03/09 het relatiemagazine van het CBS (PDF

03 09
Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek
HERFST 2009
Herfst in cijfers
Jan Latten in gesprek met
Isa Baud
Visualisaties steeds
belangrijker, ook bij het CBS
Op bezoek bij Insee, het
Franse statistiekbureau

Herfst in cijfers
Een appeltje voor de
dorst. Door de zure appel
heen bijten. De appel valt
niet ver van de boom.
Voor een appel en een ei.
Appels genoeg, maar hoe
zit het eigenlijk met de
teelt en oogst van appels
in Nederland? In 2008
zijn er 375 miljoen kilo
appels geoogst. Vooral de
Elstar is favoriet, daarvan
werd ruim 160 miljoen
kilo geoogst. De laatste
jaren zijn er nieuwe
appelsoorten op de
markt gekomen, zoals de
Junami en de Rubens. In
Nederland groeiden en
bloeiden in 2008 op ruim
9.300 hectare appelbomen.
Dat was in 1992 nog bijna
17.000 hectare.
Gosse van der Veen
Directeur-Generaal CBS
HERFST 2009
03 09
Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek
Herfst in cijfers
Jan Latten in gesprek met
Isa Baud
Visualisaties steeds
belangrijker, ook bij het CBS
Op bezoek bij Insee, het
Franse statistiekbureau
03 09
Het relatiemagazine van het
Centraal Bureau voor de Statistiek
2
3
Colofon
03/09 is het relatiemagazine
van het CBS dat als doelstelling
heeft de externe relaties
van het statistiekbureau te
informeren over het CBS
en met het CBS verwante
relevante maatschappelijke
ontwikkelingen. 03/09 verschijnt
4 keer per jaar.
Uitgave: Centraal Bureau voor
de Statistiek.
Hoofdredactie:
Hans van Brussel,
Miriam van der Sangen.
Medewerkers:
Hans van Brussel, Jan Latten,
Jaap van Sandijk, Ron Storm,
Miriam van der Sangen,
Peter Olsthoorn, Annemieke Bos
en Herjet van Zoest.
Cover: Isa Baud, hoogleraar aan
de universiteit van Amsterdam.
Fotografi e: PP Fotografi e
Zoetermeer, ANP,
Hans van Brussel,
Miriam van der Sangen.
Illustraties: Andy Grogan.
Oplage: 7.500 exemplaren.
Concept: Hans van Brussel.
Vormgeving: Jan van Halm.
Opmaak: Centraal Bureau voor
de Statistiek, Grafi media.
Druk: OBT bv, Den Haag.
Reacties op het blad zijn
welkom via e-mail:
msnn@cbs.nl.
Voorwoord
Kort geleden is de nieuwbouw van onze vestiging in Heerlen
feestelijk geopend door Hare Majesteit de Koningin. Dat deed zij
ongeveer een jaar geleden ook al met de nieuwbouw voor onze
medewerkers in Den Haag. Natuurlijk voelen wij ons zeer vereerd
met deze belangstelling voor het CBS en wij brachten dat tot
uitdrukking in een tweetal speciale boeken in een zeer gelimiteerde
oplage. Daarvan nam zij het eerste exemplaar, in een exclusieve
uitvoering, in ontvangst.
Ik praat u even bij over de inhoud van dit nummer.
De rubriek ‘Meten met Latten’, waarin CBS-woordvoerder Jan Latten
prominente vrouwen interviewt en tegelijk test op hun statistische
kennis, is in korte tijd een aansprekend deel van het blad geworden.
Deze keer is hij in gesprek met Isa Baud, hoogleraar Internationale
Ontwikkelingsstudies aan de Universiteit van Amsterdam.
In deze barre economische tijden zijn cijfers en feiten van groot
belang en het CBS heeft de taak die voor ons land te verzorgen.
Maar we doen er ook alles aan om in deze tijd van beeldcultuur
onze cijfers zo toegankelijk mogelijk aan te bieden. Daarover gaat
het artikel waarin we diverse visualisaties en technieken die we
gebruiken aan u laten zien.
Voor elk nummer proberen we een buitenlands statistiekbureau in
beeld te brengen. We gaan er op bezoek om de sfeer te proeven en
met collegae te praten. Deze keer was Frankrijk aan de beurt. Het
Insee is gevestigd in Parijs.
En tenslotte in deze editie ook weer portretten van de mensen die
onze enquêtes invullen – een dwarsdoorsnede van het Nederlandse
bedrijfsleven – en tientallen korte onderwerpen waarvan u nooit
zou hebben gedacht dat het CBS er informatie over heeft.
Veel leesplezier. Hebt u suggesties? Laat het mij weten.
Gosse van der Veen,
Directeur-Generaal

Aan dit nummer werkten mee...
Peter Olsthoorn (1960) volgde een studie maatschappijgeschiedenis
aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij werkte
in vaste dienst voor onder meer het Economisch Dagblad en
vervolgens freelance voor een grote verscheidenheid aan
dagbladen, vak- en managementtijdschriften, radio en tv in
onder meer Oost-Europa. Hij was in 1995 één van de eerste
internetjournalisten in Nederland bij Planet Internet, zette
Netkwesties.nl en Leugens.nl op.
Pauline Smabers (1965) studeerde Nederlands in Groningen
met als afstudeerrichting taalkunde. Zij begon haar loopbaan
als bureauredacteur van de Dikke van Dale en werkte daarna
voor diverse communicatieadviesbureaus. Sinds 2003 is ze
werkzaam als zelfstandig communicatieadviseur.
Hans van Brussel (1952) begon zijn loopbaan als kunstenaar
en werd na een aantal reclame-opleidingen te hebben gevolgd
copywriter. Vervolgens was hij uitgever van diverse tijdschriften,
waaronder HP/De Tijd. Sinds november 2006 is hij werkzaam
als hoofd Communicatie bij het CBS.
Annemieke Bos (1966) volgde de opleiding Voorlichtingskunde
aan de Haagse Hogeschool. Zij werkte vijf jaar als voorlichter bij
de Stichting Vakopleiding Bouwbedrijf (tegenwoordig Fundeon)
en daarnaast als freelance journaliste voor de Delftsche en
Westlandsche Courant. Sinds 1995 is ze actief als freelance
tekstschrijver/redacteur.
Jan Latten (1952) is hoogleraar demografi e aan de Universiteit
van Amsterdam en werkzaam bij het CBS als onderzoeker en
woordvoerder. Hij publiceert onder andere over trends op het
gebied van relaties in samenhang met maatschappelijke en
economische ontwikkelingen.
Jaap van Sandijk (1960) studeerde aan de Pedagogische
Academie, maar koos na de afronding daarvan voor de
journalistiek. Na ervaring te hebben opgedaan bij de regionale
radio en het Leidsch Dagblad vestigde hij zich als freelance
journalist. Hij schrijft voor onder meer Marketingtribune,
Salesmanagement en Update, het relatiemagazine van de Sky
Radio Group.
Visualisaties steeds
belangrijker, ook bij
het CBS 20
Op bezoek bij Insee,
het Franse statistiekbureau
34
03 09
Het relatiemagazine van het
Centraal Bureau voor de Statistiek
Jan Latten in gesprek met
Isa Baud 10
Inhoud
kort gezond 6–7
Bert Borggreve van Auto Opgenoort: ‘We exporteren meer auto’s,
vooral naar Duitsland’ 8–9
Meten met Latten 10–15
kort sport 16–17
Rebecca Marchetti van NBD/Biblion: ‘Ik ben altijd blij als de
buitendienstmedewerker van het CBS weer komt’ 18–19
Visualisaties steeds belangrijker, ook bij het CBS 20-25
kort IT 26–27
Joost Voncken van Medtronic: ‘Pijn verlichten, levens
verlengen’ 28–29
kort reizen 30–31
Peter Brugel van Handelsonderneming Brugel BV: ‘Leveranciers
bezoeken in de vakantie voelt niet als werk’ 32–33
Op bezoek bij Insee, het Franse statistiekbureau 34–39
kort culinair 40–41
Jos Meijer van KLM: ‘Cijfers kun je op allerlei manieren
interpreteren’ 42–43
Vijfendertig jaar CBS Heerlen 44–49
kort actueel 50–51
recente CBS-publicaties 52–55
4 5
20
Bert Borggreve van Auto
Opgenoort: ‘We exporteren
meer auto’s, vooral naar
Duitsland’ 8
Vijfendertig jaar
CBS Heerlen 44

kort gezond kort gezond
6 van de 10 Nederlanders kijkt/leest
met hulpmiddel
Leest u dit stukje met het blote oog? Dan
behoort u tot een gezonde minderheidsgroep.
Zes op de tien Nederlanders hebben bij het
zien of lezen namelijk een bril of een ander
hulpmiddel nodig. Vooral ouderen kunnen
niet zonder. Nagenoeg alle 65-plussers
hebben een bril of ander hulpmiddel
bij het zien. Ook andere medische
hulpmiddelen, zoals looprekjes
en rollators, worden het meest
gebruikt door ouderen. Van
de 530 duizend mensen met
een hulpmiddel bij
het bewegen is
driekwart 65 jaar
of ouder. Tja,
ouderdom komt
met gebreken.
(Bron: CBS)
171.000 onverzekerden tegen ziektekosten
Nederland telt 171.000 inwoners die niet verzekerd zijn tegen
ziektekosten. Vooral allochtonen zijn vaker onverzekerd:
3,6 procent van deze groep heeft zich niet aangesloten
bij een zorgverzekeraar en voldoet daarmee niet
aan de verzekeringsplicht, die is vastgelegd in de
Zorgverzekeringswet. Het gaat hier vooral om inwoners
afkomstig uit de Nederlandse Antillen en Aruba, Turkije,
Suriname, Marokko en China. Ruim de helft van het aantal
onverzekerden is tussen de 20 en 40 jaar. (Bron: CBS)
75 procent van bevolking
binnen 1 kilometer van huisarts
Wel zo prettig: een huisarts om de hoek. Voor
veel Nederlanders is dat het geval, want driekwart
van onze bevolking kan binnen een afstand van
1 kilometer terecht bij een huisarts. Vooral in de grote
steden is er ruime keus. Amsterdam en Den Haag
tellen bijvoorbeeld gemiddeld meer dan
37 huisartsenpraktijken binnen een
afstand van 3 kilometer. Op het
platteland is de spoeling dunner.
Zo zijn in veel gemeenten
in Zeeland minder dan 2
huisartsenpraktijken binnen
een afstand van 3 kilometer in
de omgeving van de inwoners te
vinden. (Bron: CBS)
17.900 ziekenhuisopnamen
voor huidkanker
In een oud theaterliedje uit 1936
gaat het van ‘Zoek de zon op, dat is
zo fi jn...’ Anno 2009 zetten we wel
wat kanttekeningen bij die tekst,
want steeds meer mensen worden
het slachtoffer van huidkanker. In
de periode 2003–2007 is het aantal
ziekenhuisopnamen voor huidkanker
meer dan verdubbeld, van 6.900
naar 17.900. Die stijging wordt
vooral veroorzaakt door
het toenemend aantal
dagbehandelingen. Het
aantal klinische opnamen
(waarvoor iemand
langer dan 1 dag in een
ziekenhuis verblijft) is al
een aantal jaren stabiel.
Het aantal
dagbehandelingen
voor huidkanker
neemt vooral toe
vanwege de toepassing
van fotodynamische
therapie (PDT), een vorm
van lichttherapie. Deze
behandeling is eenvoudig en doeltreffend en heeft een
lager risico op littekenvorming. (Bron: CBS)
6 7

aan het woord...
BERT BORGGREVE is al bijna 30 jaar actief in de
autobusiness. Hij is vader van drie zonen en een dochter.
Zijn ontspanning vindt hij in wandelen en in zijn twee
kleinkinderen, die gelukkig dicht bij hem in het dorp
wonen.
‘We exporteren meer auto’s,
vooral naar Duitsland’
Negenentwintig jaar alweer werkt Bert Borggreve bij Auto
Opgenoort, de Peugeotdealer voor Nijmegen en omstreken.
Met drie collega’s verzorgt hij de administratie van het
bedrijf. En uiteraard rijdt hij zelf ook Peugeot.
een Peugeot Partner
Tepee. Dat is een
rijd
‘Ik
MPV met ruimte voor
vijf personen en heel veel bagage.’
Niet dat Bert nu dagelijks zijn
hele gezin hoeft te vervoeren.
Zijn drie zoons zijn het huis al
uit, zijn dochter (22) woont nog
thuis. ‘Handig is zo’n ruime wagen
wel. Voor de vakantie naar
Zeeland bijvoorbeeld. En binnenkort
gaan we nog een weekje
naar een appartementje in
het Zwarte Woud.’ De dagelijkse
rit van zijn woonplaats Rheden
naar het kantoor in Nijmegen
legt Bert ook met de Tepee af.
De Peugeotdealer verzorgt de
verkoop, fi nanciering, lease en
verhuur van wagens, inclusief
reparatie en onderhoud. Daarnaast
is het bedrijf actief in de
auto-export. ‘Vooral naar Duitsland,’
vertelt Bert. ‘Bijna 90 pro-
cent gaat naar onze oosterburen.
Voor hen is het aantrekkelijk de
auto uit Nederland te importeren
in verband met de lagere affabrieksprijs
zonder BPM.’
Bert is samen met drie collega’s
verantwoordelijk voor de
administratie van het bedrijf.
‘We doen de loonadministratie,
de belastingaangiften, de
jaarafsluiting en de CBS-aangiften.
De export is behoorlijk
toegenomen. We exporteren
ook voor Mitsubishi en KIA. De
laatste twee jaar zien we een
groei van zo’n 120 tot 150 au-
Nu we meer exporteren,
wil het CBS
meer van ons weten
to’s per jaar. Het CBS wil daarom
nu ook meer gegevens van ons
hebben. Via welke kanalen we
exporteren, tot welke categorie
die auto’s behoren, enzovoorts.
Best wel veel werk hoor, maar
het hoort er nu eenmaal bij. We
maken zelf ook wel gebruik van
CBS-gegevens. Vooral van de
prijsindex. Daarnaast hebben
we verschillende bronnen om
op de hoogte te blijven van wat
er in de branche speelt, wat ons
marktaandeel is. Dat is vooral
van belang voor onze verkoopafdeling.’
Bert mag dan graag
autorijden, wandelen doet hij
ook met plezier. ‘We lopen redelijke
afstanden, vaak zijn we
wel een paar uur onderweg. De
Vierdaagse? Nee, dat hoeft voor
mij niet. Dat vind ik te massaal.’
Annemieke Bos
8 9

meten met latten
Jan Latten in gesprek met Isa Baud
‘Van jongs af aan heb ik het
verschil in culturen beseft’
Isa Baud (1950) is één van
de zeldzame vrouwelijke
hoogleraren die Nederland
rijk is. Sinds 2003 is zij
hoogleraar Internationale
Ontwikkelingsstudies aan de
Universiteit van Amsterdam
(UvA). Tevens is zij tot 2008
vice-president geweest van
de Europese Associatie van
Ontwikkelingsinstituten
(EADI). Isa Baud combineert
een veelzijdige
wetenschappelijke carrière,
internationale kennis van de
positie van vrouwen in vele
culturen – waaronder India
– met een kosmopolitische
levensstijl, vrouwelijke
charme en moederschap.
Professor worden is voor een meisje uit 1950 geen
doorsnee levensloop. Wat had u dat anderen niet
hadden? Lag het aan uw ouders of aan u zelf?
Dat ik naar de middelbare school wilde vond mijn
familie normaal, maar dat ik gymnasium bèta
wilde volgen moest ik toch echt zelf bepleiten bij
de conrector. Daarna wilde ik naar de universiteit.
Mijn moeder vond dat een prima idee, maar mijn
vader vond het zonde van het geld omdat ik toch
zou trouwen. Mijn moeder
heeft toen gezegd: ‘Ik betaal
als jij niet betaalt.’ Het werd zo
hard gespeeld dat mijn vader
niet meer wilde dat ik nog thuis
kwam. Dat heeft ongeveer een
half jaar geduurd.
Heftig!
Ja, maar mijn moeder heeft
me toen een paar belangrijke
dingen geleerd. Dat je voor
jezelf moet opkomen, dat je
bereid moet zijn confl icten aan
te gaan en dat je voor je eigen
Nederlandse
vrouwen zouden
kunnen leren dat ze
zich niet door hun
hang naar romantiek
gevangen moeten
laten zetten
geld moet zorgen om te bereiken wat je wilt. Door
die ervaringen thuis was ik extra geïnteresseerd in
de plaats van vrouwen op de arbeidsmarkt en hoe
ze hun economische onafhankelijkheid konden
bewerkstelligen. Maar dat was ook de grote
discussie in die tijd. Men dacht dat je daarmee
ook de algemene emancipatie zou kunnen
onderbouwen.
Moet u uw vader achteraf gezien niet dankbaar zijn
omdat hij uw motivatie ongewild heeft gestimuleerd?
Ja, confl icten op zichzelf zijn nog niet zo slecht,
omdat je daarvan leert om door te zetten. Na een
half jaar heb ik mijn vader geschreven dat ik hem
wilde laten zien wat ik aan het doen was en dat
ik het serieus meende. Het is toen redelijk goed
gekomen.
En weet u hoeveel procent van de hoogleraren in
Nederland vrouw zijn?
Ik denk zo’n 10 procent (feit: 12 procent).
Hoe zou u uw opvoeding typeren?
Ik heb vanuit mijn familieachtergrond een héél
strenge klassieke opvoeding gehad. Als peuter
heb ik – door het werk van mijn
vader – twee jaar in Indonesië
gewoond. Medio jaren vijftig
zijn we voor tien jaar vertrokken
naar de Verenigde Staten. We
woonden in een klein oliestadje
in Texas, met wilderness areas om
te wandelen en kamperen en
bezochten Indiaanse pueblos. Door
die on-Nederlandse omgeving
heb ik nooit de vijftiger-jarensfeer
van Nederland gevoeld. Ik
heb door de verschillende landen
waar we woonden van jongs af
aan het verschil tussen culturen
10 11

In India vind ik de mentale vrijheid van vrouwen
tegenover mannen heel verrassend
beseft. Het is niet dat ik me niet geworteld voel in
Nederland. Ik ben ontzettend Nederlands, dat is
een soort ijkpunt. Maar in Bombay en Chennai
heb ik bijvoorbeeld mijn vriendenkring. Ik heb een
paar van die vertrouwde plekken op de wereld,
dat is niet beperkt tot Nederland.
U heeft gecombineerd wat voor veel vrouwen een
onmogelijke opgave lijkt. In de discussie daarover
zijn er twee extreme standpunten. Heleen Mees vindt
dat alle moeders een baan moeten hebben. Christien
Brinkgreve vindt dat we vrouwen meer tijd moet
gunnen om ‘moeder te zijn met de
kinderen’.
Ik denk dat tegenwoordig 25 tot
30 procent van de moeders geen
baan heeft als ze hun eerste kind
krijgen (feit: 25 procent). Dat
is enorm omlaag gegaan. Men
probeert te blijven werken,
maar ik denk dat het uitmaakt
wat iemand doet of wat iemand
geleerd heeft. In mijn werk
wil je normaal gesproken heel
graag actief blijven. Bij mij was
dat ook zo, maar ik heb wel altijd een vierdaagse
werkweek gehad. Mannen hebben daarin veel
minder mogelijkheden. Bij mijn man was dat
bijvoorbeeld zo, ook al heeft hij zich wel daartegen
verzet. Ik heb steeds twee oppassen gehad die
elkaar konden afwisselen. Samen vormden wij een
hecht netwerk om voor de kinderen te zorgen.
Laten we de sprong naar India maken. Miljoenen
vrouwen zijn in India heel erg slecht af: weinig of
geen rechten, uitgehuwelijkt aan oudere mannen
of bestemd voor de prostitutie. Tegelijkertijd prijkt
op de 20e plaats van de Forbeslijst 2009 van de 100
machtigste vrouwen op de wereld de Indiase Chanda
Kochhar, directeur van de Indiase ICICI Bank. Vanwaar
zulke tegenstellingen?
Er is in India een enorm klassenverschil, maar
nog belangrijker is het kastensysteem. Per kaste
heb je variaties in de positie van vrouwen. Je hebt
ook sommige lage kastes die vrouwen een betere
plaats geven dan anderen. Het varieert ook vanaf
het noorden naar het zuiden. In de Dravidische
gebieden in het zuiden zijn er kasten die vrouwen
Als overheid moet
je ervoor zorgen
dat mensen niet per
defi nitie worden
uitgesloten
best redelijke zeggenschap geven en andere waar
het totaal niet zo is. Dan heb je nog de opvattingen
van hindoes en moslims. Bij moslims is de
achterstelling heel groot. In het noorden van India
worden 15 procent minder meisjes dan jongens
geboren. Dat tekort leidt ertoe dat meisjes nu
worden geroofd door jonge mannen uit naburige
gebieden. Vrouwen zijn dan weer de dupe. Het
is heel lastig om te voorspellen wat er in India
gebeurt met de status van vrouwen, daar spelen te
veel dingen door elkaar heen.
Wat zouden Nederlandse vrouwen
kunnen leren van Indiase
vrouwen?
Dit gaat shockerend klinken.
Nederlandse vrouwen zouden
kunnen leren dat ze zich niet
door hun hang naar romantiek
gevangen moeten laten zetten.
Het is een algemeen West-
Europees en Amerikaans idee
dat een relatie louter bestaat
op basis van romantiek. Dat
hebben Indiase vrouwen nooit
gehad. In India vind ik de mentale vrijheid van
vrouwen tegenover mannen heel verrassend.
Vrouwen verwachten helemaal niet dat ze moeten
houden van hun mannen. Ze hoeven zich er niet
bezwaard over te voelen als dat niet zo is. Dat vind
ik op zich niet slecht. Ik houd ook van romantiek,
absoluut. Maar het maakt je heel kwetsbaar. Ik
zou bijvoorbeeld iedere vrouw aanraden niet
in gemeenschap van goederen te trouwen. Dat
moet je gewoon nooit doen. Het is beter je bezit
en inkomen apart te houden, maar om dat vol te
houden in een context van romantiek moet je hier
sterk in je schoenen staan.
Wat denkt u, hoeveel procent van de 18-jarigen in
Nederland zegt later te willen trouwen?
Ik hoop dat op die leeftijd niet meer dan 30 tot
35 procent dat wil. Op die leeftijd moet je dat
eigenlijk nog niet willen, vind ik.
De nieuwste cijfers geven aan dat circa 8 van de 10
twintigjarigen wil trouwen
Werkelijk? Over romantiek gesproken!
Opiniemakers, politici en journalisten beïnvloeden de
gedachtevorming in de samenleving. Ze beroepen zich
in het algemeen op grondige feitenkennis. Maar is dat
wel altijd het geval? Het CBS wil iedereen van informatie
voorzien, want alleen als je de cijfers kent kan een debat
op de juiste gronden worden gevoerd. Bovendien heeft
eenieder daarmee een gelijk startpunt. In deze rubriek
praat Jan Latten met prominente vrouwen uit onze
samenleving waarbij hij ook hun feitenkennis toetst. In de
vorige nummers deed hij dat bij Cisca Dresselhuys, Samira
Bouchibti, Rita Verdonk, Agnes Jongerius, Joan Ferrier en
Mirjam Sterk, in deze uitgave legt hij Isa Baud langs de
‘statistische meetlat’.
12 13

Ik vind seculier, door de staat gerund onderwijs
ontzettend belangrijk. Zeker als het een democratische
rechtsstaat betreft
In Business World Weekly wordt gereageerd op uw
laatste boek (new forms of urban governance in India).
Ik lees: ‘All indian cities are now divided into two clear
sections, the elite and middle class and the poor’.
Ook in Nederland dreigt tweedeling. Daarom is veel
wijkvernieuwingsbeleid gericht op meer sociale mix.
Maar horen contrasten er misschien gewoon bij?
Een wereld zonder achterstand is een ideaal dat
waarschijnlijk onbereikbaar is. Maar je kunt wel
aangeven wat het minimumniveau moet zijn in
termen van huisvesting, inkomen en kwaliteit
van leven. Als overheid moet je ervoor zorgen dat
mensen niet per defi nitie worden uitgesloten. In
Amerika is segregatie praktisch totaal. De Afro-
Amerikanen in de binnensteden zijn gesegregeerd
in huisvesting, op de arbeidsmarkt, in scholing en
ook geografi sch, met als gevolg
dat zij daar praktisch niet uit
kunnen komen. In India is de
segregatie veel minder. Arme en
rijke mensen wonen veel meer
door elkaar, omdat ze elkaar
functioneel nodig hebben. In
principe biedt de stad daar nog
mogelijkheden voor sociale mobiliteit.
Rohinton Mistry heeft
dat beschreven in zijn boek ‘A
Fine Balance’. Mensen uit heel
lage kastes, zoals landarbeiders,
komen naar Bombay en zien daar veel meer kans
om werk te vinden. Een vorm van sociale mobiliteit.
De mix is daar veel groter.
Er zijn in Nederland wijken met hoge concentraties
allochtone bewoners. Weet u of het percentage wijken
met hoge concentratie is toegenomen of afgenomen?
Ik denk dat het toeneemt. Er zit een gevaar in. Als
het zich ontwikkelt richting meer segregatie dan
hebben we echt een probleem.
India kent een moslim- en een hindoebevolking. Er
schijnt ook een dubbele rechtspraak te bestaan, met
de mogelijkheid om voor de sharia te kiezen. In het
Verenigd Koninkrijk bestaat die mogelijkheid ook. Velen
vrezen dat het ook in Nederland zo ver kan komen.
Hoeveel moslims zijn er volgens u in Nederland?
Ik denk dat het rond de tien procent zit (feit: 5
procent). In India is het percentage moslims
Er is in India
een enorm
klassenverschil, maar
nog belangrijker is
offi cieel twaalf procent, inoffi cieel denkt men
aan vijftien tot twintig procent. Inderdaad zijn
er verschillende rechtssystemen naast elkaar:
moslim- en hindoerecht, maar ook tribaalrecht.
De sharia wordt er uitgevoerd door een raad van
moslimgeleerden, een institutie die rechtspreekt
rondom die sharia en familierecht. Die bepalen
of dat recht heel streng of minder streng wordt
toegepast. Vrouwen hebben er weinig in te zeggen.
Als individuele vrouw moet je heel erg sterk in
je schoenen staan en je moet ook de middelen
hebben om te kiezen voor een nationaal seculier
rechtsstelsel. Je moet dan de weerzin en uitstoting
uit je sociale groep trotseren, een extreme
stap. Ik ben daarom helemaal niet voor allerlei
verschillende rechtssystemen in Nederland.
Sociale cohesie is een probleem
in onze samenleving. U doceert
aan een seculiere universiteit in
Amsterdam. Seculier onderwijs,
bijzonder onderwijs en sociale
binding, ziet u een samenhang?
Ik denk dat 80 procent van de
inwoners van Nederland zich
voorbeeld milieu, armoede of
statistisch correct). Ik merk
het kastensysteem. niet tot een geloof rekent (feit:
42 procent). Ik vind seculier,
door de staat gerund onderwijs
ongelijkheid. Ze reizen de wereld
over en doen mee aan ontwik
kelings projecten. Hun blik is
breder dan alleen Europa en de
Ik zie bij de jongste
generatie dat zij juist
zelf dat jongens moeilijker
samenwerken dan meisjes en
ook dat ze soms een andere
belangstelling hebben. Je zou
ontzettend belangrijk. Zeker als
het een democratische rechtsstaat betreft. Nieuwe
bevolkingsgroepen hebben de oude discussie over
rijke landen. Dat vind ik wel een
interessant verschil. Het andere
dat ik zie is een enorme belang-
weer bereid zijn
tot een veel meer
daar gebruik van kunnen
maken. Vrouwen gaan liever
naar een klein bedrijf óf ze
bijzonder onderwijs in verhevigde mate doen
terugkomen, zeer ten onrechte naar mijn smaak.
stelling voor de rol van religie,
heel frappant.
mondiale kijk
zetten hun eigen bedrijf op,
omdat hen dat fl exibiliteit
Het benadeelt de sociale cohesie en de kwaliteit
biedt. De mannelijke cultuur is
van het onderwijs. Bij bijzondere scholen was de
Hoeveel procent van de hoger
daar minder dominant. Ik denk
kwaliteit wel eens onder de maat. Nu zien we dat
opgeleide jonge vrouwen die nu
daarom dat die hele discussie
dit bij de moslimscholen een enorm probleem kan
afstuderen – dus uw studentes
over bijvoorbeeld vrouwelijke
zijn, dat moeten we niet willen.
– blijven in de toekomst kinderloos volgens het CBS? CEO’s, hoofden van besturen en zo, nutteloos
Ik denk 15 tot 20 procent (feit: ruim 30 procent). is als er een mannelijke cultuur zit waar veel
Merkt u een andere mentaliteit bij de allerjongste
vrouwen niet in (willen) passen. De overheid
lichting studenten? Zijn zij postmaterialistischer of
Er komen steeds meer onderzoeksresultaten is al veel beter, want daar zie je ook vrouwen
hedonistischer?
waaruit blijkt dat hersenen van mannen en vrouwen doorstromen – ook in hogere regionen – omdat
Studie is maar één van de vele activiteiten, een
verschillen. Hoe komt het dan toch dat we daarmee daar niet zo’n extreme mannelijke werkcultuur
heleboel studenten werken. Dat is een verschil
geen rekening willen houden?
heerst. Anderzijds, mannen en vrouwen die 2,5
met vroeger. Maar ik zie bij de jongste generatie
ook dat zij juist weer idealistischer worden en bereid
zijn tot een veel meer mondiale kijk. Ze zijn
veel meer begaan met de wereldproblemen, bij-
Vrouwen studeren sneller af dan mannen (feit: dag werken, kunnen een carrière echt vergeten.
Score op de statistische meetlat
1 2 3 4 5 6 7 8
9 10
14 15

kort sport kort sport
1.050 watersportclubs
Watersport is een populaire sport. In 2006
telde ons land 1.050 watersportclubs. Deze
clubs zijn actief op uiteenlopende gebieden
als zeilen, surfen, kanoën, roeien en
motorbootvaren. Watersport zit fl ink in de
lift: ten opzichte van 1997 steeg het aantal
clubs in deze sector met 10 procent. De
toename is vooral te danken aan kano- en
roeiverenigingen. Hun aantal nam met
40 procent toe: van 185 verenigingen in
1997 tot 265 verenigingen in 2006. Kano- en
roeiverenigingen zagen in dezelfde periode
hun ledenaantallen ook stijgen: in totaal
nam het aantal leden met 30 procent toe tot
33.000. (Bron: CBS)
42 procent sport
Bewegen is belangrijk. En natuurlijk beweeg
je ook als je even naar de bakker fi etst, maar
mensen die serieus bewegen ruimen apart tijd
in voor hun portie lichamelijke ontspanning.
In Nederland doet 42 procent van de
bevolking gedurende 1 tot 4 uur per week aan
lichamelijke sport. 18 procent sport elke week
zelfs 5 uur of meer. Zoekend naar de meest
fanatieke leeftijdscategorieën zien we dat van
de 0- tot 14-jarigen 62 procent 1 tot 4 uur per
week sport. Van de 15- tot 19-jarigen sport
33 procent 5 uur of meer per week.
1.100 squashbanen
Squashen is in korte tijd een populaire sport in
Nederland geworden. Het aantal squashbanen
groeide dan ook fl ink: van 370 in 1988 tot 1.400
in 2000. Sindsdien is het aantal squashbanen
(dat vooral te vinden is in accommodaties
waar ook getennist wordt) echter gedaald
naar 1.100 in 2006. Toch blijft deze racketsport het goed
doen in ons land: na de World Open voor vrouwen, die
dit jaar in september plaatsvond in Nederland,
is ons land ook volgend jaar gastheer
van de World Open voor mannen en
vrouwen. Nu
maar hopen
dat onze
sporters daar
medailles
gaan halen…
(Bron: CBS)
1 op de 7 sportclubleden tennist
Tennis is populair. Dat komt omdat iedereen – zowel man
als vrouw – deze sport kan beoefenen, zo luidt althans één
van de verklaringen voor die populariteit. Nederland telt in
totaal 1.840 tennisclubs, waarbij 0,7 miljoen mensen zijn
aangesloten. Dat is 14 procent van alle sportclubleden van
ons land. Tennisclubs zijn relatief grote clubs: gemiddeld
tellen zij (met 400) tweemaal zoveel leden per club dan
een sportclub in het algemeen, die het met gemiddeld
190 leden moet stellen. Tennissen doen we overigens
steeds meer onder een dak en steeds minder in de open
lucht. Sinds 1994 is het aantal buitenbanen met 24 procent
afgenomen. Toch hebben de tennisaccommodaties in ons
land nog steeds 5.500 buitenbanen, bijna 80 procent van
het totaal aantal tennisbanen. (Bron: CBS)
16 17

aan het woord...
REBECCA MARCHETTI werkt 12,5 jaar bij NBD/Biblion.
Heel, heel ver in de familie zit Italiaans bloed. Ze houdt van
tennis, lezen en kampeert graag op luxe wijze. Pasgeleden
bezocht ze voor het eerst de CBS-website. Dat gaat ze
zeker nog eens doen.
‘Ik ben altijd blij als de
buitendienstmedewerker van
het CBS weer komt’
Rebecca Marchetti geeft leiding aan de fi nanciële
administratie bij NBD/Biblion. Ze weet dus om te gaan met
cijfers, maar houdt ook van letters. ‘Dat kan ook bijna niet
anders wanneer je bij zo’n boekenbedrijf werkt.’ Vooral
literaire thrillers leest ze graag.
NBD/Biblion levert onder
andere boeken, cdroms,
dvd’s en nog tal
van andere producten, zoals
data bestanden aan bibliotheken
en (school)mediatheken. Er is
ook een eigen uitgeverij die educatieve
uitgaven en vakbladen
uitgeeft en een technische afdeling.
Rebecca: ‘Die ontwikkelt en
bouwt allerlei machines voor de
eigen productie van ingebonden
boeken en voor bibliotheken.
Nieuw is de media maat, een machine
waarmee de klanten materialen
‘uit de muur’ kunnen lenen.’
Het aanleveren van cijfers
aan het CBS kost iedere keer toch
wel moeite. ‘De maandindustrie
doen we zelf, de jaarproductiestatistiek
maken we met hulp
van de buitendienstmedewerker
van het CBS. Ik ben altijd blij
als hij weer komt! Er wordt best
veel gevraagd en op een andere
manier dan wij het registreren.
Ik vraag me wel eens af waar we
dat allemaal voor doen. Aan de
andere kant: de berichten in de
media over de economie vinden
we heel vanzelfsprekend. En die
zijn vaak gebaseerd op cijfers
van het CBS. Daar draagt het
bedrijfsleven dus aan bij. Laatst
hadden we ook een enquêtrice
van het CBS thuis op bezoek.
Er wordt door
het CBS best veel
gevraagd op een
andere manier dan
wij het registreren
Daar had ik helemaal niet zo bij
stilgestaan, dat het CBS ook informatie
van particulieren verzamelt.
Voor dit interview heb
ik de site van het CBS bekeken.
Daar staat veel interessante informatie
op. Ik ga er zeker nog
‘ns op kijken. Misschien zou het
CBS wat meer moeten vertellen
wat er allemaal bij komt kijken
om al die informatie te verzamelen.’
Pasgeleden was Rebecca
12,5 jaar in dienst. ‘Toevallig
was ik rond die tijd op vakantie
in Spanje. Bij terugkomst was
er uiteraard gebak. We hebben
luxe gekampeerd aan de Costa
Brava, in een stacaravan. Dan
heb je comfort, maar ook de gezelligheid
van de camping. Dat is
vooral voor de kinderen leuk.’
Annemieke Bos
18 19

cbs-visualisaties
Visualisaties steeds
belangrijker, ook bij het CBS
Dat we in een beeldcultuur leven, dat kan iedereen
elk moment waarnemen. De krant, vroeger
overwegend een letterbrij, is in kleur en met
steeds meer beeld. Maar ook de serieuze televisieprogramma’s
zoals het Journaal bestaan steeds
minder uit een sprekende presentator en steeds
meer uit ondersteunend beeld, en in toenemende
mate bewegend. Vaak gaat het dan om zogenaamde
animaties van schematische voorstellingen. Ze
hebben als doel voor de kijker, vaak tegelijk ook
in de hoedanigheid van lezer of luisteraar, iets snel
duidelijk te maken. Als het gaat om de visualisatie
van statistieken kent het CBS een lange traditie.
Isotype
In een eerdere editie van dit magazine brachten
we al eens het werk van Gerd Arntz in beeld,
een grafi cus die in de jaren rond de Tweede
Wereldoorlog furore maakte met zijn reeks linoleum-
en houtsneden die uiteindelijk bestond
uit meer dan 4000 symbolen, tezamen Isotype
genaamd. Zijn symbolen werden over de hele
wereld gebruikt en gingen uit van een simpel
principe: elk symbool stond voor een bepaald
gegeven, bijvoorbeeld mensen, en drukte een
hoeveelheid uit. Zo kon een rij van zes symbolen
van mensen staan voor zes miljoen mensen.
Zijn werk werd uiteindelijk steeds minder gebruikt
en de originelen bevonden zich lang in
kasten van het Haags Gemeentemuseum tot dat
ze met fi nanciële steun van het CBS enige tijd
geleden werden gedigitaliseerd.
U kunt ze bewonderen op de site www.gerdarntz.org.
20 21

Diagrammen
Daarna kwam de periode van diagrammen in allerlei
soorten: staven, lijnen, taarten, punten, stromen.
Met name de komst van de personal computer
stimuleerde de productie van diagrammen.
Ze waren door de combinatie van gegevens in
spreadsheets immers snel en makkelijk te maken.
Het CBS maakt van deze technieken in de publicaties
en op de website ruimschoots gebruik.
Maar recent is er een tweetal interessante nieuwe
ontwikkelingen te zien waarmee het CBS voorop
loopt, namelijk:
–
–
De medewerkers
van de afdeling
Grafi media
producties zijn
onder andere
zeer bedreven in
het maken van
allerlei soorten
diagrammen.
de interactieve grafi ek;
de combinatie van meerdere technieken zoals
grafi eken, beeld en geluid.
De interactieve grafi ek
De technieken van het Internet en meer in het bijzonder
(voor de kenners) de toepassing van Flash
op onze websites maken de mogelijkheden ongekend.
Inmiddels heeft het CBS meer dan 10 interactieve
presentaties op de website staan en het is
de bedoeling dat dit aantal nog fl ink zal toenemen.
De makers stond – en staat – voor ogen dat het
voor de gebruiker nuttig (en leuk) is om met CBScijfers
te kunnen goochelen.
Omdat het CBS-cijfers zijn klopt de uitkomst altijd,
maar door de interactiviteit kunnen vele combinaties
worden gemaakt, binnen een paar seconden.
De gebruiker kan ‘spelen’ met de aangeboden
variabelen, de uitkomst staat steeds direct op het
scherm.
22 23

Op dit moment zijn er interactieve grafi eken met
de onderwerpen:
– allochtonen;
– stand van de conjunctuur;
– exportradar;
– aspergeteelt;
– bevolkingspiramide;
– inkomensverdeling;
– migratie;
– persoonlijke infl atie;
– vakantiebestemmingen;
–
–
–
–
belastingopbrengsten;
internationale handel;
werkende moeders;
WOZ-waarde woningen.
Wim de Rooij
(links) en Cor
Pierik zijn nauw
betrokken bij de
totstandkoming
van interactieve
grafi eken.
Zoals u ziet, een zeer breed scala aan onderwerpen
en dat is ook de bedoeling. Het CBS laat graag zien
dat er gegevens zijn op heel veel terreinen.
De combinatiegrafi ek met beeld en/of geluid
Begin dit jaar werd een aparte website voor
ondernemers (www.cbsvooruwbedrijf.nl) geïntroduceerd.
Voor deze site ontwikkelt het CBS op
wekelijkse basis visualisaties die bestaan uit beeld,
geluid en/of grafi eken. Ze worden gemaakt door
graphic artist Andy Grogan die voor zijn input
(als er sprake is van interviews) samenwerkt
met journalist Peter Olsthoorn. Beiden zijn
ze freelancers, speciaal voor dit soort klussen
ingehuurd.
Maar ook in dit blad treft u de illustraties van Andy
Grogan aan bij het cijfermateriaal van het CBS.
Hans van Brussel
24 25
Graphic artist
Andy Grogan.

kort IT
4 op de 10 werkenden volgt cursus via
internet of pc
Werknemers die op cursus gaan, hoeven daarvoor
steeds minder hun werkplek te verlaten. Vier op de
tien mensen volgen een werkgerelateerde opleiding
of training via de computer en/of internet. Daarmee
is deze laagdrempelige wijze van opleiden goed
ingeburgerd in Nederland, al volgt het merendeel van
de werknemers nog steeds op de traditionele manier
een cursus: op een cursuslocatie en zonder gebruik
van internet en computer. Vooral bijscholingen op het
gebied van milieu- en arbeidsomstandigheden vinden
plaats zonder gebruik van deze middelen. 87 procent
van deze opleidingen maakt geen gebruik van internet en pc.
(Bron: CBS)
12 procent van omzet uit e-commerce
E-commerce blijft groeien. Zowel particulieren
als bedrijven handelen steeds meer via
internet. De omzet die bedrijven halen uit
elektronische transacties is toegenomen van
3 procent in 1999 tot 12 procent in 2007. Vooral
de bedrijfstak vervoer, opslag en communicatie
heeft zijn omzetaandeel uit e-commerce
fl ink zien stijgen: van 2 procent van de
verkoopwaarde in 1999 naar 20 procent van de
verkoopwaarde in 2007. Hiermee wist deze tak
zelfs de traditionele koploper (industrie) met
4 procent voor te blijven. (Bron: CBS)
35 procent van patentaanvragen betreft ICT
Nederland is een goede bekende van het European
Patent Offi ce (EPO). Samen met Duitsland vroeg
Nederland in 2004 (deze gegevens komen laat
beschikbaar) de meeste patenten aan: ongeveer 400.
Ter vergelijking: het gemiddelde van de 27 EU-landen
bedraagt 273 aanvragen. Een groot deel van de
Nederlandse patentaanvragen (35 procent) ligt op het
gebied van ICT. De meeste aanvragen worden gedaan
in de categorie computers en kantoormachines,
gevolgd door consumentenelektronica en
telecommunicatie. Nederland het Silicon Valley van
Europa? (Bron: CBS)
kort IT
1,67 procent van het bbp naar
Research & Development
Research & Development (R&D) is een
belangrijke stimulans voor innovatie
en economische groei. Het geld dat
bedrijven uitgeven aan R&D is dan
ook een directe vorm van investeren
in kennisontwikkeling. Daarom zijn
cijfers over nationale R&D-uitgaven al
decennialang toonaangevende indicatoren
van de kenniseconomie. Wat Nederland
betreft zijn die cijfers niet al te fl orissant:
uitgaven aan R&D laten de laatste jaren
een dalende trend zien. Werd in 1998 nog
1,98 procent van het bruto binnenlands
product (bbp) uitgegeven aan R&D, in 2006
was dit percentage gezakt naar 1,67. De R&Duitgaven
in Nederland lagen in 1998 onder het
gemiddelde van de (toen nog) 15 EU-landen en
ook in 2006 lag Nederland onder het gemiddelde
van de 27 landen van de Europese Unie. Europees
koploper is overigens Zweden, dat twee keer zoveel
geld uitgeeft aan R&D als Nederland. (Bron: CBS)
26 27

aan het woord...
JOOST VONCKEN studeerde bedrijfseconomie en werkt
sinds een jaar bij Medtronic. Dat bevalt hem goed. Na het
werk speelt hij recreatief badminton en moedigt hij zijn
voetbalclub Roda JC aan. Samen met zijn vriendin woont
hij in Heerlen.
‘Pijn verlichten, levens
verlengen’
Mensen helpen bij het verlichten van pijn, het herstellen van
hun gezondheid en het verlengen van hun leven. Dat is de
missie van Medtronic, wereldwijd actief op het gebied van
medische technologie. Joost Voncken werkt op de fi nanciële
administratie in Heerlen.
is gespecialiseerd
in al-
‘Medtronic
lerlei producten
en therapieën voor chronisch
zieke mensen,’ legt Joost uit.
‘Denk aan pacemakers en defi -
brillatoren, maar ook aan producten
voor de behandeling van
Parkinson, pijnbestrijding en
diabetes.’ In Heerlen is de verkooporganisatie
voor Nederland
gevestigd. Ook de divisie informatietechnologie
en het fi nanciële
servicecentrum voor Europa
zijn er te vinden. Daarnaast is
er een enorm distributiecentrum
van waaruit dagelijks medische
producten en onderdelen worden
verstuurd naar Europa, het
Midden-Oosten, Afrika, Azië,
enzovoorts. Joost studeerde bedrijfseconomie
aan de HEAO en
werkte vervolgens als fi nancieel
administrateur bij een hypo-
theekverstrekker. Ruim een jaar
geleden solliciteerde hij bij Medtronic.
Het bevalt hem er goed.
‘Het is een leuk bedrijf, met veel
mogelijkheden. Onze afdeling
verzorgt de fi nanciële administratie
voor alle vestigingen van
Medtronic in Europa. Dat zijn er
zo’n 50, zowel verkoopkantoren
als fabrieken. Voor de aangiftes
aan het CBS ben ik de contactpersoon.
We leveren gegevens
aan over de in- en uitvoer, omzetten,
maar ook over vacatures,
research- en developmentactivi-
Vragenlijsten online
invullen is toch veel
makkelijker?
teiten, innovaties, ICT-bestedingen,
enzovoorts. Toen ik hier net
begon, was dat allemaal best lastig.
Vooral ook omdat Medtronic
uit verschillende bv’s bestaat.
Welke cijfers wil het CBS precies
hebben en welke entiteit wordt
bedoeld? Met hulp van het CBS
is er een format gemaakt waardoor
de statistieken nu vrijwel
automatisch worden gegenereerd.
Dat scheelt werk en tijd.
Het valt me trouwens op dat we
veel vragenlijsten nog altijd op
papier moeten invullen. Het zou
makkelijker zijn als dat meer
online kon.’ Joost woont samen
met zijn vriendin, die juf is op
een basisschool. Een keer per
week speelt hij badminton met
wat vrienden. Hij kijkt ook graag
voetbal. Roda JC is ‘zijn’ club.
Annemieke Bos
28 29

kort reizen
23.000 hybride auto’s op de weg
Het aantal hybride personenauto’s met een
Nederlands kenteken is in één jaar tijd (tussen
1 januari 2008 en 1 januari 2009) verdubbeld
naar 23.000. De stijging komt vooral door het
zakelijk gebruik: het aantal zakenhybrides nam
toe van 3.500 naar ruim 12.000. De stijging is
voor een groot deel te danken aan de nieuwe,
lagere fi scale bijtelling. Deze is voor hybride
auto’s door de overheid verlaagd van 25 naar
14 procent. (Bron: CBS)
Voor 577 miljoen euro aan productie van
fi etsen
Volgens een schattig liedje van Katie Melua zijn er
9 miljoen fi etsen in Beijing. Hoeveel tweewielers
Nederland telt – inclusief de verroeste exemplaren op
de bodems van vele grachten – valt echter niet precies
te zeggen. Wat we wél weten, is dat er in ons land
13,6 miljoen fi etsbezitters zijn en ons land in 2008 voor
577 miljoen euro aan fi etsen produceerde. Dat is ruim
30 procent van het totaal van 1,9 miljard euro in de
Europese Unie. Daarmee zijn we op afstand koploper,
want de nummer twee (Duitsland) produceert voor ruim
300 miljoen euro aan fi etsen. (Bron: CBS)
36 procent
lange
buitenlandse
vakanties in
hotel
Steeds meer
Nederlanders die voor
een lange vakantie
naar het buitenland
gaan, kiezen voor een
verblijf in een hotel. In
2008 koos 36 procent
voor deze logiesvorm.
Een fl inke stijging ten
opzichte van 2002, toen
27 procent de voorkeur
gaf aan een hotelbed.
Bij korte vakanties in
het buitenland is het
hotel trouwens nog
populairder: vorig jaar
boekte 56 procent een hotel,
tegenover 51 procent in 2002. Waar vinden
we straks nog die ouderwetse Nederlandse
kampeerder, met een pruttelend potje bonen op
zijn gastoestel? (Bron: CBS)
Luchtpassagiersvervoer daalt met 3 procent
kort reizen
We zitten in een recessie en ook de Nederlandse luchthavens hebben daar last van.
In de tweede helft van vorig jaar verminderde het aantal vliegtuigpassagiers met
3 procent. In totaal reisden over het gehele jaar 2008 ruim 50 miljoen passagiers
via de Nederlandse luchthavens – iets minder dan in het jaar daarvoor. Vooral
passagiers van en naar het Verenigd Koninkrijk lieten het met een vermindering van
8 procent afweten.
Overigens kan niet alleen de economische recessie als veroorzaker worden
aangewezen. Ook de invoering van de vliegtax, die inmiddels alweer is afgeschaft,
werkte mee aan de dalende cijfers. De hoeveelheid goederen die door de lucht wordt
vervoerd nam in die periode overigens nog forser af en wel met 9 procent. Vooral
vanaf september ging het erg hard. Bedroeg de daling van het vervoerde gewicht in
september zelf nog 7 procent, in december vorig jaar was
dat al opgelopen tot ruim 24 procent. (Bron: CBS)
30 31

aan het woord...
PETER BRUGEL voorziet de horecagroothandel van de
meest smakelijke producten van over de hele wereld.
Zelf mag hij er ook graag van genieten. Zijn vrouw en drie
kinderen delen zijn enthousiasme en vergezellen hem op
‘werkbezoek’ bij leveranciers in hun favoriete vakantieland
Frankrijk.
‘Leveranciers bezoeken in de
vakantie voelt niet als werk’
Tamme kastanjes, olijven, pizzasaus, mosterd... de
opslagloods van Peter Brugel in Breda staat vol lekkernijen.
Brugel importeert deze conserven vanuit de hele wereld en
levert ze aan de horecagroothandel in Nederland, België,
Ierland en Malta.
Het had niet veel gescheeld
of Peter was
gebruiker geweest van
zijn producten. ‘In de horeca,
daar heb ik leren werken! Het
is de leukste branche die er is,
maar je hebt nauwelijks tijd
voor een sociaal leven. Samen
met mijn vader ben ik daarom
dit bedrijf begonnen, nu 26 jaar
geleden. Mijn vader had vroeger
een horecagroothandel in
groenten en fruit. We weten dus
beiden waar we het over hebben.’
De invoer, opslag en overslag
van alle conserven loopt
doorgaans op rolletjes, al bezorgt
de bureaucratische rompslomp
Peter nogal eens hoofdbrekens.
‘Zodra je maar een puntje op
de i vergeet, blijven de goederen
in de haven staan. Dat kost
een hoop geld.’ De administra-
tieve verplichtingen die het CBS
hem oplegt zijn daarbij vergeleken
‘peanuts’. ‘Een keer per
maand en per kwartaal leveren
we de gegevens vanuit een speciaal
softwareprogramma aan.
Dat is nog geen half uur werk.
Een telefoontje naar mijn vaste
contactpersoon en het is weer
in orde. Mocht er een probleem
zijn, dan is dat binnen een half
uur opgelost.’ Op vakantie in
Frankrijk heeft Peter enkele
leveranciers bezocht. ‘Dat doe
ik altijd. We zijn in de Vaucluse
Ik ken mijn
contactpersoon bij
het CBS al jaren. Dat
is heel prettig
geweest (ratatouillesaus), in de
Ardèche (tamme kastanjes) en in
Marseille (ansjovis uit Marokko).
Mijn gezin vindt dat ook wel
leuk. Kijk, je moet de kinderen
– twee dochters van 19 en 16,
een zoon van 10 – daar geen tien
dagen mee vervelen, maar ze
vinden het best leuk om te zien
hoe fl esjes olijfolie worden afgevuld.
Het contact met de leveranciers
is prettig. Het voelt niet
als werk.’ Zelf is hij een groot
liefhebber van de producten die
hij verhandelt. Lachend: ‘Helaas
wel ja, ik moet echt een beetje
oppassen soms. Koken doe ik
elk weekend en in de vakantie.
Meestal iets uit de Franse keuken.
Marokkaanse Tagine-recepten
probeer ik ook graag uit.’
Annemieke Bos
32 33

internationaal
Op bezoek bij Insee,
het Franse statistiekbureau
‘Ach, dat is de generatie
van ’68. Die is hier
nog volop aanwezig
en still going strong.’
Aan het woord is, in
vloeiend Engels, Jean-
Philippe Cotis, directeurgeneraal
van Insee, de
Franse tegenhanger
van het Nederlandse
Centraal Bureau voor de
Statistiek. Hij reageert
op mijn opmerking
over de protestposters
die, vanaf de straat
prominent zichtbaar,
voor de ramen van zijn
gebouw zijn gehangen
door de medewerkers
van het Institut National
de la Statistique et des
Études Economiques.
Hoewel het binnen betrek -
kelijk rustig is op deze
vrijdagmiddag oogt het
gebouw van buiten als in rep
en roer: de regering Sarkozy
heeft besloten dat een deel van
de activiteiten wordt verplaatst
naar andere steden en de medewerkers
zijn het er bepaald niet
mee eens. Een deel van hen
staat voor de keuze mee te gaan
of elders andere uitdagingen te
zoeken. In Frankrijk is het dus
niet alleen een taakstelling, zoals
bij de Nederlandse overheid
bezui nigingen worden genoemd,
maar ook nog een spreiding.
Sfeer
Omdat ik iets te vroeg ben drink
ik nog een kopje koffi e in een
typisch Franse brasserie om
de hoek waar, zoals ik me laat
vertellen, de medewerkers van
Insee het grootste deel van de
klantenkring uitmaken. Vanuit
de brasserie heb ik goed uitzicht
op het Insee-gebouw dat in een
typische jaren zeventigstijl is
gebouwd en die sfeer ook nog
uitademt. Het ligt net buiten het
centrum van Parijs en biedt vanaf
de hogere etages een vergezicht
op de périphérique waar het
verkeer, vroeg in de middag, al
muurvast staat omdat dit de eerste
zogenaamde Zwarte Vrijdag
is, ook Frankrijk gaat op vakantie.
Terwijl de stad zich opmaakt
voor de viering van quatorze
juillet – rond de Champs Elysées
zijn de tribunes in aanbouw die
zullen blijven staan tot na de
fi nish van de Tour de France
– vertrekken de burgers naar het
platteland en de kust. Schreven
we in het vorige nummer van
dit magazine nog over de extreme
veiligheidseisen toen we in
Washington het Census Bureau
bezochten, hier in Parijs kunnen
34 35

Net als in Nederland en België wordt ook in Frankrijk Adolphe
Quételet (1796–1874) als een van de grondleggers van de
statistiek gezien
we, na ons vluchtig aangemeld
te hebben, zonder begeleiding
onze weg zoeken door het hele
gebouw. We beginnen ons bezoek
met een gesprek met Pascal
Rivière, plaatsvervangend hoofd
van de unit Europa en buitenlandse
betrek kingen en Alain
Desrosières, de al jaren geleden
gepensioneerde maar nog zeer
gepassioneerde historicus van
Insee. Hij brengt er ondanks
zijn pensioen nog heel wat uren
door, zeker als bezoekers wat
meer over de geschiedenis van
Insee willen weten.
Geschiedenis
Net als in Nederland en België
wordt ook in Frankrijk Adolphe
Quételet (1796–1874) als een
van de grondleggers van de
statis tiek gezien. De voorloper
van Insee werd in 1833 opgericht
als Statistique Générale de
la France (SGF) met een bezetting
van 10 personen. De oprichting
viel samen met de wens om
volkstellingen uit te voeren en
dat gebeurde dan ook dat jaar.
In 1907 werd er voor het eerst
een consumentenonderzoek gedaan,
in 1911 werden voor het
eerst detail handelsprijzen gemeten.
In 1941 werd de SGF vervangen
door de Service National
des Statistiques (SNS) en werden
de eerste regionale bureaus
geopend, waarvan er ook nu
nog 24 zijn. In 1946 veranderde
de naam in Institut National
de la Statistique et des Études
Économiques pour la Métropole
et la France d’Outre-Mer.
Nog een aantal ver an deringen
volgden, maar het belangrijkste
was toch wel dat in augustus
2008 de Autorité de la Statis-
tique Publique werd opgericht
waarmee voor al de onafhankelijkheid
van de statistiekmakers
werd vastgelegd.
Het heden
Tegenwoordig telt Insee 6.000
medewerkers, verdeeld over
het hoofdkantoor in Parijs en
de 24 regionale kantoren. Twee
van die regionale kantoren zijn
overzees gevestigd, in de Franse
koloniën (Guadeloupe, Martinique,
Guyana, La Réunion en
Mayotte). Ook zijn er, verdeeld
over het land, vier computercentra.
Daarmee is echter niet
de hele populatie van statistici
in beeld. Verspreid over meerdere
ministeries zijn er nog eens
3.000 in dienst die als gezamenlijk
kenmerk hebben dat ze overwegend
zijn opgeleid door Insee.
Die opleiding loopt als een rode
draad door het Franse openbaar
bestuur: wie als statisticus of econoom
in (semi-) overheidsdienst
werkt of wil werken, kan maar
De regering Sarkozy
heeft besloten dat
een deel van de
activiteiten wordt
verplaatst naar
andere steden en
de medewerkers
van het Franse
statistiekbureau zijn
het er bepaald niet
mee eens
beter zijn opgeleid door Insee. Er
zijn uitzonderingen maar die zijn
schaars.
Topman Cotis
Later in de middag worden we
open en ruimhartig ontvangen
door de topman, Jean-Philippe
Cotis. Hij heeft er de tijd voor
genomen, het is duidelijk dat
hij er plezier aan beleeft om geinteresseerde
buitenlanders te
ontmoeten. Dat blijkt ook niet
zo gek te zijn: hij heeft vroeger,
werkend voor het Franse ministerie
van Financiën en later voor
Europa, heel wat gereisd en met
name Noord-Europa heeft hij leren
waarderen. Zowel privé als
professioneel heeft hij Nederland
meerdere malen bezocht en wat
hem bij ons, maar ook in Scandinavië,
enorm beviel waren die
karakter eigenschappen die hij als
easy going, niet formeel maar wel
professioneel en goed georganiseerd,
omschrijft. Hij vindt dat
zo’n goede mix dat hij, als zich
de noodzaak voordeed om in Europees
verband teams te vormen
om zaken voor elkaar te krijgen,
dat bij voorkeur met Noord-Europeanen
deed. Dat vinden wij natuurlijk
leuk om te horen en nog
wel uit zo’n onverwachte hoek.
En zo ontspint zich een gesprek
dat verder gaat dan alleen de statistiek.
Natuurlijk heeft Frankrijk
ook zijn integratieproblemen
maar als ik daar de taalbarrière
noem – in Nederland gezien als
misschien wel de belangrijkste
oorzaak – brengt hij daar, nogal
verrassend, tegenin dat Frankrijk
ook grote integratieproblemen
kent, maar dat taal daarin geen
rol speelt: het overgrote deel van
de immigranten komt immers
36 37

uit de voormalige Franse koloniën
waarin iedereen, zonder
uitzondering, Frans spreekt. We
spreken ook over de Verenigde
Staten die ruimte bieden aan een
veel grotere variëteit van rassen
en culturen zonder dat je kunt
zeggen dat de problemen daardoor
groter zijn. Volgens Cotis
is dat ook het grote verschil met
Europa: de VS en zijn immigranten
zijn veel meer gespitst op de
kansen, het perspectief.
Een ander verschil met ons land
zijn de volkstellingen die in
Frankrijk in steden groter dan
10.000 inwoners elk jaar plaatsvinden
en daarbuiten (Frankrijk
telt 46.000 gemeentes) elke vijf
jaar. Daarbij is sprake van een
zeer rigide wetgeving. De Fransen
– zeker de ’68-generatie –
zijn zeer gesteld op hun privacy.
Daarover is het in het verleden
Het Louvre met de piramide.
tot zware aanvaringen met de
overheid gekomen. Maar ook
al toen in ’40–’45 bleek dat een
goede en uitgebreide registratie
een rode loper was voor onbedoeld
en vooral ook ongewenst
gebruik, is het systeem aangepast.
En tenslotte verzorgt Insee
ook de registraties die hier door
de Kamers van Koophandel
worden gedaan en de kiezersregistraties.
Parijs
Parijs is de hoofdstad, tevens regeringszetel,
van Frankrijk. De
stad telt circa 2,15 miljoen inwoners
(in 1950 waren dat er nog
2,8 miljoen) en ruim 11 miljoen
in het hele stedelijke gebied. Als
we de banlieue (voorsteden) en
de forenzensteden meetellen, is
het de grootste stad van Frankrijk
en na Londen de grootste
stad van West-Europa. Van alle
wereldsteden is Parijs daarnaast
altijd een centrum van cultuur
geweest. De stad wordt in
tweeën gedeeld door de rivier
de Seine. Parijs is gesticht op
het Île de la Cité, maar inmiddels
zo groot geworden dat het
vroegere dorpen in de omgeving
opslokte. Parijs bestond al
ruimschoots voor Christus. Dat
weten we omdat de Romeinen
Lutetia, zoals de stad toen werd
genoemd, in 52 voor Christus innamen.
Later verviel deze naam
en kwam Parijs er voor in de
plaats, waarschijnlijk vanwege
de oorspronkelijke bewoners, de
Gallische stam Parissii.
Frankrijk
Republique Francaise, oftewel
de Republiek Frankrijk, met een
oppervlakte van 547.030 km²
Place du Tertre met zijn
kunstenaars.
(ruim 13 keer Nederland) op
het Europese vasteland. Overzee
(Frans-Guyana, Guadeloupe,
Martinique en Réunion) gaat
het om circa 126.000 km². Het is
niet eenvoudig om het ontstaan
van het land aan een tijdstip te
koppelen. Vaak wordt de Romeinse
bezetting (circa 50 voor
Christus) van Gallië als zo’n
moment gezien. Toen in 843 na
Christus West-Francië, Francia
Occidentalis of West-Frankenrijk
ontstond, werd bij het verdrag
van Verdun het Frankische
Rijk in ongeveer drie gelijke delen
verdeeld over de drie zonen
van Lodewijk de Vrome. Karel
de Kale werd koning van het
westelijke deel. Het koninkrijk
West-Francië ligt ten grondslag
aan het Franse Koninkrijk dat tot
aan de Franse Revolutie bestond
en waaruit de huidige Fran-
se Republiek
voortgekomen
is. Vanaf het jaar
987 wordt ook
gesproken van
Frankrijk. Het
is het op twee
na grootste land
van Europa met
circa 60 miljoen
inwoners. Offi
cieel is, met
ruim 70 procent,
het grootste
deel van het
land Rooms Katholiek,
maar
minder dan 5
procent daarvan
zegt ook regelmatig de kerk
te bezoeken. Daarentegen groeit
de moslimbevolking, net als in
andere West-Europese landen,
relatief snel tot nu al meer dan
Poster van de Mona
Lisa in het Parijse
straatbeeld.
Terrasjes bij de Notre Dame.
Kunstwerk van Rodin met op
de achtergrond de Dome des
Invalides.
vijf miljoen. Het land telt 100
departementen, ook een kolonie
als Gyuana wordt zo genoemd.
Hans van Brussel
38 39

kort culinair
27 miljoen appelbomen
Snoep verstandig, eet een appel. Van deze vrucht hebben we
genoeg exemplaren in Nederland. In totaal telt ons land 9.302
hectare aan appelboomgaarden, waarop 27 miljoen appelbomen
staan. Is dat veel? Het is in elk geval minder dan in het verleden,
want in 1992 was er nog 16.983 hectare aan appelboomgaarden.
Traditionele appelrassen als Golden Delicious en Cox’s Orange
hebben het moeilijk en verliezen steeds meer terrein. In
plaats daarvan bijten we steeds liever in een Kanzi,
Junami of Rubens – nieuwe rassen die in vijf jaar
tijd een teeltoppervlakte hebben weten op te
bouwen van 934 hectare. (Bron: CBS)
68.800 hectare aardappelen
Wat is lekkerder: een aardappel van
zandgrond of een aardappel van kleigrond?
Dat is een kwestie van smaak. Kenners
zeggen dat aardappelen van kleigrond
bloemig koken en dat aardappelen van
zandgrond wat steviger koken. De
bloemig kokende aardappel komt in
ons land in elk geval vaker voor dan
zijn wat stuggere broertje. Nederland
telt 48.600 hectare aan kleigrond
waarin consumptieaardappelen
worden gekweekt en 20.200
hectare aan zand/veengrond met
aardappelen. (Bron: CBS)
Voedingsmiddelen
tot 18,5 procent in
prijs gestegen
Kniertje, de
vissersweduwe
uit het beroemde
toneelstuk van Herman
Heijermans, vond dat de
vis duur betaald werd.
Tegenwoordig geldt dat vooral voor de voedingsmiddelen
rijst, soepen en bouillons, vruchten op sap,
vruchtenmoes, mineraalwater, bier, diepvriesgroenten
en – inderdaad – houdbare vis. Deze producten zijn het
laatste jaar fl ink in prijs gestegen.
De allergrootste stijgers zijn rijst, soepen
en bouillons, die in vergelijking met vorig
jaar tot wel 18,5 procent in
prijs omhoog zijn gegaan.
(Bron: CBS)
21,2 miljoen kilo kasaardbeien
Aardbeien zijn niet alleen lekker, maar ook heel gezond. Ze
bevatten veel vitamine C. In Nederland kweken we steeds
meer van deze zoete lekkernij, vooral in kassen. In 2008 was
de oogst van aardbeien uit de kas voor het eerst groter dan de
opbrengst van de volle grond. Onder glas en in tunnels werd
21,2 miljoen kilo gekweekt, terwijl de oogst van de volle grond
kort culinair
uitkwam op 21,0 miljoen kilo. De teeltoppervlakte van volle
grondaardbeien groeit overigens al jaren niet meer. Sinds
1998 heeft deze zich gestabiliseerd rond de 1.350 hectare.
De oppervlakte aan kassen is echter gegroeid in de loop der
jaren. In 1998 was er nog sprake van 170 hectare, in 2008 was
dat opgelopen tot 269 hectare. (Bron: CBS)
40 41

aan het woord...
JOS MEIJER was het liefst geoloog geworden, maar kwam
uiteindelijk in de boeiende wereld van de KLM terecht.
Daar werkt hij nu 25 jaar, de laatste 8 jaar als Director
Legislation. Jos woont in Aalsmeer, is getrouwd en heeft
twee kinderen.
‘Cijfers kun je op allerlei
manieren interpreteren’
Het was geen jongensdroom van Jos Meijer om bij de KLM te
gaan werken. Het liefst was hij geoloog geworden, maar hij
bleek niet goed in de exacte vakken. Aan het einde van zijn
studie rechten begon hij bij de KLM als zomersteward en is
er gebleven.
Jos Meijer is nu Director Legislation
bij KLM Cargo. Hij
houdt zich bezig met het beleid,
de wetgeving, de vergunningen
en allerlei andere zaken rond
de in- en uitvoer van goederen.
Jos is een voorstander van open
communicatie. Met de douane
bijvoorbeeld, waarmee hij uiteraard
veel contact heeft. ‘Zowel
de KLM als de douane hebben te
maken met veranderende wetgeving.
De rol van de douane is
bovendien verschoven. De nadruk
ligt nu op security. Wij zijn
ook betrokken bij de wetgeving
rondom die verschuiving. Het is
zaak onze belangen en die van de
douane op elkaar af te stemmen.
Dat lukt goed, we hebben een
prima relatie.’ Ook met het CBS
is de verstandhouding goed. ‘Het
CBS vraagt veel informatie van
ons. Dat is een administratieve
belasting, maar we beseffen de
noodzaak. We willen er dan ook
aan meewerken, waarbij we het
graag zo inrichten dat het voor
ons ook goed te realiseren is. Dan
moet je duidelijk communiceren,
over en weer. Dat gebeurt ook.
De analisten van het CBS weten
mijn mensen te vinden bij inhoudelijke
vragen. Een keer per
jaar bespreken we de gang van
zaken, samen met de klantcoör-
Het is handig te
weten wat de cijfers
betekenen, dan gaat
de informatie leven
dinator van het CBS en van de
douane. Cijfers kun je op allerlei
manieren interpreteren. Het
is handig om te weten waarover
we praten, zodat de informatie
gaat leven. Dan kan het CBS er
ook iets mee.’
Naast zijn drukke baan, waarvoor
hij ook regelmatig in Den
Haag en Brussel moet zijn, besteedt
Jos graag veel tijd aan zijn
gezin met een dochter van 11 en
een zoon van bijna 9. ‘Ik ga regelmatig
met hen zeilen, vooral
mijn dochter vindt dat leuk. Ze
zitten daarnaast ook op scouting,
atletiek en hockey. Tot voor kort
was ik voorzitter van het schoolbestuur
van de katholieke basisscholen
in Aalsmeer. Dat heb ik
6 jaar gedaan.’
Annemieke Bos
42 43

historie
Uitbreiding van het CBS Heerlen in 1983.
Afgraving van de kolenberg van de Oranje Nassau-1 in
Heerlen, waar nu het nieuwe CBS gehuisvest is.
CBS in aanbouw, 1977.
Minister Terlouw slaat de eerste paal voor de uitbreiding
van het Heerlense CBS in 1982.
Vijfendertig jaar
CBS Heerlen
Ontstaansgeschiedenis van het CBS in Zuid-Limburg
Sinds 1975 is het CBS in Heerlen gevestigd.
Dit gebeurde naar aanleiding van de sluiting
van de mijnen. Omdat al snel duidelijk werd
dat de toendertijd aanwezige mogelijkheden op
het gebied van de huisvesting onvoldoende waren
om op termijn ruim 1.100 CBS’ers te huisvesten,
werd besloten voor de CBS-vestiging een geheel
nieuw gebouw te ontwerpen en bouwen. Dat gebouw
heeft inmiddels zijn langste tijd gehad en de
medewerkers van het CBS hebben inmiddels een
spiksplinternieuw gebouw betrokken. Over het
ontstaan van het CBS in Heerlen gaat dit artikel.
De komst van het CBS in Heerlen was een regeringsbesluit
van het toenmalige kabinet Den Uyl.
Door de sluiting van de Limburgse mijnen moest
gezorgd worden voor vervangende werkgelegenheid.
Daarmee deed het spreidingsbeleid zijn intrede.
Overheidsdiensten werden overgebracht
naar economisch zwakke regio’s zoals Limburg.
Een van de eerste en grootste werkgevers was in
1970 het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds, vier
jaar later volgde het CBS. De eerste pioniers namen
op 1 mei 1974 hun intrek in het voormalig
directiegebouw van de Oranje Nassaumijnen I.
Henny Hueting, voormalig chef personeelszaken
Heerlen, was één van hen. ‘Toen de spreiding een
feit werd, hebben we in Voorburg allerlei werk-
groepen opgericht om zaken voor te bereiden. We
inventariseerden wie wel en niet naar Limburg
wilde. Er kwam een kleine kern van mensen uit
het westen naar Heerlen om de basis te leggen
voor het nieuwe Bureau.’
Selectie-eisen
Hueting herinnert zich nog precies hoe het allemaal
ging. ‘We trokken er meerdere dagen voor uit om
sollicitanten te ontvangen, de hele dag door. We
hebben onze selectie-eisen gelukkig volledig kunnen
handhaven. Dat was in het belang van het CBS
én de kandidaten die zich meldden. Het waren overigens
niet alleen ex-mijnwerkers die solliciteerden,
maar ook gegadigden uit de vrije markt. Tijdens de
sollicitatiegesprekken waren we zo openhartig mogelijk,
zeker als er enige twijfel rees of iemand op
kantoor wel zou kunnen wennen. ’s Avonds in het
hotel gingen we dan de lijsten na en maakten we
meteen een keuze. De mensen kregen dan onmiddellijk
een mededeling dat ze konden beginnen. We
begonnen met de afdeling registers en de afdeling
buitenlandse handel.’
Veel respect voor ex-mijnwerkers
Er kwamen meer en meer mensen uit Voorburg
naar Heerlen om de nieuwkomers in te werken.
Men kreeg vaste taken. Zo ontstonden groepjes
44 45

Formulieren stempelen
voor de statistiek van de
buitenlandse handel.
Henny Hueting, voormalig
chef personeelszaken in
Heerlen, maakte de opbouw
van het CBS in het zuiden
van nabij mee.
Vanaf november 1978 namen de CBS’ers hun intrek in het nieuwe
gebouw, dat een jaar later offi cieel door prinses Beatrix werd geopend.
rondom chefs, nieuwe kernen die zich gaandeweg
uitbreidden waardoor alsmaar meer Limburgers
aan de slag konden. ‘Waar we veel moeite meehadden
was met het aantrekken van academici.
Er was toen nog geen universiteit in Maastricht,’
aldus Hueting. Hij wil nog eens benadrukken dat
hij veel respect had voor de ex-mijnwerkers die
bij het CBS kwamen werken. ‘Het was voor hen
beslist geen eenvoudige zaak. Ze waren hun baan
kwijt en een schriller contrast tussen het werk dat
ze hadden en dat wat ze bij ons moesten doen,
was nauwelijks denkbaar. Bovendien gingen ze er
in salaris meestal op achteruit, want het werk in
de mijnen werd behoorlijk betaald. Bij ons moesten
ze helemaal opnieuw beginnen. Het mag dus
nog weleens hardop gezegd worden hoe bewonderenswaardig
het was dat praktisch niemand afhaakte.’
Hard werken
Eind 1974 werkten er bij het CBS reeds 152 medewerkers.
In datzelfde jaar kreeg architect Snelder
opdracht om voor het terrein van de Oranje
Nassau-I een ontwerp voor nieuwbouw te maken.
Om de toevloed van personeel tijdelijk op te vangen
werden begin 1975 paviljoens neergezet. Toen
eind 1975 de nieuwbouw startte, waren reeds 643
personen bij de Heerlense vestiging werkzaam.
Hueting: ‘Wat ik me vooral herinner uit die eerste
jaren: hard werken, constant in de weer zijn, hele
lange dagen maken. Het groeide en het groeide en
het ging goed. Dat was bevredigend. We werkten
met veel plezier en hadden al snel een leuke ploeg
mensen bij elkaar.’
Botsende culturen
Ook André Amkreutz was één van de pioniers die
meehielp het CBS in Heerlen op te zetten. Afkomstig
van het ABP, waar hij als chef van de salarisadministratie
werkzaam was, werd hij in 1974 aangenomen
bij het CBS in Voorburg. Samen met een
aantal collega’s kreeg hij de opdracht in Voorburg
en Heerlen een afdeling personeelszaken nieuwe
stijl op te zetten. Net als Hueting bestond zijn werk
in de eerste periode vooral uit het aannemen van
personeel voor de naar Heerlen overgeplaatste
hoofdafdelingen buitenlandse handel en verkeer
en vervoer. ‘Er kwamen veel mijnwerkers binnen.
Die mensen waren gewend heel hard te werken.
Hun cultuur botste in het begin met de ambtenarencultuur.
Ook in hun werk moesten ze een hele
omslag maken: van het zware werk in de mijnen
kwamen ze achter een bureau terecht en moesten
ze leren werken met een P7000. Dat leverde
veel stress op.’ André vertelt lachend een anekdote.
‘Menig toetsenbord dat door de voormalige
mijnwerkers werd gebruikt, was geen lang leven
beschoren. Met dezelfde kracht waarmee ze in de
mijnen mokerslagen uitdeelden, behandelden ze
in het begin ook het toetsenbord. Regelmatig braken
die dingen in tweeën.’
Weekend vieren
Buitengewoon lovend is André over de rol van
de toenmalige bedrijfsmaatschappelijk werkster,
Gon Engelen. Zij was ruim 20 jaar bedrijfsmaatschappelijk
werkster bij de Oranje Nassaumijnen
toen ze in 1975 bij het CBS in dienst trad. ‘Juffrouw
Engelen bracht een uitstekend netwerk
met zich mee en had een hele goede reputatie. Zij
regelde heel veel voor de CBS’ers. Zo nam zij de
mensen die vanuit Voorburg naar Limburg wilde
verhuizen in haar auto mee naar nieuwbouwwijken
in Heerlen en omstreken, op zoek naar geschikte
woonruimte.’ Als personeelsconsulent was
André medio jaren zeventig vaak op de afdelingen
te vinden. Hij was aanspreekpunt voor chefs
én medewerkers. ‘We hebben veel tijd gestoken
in het begeleiden van de nieuwe chefs die vanuit
Voorburg naar Heerlen kwamen. In het begin
hadden die het zwaar. Ze moesten wennen aan
een andere cultuur en ook de taal was voor menigeen
een probleem. Er waren mijnwerkers die
alleen dialect spraken, wat contact bemoeilijkte.
Daarnaast moesten ze ook mensen opleiden en de
kneepjes van het statistische vak bijbrengen. Dat
leverde allemaal veel spanningen op.’ Maar er waren
natuurlijk ook leuke momenten. André herinnert
zich de vrijdagmiddagen. ‘Dan werd gevierd
dat het weekend in aantocht was en trok een vrolijke
stoet musicerende CBS’ers als een harmonie
door het gebouw.’
Opnieuw leren schrijven
Sjef Luckers begon op 14-jarige leeftijd met een opleiding
aan de ondergrondse vakschool en het werken
in de mijn. Eerst bij de Oranje Nassau-4, daarna
bij de Oranje Nassau-3. Zijn carrière als mijnwerker
eindigde in december 1974 bij de sluiting van de
Oranje Nassau-1 (Die mijn stond op het terrein
waar nu het nieuwe CBS gehuisvest is, redactie).
Toen begon zijn zoektocht naar nieuw werk. Met
de gedachte dat hij bij LIPS aan de slag kon, startte
hij een opleiding tot bankwerker. Nog tijdens zijn
opleiding werd bij LIPS een personeelsstop ingesteld,
waardoor hij zijn toekomstige baan in rook
zag opgaan. Gelukkig werd hij getipt dat het CBS
op zoek was naar medewerkers. Hij solliciteerde en
46 47

werd aangenomen. ‘Op 1 september 1976 ben ik
als schrijver bij het CBS begonnen, ik werkte aan
de Arbeidskrachtentelling.’ Hij weet nog goed dat
hij in de eerste weken bij het CBS opnieuw moest
leren schrijven, omdat de computer de gecodeerde
vragenlijsten anders niet kon inlezen. ‘Ik heb toen
wel even gedacht: waar ben ik aan begonnen?’
Hechte gemeenschap van ‘koelpieten’
Het nieuwe leven wende echter snel. ‘In de mijn
moesten we heel hard werken, bij het CBS waren
betere werkomstandigheden. Zeker in het begin
was er nog niet zoveel te doen. Ik was dan ook verrast
dat mijn eerste maandsalaris 100 gulden meer
was dan ik maandelijks in de mijn kreeg.’ Ondanks
dat Sjef bij het CBS de hechte gemeenschap van de
‘koelpieten’ miste, kon hij al gauw de voordelen
waarderen. ‘Je had meer vrije tijd en was ’s avonds
minder moe. Ambtenaren hadden in die tijd ook bepaalde
voordelen. Zo mocht je bij de tandarts vaak
vóór andere patiënten, omdat je ambtenaar was en
daardoor particulier verzekerd.’ Lachend vertelt Sjef
dat hij bij het CBS in kostuum verscheen, heel anders
dan het mijnwerkerstenue dat hij gewend was.
Inmiddels heeft hij gedurende meer dan 30 jaar veel
verschillende banen bij het statistiekbureau gehad,
waar hij met veel voldoening op terugkijkt.
Met een speciale bus naar Limburg
Lex de Vos is één van de CBS’ers die vanuit het
CBS Voorburg naar Heerlen verhuisde. ‘Het begon
eigenlijk allemaal al in 1971.
Door de sluiting van de mijnen
besloot het kabinet dat het gehele
CBS zou worden overgeplaatst
naar Heerlen. Dat besluit
werd gedeeltelijk teruggedraaid
door een grote demonstratie
van het CBS-personeel op het
Malieveld in Den Haag. Uiteindelijk
werd slechts een deel van
het CBS naar Heerlen overgeplaatst
en kon het personeel op
basis van vrijwilligheid mee.’
Lex en zijn collega’s brachten
met een speciale bus een bezoek
aan Limburg om te kijken of ze
er konden wonen en werken.
‘Limburg heeft toen een enorme
indruk op mij gemaakt. We
konden ook al snel een mooie
eengezinswoning voor 300 gulden
per maand huren. Toen was
de keuze snel gemaakt.’
Sjef Luckers met een foto van hemzelf als
‘koelpiet’.
Rustiger en gemoedelijker
Lex werkte in Voorburg bij de hoofdafdeling industrie,
maar die hoofdafdeling werd medio jaren zeventig
niet naar Heerlen overgeplaatst. De afdeling
buitenlandse handel wel en daar kon Lex aan de
slag. ‘Mijn vrouw – die ook bij het CBS werkte – en
ik zijn in 1975 verhuisd naar Heerlen. Vanaf het begin
beviel het heel goed. We zijn lid geworden van
een atletiekvereniging en de Limburgers deden erg
veel moeite ons te laten wennen. We hadden een
prachtige woning en waren binnen 10 minuten op
ons werk. Geen lange reistijden zoals in de randstad
en ook geen fi les. Het leven in Limburg is ook veel
rustiger en gemoedelijker. We hebben nooit spijt
van onze overstap gehad. Ook onze 3 kinderen
voelen zich hier in Limburg helemaal thuis.’ Ondanks
zijn eigen goede ervaringen begrijpt Lex dat
er collega’s zijn, die wél spijt van hun verhuizing
naar Limburg hadden en terugkeerden. ‘Het ging
vaak mis bij partners, waarvan de man werkte en
de vrouw thuis zat. Door de taal maakte de vrouw
moeilijk contact en raakte ze geïsoleerd.’
Vanaf november 1978 namen de CBS’ers hun intrek
in het nieuwe gebouw, dat op 26 september
1979 offi cieel door prinses Beatrix werd geopend.
De vestiging Heerlen nam zo snel in omvang toe
dat een jaar later een uitbreiding van de nieuwbouw
ter hand werd genomen. In 1984 vond de
offi ciële opening plaats door minister Van Aardenne.
Marathonlopers van het CBS brachten hem
vanuit Voorburg de fakkel
waarmee hij ter opening op de
waterpartij van het Heerlense
CBS een vuur ontstak. Onder
directeur-generaal Begeer,
die in 1977 aantrad, kwam de
voltooiing van de nieuwbouw
te Heerlen tot stand. De overplaatsing
van onderdelen van
de Voorburgse vestiging naar
Heerlen zou tot in de tweede
helft van de jaren tachtig duren.
Dit hing samen met een
evenwichtige verdeling van de
groei van de statistieken over
beide vestigingen.
Miriam van der Sangen
André Amkreutz was één van
de pioniers die meehielp het
CBS in Heerlen op te zetten.
NIEUWE CBS HEERLEN VERWARMD EN GEKOELD MET MIJNWATER
De oude kolenmijnen, die Heerlen eens tot de belangrijkste
energieleverancier van Nederland maakten, zijn na jaren van min of meer
bewuste vergetelheid opnieuw belangrijk geworden voor de stad. Waarom
zult u zich afvragen? Het nieuwe CBS Heerlen wordt namelijk verwarmd
en gekoeld met water uit de vroegere mijnen. Nadat de mijnen in de jaren
zeventig werden gesloten zijn de gangen vol gelopen met grondwater. Het
onder de stad Heerlen lopende kilometerslange mijngangenstelsel is op
sommige plaatsen 700 meter diep en bereikt daar een temperatuur van
plusminus 30 graden celsius. De gangen die minder diep liggen, geven
iets minder warmte, circa 20 graden celsius. Dit is een zeer bijzondere en
bruikbare energiebron om het nieuwe statistiekgebouw aan de CBS-weg
nummer 11 te verwarmen en te koelen.
Lex de Vos verhuisde vanuit
Voorburg naar Heerlen om er
te wonen en werken.
48 49

kort actueel
3,6 miljoen eenpersoonshuishoudens
Het aantal eenpersoonshuishoudens in
Nederland blijft groeien. In 2050 zullen er
1 miljoen alleenwonenden bij zijn gekomen
en staat de teller op 3,6 miljoen. Vooral het
aantal alleenwonende 65-plussers zal sterk
toenemen. Ouderen blijven vaker dan jongeren
alleen achter doordat hun partner overlijdt
of naar een zorginstelling gaat. Procentueel
betekent de toename dat in 2050 bijna de
helft (44 procent) van de huishoudens uit één
persoon bestaat. Nu is dat nog ruim een derde.
Zullen we straks nog steeds spreken over het
gezin als ‘hoeksteen van de samenleving’?
(Bron: CBS)
1.571 brandweervrouwen
Het is hét voorbeeld van vrouwenemancipatie: de brandweervrouw
die haar mannetje staat. Alleen, deze groep brandweerlieden
groeit niet meer. Na de aanhoudende groei sinds 2000 is het totaal
aantal brandweervrouwen (beroepskrachten en vrijwilligers bij
elkaar opgeteld) gestabiliseerd op een aantal van 1.571. Daarmee
doen de vrouwelijke spuitgasten het verhoudingsgewijs wel beter
dan hun mannelijke collega’s, want in de periode 2000–2009 is het
aantal brandweermannen met gemiddeld 0,5 procent per jaar gedaald
(Nederland telt nu 24.966 brandweermannen). Branden blussen blijft dus
– ondanks de vrouwenemancipatie – vooral mannenwerk. (Bron: CBS)
31
procent
hoger
opgeleiden
We leven in een
kenniseconomie en dus is een hoog
opleidingsniveau van cruciaal belang. Het is
daarom goed om te weten dat het Nederlandse
onderwijsniveau hoger is dan het gemiddelde niveau
in de Europese Unie. In 2007 had 31 procent van
de 25- tot 64-jarigen in Nederland een diploma in
het hoger onderwijs behaald – tegen een EU25gemiddelde
van bijna 25 procent. Europese
topper is echter Finland, dat met 36 procent het
hoogste aantal hoger opgeleiden heeft. We
moeten trouwens wel ons best blijven doen,
want verschillende nieuwkomers binnen
de Europese Unie hebben fl inke aantallen
knappe koppen. Estland staat al boven ons
met 33 procent. (Bron: CBS)
Eén op de twintig Nederlanders bang voor inbraak
Bang voor een inbraak in uw huis? U bent (lang)
niet de enige. Ruim één op de twintig Nederlanders
denkt namelijk dat de kans op een inbraak in hun
huis groot tot zeer groot is. Gelukkig komen bange
verwachtingen niet altijd uit: het blijkt namelijk dat
bij ruim één op de honderd in 2008 daadwerkelijk
is ingebroken en dat bij een vergelijkbaar
percentage een mislukte poging tot inbraak werd
kort actueel
gedaan. Ook de verwachting van bewoners dat
inbrekers vooral in het donker werken, strookt
niet met de werkelijkheid. In heel slecht verlichte
buurten wordt namelijk ‘slechts’ twee keer zo vaak
ingebroken als in heel goed verlichte buurten.
Het ‘aanmoedigende’ effect van duisternis blijkt
daarmee dus minder groot te zijn dan je zou
denken. (Bron: CBS)
50 51

ecente CBS-publicaties
Nationale rekeningen 2008
De Nationale rekeningen vormen de offi ciële overzichtsstatistiek
van de natio nale economie. Het nationaal inkomen,
de economische groei, het tekort of overschot van
de overheid en de werkgelegenheid zijn voorbeelden van
gegevens uit deze publicatie. Aan deze publicatie is een
bijlage toegevoegd over de staatsinterventies bij fi nanciële
instellingen.
Bestellingen
E-mail: verkoop@cbs.nl
Fax: (045) 570 62 68
Kengetal: P-2
ISBN: 978-90-357-2008-4
ISSN: 0168-3489
Prijs: € 48,85 (exclusief administratie-
en verzendkosten)
Vakanties van Nederlanders 2008
In het vakantiejaar 2008 trokken 12,5 miljoen Nederlanders
er voor een korte of lange vakantie op uit. Ze
waren goed voor 35,9 miljoen vakanties. Bij de helft van
deze vakanties bleef men in eigen land. Voor buitenlandse
vakanties is Frankrijk nog steeds bestemming
nummer 1.
recente CBS-publicaties
Bestellingen
E-mail: verkoop@cbs.nl
Fax: (045) 570 62 68
Kengetal: G-72
ISBN: 978-90-357-1936-1
ISSN: 1382-5917
Prijs: € 35,40 (exclusief administratie-
en verzendkosten)
52 53

ecente CBS-publicaties recente CBS-publicaties
Religie aan het begin van de 21ste eeuw
In de publicatie ‘Religie aan het begin van de 21ste
eeuw’ wordt ingegaan op actuele gegevens over religie
in het perspectief van sociale samenhang.
Bestellingen
E-mail: verkoop@cbs.nl
Fax: (045) 570 62 68
Kengetal: E-16
ISBN: 978-90-357-1913-2
Prijs: € 31,40 (exclusief administratie-
en verzendkosten)
De Nederlandse economie 2008
In de reeks ‘De Nederlandse economie’ geeft het CBS
elk jaar de stand van zaken op het terrein van onder
meer de productie, investeringen, handel, consumptie,
infl atie en de arbeidsmarkt. Verder wordt door middel
van thema-artikelen nader stilgestaan bij actuele
economische onderwerpen.
Bestellingen
E-mail: verkoop@cbs.nl
Fax: (045) 570 62 68
Kengetal: P-19
ISBN: 978-90-357-2038-1
ISSN: 1386-1042
Prijs: € 16,85 (exclusief administratie-
en verzendkosten)
54 55