
van de
Singelgracht:
van bolwerken na
6
Inmiddels staat de bouwkuip van de Singelgrachtgarage-
Marnix helemaal droog. Als de bouw van de parkeergarage
klaar is, komt het water weer terug in de Singelgracht.
Tijdens de bouw deden archeologen van Monumenten en
Archeologie, Gemeente Amsterdam onderzoek in de Singelgracht
en rond de bouwkuip.
Tekst: Geraldien Prud’homme
“De Singelgracht loopt helemaal rond de historische stad.
Dus die bestaat nu uit de Nassaukade, de Stadhouderskade
en de Mauritskade. Die hele Singelgracht was eigenlijk
een vestinggracht. In de 17e eeuw, kreeg Amsterdam twee
grote uitbreidingen, de Derde en de Vierde Uitleg. Daardoor
kreeg de stad een halve maan-vorm en deze uitbreidingen
moesten opnieuw beschermd worden. Er ontstond
een nieuw idee over vestingbouw. Dus geen stenen muren
meer, maar wallen met water ervoor. Dat is hier in 1613
ook uitgevoerd,“ vertelt Jørgen Veerkamp, senior archeoloog
bij de Gemeente Amsterdam.
Derde en Vierde Uitleg
Bij die stadsuitbreiding in 1613 (de Derde Uitleg) ontstond
aan de westzijde van Amsterdam – van de Herengracht tot
de huidige Singelgracht – een nieuw stedelijk gebied. De
Singelgracht was onderdeel van de nieuwe verdedigingslinie
van de stad. Die bestond aanvankelijk uit een aarden
stadswal met elf bolwerken, vanaf het IJ tot aan de huidige
Leidsegracht.
Tijdens de vierde uitbreiding van de grachtengordel (de
Vierde Uitleg) in 1663 werd de 5 meter hoge stadsmuur
doorgetrokken over de Amstel naar het oosten. Om deze
stadsmuur heen lag een 60 meter brede gracht: de Singelgracht.
Uiteindelijk ontstond zo een stadsverdedigingswerk
van 8 kilometer met 26 vijfhoekige bolwerken en acht
poorten: ‘de Buitensingel’. Deze markante halfcirkelvormige
ommuring markeerde tot het einde van de 19e eeuw de
begrenzing van Amsterdam.
De bolwerken hadden een strategische militaire functie.
Op bijna elk bolwerk stond een molen, omdat ze daar –
hoog gelegen en aan de rand van de stad – veel wind vingen.
In het begin waren het houten molens, zodat men ze
in tijden van oorlog snel kon afbreken. Later werden er
molens van steen gebouwd. Het zevende bolwerk lag voor
de Anjelierstraat. Eerst heette dit bolwerk dan ook ‘Anjelier’
en later ‘Slotermeer’, naar het in 1641 drooggemalen
meer. Vanaf 1614 stond er op dit bolwerk een molen: ‘De
Hooiberg‘. Deze moutmolen deed tot 1856 dienst voor de
gelijknamige bierbrouwerij, vanaf 1864 eigendom van Gerard
Adriaan Heineken. In 1873 veranderde hij de naam
van de brouwerij in ‘Heinekens Bierbrouwerij Maatschappij’.
Tot 1871 was ‘De Hooiberg‘ in bedrijf als korenmolen.
“De parkeergarage wordt gebouwd ter hoogte van twee bolwerken
of bastions: Slotermeer en Reykeroord. Ter hoogte
van de Raampoort lag bolwerk Reykeroord. Daar was van
1655 tot 1866 de Westerbegraafplaats, het kerkhof van de
Westerkerk (het huidige Tweede Marnixplantsoen, red.).
In de tweede helft van de 19e eeuw zijn de bolwerken
smaller geworden en is de gracht rechtgetrokken. In 1877
is de begraafplaats geruimd. Daarna was het verboden om
in de bebouwde kom te begraven.”
Waterbodem
In 2013 is er onderzoek naar de archeologische potentie
van de waterbodem gedaan. “Bij de bouw van de Noord-
Zuidlijn hebben we veel spullen in de waterbodem van het
Damrak en het Rokin gevonden. Dus wij wilden kijken of
dat hier in de Singelgracht ook het geval was. Maar hier is
de gracht veel langer als vaarwater gebruikt, dus er is tot
recent heel vaak gebaggerd. De kans dat je dan een rijke
bodem met veel vondsten hebt, is niet zo groot. Maar als
het wel zo is en je gaat bouwen, dan moet je alles halsover-kop
gaan aanpassen. Dus de projectgroep voor de parkeergarage
van de gemeente wilde dat van tevoren weten.
Tijdens een proefronde hebben we een dag lang op verschillende
plaatsen bakken met baggerslib naar boven gehaald
en onderzocht. Maar het aantal vondsten viel erg
mee. Ter hoogte van het Westerkerkhof vonden we nog wat
menselijke resten. Dat is logisch, want daar zijn twee eeuwen
lang veel mensen begraven. Toen ze kabels en leidingen
voor de keet in het Tweede Marnixplantsoen gingen
aanleggen, heb ik contact gehad met Matthijs Krul, de uitvoerder
van Mobilis. Tijdens het graven van een kabelsleuf
kwamen namelijk veel botresten naar boven. Maar het waren
allemaal erg kleine stukjes en we vonden zelfs plastic
ertussen. De begraafplaats is wel geruimd, maar er blijft

Panorama van de Buitensingel tussen de
Raam- en Zaagpoort naar het westen, 1880
J.M.A. Rieke (1851-1899),
Collectie Stadsarchief Amsterdam: tekeningen en prenten
ar parkeergarage
altijd wat liggen. Waarschijnlijk hebben ze in de jaren ‘80
of ‘90 een buis aangelegd. Toen zijn ze natuurlijk ook op
die resten gestuit. Maar alles is toen gewoon met de kraan
dichtgegooid, zodat ze er niets mee hoefden te doen. Gelukkig
heeft de uitvoering, in overleg met Monumenten en
Archeologie, nu wel alles wat er nog lag - dat was niet heel
veel- verzameld en afgeleverd op de Nieuwe Oosterbegraafplaats.
Alle skeletresten uit Amsterdam worden daar
herbegraven. Sinds kort staat daar zelfs een speciaal monumentje.”
Houtzaagmolens
Veerkamp vertelt dat er rond de bouw van de Singelgrachtgarage-Marnix
enkele archeologische vooronderzoeken zijn
geweest. Dat gebeurde onder andere vorig jaar bij de inrit
van de parkeergarage in het Frederik Hendrikplantsoen
naar eventuele sporen van houtzaagmolens.
Vanwege de groeiende behoefte aan scheepshout werd in
1630 een houtzagerscompagnie opgericht. De compagnie
mocht vlak buiten de stad houtzaagmolens bouwen. En het
stadsbestuur verbood de invoer van gezaagd hout. In het
westelijke buitengebied, met meestal een westenwind, verrezen
veel houtzaagmolens. Dit gebied lag ook gunstig vanwege
de vele sloten en vaarten voor het transport van hout.
Zo kwam de zone tussen de Singelgracht en Kostverlorenvaart
ten noorden van de huidige Kinkerstraat vrijwel helemaal
in het bezit van de compagnie der houtzaagmolenaars.
In het zuidelijke deel van het huidige Frederik
Hendrikplantsoen stonden tot 1884 de molens ‘Het Anker’
en ‘De Vlijt’.
“Het vooronderzoek naar die houtzaagmolens leverde geen
structuren op, slechts dunne laagjes zaagsel op grote diepte.
Er is toen afgezien van een vervolgonderzoek. Ik heb
wel contact gehad met Matthijs, want tijdens het ontgraven
kwamen wel enkele stukken hout boven water, maar
daar konden we weinig mee.”
Toch werd er tot Veerkamps vreugde in december 2021 bij
het Marnixbad een muur gevonden, die haaks op de Singelgracht
stond. “Die muur herkende ik meteen, want in
2004 hebben we twee of drie meter verder precies een
zelfde stuk muur gevonden. Tijdens de graafwerkzaamheden
kwamen we een deel van die muur weer tegen. Matthijs
belde om te vragen of ik daar iets van wist. Dus toen
ontdekten we dat het inderdaad bij die andere muur hoort
en ook laat 19e eeuws was. Het bleek een duiker (een civieltechnische
kokervormige constructie die wateren met
elkaar verbindt, red.) te zijn tussen de Lijnbaansgracht en
de Singelgracht waardoor je een soort circuit kreeg. Nadat
in 1861 de Anjeliersgracht was gedempt, nu de Westerstraat,
liep de Lijnbaansgracht ter hoogte van het Marnixplein
dood. De duiker onder de Marnixstraat werd zeer
waarschijnlijk aangelegd om de doorstroming van de Lijnbaansgracht
te bevorderen. In die tijd was het doorspoelen
van de grachten hard nodig om fecaliën af te voeren, omdat
de grachten ook als riool werden gebruikt. Dus die
doodlopende gracht ging natuurlijk enorm stinken. Ter
hoogte van de Bloemgracht is er wel een verbinding tussen
de Lijnbaansgracht en de Singelgracht: de Bullebaksluis.”
Vanaf 1870 begon Amsterdam met de aanleg van een rioolsysteem,
het zogeheten Liernursysteem, maar dat betekende
niet dat elk huishouden direct was aangesloten op
een riool. Veel poepemmers werden nog dagelijks in de
grachten geleegd. Door de afbraak van de stadswal ter
hoogte van het Marnixplein in 1875 kon het gebied opnieuw
worden ingericht. Door de aanleg van een duiker
werd dit deel van de Lijnbaansgracht met de Singelgracht
verbonden en kon daardoor beter worden doorgespoeld.
“Persoonlijk vind ik die duiker de leukste vondst die we
rond dit bouwproject hebben gedaan. Je maakt de afspraak
met de uitvoering: laat het maar weten als je gaat graven,
dan kunnen we even kijken of het interessant is. Bij het
aanbrengen van de damwanden voor de voetgangersentree
bij het Marnixbad in december 2021 konden ze niet verder
de bodem in, omdat ze daar op die muur stuitten. Je snapt
het niet, want je weet dat die muur niks met de stadswal
te maken heeft. Maar het blijkt de tegenhanger van die
muur uit 2004 en in het archief vind je ook de bouwtekening.
En dan realiseer je je waar het voor is. Het meest
intrigerend is dat er, in die periode dat de duiker hier werd
aangelegd, veel discussie was over de aanleg van een
nieuw rioolsysteem. In 1878 werd daar in de gemeenteraad
lang over gediscussieerd. Moeten we de grachten
spoelen of een gesloten rioolsysteem hebben? Feitelijk was
dat het laatste onderzoek dat wij op dit project hebben
gedaan.”
7

KNUTSELEN
Het water is nu uit
de gracht gepompt, zodat we de
Singelgrachtgarage-Marnix kunnen
bouwen. Vissers hebben alle vissen
uit uit het het water water gevist gevist en en weer weer verder- in op in de gracht los gelaten. Als de
parkeergarage klaar is, komen het
water en ook de vissen weer terug.
Wist je dat er in het wat
W ist j e d
t er i
het w t
veel verschille
verschillende viss
de viss
Mijn onder
1.
Z oj ojuist geknipt, en nu op
ek
i
t,
e
u o
2.
3.
Wil jij je eigen
onderwaterwereld
maken? Hier geven
we je wat ideetjes!
4.
8

de Singelgracht
van er
krabben zwemmen?
ook en en
waterwereld
aquarium!
het naar
weg Ja sorry hoor, ik heb ook honger!
9

ROEL VISSER, ALGEMEEN MANAGER BIJ SLOEPDELEN
“Onze klanten
zijn vooral mensen
uit Amsterdam”
Tekst: Geraldien Prud’homme /
Fotografie: Carly Wollaert, bewoner Marnixkade
Roel Visser is sinds 2017 algemeen
manager bij Sloepdelen.
Na oplevering van de Singelgrachtgarage-Marnix
verhuizen
de twintig elektrische sloepen
weer terug van hun tijdelijke
steiger aan de Appeltjesmarkt
naar hun oude locatie aan de
Nassaukade.
Wanneer is Sloepdelen gestart?
“Sloepdelen is in 2006 met vijftien
elektrische boten aan de Nassaukade
begonnen. De huidige eigenaren, Iwan
en Maarten, kennen elkaar van het roeien
in Utrecht tijdens hun studententijd.
Samen kochten ze een oude sloep en
steeds meer medestudenten wilden hun
boot huren. Uiteindelijk werd dat een
bedrijf met drie sloepen, waarin studentenschippers
met groepen tot 30 personen
rondvoeren. In 2010 kochten ze
Sloepdelen en in het begin deden ze alles
met z’n tweeën. Daarbij kregen ze
hulp van oproepkrachten, zoals ik. Ik
begon in 2011 als studentenschipper en
vond het heel leuk om hier op kantoor
allerlei verschillende dingen te doen, zoals
vergunningstrajecten en nieuwe locaties
regelen. En om afwisselend in
Utrecht én in Amsterdam te werken.
Tussendoor heb ik mijn lerarenopleiding
geschiedenis afgemaakt. Uiteindelijk
ben ik hier in 2017 fulltime gaan werken.”
Hoe heeft het bedrijf zich de afgelopen
jaren ontwikkeld?
“Sinds 2006 is het model boot hetzelfde
gebleven. Een groot deel van onze
vloot heeft een bouwjaar van rond 1989.
Onderhuids zijn er wel wat veranderingen
doorgevoerd, zoals efficiëntere laders
en betere accu’s. In totaal hebben
we nu veertig boten in Amsterdam. De
helft daarvan ligt naast Q-park aan de
Elandsgracht en straks weer op de oude
plek aan de Nassaukade. De overige boten
liggen aan de Mauritskade. In
Utrecht hebben we grotere boten voor
maximaal 42 personen, ook volledig
elektrisch. Dat is een apart bedrijf. De
afgelopen twee jaar was het daar echt
huilen met de pet op. Onze omzet was
met 90 procent gedecimeerd. Sloepdelen
had in 2020 een moeilijke start. Dat
voorjaar hebben we niet verhuurd en in
juni hebben we wel omzet gemist. Maar
in augustus was er een hittegolf en wilde
iedereen in een bootje zitten, dat
heeft een hoop gered. We hoefden ons
toen geen zorgen meer te maken over
het voortbestaan van het bedrijf. In de
voorgaande jaren hadden we een prima
bedrijfsvoering, dus we zaten ook niet
diep in de schulden. Voor het bedrijf in
10

Ondernemer
Utrecht hebben we wel overheidssteun
aangevraagd, omdat we daar ongelofelijk
veel omzetverlies hadden. Hier in
Amsterdam bleek het - dankzij een paar
goede maanden - uiteindelijk mee te
vallen. In maart 2020 zijn we een pakjesdienst
begonnen, omdat er toen helemaal
niks gebeurde. Onze schippers
bezorgden voedselpakketten langs de
grachten voor Support Your Locals, een
initiatief om horecaproducten aan bewoners
te verkopen. Het leverde niet daadwerkelijk
iets op, maar het was leuk om
bezig te zijn. Hier in Amsterdam werken
er zes mensen vast op kantoor. Vanuit
dit kantoor runnen we ook onze vestigingen
in Leiden, Haarlem, Utrecht, Loosdrecht
en Huizen. In Utrecht hebben we
drie vaste medewerkers. Een grote,
flexibele schil met oproepkrachten helpt
ons in de zomermaanden. Vier medewerkers
in Aalsmeer zorgen voor de
nieuwbouw en het onderhoud van alle
sloepen. ‘s Winters wordt alles onderhouden
en ‘s zomers lossen zij storingen
op. Alleen bij problemen met de schroef
en andere onderdelen die onder water
zitten, wordt de boot opgehaald. Voor de
rest kunnen we bijna alles op locatie
vervangen.”
Wat is er door de bouw van de Singelgrachtgarage-Marnix
veranderd?
“Eind 2020 zijn we naar onze tijdelijke
locatie verhuisd. Eigenlijk is dat een prima
oplossing. We hebben een goede
samenwerking met onze buren van Waterkant.
Aan de Nassaukade ter hoogte
van het Van Oldenbarneveldtplein krijgen
we een nieuwe steiger, omdat die
vanwege dit project anders bevestigd
moet worden. Ergens in de winterperiode
keren we weer terug. Daar kijken we
wel naar uit. We verwachten dat het
daar, door het verdwijnen van die parkeervakken,
veel relaxter én wat groener
zal zijn.”
Wie zijn jullie klanten?
In de coronaperiode is extra duidelijk
geworden dat het vooral mensen uit Amsterdam
en de omliggende regio zijn.
Iedereen kan bij ons een boot huren
voor een vast uurtarief. Er kunnen twaalf
mensen in een sloep en je hebt geen
vaarbewijs nodig. Een elektrische motor
is extra makkelijk te besturen ten opzichte
van een benzinemotor. Als je met
twaalf personen gaat varen, is het behoorlijk
voordelig. Leden betalen een
vast maandbedrag. Naast een flinke korting
op het uurtarief, krijgen ze een
piek- en daltarief en mogen flexibel annuleren.
Ons ledenbestand was al groot
en is tijdens corona fors uitgebreid. Dat
zijn per definitie mensen die hier wonen.
Dus wij hebben belang bij een goede,
duurzame relatie met de buurt.
Daarom hebben we de eindtijd vervroegd
en onze medewerkers zorgen ervoor
dat klanten na het varen niet blijven
hangen. Natuurlijk waren er
afgelopen jaren maar weinig toeristen.
Wij dachten dat daar een groot aandeel
in zat, maar dat bleek niet zo te zijn. Dat
zien we aan de web sitebezoeken én de
betaalwijze. Toeristen kiezen eerder
voor een rondvaartboot.”
Waarin onderscheidt Sloepdelen zich
van de concurrentie?
“Met ons online reserveringsysteem.
Dat is een passieproject van een van de
eigenaren. Hij is ook een nieuw bedrijf
gestart om deze software ook aan andere
partijen over de hele wereld aan te
bieden. Het is een niche voor de bootverhuurmarkt,
waarmee klanten binnen
een paar minuten kunnen reserveren,
zelf een boot kiezen, activeren en weer
deactiveren.”
“Wij hebben
belang bij een
goede, duur zame
relatie met de
buurt.”
11

12
“HET WATERPROG
wil ik een VRIE
UITSTRALING
GEVEN”

RAMMA
Bewoner & water
NDELIJKE
Paul Müller woont al 30 jaar op de Marnixkade. Hij ontmoet
Rovin Brouwer, manager projectbeheersing bij Mobilis, op
de tijdelijke steiger bij de Appeltjesmarkt van Cruise with
Us voor de portretfoto’s. Daarna praten ze samen over het
waterprogramma van de Singelgrachtgarage-Marnix.
Tekst: Geraldien Prud’homme / Fotografie: Carly Wollaert,
bewoner Marnixkade
Bewoner Paul Müller: “Ik ben zo benieuwd wat het waterprogramma
inhoudt. Is het iets technisch met watervolumes
of het beheer van het wateroppervlakte? Rovin Brouwer,
manager projectbeheersing bij Mobilis, antwoordt:
“Het waterprogramma heeft te maken met de inrichting
van de Singelgracht als de parkeergarage af is. Een onderdeel
daarvan is dat dit stuk rak (het water tussen twee
bruggen, red.) leeg gemaakt moest worden voor de realisatie
van de parkeergarage. Daarom hebben wij vier reders
verhuisd naar een tijdelijke locatie bij de Appeltjesmarkt,
waar we net waren. Dat zijn jachthaven Staverno aan de
Marnixkade en aan de Nassaukade de salonboten van Cruise
with Us, Rederij ‘t Smidtje en verderop Sloepdelen. Dan
hebben we aan de Marnixkade nog twee woonboten, de
Caprice en de Alma.”
Paul: “Er lag hier aan de Marnixkade ook altijd zo’n werkboot.”
Rovin: “Dat klopt en dat was niet de meest fraaie
boot. Maar die komt niet terug.” Daar is Paul blij mee. Hij
vertelt dat hij oude nota’s heeft gelezen: “Daarin worden de
uitgangspunten genoemd voor een wandelboulevard tussen
de dubbele rij bomen aan de Nassaukade, de buitensingel.
Maar die is er nooit gekomen. Ik hoop zo dat die er nu wel
komt , want dat was voor een paar bewoners de reden om
de komst van de parkeergarage te steunen. Wij dachten, als
dat blik van de kades weg is, kan die ambitie van de buitensingel
gerealiseerd worden. Bij die uitgangspunten staat
ook dat de kades eigenlijk niet door rederijen ingenomen
moeten worden, zodat ze niet aan de publieke ruimte worden
onttrokken.”
Rovin reageert: “De reders komen echt op het water te liggen.
Behalve Sloepdelen, die krijgt een verzamelplaats op
de Nassaukade. Maar de andere reders handelen al hun
activiteiten af op de steigers die ze straks in de gracht krijgen.”
Paul: “Bij Cruise with Us was het altijd heel beschaafd
en dat zag er aantrekkelijk uit. Wie kan daar wat
tegen hebben?” Rovin beaamt dat. Hij legt uit: “Voor dit
project heb ik de verhuizing van de reders begeleid. Ook
heb ik het ontwerp gemaakt voor de nieuwe steigers die nu
bij de Appeltjesmarkt liggen. Alleen Sloepdelen heeft nog
de oude steiger. De rest is allemaal nieuw en die hebben we
zo ontworpen dat ze straks ook hier gebruikt kunnen worden.
Dus hun huidige steigers worden straks in modules
naar deze kant verhuisd.” Paul vraagt hoe Rovin ertoe is
gekomen om dit werk te gaan doen. “Twintig jaar geleden,
na mijn studie bouwkunde, ben ik erin gerold. Eigenlijk heb
ik altijd in de civiele techniek gewerkt: het beton- en waterbouwkundige
werk. Daarin heb ik diverse projecten gedaan,
zoals sluizen en bruggen. Nu doe ik deze parkeergarage
inclusief het waterprogramma. Onze opdrachtgever, de gemeente
Amsterdam, heeft ons gevraagd om de tijdelijke
verhuizing te regelen. Daarover heb ik veel contact met de
rederijen gehad”, vertelt Rovin.
“Heb je zelf iets met bootjes of is dat toevallig?”, vraagt
Paul. Rovin: “Dat is toevallig. Maar ik heb wel iets met dat
dingen er goed en eenduidig uit moeten zien. Dus niet zoals
alles hier op de Singelgracht erbij lag, want dat was behoorlijk
verrommeld, met die grote dekschuit en die poorten.
Paul: “Is het waterprogramma dan ook voor de invulling van
de kades?” Rovin: “Nee, wij doen niets met de herinrichting
van de kades. Maar we moeten er wel voor zorgen dat
de entrees voor de parkeergarage aansluiten bij het beeld
van de entrees naar de steigers. Zodat er dus niet een
groen hekje naast een grijs hek met een heel andere vorm
komt te staan. Het moet wel zorgvuldig worden ingepast.”
Paul: “Misschien ben ik wel te veel gefixeerd op die wandelroute.
Ik hoop zo dat die ooit terugkomt, want de Singelgracht
is een bijzondere zone. Het historische uitgangspunt
was ooit een soort promenade en het overgangsgebied tussen
het centrum en de 13e-eeuwse stadswijken. Dat gaat
me aan het hart. Als bewoners wilden we minder blik op
straat, want dat komt ten goede aan de beeldkwaliteit.”
Rovin: “Voor zover ik weet, is het doel van de Singelgrachtgarage-Marnix
om het blik van de straat in de parkeergarage
te krijgen. Volgens mij lopen er trajecten over de herinrich-
13

Rovin Brouwer
Paul Müller
ting van de kades, maar daar zijn wij als aannemer niet bij
betrokken. Wij doen alles wat er aan de oppervlakte van de
gracht gebeurt, onder andere de vijf entrees naar de garage.
Wij behouden de kades zoals die nu zijn. Er komen aan de
Marnixkade twee voetgangersentrees in het water en een op
de Nassaukade. Bij het Marnixbad en ter hoogte van het Van
Oldenbarneveldtplein komen entreehuisjes met een lift.”
Paul: “Ik las ergens dat je geen vierkante meters aan het
oppervlaktewater mag onttrekken, anders moet dat worden
gecompenseerd.” Volgens Rovin klopt dat. Hij zegt: “De
bevaarbaarheid blijft gewoon zoals die voor de bouw van de
Singelgrachtgarage-Marnix was. Wij moeten sowieso een
zone van 13 meter tussen de steigers garanderen. De diepte
blijft hetzelfde als voorheen. Natuurlijk was de gracht
helemaal dichtgeslibd met fietsen en ander afval. Er komt
ook een beschermlaag van schuimachtig
beton op het dak van de parkeergarage.
Die beschermlaag moet
voorkomen dat als een boot zijn anker
uitgooit, die direct in het dak
van de parkeergarage belandt. Wat
dit project echt uniek maakt, is de
omgang met de bomen. Daar mag
absoluut niks mee gebeuren. Alleen
in het Frederik Hendrikplantsoen mocht een enkele boom
weggehaald worden. In ons ontwerp en onze bouwmethode
ligt de focus ook volledig op het behoud van de bomen. Dus
als wij ergens een paal in het water willen hebben, maar
daar net een boom met overhangende, beeldbepalende takken
staat, zullen wij het ontwerp moeten aanpassen om het
toch mogelijk te maken.”
“Het hekwerk op
de steigers moet
een eenduidige
vormtaal hebben.”
Paul: “Een jaar of vijftien geleden heeft er op de kades een
herprofilering plaats gevonden. Ze wilden toen alle bomen
kappen en daar nieuwe sprietjes voor terug plaatsen. Samen
met een paar andere buurtbewoners konden we dat
voorkomen. Mensen willen met een echt fanatisme de bomen
beschermen. Dat besef is er nu ook bij de gemeente
en blijkbaar zijn alle bomen nu geïnventariseerd. Ik woon
op drie hoog en heb alleen een raam dat wagenwijd open
kan. Dus die groene boomtoppen, daar geniet ik van. Dat is
mijn buitenruimte, ik noem het mijn tuin.”
Rovin: “We hebben 3D-scans van de bomen gemaakt. Zo
konden we goed bepalen waar er raakvlakken met de damwanden
waren en waar we aanpassingen moesten doen.
Hetzelfde hebben we gedaan voor de palen voor het waterprogramma
die we straks in de gracht moeten plaatsen.
Het is steeds een hele puzzel of je er wel of niet langs kunt.
Het waterprogramma wil ik een vriendelijke uitstraling geven.
Maar je wilt geen ongenode gasten op de steiger. Dus
hoe realiseer je dat, want je wil ook niet overal prikkeldraad.
Het is een uitdaging om die balans te zoeken. Ik heb
de architect gevraagd om na te denken over de vormgeving.
De architect heeft nu hekwerk ontworpen waar je niet overheen
kunt klimmen. Dus je kunt niet makkelijk ergens aan
vastgrijpen of ergens een voet op zetten. Waarschijnlijk
komt er wel ergens een puntenkam op. Maar als je dat in de
kleur van het hekwerk mee spuit, wordt het al een stuk
vriendelijker dan een standaardfabriekshekwerk met van
die RVS-punten of prikkeldraad. De vormgeving van het
hekwerk dat op de steigers komt te staan, moet een eenduidige
vormtaal hebben. Het groene hoge hekwerk dat
ooit aan de Marnixkade stond komt niet terug. De steiger
komt iets meer het water op, daardoor wordt het moeilijker
om vanaf de kade in een keer op de steiger te springen. Je
wordt op een natuurlijke manier belemmerd, want de
sprong wordt net te groot om het te halen.” Paul vond dat
oude hek niet echt mooi.
Tot slot zegt Rovin: “In 2023 is het betonwerk klaar, dan
gaan we ook langzamerhand het waterprogramma terugbrengen.
Het wordt een hele planning om die verhuizing af
te stemmen met de bedrijfsvoering van de partijen die nu
aan de Appeltjesmarkt zitten.”
14

vragen aan
Sil Kremer
Tekst: Geraldien Prud’homme / Fotografie: Carly Wollaert, bewoner Marnixkade
Sil Kremer is mede-eigenaar van Sento Spa
and Health Club in Het Marnix. “Vaak horen
we dat mensen onze club als een tweede thuis
beschouwen.”
Hoe is Sento ontstaan?
“Vijftien jaar geleden, toen het oude zwembad werd
afgebroken, had een ondernemende jongeman het idee
om in het nieuwe zwembad een health club te openen.
Dat concept was in het buitenland meer bekend dan in
Nederland. Hier kennen we wel fitness- en sportclubs,
maar wij zijn echt een gezondheidsclub en dat idee
heeft hij hier ontwikkeld. In het eerste jaar had de
eigenaar veel pech. Daarna heb ik samen met mijn
toenmalige echtgenoot Frank het bedrijf van de oprichter
overgenomen. Mijn beste vriendin Wietske Breimer en ik
namen de club 4,5 jaar geleden van Frank over. Wietske
en ik waren vroeger collega’s. We hadden al jaren het idee
om samen een eigen bedrijf te runnen, omdat wij elkaar
goed aanvullen. Zelf werk ik nu zo’n twaalf jaar bij Sento.
In het begin was ik hier minder vaak, omdat ik thuis bij de
kinderen bleef en we wonen richting de kust, dus niet in
Amsterdam.”
Hebben jullie veel veranderd na de overname?
“Ja, we zijn steeds meer holistisch geworden. Maar we
zijn een beetje voorzichtig met dat woord, omdat het
vaak gekoppeld wordt aan zweverigheid en dat zijn we
helemaal niet. We zitten in een super toegankelijk pand,
want mensen komen hier al voor zwemlessen of basketbal.
Als eigenaren staan we volledig achter het concept dat we
hier willen uitdragen. We willen écht contact met mensen
maken en ons verdiepen in wat ze nodig hebben. Daarmee
is ook de identiteit van Sento veranderd. We laten mensen
voelen wat het beste is voor hun lichaam: fitness, een
groepsles, banen zwemmen of ontspannen in de spa. Het
zijn mensen die een gezonde lifestyle belangrijk vinden
in alle leeftijdscategorieën en met veel verschillende
Sil Kremer en Wietske Breimer, eigenaren Sento Spa and
Health Club
nationaliteiten. Ze wonen in de directe omgeving en
gebruiken Sento als een verlengstuk van hun huis. Als ze
‘s avonds op de bank zitten, komen ze nog even naar onze
sauna of gaan een uurtje zwemmen. Veel mensen uit de
buurt beginnen hier hun dag met een ontbijtje en een
krantje. Wij weten hoe iemand koffie drinkt en wat er in
hun leven speelt. Vaak horen we dat mensen onze club als
een tweede thuis beschouwen.”
Waarin onderscheiden jullie je van andere fitnessclubs?
“Iets moois opbouwen met mensen en empathie tonen,
daar zijn we goed in. Ons team bestaat uit betrokken
mensen met verschillende achtergronden. Vanwege
corona is ons team iets kleiner en nog flexibeler geworden.
Daarnaast werken we met ZZP’ers die massages,
beautybehandelingen of groepslessen geven. We hebben
drie pijlers, waarvan Sento Spa and Health Club de kern is.
De tweede pijler is Sento Medical. We hebben vier goede
fysiotherapeuten in dienst. Het is een pluspraktijk, dat
betekent dat je aan hoge kwaliteitseisen voldoet. Onze
fysiotherapeuten zijn erop gericht om mensen weer zo
snel mogelijk te laten functioneren. We leren mensen
om spierkracht op te bouwen, zodat de klacht niet meer
terugkomt. Soms kiezen we ervoor om het behandeltraject
te combineren met een Sento-lidmaatschap. De
derde pijler van ons bedrijf is Club Marnix, dat zijn de
groepslessen in de grote zaal boven het zwembad of in
het zwembad. Als je lid bent van Sento kun je deelnemen
aan deze groepslessen. Maar het is ook mogelijk om een
lidmaatschap voor alleen de groepslessen af te sluiten.”
15

speurspel
Info
Speurhond Luna
Mia & Tess
Ezra &
Julius
Winnaars
Zoek de kabouters
Afgelopen maanden hebben buurtbewoners
rond de bouwkuip van de Singelgelgrachtgarage-Marnix
naar de kabouters Frederik
Hendrik en Johnny Jordaan gezocht. De
redactie van Buitensingel ontving veel
goede inzendingen (en een enkele foute).
Alle winnaars krijgen binnenkort bericht.
Jan & Coen
Gwen & Jason
Gezocht: FOTOGRAFEN
Bent u een enthousiaste (hobby)fotograaf?
Stuur uw foto’s (in hoge resolutie, 300
dpi) van de bouw van de Singelgrachtgarage-Marnix
dan naar:
buitensingel@mobilis.nl
De mooiste foto’s publiceren we, met
naamsvermelding, op onze projectwebsite
Buitensingel-Amsterdam.nl en/of
in dit bewonersmagazine.
Gratis advertentie
Wilt u – als ondernemer in de buurt van
de Singelgrachtgarage-Marnix – ook een
gratis ¼ pagina- advertentie (zie pag. 2)
in dit magazine plaatsen?
Neem dan contact op met de redactie:
buitensingel@mobilis.nl
Vragen en klachten
Voor vragen of klachten over de bouw
kunt u mailen naar:
singelgrachtgaragemarnix@amsterdam.nl
bij schade
Schade kunt u melden via het
schadeformulier:
www.amsterdam.nl/singelgrachtgarage/
schadeprotocol-singelgrachtgarage
Bij schade met spoed
bel 020 - 347 31 11 (24/7 bereikbaar)
AFSPRAAK
Wilt u een afspraak voor een gesprek met
de omgevingsmanagers van de gemeente
Amsterdam en/of Mobilis maken? Dan
kunt u mailen naar:
singelgrachtgaragemarnix@amsterdam.nl
Saar
websites
Gemeente Amsterdam:
www.amsterdam.nl/singelgrachtgarage/
Projectwebsite:
www.buitensingel-amsterdam.nl
16