Vogelskijken Magazine inkijkexemplaar editie 1

editie 1 / maart 2024 € 9,50
daar kijk je van op
Redden nestvlotjes
de zwarte stern?
Koekoek onder de loep
Vind je ‘eigen’ roodstuitzwaluw
Het cadeau dat wind heet
De draaihals
een buitenbeentje

Avontuurlijke
pluizenbollen
Bosuilen zijn er in het voorjaar
vroeg bij. Vaak worden de eerste
eieren al in februari gelegd. Ze
hebben de tijd om bijtijds aan
nageslacht te denken, want
zowel het territorium als de
partner verandert onder normale
omstandigheden niet. Na een
kleine maand kruipen de, meestal
drie, jongen uit hun ei. Het zijn
avontuurlijke types die de nestholte
soms al na twee weken verlaten. De
pluizige bolletjes wachten op een
tak totdat de oudervogels met een
smakelijk hapje komen aanvliegen.
Bij de eerste vliegoefeningen gaat
het nog vaak mis. De uilskuikens
belanden dan op de grond, maar
klimmen met hun scherpe klauwen
ook weer de boom in. Vandaar hun
bijnaam takkeling. Jonge bosuilen
hebben geen haast hun ouderlijk
huis te verlaten. Pas in de herfst
worden ze afgestoten.
Idde Lammers
Foto: Han Bouwmeester.
2

3

In dit nummer:
Coverbeeld
Draaihals
Foto: Arjan Troost
5 Van de redactie
14 Vogelaar met een verhaal:
Rommert Cazemier
21 Column door
Koos Dijksterhuis
22 Lucky shot:
spreeuw versus sperwer
28 In de kijker
36 Uitgelicht: de draaihals
42 Vogelfotografietips
50 Centerfold, boerenzwaluw
53 Mijn vogelmoment:
eerste zwarte zeekoet
54 Mijn vogelwens:
een waterspreeuw zien!
8
Fenologie Wat vliegt er nu?
“Hé, een spannende kiek!”
60 Doe het zelf:
meld een geringde vogel
62 Word een beter vogelaar:
Introductie in vogelzang
68 Het cadeau dat wind heet
74 Mijn beste vogelfoto
87 Mystery Bird Challenge:
herken jij de soorten?
88 Dubbelgangers:
huismus en republikeinwever
90 Patchwork Challenge
96 Social Media Poll:
is horen al scoren?
98 Colofon
98 Volgend nummer
30
Vogelwerkgroep helpt zwarte sterns
24
Zeldzame soort
De roodstuitzwaluw,
een dwaalgast
6

80
Wetenschap Koekoek, raadselachtige
vogel die blijft verrassen
44
Vogels kijken op Plantage Willem III
92
Vogels vertellen
Tim de Tapuit
76
In de lift De zwartkopmeeuw
7

Uitgelichte soort
36
Foto: Arno ten Hoeve.

Draaier met
kleverige roltong
Met zijn bizarre camouflage en wendbare nek is de draaihals een buitenbeentje en
een buitenkansje. Als een draaihals een boom of struik in vliegt, ben je als vogelaar
nagenoeg kansloos. De vogels hebben een ongelofelijk bruin uiterlijk dat sterk
lijkt op de schors en stamtinten van bomen. Als de vogels stilzitten, lijken ze net
een verlengstuk van een tak. Soms laten ze zich in het voorjaar wel horen, dat is
natuurlijk ideaal om een vogel te kunnen lokaliseren. Geluk is dan nodig, maar je
komt misschien verder met geduld.
Thomas van der Es
Elke draaihals zal op een gegeven moment zijn boom
of struik verlaten en op zoek gaan naar eten. Een
voedselzoekende draaihals tussen de stoeptegels of een
open plek in het bos maakt een observatie makkelijker.
Opeens hebben ze ‘niets’ meer aan hun camouflage en
zijn ze soms van zeer nabij te zien.
Je kunt deze typische vogel gerust een insecteneter
pur sang noemen. Bovendien beschikt hij over een
specialistisch gereedschap, want met zijn lange, kleverige
tong is hij een meester in het verorberen van mieren.
Waar draaihalzen zijn, zijn vaak dus ook mieren. In het
bos kunnen ze zodoende al hoppend over de grond op
zoek gaan naar mieren(nesten). Met hun tong friemelen
ze dan tussen gaatjes en holletjes op zoek naar larven,
poppen en volwassen mieren. Een mierennest is dan echt
een snoepwinkel voor deze soort. In het broedseizoen zal
dit vooral zijn aan de randen van bos en heideterreinen,
maar in het voorjaar (de vogeltrek!) kunnen ze eigenlijk
overal opduiken. Een rommelig hoekje met stenen, in het
duin, op een fietspad in de polder of zelfs in je eigen tuin,
als er maar mieren in de buurt zijn. Het liefst hebben ze
wel een vluchtboom of -struik nabij, want als je jezelf zo
kwetsbaar opstelt, ben je een gemakkelijke prooi voor
een roofvogel of een hongerige kat.
Op trek
Gedurende de gehele winter verblijven de meeste
draaihalzen in Afrika. Hun overwinteringsgebied spreidt
zich uit tussen Senegambia en Ethiopië, ten zuiden van
de Sahara dus. Ze delen dit gebied met tal van Afrikaanse
vogels, maar ook met veel andere insectenetende
broedvogels uit Europa. Denk hierbij aan bijvoorbeeld
gekraagde roodstaarten, bonte vliegenvangers en
37

nachtegalen. Vanaf maart zullen de eerste draaihalzen
Europa in vliegen. Dat doen ze natuurlijk zonder te veel
getreuzel, want in het voorjaar hebben trekvogels haast. Er
moet immers gebroed worden en de hormonen spelen op!
Vanaf eind maart tot eind april kun je ze overal tegenkomen,
waarbij een voorjaar met langdurige (zuid)oostenwind de
kansen aanzienlijk vergroot. Dan waaien er meer draaihalzen
richting het westelijk deel van ons land (vaak het kustgebied)
en dat levert meer doortrekkende vogels in Nederland op.
Tijdens de voorjaarstrek is het ook makkelijker om
een draaihals te vinden dan in het najaar, want in april
staan veel bomen en struiken nog niet volledig in blad.
Ook te midden van stedelijk gebied en in dorpen maak
je een kans(je). Het is niet ongewoon dat op sociale
media foto’s te zien zijn van draaihalzen in achtertuinen,
gefotografeerd vanachter het keukenraam.
Miereneter
De najaarstrek van draaihalzen speelt zich voornamelijk
af tussen half augustus en medio september. De absolute
aantallen zijn dan wat hoger omdat nu ook jonge vogels
meekomen. De kans op een waarneming neemt daarmee
misschien wel toe, maar de weelderige vegetatie in deze
tijd van het jaar maakt dat het nog steeds allesbehalve
simpel is om de soort op te pikken. In Nederland is voor
een mierenetende vogel weinig te halen gedurende de
winter. Dus niet gek dat de vogels afzakken naar het
zuiden en vanaf oktober zo goed als afwezig zijn.
De Veluwe en Drenthe
Na een decennialange afname, gaat het de afgelopen
jaren weer wat beter met draaihalzen in Nederland.
Het aantal broedparen loopt inmiddels op tot aantallen
tussen de 150 en 200. Bolwerken van oudsher zijn nog
steeds de woeste gronden van de Veluwe en Drenthe.
Een draaihals op zijn zangpost. Foto: Daniele Occhiato.
38
Foto: Harvey van Diek

Foto: Ruurd-Jelle van der Leij. 39

Doe het zelf
Doe het zelf
VIND EN MELD EEN GERINGDE VOGEL
We hopen dat jullie genieten van vogelskijken.nl en alle artikelen die de auteurs
voor jullie schrijven. Wij zouden het daarnaast erg leuk vinden wanneer jullie zelf
ook in actie komen rondom een vogelgerelateerd thema. Daarom lanceren we
regelmatig een zogenaamde ‘doe het zelf’, een uitdaging die iedereen op zijn of
haar manier kan uitvoeren en waarvan we de leukste, beste en/of origineelste
inzendingen een plekje geven in dit magazine.
De eerste ‘doe het zelf’ is de volgende:
Vind, fotografeer (indien
mogelijk) en meld een
geringde of gemarkeerde vogel.
Wereldwijd wordt er op allerlei verschillende
manieren onderzoek gedaan naar vogels. De
(letterlijk) meest in het oog springende manier is die
van het aanbrengen van een (kleur)ring of andere
markering om een vogel individueel herkenbaar te
maken. Dit geeft ons waardevolle informatie over
onder andere verspreiding, trekroutes, leeftijd,
keuze van broed- en overwinteringslocaties,
overleving van jonge vogels enzovoort.
Hoe vaker een vogel vervolgens wordt afgelezen
en gemeld, hoe meer we te weten komen over
het individu in kwestie, maar daarmee ook
over de soort. Zo kun je als vogelaar tijdens het
uitoefenen van je hobby nog een nuttige bijdrage
leveren aan de wetenschap ook; dat is toch dubbel
prachtig! Daarnaast zul je merken dat er achter
een brandgans in een polder naast je dorp of een
kokmeeuw op de vijver bij de kinderboerderij
ineens een verrassende levensloop schuilgaat.
Hierdoor gaat een waarneming ineens veel meer
leven en zul je nóg meer bewondering krijgen voor
de dynamische vogelwereld in het algemeen en
‘jouw’ vogel in het bijzonder!
Hoe kan ik deelnemen aan deze ‘doe het zelf’?
1 Ga dit voorjaar lekker vogels kijken zoals je altijd
doet, maar let net even extra op de poten (of
soms nekken) van de vogels die je tegenkomt
2 Zie je een wetenschappelijke ring met een code,
een nekband of een kleurcode door middel van
vlaggetjes of een combinatie van ringen (vaak
gebruikt bij steltlopers)? Lees deze dan
compleet af met de telescoop of fotografeer
de vogel dusdanig dat alle kleuren en/of letters
zichtbaar zijn. Noteer tevens de plaats en datum
van je waarneming.
3 Voor vogels met één ring kun je de
ringcode invoeren op de website:
https://griel.nl
Overige projecten zijn zo goed
als allemaal te vinden op:
https://cr-birding.org/colourprojects
Op deze Engelse site kun je zoeken
op soort en type ring, waarna je bij
het juiste project terecht komt.
Werk je graag op je smartphone,
dan heb je maar één app nodig
en dat is: https://birdring.nl
60
Zeearend. Foto: Arno ten Hoeve.

Vaak ontvang je spoedig een antwoord
van de ringer of de ringgroep met de hele
levensloop van de betreffende vogel!
Verenig dus het nuttige met het aangename en ga
op zoek. Stuur het verhaal van ‘jouw’ vogel, met de
levensloop en indien mogelijk een foto (met plaats
en datum, in groot formaat) naar ons op. De meest
interessante en/of opzienbarende meldingen krijgen een
plaats in het magazine! Stuur je bijdrage voor 1 juni naar:
martijn@vogelskijken.nl
Meer informatie
over wat je moet
doen wanneer
je een geringde
vogel vindt kun je
hier lezen:
Mocht je vragen hebben over deze ‘doe het zelf’ of mocht
het niet lukken om het juiste ringproject te vinden, ook
dan kun je een mail sturen en proberen we je te helpen!
61

Soort in de lift
Zwartkopmeeuw
Ik kan me nog goed mijn eerste waarneming van een zwartkopmeeuw
herinneren. Het was voorjaar 1991 en ik zag een klein groepje meeuwen op
een akker net buiten het dorp zitten. Het waren kokmeeuwen, maar er liep
er eentje tussen die er net even anders uitzag. Ik was er vrij zeker van dat ik
een zwartkopmeeuw had gezien, maar zoals bij veel beginnende vogelaars
sloeg toch de twijfel toe. Thuis snel de kenmerken nagekeken in de Heinzelvogelgids.
Internet was er nog niet en ook de gidsen waren nog niet van de
kwaliteit die we vandaag de dag kennen. Was de kop echt wel diepzwart en
liep die kopkap wel helemaal door? Had ik me die witte vleugelpunten niet
verbeeld? Was de wens niet de vader van de gedachte? Ik kon niet anders
concluderen dan dat ik zojuist een prachtige, nieuwe soort had gezien!
Tegenwoordig hoor of zie ik de soort in ‘mijn’ Zeeland bijna dagelijks en
herken ik hem al vanuit een rijdende auto …
Marcel Klootwijk
76
Adulte zwartkopmeeuw. Foto: Marcel Klootwijk.

De zwartkopmeeuw is een broedvogel die zijn herkomst
kent rond de Zwarte Zee. Van daaruit werd Europa
gekoloniseerd. Rond de Zwarte Zee nam de soort toe
van veertigduizend paar in 1950 tot honderdduizend in
1970, een groei die de katalysator werd voor westwaartse
uitbreiding. Eerst werd de Middellandse Zee bevolkt en
later in vrij vlot tempo de rest van Europa. Tegenwoordig
broeden ze van Zuid-Spanje tot zelfs in het zuiden
van Zweden. De Engelse naam ‘Mediterranean gull’
dekt daarmee niet bepaald de lading meer! De meeste
landen ten zuiden van ons herbergen maar enkele
honderden paren, maar in Frankrijk zijn het er al meer
dan zevenduizend. Ook Turkije en Italië zijn landen waar
er meer dan tweeduizend broeden. De aantallen in de
Zwarte Zee nemen recent af, maar de toename in Westen
Midden-Europa gaat gestaag door.
Eerste broedgeval
In Nederland vond het eerste zuivere broedgeval in 1959
plaats, nadat in 1935 al een broedpoging ondernomen
was met een kokmeeuw. Tot de jaren negentig bleef
het echter een schaarse broedvogel. Na een geleidelijke
groei werd in de jaren negentig uiteindelijk de barrière
van honderd broedparen geslecht. Daarna groeide het
aantal ineens heel hard, tot meer dan duizend in 2001.
De jaren daarna zijn de aantallen niet meer onder de
duizend gebleven, met als absolute topjaar 2019 met
bijna vijfduizend paar. Daardoor kunnen we nu vaak
genieten van deze prachtige meeuwensoort, hoewel de
allerhardste groei er wel uit lijkt.
Nederlandse hotspots
Het belangrijkste broedgebied in Nederland is wel de
Delta. Daar broedt sinds 1990 ongeveer driekwart van de
landelijke populatie. Het begon met het Markiezaat en
al snel daarna gingen ze ook op de voormalige schorren
in het Volkerak broeden. De jaren hierna verplaatsten ze
zich wat meer noordwaarts en bevolkten ze vooral het
Haringvliet. Tegenwoordig zijn die locaties, samen met
de Hooge Platen en Waterdunen, nog steeds de beste
plekken in de Delta.
77

Vogels vertellen
“Ik had
een intense
ontmoeting
met twee
mensen”
92
Foto: Michel Geven.

Tim de Tapuit
Reizen verbreedt je horizon en neemt vooroordelen weg, maar iedereen heeft
ook een thuis nodig. Dit geldt voor mensen maar zeker ook voor ons. Mijn naam
is Tim de Tapuit en dit is mijn verhaal!
Martijn Bot
Dat wil zeggen: ik zal mijn levensverhaal in het kort
vertellen, maar tegelijk ook dat van een van mijn vrienden
die ik gedurende mijn reizen tegenkwam. Want ondanks
dat ik zelf best trots ben op mijn fysieke inspanningen,
moet ik toegeven dat hij mij toch wel heeft overtroffen,
maar daarover later meer.
Ik ben drie jaar geleden ter wereld gekomen op Texel. Het
schijnt dat ik geboren ben in een konijnenhol aan de voet
van wat mijn favoriete uitkijkduin zou worden, maar daar
kan ik me niets meer van herinneren.
Jullie noemen Texel het ‘vogeleiland’, maar ik vind het
toch vooral een menseneiland. Meer dan soortgenoten
zag ik vanaf ‘mijn duintop’ in de eerste weken van mijn
bewuste leven toch vooral wandelaars voorbij schuifelen.
Daarnaast had ik een korte, onverwachte en intense
ontmoeting met twee mensen, waaraan ik enkele
gekleurde attributen aan mijn poten heb overgehouden.
Wat daar precies gebeurde weet ik nog steeds niet, maar
het zal vast ergens goed voor zijn geweest…
Mijn opvoeding duurde maar kort. Toen ik eenmaal
enigszins zelfstandig kon bestaan, vertrokken mijn ouders
met de noorderzon. Mijn zus onderging een tragischer
lot. Op een nacht hoorde ik een gekrijs dat me, als ik eraan
terugdenk, nog steeds door merg en been gaat. Ze bleek
te grazen te zijn genomen door een verwilderde kat… Er
leven er meerdere in onze duinen en onze ouders deden
er alles aan om ons bewust te maken van dit gevaar. Maar
wat kun je nog doen als je verrast wordt in je slaap…
Ik vertrek
Ik was dus al vlot op mezelf, maar verre van alleen. Overal
om me heen verschenen jonge soortgenoten, er was
genoeg eten voorhanden en het leven op Texel lachte me
toe. Toch kwam er een moment waarop ik vertrok. Vraag
me niet wat me precies overkwam, maar op een heldere
avond werd ik overvallen door een onweerstaanbare
drang om de sterren tegemoet te vliegen. Het was alsof
een onzichtbare stofzuiger me omhoog zoog. Ik kon er
simpelweg geen weerstand aan bieden en eerlijk gezegd
wilde ik dat ook helemaal niet!
De dagen erna had ik de reislust goed te pakken. Ik kwam
op prachtige plekken terecht die in geen velden of wegen
leken op Texel, maar ik redde me overal wonderwel.
De drang om steeds weer te vertrekken bleef, maar de
urgentie van de eerste avond voelde ik steeds minder
naarmate de reis vorderde. Ik nam dus rustig de tijd en
volgde mijn gevoel wat betreft timing en route.
93