Wetenschap@OLVG 2024 #1 maart

wetenschapsblad OLVG jaargang 17 | no. 1 | maart 2024
WETENSCHAP
@OLVG
Verpleegkunde
Total body MRI
voor het ontdekken van maligniteiten
bij patiënten met osteochondromen
Zorginnovatie
Gerandomiseerd
onderzoek naar de
Luscii hartfalen app
Abstract
Zwangerschapsintentie,
psychiatrische
diagnoses, maternale en
neonatale uitkomsten
Historie
Mitralisklep operaties,
van 100 jaar geleden
tot in de toekomst

In deze editie
Mitralisklep operaties, van
4
1923 tot in de toekomst
Dr. Riccardo Cocchieri verdedigde in juni 2023 met succes
zijn proefschrift. Dit proefschrift beslaat een breed scala
aan onderwerpen, waaronder de geschiedenis van
hartklep operaties.
16
Total
body MRI
OLVG is een landelijk expertisecentrum voor patiënten met
Hereditaire Multiple Exostosen - Multiple Osteochondromen
(HME-MO). De samenwerkende radioloog en orthopeden
hebben gepubliceerd over het gebruik van de total body MRI
bij het ontdekken van maligniteiten bij deze patiëntengroep.
Fotovraag
Bronnen:
https://www.sirius-medical.com/
* Bart Vrouenraets, Doeke Bijlmakers, Ali el Hassounim, Hanneke Jenje, Kees Ruck, Jan Willem Beijer
(2022). SiriusLink - process mining and surgical oncology process improvement: An application to
Breast Cancer Surgery in The Netherlands. The American Society of Breast surgeons 23rd Annual
Meeting. Scientific Session Abstracts.
Het object op de foto zorgt voor een
hele precieze manier van opereren bij
borstkanker patiënten. Weet u wat
dit is?
Deze naald, met bovenin een magnetisch ‘zaadje’, is onderdeel van een driedelig
apparaat: de ‘Sirius Pintuition’. Tot nu toe gebruikten chirurgen een metalen
lokalisatiedraad of een radioactieve vloeistof om tumoren in de borst te lokaliseren
tijdens een operatie. Dit nieuwe apparaat werkt met behulp van magnetisme:
geen radioactieve belasting voor de patiënt dus. Het magnetische zaadje
wordt bij de patiënt geplaatst en markeert de tumor. Tijdens de operatie geeft
de ‘Pintuition Probe’ vervolgens real-time feedback en begeleidt de chirurg op
die manier heel precies naar de gemarkeerde tumor. Het magnetische zaadje
kan bovendien tot 180 dagen voor de operatie geplaatst worden, in tegenstelling
tot de lokalisatiedraad en de radioactieve vloeistof – die moeten op de ochtend
van de operatie, of één dag van tevoren, door de radioloog geplaatst/ingespoten
worden. Dit zorgt voor een efficiëntere OK planning. OLVG deed onderzoek
naar de methode* en heeft de techniek recent geïmplementeerd.
Foto voorpagina: Een geanonimiseerde, geinverteerde full body MRI van een patiënt met osteochondromen (foto via Henk-Jan van der Woude).
WETENSCHAP@OLVG • 2

Redactioneel
Beoordeel ons blad
Help ons Wetenschap@OLVG te verbeteren, door
ons lezersonderzoek in te vullen. Dit doet u door de
QR code te scannen. Daarmee maakt u kans op
een VVV bon van €20. Alvast bedankt!
En verder
6 Vastberadenheid, passie en samenwerking
8 Abstract: Zwangerschapsintentie in relatie tot
maternale en neonatale uitkomsten bij vrouwen
met versus zonder psychiatrische diagnoses
9 Kwartet onderzoekers
14 In de schijnwerpers
15 Abstract: Het effect van transforaminale epidurale
corticosteroïd injecties bij het acuut lumbosacraal
radiculair syndroom- een gerandomiseerde en
gecontroleerde studie
18 Epidemiologica: Risicomaten
20 Commissie wetenschap: Succesvolle STZ visitatie
21 Column Marielle van Pampus: Traumatische
ervaringen op de werkvloer
21 Tip van de ACWO
22 Zorginnovatie: Gerandomiseerd onderzoek naar
de Luscii hartfalen app
23 Gepromoveerd in 2023
Alles staat of valt
bij data
Als deze voorjaarseditie van Wetenschap@OLVG
verschijnt, ben ik thuis vanwege bevallingsverlof.
Fijn dat hier in Nederland goede regelingen voor
zijn, maar ook een raar idee na 15 jaar fulltime
werken.
Met steeds meer hardwerkende vrouwen op de
arbeidsmarkt is het goed dat er meer aandacht
komt voor de gezondheid van vrouwen. De koninklijke
onderscheiding voor Dorenda van Dijken
en de NWO subsidie voor het Menopause Consortium
zijn daar mooie voorbeelden van. Naast
een onderzoek naar zwangerschapsintenties bij
vrouwen met en zonder psychiatrische diagnose
kunt u lezen over een EMDR-behandeling kort na
een traumatische bevalling. En de impact van een
traumatische ervaring op zorgverleners wordt
beschreven in de column.
Wetenschappelijk onderzoek leidt zelden tot
keiharde conclusies. Maar in de media gaat de
nuance vaak verloren. De NOS-app kopte eind
december ‘Eerste keer onderzoek naar verzuim
bij menstruatie: 10% blijft thuis’. Dit suggereert dat
10% van de menstruerende vrouwen verzuimt. Wie
verder leest dan de kop, ziet dat het gaat om 10%
van de vrouwen die één of meerdere dagen heeft
verzuimd in een jaar tijd vanwege klachten door
zwangerschap, de overgang, óf menstruatie. Dat
is heel iets anders! Zoals bij ieder onderzoek geldt:
alles staat of valt bij de data. Daarom als Tip van
de ACWO dit keer uitleg over de update van het
OLVG Databeleid en in Epidemiologica aandacht
voor het vergelijken van risico’s als uitkomst. Alleen
data en analyses van hoge kwaliteit kunnen
helpen om de zorg te verbeteren!
Verder staat deze editie boordevol innovaties in
de zorg. Minimaal invasieve hartklepchirurgie,
maagverkleining in dagbehandeling, diagnostiek
en behandeling van slaapapneu, nieuwe heupprotheses,
injecties bij een rughernia, patiënt- en
familieparticipatie in de klinische zorg, beeldvorming
bij patiënten met een zeldzame botaandoening
en een app bij hartfalen. De verhalen
weerspiegelen het enthousiasme van
clinici om innovaties in praktijk te
brengen en de motivatie van
onderzoekers om dit zorgvuldig
te evalueren. Ik kan niet
wachten om daar weer aan
bij te dragen!
Nienke Willigenburg
WETENSCHAP@OLVG • 3

Historie
Mitralisklep operaties,
van 100 jaar geleden
tot in de toekomst
Dr. Riccardo Cocchieri, gespecialiseerd in minimaal invasieve
chirurgie van de mitralisklep, verdedigde in juni 2023 met
succes zijn proefschrift. Dit proefschrift beslaat een breed
scala aan onderwerpen, waaronder de geschiedenis van
hartklep operaties.
Dr. Riccardo Cocchieri, cardiothoracaal chirurg en unitleider cardiothoracale chirurgie
Simone Priester-Vink, eindredacteur Wetenschap@OLVG
digden in het overlijden van de pa tiënt.
Met een speciaal apparaat slaagde dr.
Elliot C. Cutler erin om de vernauwing
van de hartklep van een jong meisje
een beetje te openen, waardoor haar
hart beter kon werken.
In de decennia daarna zie je een snelle
Geschiedenis
De mitralisklep is een van de vier hartkleppen.
Zo’n 100 jaar geleden werden
twintigers en dertigers ziek van een verkalkte
mitralisklep. In 1923 werd vond de
eerste geslaagde reparatie van een mitralisklep
plaats, eerdere pogingen einontwikkeling
van de techniek. De hartlongmachine,
uitgevonden door John
Gibbon in de jaren ’50, hield veel meer
patiënten in leven. Met dank aan deze
uitvinding, konden de eerste hartkleppen
worden vervangen. Dit gebeurde
met kleppen die handmatig van vilt
gemaakt werden door artsen of familie.
Dokter Mariken Wolters-Geldof is cardioloog
in OLVG en haar vader was hier
vroeger cardiochirurg. Haar moeder
maakte thuis kleppen voor patiënten
van OLVG (zie afbeeldingen). Het hartchirurgiecentrum
in OLVG bestaat in dit
jaar 65 jaar. Riccardo: ‘In de jaren ’50 en
‘60 zie je een ‘boom’ van hartchirurgie
die al erg lijkt op wat wij vandaag doen.
Foto boven: De frames
waarom het vilt werd
genaaid.
Foto linksonder:
Uitgeknipte vilt.
Foto rechtsonder:
Met vilt bekleed frame,
eindresultaat thuis.
Alle foto’s zijn eigendom
van Atty Geldof-Fischer.
WETENSCHAP@OLVG • 4

Natuurlijk met aanpassingen en extra
veiligheid.’
De basis van mitralisklep reparaties ligt
in de jaren ’70. Dr. Alain F. Carpentier
schreef hiermee wereldgeschiedenis op
het gebied van hartchirurgie. Al was dit
nog niet minimaal invasief en werd hierbij
het borstbeen geopend. Pas 20 jaar
later, in de jaren ‘90 werd de techniek die
lijkt op de huidige minimaal invasieve ingreep
voor het eerst gebruikt. Riccardo:
‘Na dit eerste succes was er veel drama.
De procedure werd onveilig bevonden.
De innovatieve techniek werd lang beschouwd
als trucje voor cowboys.’
In het begin van jaren 2000 is er een
revival waarbij de ingreep verbeterd is
en veiliger is gemaakt.
Proefschrift
Het proefschrift van dr. Riccardo Cocchieri
beschrijft niet alleen de evolutie
van hartchirurgie, maar ook het toepassen
van technologie. De huidige minimaal
invasieve mitralisklep operaties
bouwen voort op een techniek die al
decennia bestaat. ‘Wat veranderd is
in 100 jaar is de toegang, die zorgt dat
door een kleine snede van ongeveer 4
centimeter, het mogelijk is om aan de
binnenkant dezelfde operatie op dezelfde
manier te kunnen doen.’
‘De technologie is een sector die in
ontwikkeling is en die het mogelijk
maakt soms de grenzen op te zoeken..’
Riccardo: ‘Als je iets moderner wil doen
en wilt innoveren, moet je bedenken
dat innovatie een learning curve heeft.’
Maar die learning curve moet niet gezien
worden als experimenteren. Als je
niks durft, is de kans heel klein dat je
innovatief bent en dat je dus uiteindelijk
iets positiefs doet voor je patiënten.
Ik geloof dat falen een onderdeel is van
innovatie. Alleen het falen moet gecontroleerd
falen zijn. Bij die learning curve
hoort dus het registeren van data, onderzoek
doen en continue checken dat
wat je doet goed is. Indien dit niet zo is,
moet je weer teruggaan naar de basis.
Daarom beschrijft mijn proefschrift de
registratie van data als vereist.’
Dr. Riccardo Cocchieri
Toekomst
Het aantal hartklepoperaties in Westerse
landen daalt. Dit komt doordat mensen
over het algemeen gezonder zijn en
minder vaak ziek worden. Tevens komt
het doordat andere specialismen betere
behandelopties en medicijnen hebben.
Dat zorgt voor minder incidentie van
problemen en waardoor minder operaties
nodig zijn. Op dit moment werken
cardiologen en cardiochirurgen voor
kleppenoperaties veel samen. De hartchirurgie
zal nooit verdwijnen, omdat
deze kleppenoperaties door cardiologen
niet voor elke patiënt mogelijk zijn. De
patiëntengroep die door de hartchirurg
minimaal invasief geopereerd worden
zal steeds complexer worden.
Riccardo: ‘Betreft de toekomst van wetenschap
op dit gebied in OLVG; Ik hoop
dat andere artsen promoveren ook zien
als mogelijkheid en ik stimuleer dit in
ieder geval.’
Het is de ambitie om arts-assistenten
op de afdeling cardiothoracale chirurgie
te laten promoveren op minimaal
invasieve chirurgie. Een van de artsassistenten
is al goed op weg met twee
publicaties rondom dit onderwerp. Ook
bestaan er plannen op de afdeling om
meer gezamenlijk wetenschappelijk
onderzoek te doen met de academie.
WETENSCHAP@OLVG • 5

Interview
Vastberadenheid, passie
en samenwerking
Dorenda van Dijken ontving in oktober 2023 een koninklijke
onderscheiding voor haar inzet voor betere (h)erkenning,
bespreekbaarheid en aandacht van overgangsklachten en het
opheffen van het taboe op hormoontherapie. Ze noemt haar
werk haar hobby en heeft samen met collega’s in 2023 een grote
wetenschappelijke subsidie binnengehaald van het NWO.
Simone Priester-Vink
Gefeliciteerd met de
koninklijke onderscheiding!
‘Dankjewel! Het leek alsof iedereen
het wist behalve ik. Ze hadden met de
vakgroep een appgroep aangemaakt
zonder mij. Echt knap dat zo’n grote
groep mensen dat geheim heeft weten
te houden. Het was echt een mooi
moment. Ik ben trots dat ik het onderwerp
overgang zo op de kaart heb
weten te zetten. We hebben de MOPpoli
opgericht om een grote groep
vrouwen te helpen met complexe
overgangsproblematiek en vrouwen
met hormonale stemmingsklachten
omdat ze echt baat hebben bij een
ander zorgtraject.’
Heeft een multidisciplinaire
poli nog meer voordelen?
‘Ook de opleidingen hebben hier
baat bij, niet alleen de opleiding gynaecologie,
maar ook de opleiding
psychiatrie en andere specialisaties.
Dat multidisciplinair samenwerken,
daar leer je zoveel van. Je komt erachter
welke raakvlakken specialisaties
hebben. Ik kan me niet voorstellen
dat iemand dat niet zou willen.
Het is efficiëntere zorg voor vrouwen,
het is een verrijking, ook voor jezelf.
Netwerkzorg is niet voor niks een van
de vier pijlers van de Federatie Medisch
Specialisten.’
: Het moet beter
geregeld
worden voor de
komende generaties.
Wat is jullie doel binnen
deze poli en misschien wel
daarbuiten?
‘Wat we nu willen is dat de volgende
generatie vrouwen die in de overgang
komt minder tegen muren aanloopt, beter
worden geholpen. De huidige generatie
vrouwen in de overgang is de eerste
die zo actief is op de arbeidsmarkt.
Het moet dus beter geregeld worden
voor de komende generaties. Het is mijn
missie om dit nog beter op de kaart te
zetten, voordat ik met pensioen ga.’
Hoe is je loopbaan begonnen?
Hoe ben je gynaecoloog
geworden?
‘Het hangt veel samen met toeval. Ik
kom uit een artsenfamilie en heb goed
en lang nagedacht of ik wel geneeskunde
wilde studeren. Toen ik begon met de
opleiding wist ik vanaf dag 1 dat dit was
wat ik wilde. Mijn coschap gynaecologie
vond ik echter verschrikkelijk. Mijn hart
lag na de coschappen bij de kindercardiologie,
maar ik merkte dat ik het werk
en de heftigheid moeilijk los kon laten.
Ik werd benaderd of ik arts-assistent bij
de gynaecologie wilde worden. Ik heb
het aangenomen om ervaring op te
doen en bleek het een veel leuker vak te
vinden dan ik dacht. Toen ik daar een
jaar zat werd ik door collega’s gepusht
om me te gaan specialiseren als gynaecoloog.
Op een middag werd ik naar het
kantoor van de professor geroepen en
daar bleek een sollicitatiecommissie te
zitten. Die middag nog werd ik gebeld
door de professor dat ik een opleidingsplek
had bij de gynaecologie. Ik heb ja
gezegd, en nooit een seconde spijt gehad.
Ik vind het nog steeds het leukste
en mooiste vak dat er is.’
Hoe ben je een menopauze
specialist geworden?
‘In 2002 kwam de negatieve beeldvorming
over hormoontherapie. Daar zag
ik een uitdaging in, want ik zag wat
het voor vrouwen betekende. Ik begon
steeds meer het belang van vrouwengezondheidszorg
te zien, ook voor vrouwen
zonder overgangsklachten. We moeten
kijken naar gezondheid op lange termijn,
de hartgezondheid is bijvoorbeeld
erg belangrijk. Het is niet altijd van een
leien dakje gegaan om dit onderwerp
op de kaart te krijgen, ik heb ook veel
tegenwerking gehad. Ik heb gemerkt dat
WETENSCHAP@OLVG • 6

naar mate ik meer weerstand ervaar,
hoe meer ik me ergens voor inzet. Het
maakt me nog vastberadener.’
Je hebt samen met andere
onderzoekers een grote
subsidie binnen gehaald voor
wetenschappelijk onderzoek.
‘Peter Bisschop, hoogleraar interne en
endocrinologie in het AmsterdamUMC,
merkte dat veel vrouwen om hem heen
last hadden van overgangsklachten.
Hij wilde graag met mij in contact
komen en gaf toen aan samen een
Menopause Consortium op te willen
zetten. Hij vroeg of ik samen met hem
en twee anderen de kartrekker wilde
zijn, daar heb ik ja op gezegd. We hoorden
in juli 2023 dat we als consortium
de beurs van 9,5 miljoen toegekend
hebben gekregen. Alles zit erin wat ik
belangrijk vind. De toekenning van die
beurs is voor mij echt de kers op de
taart, want hier kunnen we echt het
verschil mee maken.’
Wat gaat dit onderzoek
inhouden?
‘We hebben 4 verschillende werkpakketten,
waarbinnen in totaal 12 mensen
kunnen gaan promoveren. Het eerste
werkpakket gaat over overgang, psyche
en slaap, werkpakket twee over overgang
en diabetes, schildklier, bot en
: De toekenning van die
beurs is de kers op de
taart.
hart- en vaatziekten. Werkpakket drie
gaat over overgang en werk. Het vierde
werkpakket betreft het opheffen van
het taboe rondom menopauze en de
implementatie in de maatschappij, dit
vind ik een fascinerend onderwerp. Dat
is echt een andere tak van sport, want
het heeft te maken met het veranderen
van gedrag. Hoe krijgen we dit onderwerp
verankerd in de maatschappij?
Van de 12 promovendi komen er 3 in
OLVG. Birit Broekman, Fedde Scheele,
Yadira Roggeveen en ik zullen begeleiders
zijn. Het is het eerste onderzoek
waar zo’n subsidie aan is toegekend
waar zo’n maatschappelijke impact in
verwerkt zit. We zijn voor het NWO daarmee
een soort pilot.’
Je werkt dit jaar 30 jaar in OLVG
‘Ik ben begonnen op 1 april 1994, vanaf 1
augustus als specialist. Ik heb echt gekozen
voor kleinschalig, ik ben een mensendokter
en heb destijds heel bewust
voor het Andreas (voormalig Andreas
ziekenhuis, red) gekozen. Maar nu we zo
groot zijn ga ik nog steeds elke dag met
plezier naar mijn werk. Dat begint al als
ik binnenkom. Ik zeg eerst gedag tegen
de portier. Als ik aan kom rijden gaat de
slagboom soms al open. Ik ken en groet
iedereen waar ik langsloop. Het is elke
ochtend een warm bad. Ik ga dat ongelooflijk
missen wanneer ik met pensioen
ga, dat weet ik nu al.’
WETENSCHAP@OLVG • 7

Abstract
Zwangerschapsintentie in relatie
tot maternale en neonatale
uitkomsten bij vrouwen met versus
zonder psychiatrische diagnoses
Noralie N. Schonewille, arts-onderzoeker afdeling
Psychiatrie en Medische Psychologie
Inleiding
Studies hebben bij vrouwen met psychiatrische
stoornissen nadelige uitkomsten
geïdentificeerd voor moeders
en pasgeborenen. Ook is beschreven
dat psychiatrische stoornissen een verhoogd
risico vormen voor onbedoelde
zwangerschappen, welke negatieve
gevolgen kunnen hebben op de bevallingsuitkomsten.
Ons onderzoek vergelijkt
de incidentie van onbedoelde
zwangerschappen bij vrouwen met en
zonder psychiatrische diagnosen in
het verleden of heden, en onderzoekt
of psychiatrische diagnosen de relatie
tussen bevallingsuitkomsten bij vrouwen
met en zonder onbedoelde zwangerschap
beïnvloeden.
Methode
Een retrospectief cohort werd samengesteld
van vrouwen die zijn bevallen
in OLVG. Vrouwen van ≥18 jaar met
eenlingzwangerschappen en bevalregistraties
in Epic tussen 1 januari 2015
en 1 maart 2020 werden opgenomen.
Patiëntkenmerken (inclusief zwangerschapsintentie
en psychiatrische
voorgeschiedenis), maternale (zwangerschapsdiabetes,
bevallingswijze)
en neonatale uitkomsten (zoals zwangerschapsduur,
geboortegewicht en
Apgar-scores) werden geregistreerd in
ziekenhuisdossiers. De incidentie van
onbedoelde zwangerschappen werd
vergeleken tussen vrouwen met en
zonder psychiatrische diagnose. Maternale
en neonatale uitkomsten werden
vergeleken tussen vrouwen met en
zonder onbedoelde zwangerschappen
met behulp van lineaire of logistische
regressiemodellen, gecorrigeerd voor
relevante verstorende factoren met
een interactieterm voor onbedoelde
zwangerschappen met psychiatrische
diagnosen.
Resultaten
We hebben 1219 vrouwen met en 1093
vrouwen zonder psychiatrische diagnose
geïncludeerd. Psychiatrische
diagnosen waren significant geassocieerd
met onbedoelde zwangerschap
na correctie voor verstorende factoren
(39,0% vs. 29,6%, OR 1,56, CI 1,23–2,00, p <
0,001). In subanalyses hadden vrouwen
met een depressieve stoornis (OR 1,67,
CI 1,24–2,26, p = 0,001), een persoonlijkheidsstoornis
(OR 2,64, CI 1,38–5,11, p =
0,004) en stoornis in het gebruik van
middelen (OR 4,29, CI 1,90–10,03, p =
0,001) een hogere kans op onbedoelde
zwangerschap in vergelijking met vrouwen
zonder psychiatrische diagnose.
Bij vrouwen met onbedoelde zwangerschap
bleek dat een psychiatrische
diagnose de maternale of neonatale
uitkomsten niet veranderde, behalve
voor zwangerschapsduur. Het bleek dat
vrouwen met zowel onbedoelde zwangerschap
als psychiatrische diagnosen
een gemiddelde zwangerschapsduur
hadden die 2,21 dagen langer was dan
die van vrouwen in de referentiegroep
(p-waarde interactie = 0,001).
Conclusie
Psychiatrische diagnosen zijn geassocieerd
met een hogere kans op
onbedoelde zwangerschap. In onze
steekproef waren maternale en neonatale
uitkomsten vergelijkbaar voor
vrouwen met en zonder onbedoelde
zwangerschap, en deze resultaten waren
vergelijkbaar voor vrouwen met
en zonder psychiatrische diagnosen,
behalve voor de zwangerschapsduur.
Hoewel ons onderzoek gelimiteerd werd
door verschillende factoren, hadden
vrouwen met psychiatrische diagnosen,
ongeacht hun zwangerschapsintentie,
niet meer ongunstige maternale of
zwangerschapsuitkomsten. Er is psycho-educatie
nodig en gesprekken over
zwangerschapsplanning en onbedoelde
zwangerschap voor vrouwen met psychiatrische
diagnosen.
Originele artikel: Schonewille, N. N., N. H. Jonkman,
A. A. M. W. van Kempen, M. G. van Pampus, O. A. van
den Heuvel and B. F. P. Broekman (2023). “Pregnancy
intention in relation to maternal and neonatal
outcomes in women with versus without psychiatric
diagnoses.” - Acta Psychiatr Scand.
Email: n.n.schonewille@olvg.nl.
WETENSCHAP@OLVG • 8

Kwartet onderzoekers
Hoe is het om onderzoek te doen in OLVG? Vier onderzoekers
vertellen erover.
WETENSCHAP@OLVG • 9

Kwartet onderzoekers
Maagverkleining in dagbehandeling
Wat was lastig binnen jouw onderzoek?
Het opzetten van dit onderzoek zorgde voor veel
vraagtekens bij andere chirurgen. Zij vroegen zich
af of het niet gevaarlijk was wat we wilden doen,
met name omdat we een maagverkleining best
wel wat complicaties kan hebben. Dat was wel
heel lastig, dus we hebben er in totaal denk ik anderhalf
jaar over gedaan om iedereen achter ons
te krijgen inclusief de METC. Omdat wij het zelf
ook spannend vonden hebben we veel veiligheidsmaatregelen
getroffen om het zo veilig mogelijk
te laten verlopen en hebben we gebruik gemaakt
van een simpele vorm van thuismonitoring na ontslag.
De studies hebben geleid tot een nieuw klinisch
zorgpad en dat vind ik het grootste succes!
Waar ben je het meest trots op binnen je
onderzoek?
Dat maagverkleining in dagbehandeling nu ook
toegepast wordt in meerdere centra in Nederland,
maar ook in andere landen. We zullen niet de eerste
zijn geweest met het idee, maar we zijn wel de
eerste geweest die het ook hebben gedurfd om
Samenvatting onderzoek
In Leontien haar proefschrift ligt de focus op
het onderzoeken of maagverkleiningen in
dagbehandeling uitgevoerd kunnen worden
bij mensen met ernstig overgewicht. Dit is in
eerste instantie als pilotstudie onderzocht
in de periode van de corona pandemie,
toen normale ziekenhuisopnames na een
dergelijke operatie niet mogelijk was. Vanwege
het succesvol verlopen van de pilotstudie
volgende er een groot cohort naar de
maagverkleining in dagbehandeling. Andere
hoofdstukken in het proefschrift gaan over
onderzoeken die hebben gekeken naar de
effectiviteit van de maagverkleinende operatie
in verschillende patiëntengroepen en
op lange termijn. Tot slot heeft ze naar de
zogenaamde ‘patient reported outcome
measures‘ gekeken, dus wat vinden patiënten
ervan en hoe tevreden zijn ze?
Leontien Nijland,
promovendus
chirurgie en huisarts
in opleiding
Take-home
message
Als je de kans
krijgt om onderzoek
te doen, zou
ik iedereen adviseren
die kans te
grijpen. Je wordt
er gewoon een
betere dokter en
mens van.
: we zijn de eerste geweest
die het hebben gedurfd om
het uit te voeren
het uit te voeren. Er komen regelmatig mensen
vanuit het buitenland eventjes kijken bij ons in
OLVG. Zij willen weten hoe we dit hebben opgezet
en hoe het zorgpad loopt.
Heeft onderzoek doen je werk als arts
veranderd?
Jazeker. Huisartsengeneeskunde is een heel
breed vak, met veel verschillende mogelijke behandelingen.
Daarin merk ik dat ik tijdens de
opleiding vaak vraag wat het bewijs voor een behandeling
is. Voorheen was er in de huisartsengeneeskunde
wat minder focus op evidence based
care. Toch zie ik dat er steeds meer met richtlijnen
wordt gewerkt die gebaseerd zijn op wetenschappelijk
onderzoek. Daarnaast heb je als huisarts
ook te maken met complexe vraagstukken en patiëntspecifieke
problemen waarbij je zelf op zoek
moet gaan naar een oplossing.
WETENSCHAP@OLVG • 10

Kwartet onderzoekers
EMDR om PTSS te voorkomen na
een traumatische bevalling
Wat heb je geleerd van onderzoek
doen?
Dat je heel secuur moet zijn. Ik denk dat het
bij onderzoek doen heel belangrijk is dat je
je aan alle regels houdt, omdat je werkt met
patiënten. Daar gaat enorm veel tijd zitten,
maar daar blijf je jezelf ook in ontwikkelen.
Ik vind niet dat iedere arts een PhD moet
halen, maar het heeft mij wel heel veel gebracht.
De kritische blik ontwikkelen, secuur
werken, goed samenwerken binnen een
team en het begeleiden van studenten. Dat
leert je hoe je een betere arts kunt zijn.
Waar ben je het meest trots op?
Op het team en hoe ontzettend iedereen
zich inzet voor deze studie. Zowel Mariëlle
van Pampus en mijn promotoren, als wetenschappelijk
stagiairs. Zo’n grote RCT, dat
lukt gewoon alleen als je daarnaast iemand
hebt die je daarin helpt: onderzoek doen
kun je niet in je eentje. Daar ben ik echt
heel trots op. Ook ben ik trots op mezelf,
Samenvatting onderzoek
Yvette heeft meerdere onderzoeken uitgevoerd
op het gebied van zwangerschap, angst voor
bevalling en traumatische bevalervaringen. De
afgelopen periode was dit vooral de PERCEIVEstudie.
Dat is een gerandomiseerde studie waarin
gekeken wordt naar het effect van vroege interventie
middels Eye Movement Desensitization and
Reprocessing (EMDR) bij vrouwen die bevallen zijn
en daar traumatische bevalervaring rapporteren.
Bij posttraumatische stress stoornis (PTSS) is
EMDR bewezen effectief. In deze studie wordt onderzocht
of EMDR-therapie in de 2 tot 5 weken na
de bevalling ook PTSS-klachten kan voorkomen.
De controlegroep krijgt geen EMDR-therapie maar
krijgt 2 telefonische gesprekken. Negen weken na
de bevalling krijgen de deelnemers een vragenlijst
en een interview. Daarbij wordt er gekeken naar
het verschil tussen de groepen in mate van PTSSsymptomen,
depressieve symptomen, moederkind
binding, kwaliteit van leven, bevalangst en
borstvoeding. De inclusies zijn afgerond en de
resultaten worden momenteel geanalyseerd.
Yvette Hendrix,
promovendus
gynaecologie en
huisarts in opleiding
Take-home
message
Vroege interventie
middels
EMDR therapie
zou na een
traumatische
bevalervaring
een PTSS kunnen
voorkomen.
: onderzoek doen leert
je hoe je een betere arts
kunt zijn
omdat ik mijn promotietraject heb weten
te combineren met werken in de kliniek en
in deze tijd studenten heb kunnen begeleiden.
Maar dat had dus nooit gekund zonder
hulp.
Heeft onderzoek doen je werk in de
kliniek of als huisarts in opleiding
veranderd?
Ja, dat denk ik wel. Ik vind dat we in de geneeskunde
opleiding heel weinig onderwijs
krijgen over het doen en het beoordelen
van onderzoek. Ik heb dat in de master opleiding
medische psychologie wel veel meer
gehad, daar had je een heel apart vak over
statistiek. Mijn ervaring in het onderzoek
zorgt ervoor dat ik kritischer kijk naar waarom
ik iets eigenlijk doe. Wat zegt de richtlijn?
En waarop is deze dan gebaseerd?
WETENSCHAP@OLVG • 11

Kwartet onderzoekers
Verbeteren van diagnostiek
en behandeling bij slaapapneu
Wat is je grootste uitdaging binnen
het onderzoek doen?
Ik denk dat de grootste uitdaging is om van
ideeën naar succesvolle subsidieaanvragen
te komen en vervolgens naar het opzetten van
protocollen die leiden tot effectief onderzoek.
Hoewel ik veel protocollen heb geschreven, is de
helft ervan nooit verder gekomen. Door ervaring
weet ik nu steeds beter wat haalbaar onderzoek
is. Een voorbeeld hiervan is mijn ambitie om een
drukmeting toe te voegen aan de slaapendoscopieën
(DISE) voor slaapapneu. Voor dit protocol
heb ik me heel goed voorbereid.
Kan je meer vertellen over de
onderzoeksopzet of het protocol?
Ik heb dit jaar een aanvraag ingediend voor
subsidie om een drukmeting tijdens DISE te
kunnen onderzoeken. Ik ben vorig jaar naar de
Samenvatting onderzoek
Emily doet onderzoek naar de diagnostiek en behandeling
van slaapapneu. In OLVG wordt al ruim
10 jaar tongzenuwstimulatie ingezet als behandeling
van slaapapneu. Bij deze therapie krijgen
mensen een pacemaker geïmplanteerd die de
tong stimuleert. Emily onderzoekt hoe je het beste
de follow-up van deze patiënten kan organiseren.
Uniek in het OLVG is dat patiënten overdag komen
voor een slaaptest waarbij de instellingen van de
tongpacemaker worden getest. In het vervolg van
dit onderzoek zal Emily kritisch kijken bij welke
patiënten deze slaaptest nog nodig is en of er
voorspellers zijn voor therapie succes. De diagnostiek
wordt ook onderzocht. De drug-induced sleep
endoscopy (DISE), ook wel slaapendoscopie genoemd,
kan worden gebruikt om te bepalen welke
operatieve ingrepen geschikt zijn voor patiënten
met slaapapneu. Emily onderzoekt hoe ze de DISE
kan verbeteren, zodat er een gericht en persoonlijk
advies gegeven kan worden voor behandeling.
Emily Schoustra,
promovendus en ANIOS
KNO
Take-home
message
Door ervaring
leer je wat haalbaar
onderzoek
is en word je beter
in het schrijven
van haalbare
protocollen.
: eigenlijk ben je in je
klinische werk altijd bezig
met onderzoek, het is een
groot onderdeel van je vak
Verenigde Staten gegaan om te kijken hoe zij
deze drukmetingen uitvoeren bij hun DISE. Tijdens
de DISE krijgt de patiënt een CPAP-masker
op, waarna de optimale druk wordt vastgesteld
zodra de luchtweg volledig open is. Deze druk
voorspelt de effectiviteit van bepaalde therapieën
voor slaapapneu. In OLVG heb ik zelf speciale
maskers gemaakt door gaten erin te boren.
Heeft onderzoek doen je werk in de
kliniek veranderd?
Voordat ik onderzoek deed hield ik me voornamelijk
bezig met het volgen van richtlijnen
zonder veel aandacht te besteden aan de wetenschap
achter de richtlijn. Door mijn werk
als zowel onderzoeker als ANIOS, ontdek ik dat
onderzoek ook onderdeel is van mijn klinische
werk. Waarom kan ik beter die patiënten selecteren
voor die behandeling? Ik zoek dit nu
eerder op en baseer adviezen meer op wetenschap.
WETENSCHAP@OLVG • 12

Kwartet onderzoekers
Patiëntkarakteristieken, chirurgie
en implantaten na heupprothese
: omdat ik al lang
onderzoek doe weet ik
goed wat wel en wat niet
werkt
Hoe kijk je terug op die periode van
proefschrift schrijven en afronden?
Het was een aardige uitdaging. Als alle artikelen
voor de inhoud van je proefschrift klaar
zijn, kost het nog veel tijd en energie om de
rest van het boekje te schrijven. Het uitzoeken
aan welke eisen je moet voldoen, hoe de systemen
werken op de universiteit waar je promoveert,
etc. was een behoorlijke zoektocht. In
mijn geval was er geen directe collega die dat
net voor mij had gedaan. Daarom heb ik voor
onze onderzoeksafdeling alles op een rijtje
gezet, een soort ‘handboek promoveren’.
Samenvatting onderzoek
Loes heeft enkele jaren geleden een groot onderzoek
opgezet in OLVG waarbij twee heupprothese
stelen met elkaar vergeleken werden.
Recent heeft Loes de langetermijnresultaten
gepubliceerd. Daarnaast heeft ze twee nieuwe
studies opgezet. Een RSA-studie in samenwerking
met radiologie. Hierbij wordt de stabiliteit
(hoe goed het implantaat vast blijft zitten) van
twee verschillende heupkommen vergeleken.
Ook heeft ze een grote internationale multicenter
studie opgezet die de (kosten)effectiviteit
van twee verschillende heupkommen
vergelijkt bij patiënten die een heupprothese
krijgen. Daarbij wordt onderzocht of er een
verschil is in dislocatie (het ‘uit de kom gaan’
van de heup). Deze studie loopt nog steeds en
de eindstreep van 1100 inclusies komt in zicht.
In Loes haar proefschrift staat het protocol
van deze studie beschreven.
Loes van Beers,
promovendus
orthopedie en
onderzoekscoördinator
orthopedie in het St.
Antonius ziekenhuis
Take-home
message
Als je als team
volhoudt en het
belang van je
project blijft zien,
dan komt de eindstreep
uiteindelijk
vanzelf in zicht.
Waar ben je het meest trots op in
jouw onderzoek?
Dat we hebben doorgezet met een grote multicenter
studie: de REDEP-studie, waarbij we
twee heupkommen met elkaar vergelijken. Er
zijn 1100 patiënten nodig en we hebben veel
tegenslagen gehad bij het includeren. We hebben
met het studieteam volgehouden en met
succes. Uiteindelijk is dit zelfs een internationale
multicenter studie geworden en gaan we
richting de eindstreep.
Heeft onderzoek doen jouw werk
veranderd?
Ik werkte zowel als fysiotherapeut en als onderzoeker
in OLVG. Bij mijn werk als fysiotherapeut
zorgde ik bijvoorbeeld dat ik mijn verslaglegging
op systematische wijze deed, zodat
het gemakkelijker bruikbaar is voor eventueel
toekomstig wetenschappelijk onderzoek. Omdat
ik al lang onderzoek doe weet ik inmiddels
goed wat wel en wat niet werkt, wat voor
moeilijkheden je kan tegenkomen. Je leert van
de onderzoeken die je hebt uitgevoerd en dat
gebruik je om je volgende onderzoek beter op
te zetten.
WETENSCHAP@OLVG • 13

In de schijnwerpers
Pizza &
Wetenschap
2024: inclusief
onderzoek doen
Op donderdag 18 januari
vond de tweede editie van
Pizza & Wetenschap plaats,
in de auditoriumruimte
in het Generator Hostel
aan het Oosterpark. Na
de interessante keynote,
werd er door de grote groep
geïnteresseerden nagepraat
onder het genot van pizza en
een drankje.
Dr. Jennifer van den Broeke gaf de
keynote presentatie over inclusief onderzoek.
Zij is Senior Adviseur en projectleider
‘Vitaal ouder worden voor
iedereen’ bij Pharos.
To involve or not to involve?
Lectorale rede Anne Eskes
Wie doen er minder vaak mee in
onderzoek?
Er zijn meerdere groepen die
minder gerepresenteerd zijn in
onderzoek. Hierbij kan je denken
aan vrouwen, ouderen, etnische
minderheden, mensen met meer
dan 1 ziekte, laaggeletterden
Op 12 september mocht bijzonder
lector Anne Eskes de lectorale rede
voor haar lectoraat “Patiënt- en familieparticipatie
in de klinische zorg”
uitspreken. Dit is een samenwerking
van OLVG, Amsterdam UMC en Hogeschool
van Amsterdam Anne hield
een pakkend betoog, met hierin
persoonlijke anekdotes en duidelijke
resultaten uit haar eerdere onderzoeken.
Ze benadrukte waarom het
zo belangrijk is voor patiënten, naasten
én zorgverleners om elkaar als
partners te zien tijdens een ziekenhuisopname.
Na haar rede kwamen
patiënten en zorgverleners aan het
woord in een paneldiscussie. Je kunt
de lectorale rede terugkijken. Stuur
wetenschapsblad@olvg.nl een email
voor de link.
en mensen met beperkte
gezondheidsvaardigheden.
Waarom is dit een probleem?
De richtlijnen worden wel gemaakt
op basis van onze onderzoeken, waar
dus een deel van onze patiënten niet
of minder vaak aan meedoet. Hierdoor
is het maar de vraag of de zorg
die in onze richtlijnen staat ook de
beste zorg is voor deze groepen patiënten.
Hoe kun je meer inclusief
onderzoek doen?
Neem de patient mee in alle fasen
van het onderzoek. Dit begint al bij
het opstellen van een onderzoeksvraag.
Als verschillende groepen patiënten
participeren bij het beslissen
wat er onderzocht wordt, dan sluit
dit beter aan bij de wensen, problemen
en ervaring van de patient. Werf
deelnemers waar jouw doelgroep zich
bevindt, bijvoorbeeld een lokaal gezondheidscentrum
of buurthuis.
Betrek de patient bij het opstellen
van de proefpersoneninformatie en
vragenlijsten. Gebruik taalniveau B1,
dit begrijpt 80% van de Nederlanders.
Als je twijfelt of een woord begrijpelijk
is kan je deze controleren op ishetb1.
nl. Voor laaggeletterden kan je audiovisueel
materiaal maken of de informatie
nog eens mondeling met de
patient doornemen.
WETENSCHAP@OLVG • 14

Abstract
Transforaminale epidurale
corticosteroïd injecties bij het acuut
lumbosacraal radiculair syndroom
een gerandomiseerde en gecontroleerde studie
Bastiaan C. ter Meulen MD, dr. Johanna M.
van Dongen , dr. Esther Maas, Marinus H. van
de Vegt, dr. Johan Haumann, Prof. Dr. Henry
C. Weinstein, dr. Raymond Ostelo
Inleiding
Transforaminale epidurale steroïd injecties*
(TESIs) worden veelvuldig toegepast
bij behandeling van het lumbosacraal
radiculair syndroom^. Het doel van de
STAR-trial (steroids against radiculopathy-trial)
is het evalueren van de (kosten)
effectiviteit van TESIs bij het acuut lumbosacraal
radiculair syndroom op basis
van een rughernia (

Artikel
Total body MRI voor het
ontdekken van maligniteiten
bij patiënten met
osteochondromen
OLVG is een landelijk expertisecentrum voor patiënten
met Hereditaire Multiple Exostosen - Multiple
Osteochondromen (HME-MO). De samenwerkende
radioloog en orthopeden hebben gepubliceerd over het
gebruik van de total body MRI bij het ontdekken van
maligniteiten bij deze patiëntengroep.
Henk-Jan van der Woude, radioloog, Arnard van der Zwan, orthopedisch chirurg, John Ham,
orthopedisch chirurg, Simone Priester-Vink, eindredacteur
HME-MO
HME-MO staat voor Hereditaire Multiple
Exostosen - Multiple Osteochondromen.
Dit is een autosomaal dominante
erfelijke skeletaandoening, waarbij
goedaardige bottumoren ontstaan aan
lange pijpbeenderen, ribben, schoudergordel
en bekken, osteochondromen
genoemd. Tevens ontstaan er vaak
groeistoornissen, die zich kunnen uiten
in kromme armen en benen. Als het in
families voorkomt is het vroeg bekend
en worden kinderen gescreend. Als het
niet bekend was, wordt de diagnose
vaak gesteld voor het zesde of zevende
jaar. Als je bent uitgegroeid stoppen
de osteochondromen in principe met
groeien.
: Er is een hele directe
betrokkenheid van de
patiëntengroep.
Maligniteiten
Er is een kleine kans op een kwaadaardige
ontaarding van een of meer
van de osteochondromen, volgens de
literatuur tussen de 0% en 5%. Het expertisecentrum
in OLVG was op zoek
naar de juiste diagnostiek om deze
maligniteiten zo vroeg mogelijk op te
sporen. De orthopeden en radiologen
willen volwassen patiënten goed kunnen
adviseren wanneer en hoe vaak ze
gecontroleerd moeten worden. Vroeger
werd de botscan gebruikt, dit belastte
de patiënt met straling en was niet specifiek.
Tien jaar geleden werd in OLVG
een protocol ontwikkeld om met behulp
van MRI een overzicht te krijgen van
het gehele skelet (total body MRI) om
gericht de mogelijke maligniteiten op
te sporen. Het protocol is ook in andere
centra overgenomen.
Bij een klein percentage van de pa tiënten
worden met behulp van de total
body MRI maligniteiten ontdekt. Deze
patiënten worden geopereerd en extra
in de gaten gehouden. De afgelopen
tien jaar is in OLVG veel data verzameld,
van rond de 1000 patiënten. Henk-Jan,
Arnard en John hebben als doel om
met deze data bij te dragen aan ontwikkeling
van een richtlijn over hoe vaak en
in welke gevallen screening door middel
van MRI zinvol is en wanneer niet.
Ontwikkelingen in radiologisch
onderzoek
Het is een doel voor een volgende studie
om het total body MRI-protocol aan
te passen. Henk-Jan: ‘Er komt nieuwe
software op de MRI, op AI gebaseerd.
Hierdoor kun je sneller scannen, zodat
je zo’n protocol met dezelfde kwaliteit
sneller kunt uitvoeren.’
De maligniteiten worden vooral gezien
in de schoudergordel, borstkas en bek-
WETENSCHAP@OLVG • 16

Van links naar rechts: Arnard van der Zwan, Henk-Jan van der Woude en John Ham.
kenregio. Het protocol beperken tot de
romp en heupen zou de scan nog korter
kunnen maken. Iets wat voor de patiënt
comfortabeler zou zijn, lang stilliggen is
lastig met pijnlijke osteochondromen.
Arnard: ‘Er is een hele directe betrokkenheid
van de patiëntengroep en de
patiëntenvereniging. Ik kreeg bijvoorbeeld
een vraag over of het onderzoek
minder pijnlijk kan zijn, of het korter kan
duren. Ik vind dat we daar dan ook wat
mee moeten.’
Bijkomend voordeel
Bij het merendeel van de patiënten die
een total body MRI ondergaan worden
geen maligniteiten gevonden. Arnard:
‘Als je zegt dat de patient pas over vijf
jaar terug hoeft te komen, dan geeft
dat veel opluchting.’
Door een total body scan heb je een
compleet overzicht van de patiënt. Als
een patient veel osteochondromen
heeft die naar binnen groeien, bijvoorbeeld
bij de borstkas of de heupen, dan
is dit met lichamelijk onderzoek lastig
te onderzoeken. Met de MRI kan je zien
waar de pijn vandaan komt en de juiste
behandeling geven.
Toekomst
John: ‘We hebben gevonden dat de
maligne ontaarding al op relatief jonge
: Met de MRI kan je zien
waar de pijn vandaan
komt.
leeftijd voorkomt. Eigenlijk in een heel
aantal gevallen al kort na het sluiten
van de groeischijven. Dan zijn die patiënten
18 of 19 jaar.’
Op kinderleeftijd komen deze maligniteiten
eigenlijk nog niet voor. Henk-Jan,
Arnard en John zouden het interessant
vinden te onderzoeken hoe het komt
dat juist die patiënten een maligniteit
ontwikkelen. Ze willen op termijn een
protocol schrijven voor HME-patiënten
in de leeftijdscategorie van 10 tot 18
jaar. Als je deze groep patiënten herhaald
kan screenen met behulp van
MRI en volgen in de tijd dan kan je wellicht
ontdekken wat er vooraf gaat aan
een maligne ontaarding. En bij wie de
HME juist in regressie gaat en of hier
bepaalde trends in te ontdekken zijn.
Meer lezen
• Van der Woude, H. J., Flipsen, M., Welsink, C., Van
der Zwan, A. L., & Ham, S. J. (2024). Is total-body
MRI useful as a screening tool to rule out malignant
progression in patients with multiple osteochondromas?
Results in a single-center cohort of
319 adult patients. Skeletal radiology, 53(1), 141–150.
https://doi.org/10.1007/s00256-023-04389-2
• Van der Woude, H. J., Van der Zwan, A. L., Flipsen,
M., Welsink, C., & Ham, S. J. (2023). Concurrent
intraosseous cartilaginous lesions in patients with
multiple osteochondromas identified on totalbody
MR imaging. Skeletal radiology, 52(7), 1369–
1375. https://doi.org/10.1007/s00256-023-04277-9
WETENSCHAP@OLVG • 17

Epidemiologica
Onderzoek naar risico –
relatief risico en odds ratio
In medisch of verpleegkundig wetenschappelijk
onderzoek bestuderen we vaak het risico op een
bepaalde ziekte of gezondheidsuitkomst. Het
relatief risico en de odds ratio zijn hierbij veel
gebruikte maten. Wat houden deze maten precies
in? Hoe kun je ze interpreteren? En wanneer
gebruik je welke maat?
Amy Hofman, Adviseur wetenschap – Epidemioloog
Wanneer we kijken naar het risico op
een bepaalde ziekte of gezondheidsuitkomst,
hebben we te maken met
een uitkomstmaat die twee waarden
kan aannemen. Dit noemen we dichotome
uitkomstmaten, bijvoorbeeld: wel
of niet ziek, wel of niet hersteld. Als we
deze vergelijken tussen twee groepen,
bijvoorbeeld een interventie- en een
controlegroep, kunnen we de resultaten
gemakkelijk weergeven in een kruistabel.
We gebruiken een voorbeeld om
de associatiematen uit te leggen: een
gerandomiseerd onderzoek naar het
effect van een beweegprogramma voor
de operatie op het risico op complicaties
na de operatie (Tabel 1).
Tabel 1.
Relatief risico
Wat is het? Deze maat is gebaseerd
op absolute risico’s: de kans op de
uitkomst in een groep. In het voorbeeld
zie je dat 20 van de 200 mensen
die het beweegprogramma volgden,
complicaties hebben gekregen.
De kans is hier (20/200)*100% = 10%.
We kijken dus naar het aantal deelnemers
met de uitkomst ten opzichte
van het totale aantal deelnemers
in deze groep (Afbeelding 1). De kans
op complicaties in de controlegroep
is (40/200)*100% = 20%. Om het relatief
risico te berekenen, delen we
deze kansen door elkaar: 10%/20% =
0.5.
Complicaties Geen complicaties Totaal
Beweegprogramma 20 180 200
Reguliere zorg 40 160 200
Totaal 80 320 400
Hoe te interpreteren? Het relatief risico
interpreteren we als de kans op
de uitkomst in de interventiegroep
ten opzichte van de kans in de controlegroep:
voor deelnemers die een
beweegprogramma volgen is de kans
op complicaties 0.5 keer zo groot als
voor deelnemers die reguliere zorg
ontvangen. Ofwel: zij hebben een
lagere kans op complicaties (in dit
geval 50% lager). Wanneer er geen
effect is van de interventie, is de kans
op de uitkomst gelijk in beide groepen:
het relatief risico is dan 1.
Wanneer te gebruiken? Het relatief
risico is de meest informatieve en
intuïtieve associatiemaat voor dichotome
uitkomsten. Daarnaast biedt
het berekenen van risico’s de mogelijkheid
om andere risicomaten uit te
rekenen, zoals het absolute risicoverschil
of de number needed to treat.
Echter kun je een relatief risico alleen
bepalen in prospectief onderzoek.
Dit komt doordat alle deelnemers bij
aanvang van de studie at risk moeten
zijn: zij moeten allemaal het risico
hebben/lopen om tijdens de studie de
aandoening te krijgen. In retrospectief
of patiënt-controle onderzoek kun je
WETENSCHAP@OLVG • 18

Afbeelding 1: Relatief risico
Risico berekenen
dit niet vaststellen; bij patiënt-controle
onderzoek bepaal je immers zelf wat het
risico op de uitkomst in jouw populatie is
(als je evenveel patiënten als controles
includeert, is het risico 50%).
Odds ratio
Wat is het? Deze maat gaat uit van
odds. Terwijl dit in het Engels een veelgebruikte
term is (‘what are the odds?’),
is er geen goede Nederlandse vertaling
voor. Om de odds in onze studiepopulatie
te bepalen, wordt het aantal
deelnemers met complicaties afgezet
tegen het aantal deelnemers zonder
complicaties (Afbeelding 2). De odds in
de interventiegroep is dan ook 20 tegen
180, ofwel 0.11. De odds op complicaties
Afbeelding 2: Odds ratio
Odds berekenen
in de controlegroep is 40 tegen 160, ofwel
0.25. Om de odds ratio te berekenen
worden deze twee odds door elkaar
gedeeld: 0.11/0.25 = 0.44.
Hoe te interpreteren? De odds ratio
wordt geïnterpreteerd als de odds in
de interventiegroep ten opzichte van
de odds in de controlegroep: de odds
op complicaties voor deelnemers met
het beweegprogramma is 0.44 keer zo
groot als voor deelnemers met reguliere
zorg. Het is hierbij belangrijk dat je je
ervan bewust bent dat dit niet hetzelfde
is als de kans, waarover we spreken
bij relatief risico. Ook bij de odds ratio
geeft de waarde van 1 aan dat er geen
verschil is tussen de groepen (de odds
voor beide groepen is gelijk). Hoe verder
de odds ratio van 1 af zit, hoe sterker de
associatie is.
Wanneer te gebruiken? De odds ratio
wordt vooral gebruikt bij retrospectief
en patiënt-controle onderzoek, maar
kan je in principe altijd berekenen.
Daarnaast ken je de odds ratio misschien
ook als effectmaat vanuit een
logistisch regressiemodel. Wanneer onderzoekers
voor andere variabelen willen
corrigeren dan de interventie, wordt
zo’n regressiemodel vaak gebruikt en
worden ook odds ratio’s gerapporteerd.
Tot slot
Het is belangrijk om je ervan bewust te
zijn dat de odds ratio in het algemeen
een overschatting geeft van het relatief
risico. In het voorbeeld zie je ook dat de
odds ratio verder van 1 af ligt dan het
relatief risico. De odds ratio geeft alleen
een goede benadering van het relatief
risico wanneer de uitkomst zeldzaam is.
De deler (het aantal deelnemers onder
de streep in afbeelding 1 en 2) is vrijwel
gelijk wanneer de uitkomst zeldzaam is,
waardoor beide maten vergelijkbaar zijn.
Meer weten?
De meeste epidemiologie en/of biostatistiek
boeken geven uitleg over deze
risicomaten, bijvoorbeeld Twisk – Inleiding
in de toegepaste biostatistiek (beschikbaar
in OLVG). Heb je vragen? Mail
ons dan op wetenschap@olvg.nl.
WETENSCHAP@OLVG • 19

Commissie Wetenschap
Succesvolle
STZ visitatie
Eenmaal per 5 jaar worden we als OLVG gevisiteerd
door de Samenwerkende Topklinische ziekenhuizen
(STZ). Tijdens deze visitatie wordt getoetst of we
nog steeds aan de STZ criteria voldoen en is het een
moment een onszelf een spiegel voor te houden die
helpt, inspireert en motiveert om nog beter te worden.
Wetenschap is een van de 6 hoofdcriteria.
Diana van Rooijen, Hoofd Wetenschap
Op 7 december is een afvaardiging van
functionarissen die een belangrijke rol
hebben op dit terrein in gesprek gegaan
met de visiterende commissie.
Dit waren Birit Broekman (hoogleraar,
psychiatrie, vicevoorzitter commissie
wetenschap), Diederik Kempen (voorzitter
commissie wetenschap, orthopedisch
chirurg), Nini Jonkman (adviseur
wetenschap- epidemioloog), Diana van
Rooijen (hoofd wetenschap), Isha Verkaik
(verpleegkundig onderzoeker i.o. ,
IC-verpleegkundige) en Monique van
den Eijnden (ervaringsdeskundige).
Vooraf hadden we aangegeven trots te
zijn op een aantal ontwikkelingen: het
netwerk van onderzoekers, de ondersteuning
die geboden wordt door team
wetenschap rondom de gehele onderzoekscyclus
en de ontwikkeling van de
academische lijn voor verpleegkundigen.
Daarbij zijn een aantal onderzoeken
laten zien met impact in de praktijk.
De commissie was verder tijdens het
gesprek geïnteresseerd in hoe de lokale
uitvoerbaarheid georganiseerd is. Monique
heeft heel mooi uiteen kunnen
zetten hoe zij als ervaringsdeskundige
deelneemt in alle stappen van onderzoek
van prof. Birit Broekman, van
subsidieaanvraag t/m implementatie.
Een heel mooi voorbeeld van patiëntparticipatie
die volgens de commissie
breeduit gedeeld mag worden als best
practice en in de topklinische etalage
mag staan.
In het visitatierapport wordt benoemd
dat OLVG trots mag zijn op de impact
van onze wetenschappelijke output.
De studies die we uitvoeren zijn in het
algemeen niet alleen gerelateerd aan
de speerpunten en topklinische centra.
Hieruit wordt duidelijk dat toegepast
wetenschappelijk onderzoek door alle
vakgroepen en geledingen gedragen
wordt. De positionering van verpleegkundig
onderzoek en het verder bestendigen
in de organisatie wordt als
belangrijke aanbeveling genoemd.
Daarnaast wordt aanbevolen voortgang
te maken met volledige transparantie
van de derde geldstroom. Als
ziekenhuis hebben we aan de STZ kunnen
meegeven zich in te zetten om STZziekenhuizen
als kennisinstituut erkend
te krijgen.
We kijken terug op een geslaagde visitatie.
De dag en de aanloop er naartoe
waren een mooi moment voor reflectie
om trots te zijn op de mijlpalen van
de afgelopen jaren en we hebben een
aantal mooie aanbevelingen waar we
de komende periode aan kunnen gaan
werken.
WETENSCHAP@OLVG • 20

Column
Traumatische
ervaringen op de
werkvloer
Een bevalling is voor 10-20% van de bevallen
vrouwen een traumatische ervaring; 10% van hen
die een bevalling als traumatisch heeft ervaren,
ontwikkelt een Posttraumatische stressstoornis
(PTSS). Tegelijkertijd kan een bevalling een grote
impact hebben op, of zelfs een traumatische ervaring
worden, voor een zorgverlener.
Marielle van Pampus - Gynaecoloog en onderzoeker
Ingrijpende of traumatische gebeurtenissen vinden niet alleen op de
afdeling verloskunde plaats, maar op elke afdeling in OLVG. En dat
heeft impact op jezelf, je werk en daarmee op de zorg voor je volgende
patiënten. Want het kan maken dat we, de zorgverleners, ons onzeker
voelen, defensiever gaan handelen, of twijfelen aan onze competenties.
Ieder van ons kent nog die ene patiënt waar je nog altijd buikpijn
van krijgt als je eraan terug denkt.
Ik denk dat het goed is dat iedereen beseft dat we allemaal van alles
meemaken in meer of minder ernstige mate. We zijn minder onbevangen
dan toen we met ons werk begonnen. Dat is niet erg, maar het
heeft wel degelijk invloed op hoe je met de volgende patiënt omgaat.
Dat je misschien net iets voorzichtiger bent, omdat je eenzelfde negatieve
uitkomst echt niet nog eens wil meemaken.
Een traumatische ervaring op de werkvloer heeft op iedereen een ander
effect*, afhankelijk van je ervaring, positie, coping en persoonlijkheid.
Laten we lief zijn voor elkaar en begrip tonen in plaats van direct
te oordelen. Achteraf is altijd alles duidelijk… en iedereen wil het beste
voor een patiënt. Dus heel fijn als je naar iemand wil luisteren die net
iets heel erg vervelends heeft meegemaakt, en dat je laat zien dat het
normaal is om heftige emoties te hebben of te tonen.
In OLVG zijn peer supporters, die kun je op de Intranet vinden. Deze
peer supporters bieden meestal drie gesprekken aan, niet medisch
inhoudelijk, maar vooral over wat een bepaalde ervaring met jou heeft
gedaan. Houden klachten aan, dan kan je verwezen worden naar de
afdeling Traumaopvang van HR Gezondheid.
TIP van de ACWO
Lees het OLVG
databeleid
Het werken met data is aan veel regels onderhevig,
zoals vindbaarheid en een goede back-up.
De ACWO toetst of onderzoekers zich houden
aan deze regels, maar merkt dat het voor veel
onderzoekers lastig is om hier goed van op de
hoogte te zijn. Wist je dat er een databeleid
is dat je helpt om hier direct aan te voldoen?
Het databeleid is een overzichtelijk document
waarin staat hoe om te gaan met je onderzoeksdata
en welke processen hiervoor opgezet zijn
in OLVG. Het Databeleid is recent geüpdatet en
dus helemaal bijgewerkt naar de huidige processen
en richtlijnen.
Wat staat er in?
In het Databeleid staat hoe je een datamanagementplan
opstelt, hoe je je data verzamelt, waar
je ze het beste kunt opslaan, opschonen, delen,
en na afloop kunt archiveren. Wat mag je wel en
niet met je data doen, hoe hou je je data veilig
en hoe voldoe je aan de wettelijke regels. Om
dit voor onderzoekers eenduidig en makkelijk te
maken zijn er hiervoor binnen OLVG allerlei processen
opgezet en is software en faciliteiten beschikbaar
gesteld. Deze staan allemaal vermeld
in het Databeleid.
Bijeenkomst ‘Onderzoek doen in OLVG’
Het databeleid ligt waarschijnlijk niet op je
nachtkastje als leesvoer, maar het is wel degelijk
handig hier meer over te weten. Je kunt je aanmelden
voor de online bijeenkomst ‘Onderzoek
doen in OLVG’. Tijdens deze bijeenkomst word je
in ongeveer 40 minuten bijgepraat over de inhoud
van het databeleid en krijg je andere handige
weetjes rondom onderzoek doen in OLVG.
En je ontmoet Team Wetenschap dat je op allerlei
vlakken kan helpen met je onderzoek.
Kortom, lees eerst het databeleid door, kom naar
de online bijeenkomst je onderzoeksleven is een
stuk makkelijker!
Loes Pronk – Adviseur
Wetenschap – ACWO
*Scheepstra, K. W. F., Pauw, H. S., van Steijn, M. E., Stramrood, C. A. I., Olff, M., & van Pampus,
M. G. (2020). Potential traumatic events in the workplace and depression, anxiety and
post-traumatic stress: a cross-sectional study among Dutch gynaecologists, paediatricians
and orthopaedic surgeons. BMJ open, 10(9), e033816. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2019-033816
WETENSCHAP@OLVG • 21

Zorginnovatie
Gerandomiseerd onderzoek
naar de Luscii hartfalen app
Willemijn van
Maarschalkerwaart
is PhD student en
coördineert het
onderzoek rondom de
Luscii hartfalenapp. Zij
vertelt over het hoe en
waarom van de app én
het onderzoek.
Simone Priester-Vink - Eindredacteur
Kan je iets vertellen over de
Luscii hartfalen app?
‘We zijn in juli 2020 begonnen met het
gebruik van Luscii app. We bieden
deze app aan bij patiënten als ze een
klinisch hartfalen event hebben gehad
en daarvoor opgenomen zijn geweest.
Zij hebben na zo’n opname verhoogd
risico op een heropname. Mensen moeten
dan dagelijks meten in de eerste
periode. De app wordt ingezet om achteruitgang
sneller op te merken én om
de hartfalen medicatie zo snel mogelijk
op de juiste dosering te krijgen. Als de
door de patiënt ingevoerde waarden
boven of onder de afkapwaarde komen,
dan komt er automatisch een melding.
Er zijn e-nurses, gespecialiseerde verpleegkundigen
in het ziekenhuis, die
deze meldingen monitoren en zo nodig
overleggen met de verpleegkundig specialist
hartfalen en/of cardioloog.’
Wat onderzoeken jullie?
‘De digitale zorg wordt nu vergoed.
Daarmee kwam de vraag om de effectiviteit
aan te tonen. Ik besloot om
een gerandomiseerd onderzoek op te
zetten. In dit onderzoek krijgen patiënten
naast de Luscii app ook hartfalenthuiszorg
van Cordaan. Daarbij komen
specialistische hartfalenverpleegkundigen
eens per week bij mensen thuis
Willemijn van Maarschalkerwaart, PhD student
na een opname. Patiënten worden dus
gerandomiseerd over deze gecombineerde
interventie bovenop standaard
zorg of standaard zorg alleen in de
vorm van normale poli follow-up. We
volgen de patiënt voor een half jaar,
met meetpunten na een maand, drie
maanden en zes maanden. We kijken
vooral naar de uitkomsten sterfte, hartfalen
gerelateerde heropnames en naar
orale ophoging van diuretica. Secundair
kijken we naar kwaliteit van leven, zorgconsumptie
en als het haalbaar is ook
kosteneffectiviteit.’
Hoe ziet de aankomende
periode eruit?
‘We zijn nog volop patiënten aan het
includeren. Het protocol is geschreven
op een inclusie van 240 patiënten. We
hopen dit rond maart 2025 te bereiken.
Verder willen we ons proces ook gaan
evalueren. Ik hou een lijst bij met welke
patiënten we excluderen en waarom. Ik
denk dat daar zeker nog winst te behalen
is. We hebben ongeveer 10 tot 25%
exclusies door een taalbarrière, waarvan
een groot deel Arabisch spreekt.
Misschien kunnen we de app ook in het
Arabisch gaan aanbieden? De meeste
onderzoeken volgen de patiënt voor
een half jaar. In de praktijk zitten sommige
mensen jaren in de telemonitoring.
Wanneer ze kunnen stoppen weten we
eigenlijk niet zo goed. Een achtergrondvraag
die we daarom nog willen beantwoorden
is hoe lang je mensen moet
opvolgen met telemonitoring.’
WETENSCHAP@OLVG • 22

Korte berichten
Colofon
Gepromoveerd in 2023
OLVG-promovendus en/of promovendus met (co)promotor uit OLVG.
Bernice
Engeltjes^
Mireille
Stelwagen
Marlies
Verhoeff*
Zhengfei Huang 24 februari
16 januari Leerhuis
17 januari Kindergeneeskunde
en Leerhuis
8 februari Geriatrie
Ning Zhou^ 28 maart KNO
KNO en Klinische
Neurofysiologie
Deshui Li^ 5 april KNO en Klinische
Neurofysiologie
Hanneke
Joosten*
Ricardo
Cocchieri*
Nicole van
Veenendaal
Jooske
Boomsma
1 juni Heelkunde
5 juni Cardiothoracale
chirurgie
16 juni Kindergeneeskunde
30 juni Neurologie
Carlo Peeters^ 3 juli Orthopedie
Romein
Dujardin^
4 juli Intensive Care
Maud Reijntjes* 7 juli Heelkunde
Maybritt
Kuypers^
Hans
Blaauwgeers*
David
Bernstein^
Hassanin
Alkaduhimi ^
6 oktober SEH
10 oktober Pathologie (lab)
9 november Orthopedie
10 november Orthopedie
Anja Stevens^ 10 november Psychiatrie
Hester Zijlstra^ 16 november Orthopedie
Astrid van
Huizen
Leontien
Nijland
^ Promovendus met (co)promotor in OLVG, aanstelling elders
30 november Dermatologie
1 december Bariatrie
Lena Siolino* 15 december Chirurgie
* Promotie van staflid/a(n)ios/medewerker van OLVG, onderzoek elders verricht
Deze lijst is samengesteld met de gegevens die bij ons bekend waren. Promoveer je in 2024? Laat het ons
weten via wetenschap@olvg.nl.
Wetenschap@OLVG is een
onafhankelijke, wetenschappelijke
uitgave van het OLVG-Leerhuis.
Met deze uitgave wil OLVG
wetenschappelijk onderzoek
stimuleren en praktisch ondersteunen.
De uitgave verschijnt twee keer per
jaar en wordt verspreid in de eigen
organisatie en onder Santeon- en STZziekenhuizen
in Nederland.
Redactie
Dr. B.F.P. Broekman, psychiater; C. den
Haan, medisch informatiespecialist
bibliotheek; dr. R.R. Jansen, artsmicrobioloog,
dr. D.H.R. Kempen,
orthopedisch chirurg, vicevoorzitter
wetenschapscommissie; A.D. Klaassen
MSc, staffunctionaris Kwaliteit &
Innovatie; dr. M.G. van Pampus,
gynaecoloog; L.M. Pronk, adviseur
wetenschap en ambtelijk secretaris
ACWO, dr. D.E. van Rooijen, hoofd
wetenschap; dr. B.C. Vrouenraets,
chirurg; dr. N.W. Willigenburg,
researchcoördinator Orthopedie
Redactie- en administratieadres
OLVG Wetenschapsblad
Postbus 95500
1090 HM Amsterdam
Telefoon: (020) 599 40 17
E-mail: wetenschap@olvg.nl
Hoofdredactie: Diana van Rooijen
Eindredactie: Manja Herrebrugh,
Simone Priester-Vink
Bladcoördinatie: Manja Herrebrugh,
Simone Priester-Vink
Foto’s en illustraties: Catalina Feres
Favi, Manja Herrebrugh, Jelmer ten
Hoeve en Joep Maeijer – Audiovisuele
Zaken OLVG, Ivo Sikkema – Ruparo
Cartoon: Jaap Stiemer,
www.jaapstiemer.nl
Vormgeving: Ruparo, www.ruparo.nl
Druk: Drukkerij De Bij
Oplage: 850 stuks
Oproep
Wil je ook onderzoeksresultaten
publiceren? Heb je een interessant
artikel dat je wilt delen? Wil je
reageren op het magazine? Of wil je
je aanmelden voor de Onderzoekers
van OLVG (OvO), een club van
wetenschappers die langdurig
onderzoek doen in OLVG? Neem dan
contact op via wetenschap@olvg.nl
Jaargang 17 nummer 1, maart 2024
WETENSCHAP@OLVG • 23

Wetenschappelijke Statistieken publicaties in 2023
Wetenschappelijke publicaties
Het aantal publicaties van één of meer OLVG-medewerkers in 2023, opgesplitst naar afdeling.
De publicaties bestaan uit wetenschappelijke artikelen, boeken en boekhoofdstukken in zowel Engels als
Het aantal Pubmed-publicaties van één of meer OLVG-medewerkers in 2014 en 2015, opgesplitst naar afdeling. De publicaties
van Maag- Darm- Leverziekten staan voor OLVG, locatie Oost apart vermeld en zijn voor OLVG, locatie West
Nederlands. Het totaal aantal unieke publicaties bedroeg: 534.
geteld bij de publicaties van Interne Geneeskunde. De categorie ‘overig’ omvat de publicaties van Teaching Hospital,
Medisch Onderwijs, Verpleegkunde, Diëtetiek en Fysiotherapie.
Afdeling
Chirurgie
Anesthesiologie & Operatiekamers 5
Huisartsenpraktijk
4
78
Buitenhof
Apotheek
7
9
Algemene Chirurgie
Cardio-thoracale Chirurgie 0 Ingeborg Douwes
14
Centrum
Cardiologie
Dermatologie 2
0
Gynaecologie/Verloskunde Intensieve
11
Geneeskunde
Hematologisch Klinisch Chemisch Laboratorium
9
Anesthesiologie
4
Huisartsengeneeskunde
12
37
Intensieve Geneeskunde
Interne Geneeskunde
13
Radiologie Klinische Farmacie14
11
Reumatologie
12
Klinische
0
Spoedeisende Hulp 2
2 Fysica
11
Sportgeneeskunde 2 8
4
Urologie Kwaliteit en Verbetering
4
Overig
Aantal publicaties
Keel- Neus- en Oorheelkunde Interne
Cardiologie
Geneeskunde
Kindergeneeskunde
13
Longgeneeskunde
12
10
7 Maag- Darm- Leverziekten 8
15
17
Cardiothoracale Chirurgie
KNO
Medische Microbiologie
9
9
Data &
Mondziekten, 2Kaak- en Aangezichtschirurgie 0
Analytics
Kindergeneeskunde
1
Neurologie / Klinische Neurofysiologie
17
2 Dermatologie 28
Oogheelkunde 5
2
Fysiotherapie
1
Orthopedie
Klinische 10
Pathologie 5
10
3
Chemie
Geriatrie
6
Plastische Chirurgie 2
10
Psychiatrie en Medische Psychologie
36
Gynaecologie /
Verloskunde
27
42
41
21
13
17
21
21
23
Longgeneeskunde 40
45
28
25
31
32
22
Nucleaire
Geneeskunde
17
Leerhuis
12
18
MDL
2
17
Medische
Microbiologie
3
9
Neurochirurgie
36
23
1
1
5
48
Medisch
Onderwijs
45
Neurologie
/ Klinische
Neurofysiologie
Oogheelkunde
54
Mondziekten,
Kaak- en
Aangezichtschirurgie
Oncologisch
Centrum
Amsterdam
60
72
Orthopedie
Pathologie
3
1
26
15
15
9
64
15
8
73
Plastische
Chirurgie
Psychiatrie en
Medische Psychologie
Radiologie
Reumatologie
Spoedeisende Hulp
Sportgeneeskunde
Urologie
85
2014 (totaal uniek 457)
2015 (totaal uniek 543)
een santeon
ziekenhuis