Bijlagen - ruimtelijke index van de gemeente Enschede

Enschede – Auke Vleerstraat fase 2A. Bureau- en karterend booronderzoek. Toetsing
archeologisch onderzoek.
Onderzoeksrapport: Enschede Plangebied Auke Vleerstraat Fase 2a Bureauonderzoek en
Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) BAAC Rapport V-11.0377 november 2011
Auteur: drs. C.C. Kalisvaart
Doelstelling: Opstellen van een archeologisch verwachtingsmodel en advisering voor
vervolgonderzoeken
Korte omschrijving: Het onderzoeksrapport omvat een rapportage van een
bureauonderzoek en adviezen ten aanzien van veldonderzoek. Het betreft onderzoek in het
kader van de verbreding en reconstructie van een deel van de Auke Vleerstraat fase 2A. Op
basis van het onderzoek is vastgesteld dat een beperkt deel van de zone langs de Auke
Vleerstraat een middelhoge archeologische verwachting heeft. Deze verwachting geldt voor
de mogelijke aanwezigheid van sporen van voorgangers van het historische erf Godeverding
tegenwoordig bekend staand als Veldgeuver. De zone met de middelhoge verwachting
omvat een strook met een oppervlakte van circa 1560 m2 aan de zuidoostzijde van de Auke
Vleerstraat. Hiervoor wordt door BAAC een aanvullend onderzoek door middel van
proefsleuven geadviseerd.
Opmerkingen algemeen:
Uitstekend onderzoek, goed veldonderzoek
Conclusies en aanbevelingen:
De conclusies en aanbevelingen kan ik ondersteunen.
Advies m.b.t. het onderzoeksrapport:
Het rapport kan worden aangeleverd in een definitieve versie.
Advies aan de gemeentes Enschede: Ik adviseer de gemeente Enschede om de
conclusies van het rapport te ondersteunen en om nog in het kader van de ruimtelijke
onderbouwing van het bestemmingsplan een waarderend proefsleuvenonderzoek te laten
uitvoeren en de resultaten daarvan in het bestemmingsplan op te nemen.
Voor het proefsleuvenonderzoek dient een PvE opgesteld te worden. Mogelijk kan er, gezien
de relatief smalle strook, een doorstartoptie worden opgenomen zodat bij het aantreffen van
archeologisch sporen in bepaalde delen van de proefsleuf deze verbreed kan worden om de
archeologische sporen geheel op te graven. Daarmee wordt vermoedelijk op de meest
(kosten- )efficiënte wijze met het aspect archeologie omgegaan in het voorbereidingstraject
voor de realisatie van de uitbreiding van de Auke Vleerstraat fase 2A.
24 november 2011
Drs. J.A.M. (Hans) Oude Rengerink
Adviseur ruimtelijke kwaliteit archeologie (Regio Archeoloog Twente)
Het Oversticht
Postbus 531
8000 AM Zwolle
06-55747240

Enschede
Plangebied Auke Vleerstraat Fase 2a
Auteur:
Bureauonderzoek en
Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) Status:
concept
BAAC Rapport V-11.0377 november 2011
drs. C.C. Kalisvaart

Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 2

Colofon
Colofon
ISSN: 1873-9350
Auteur(s): drs. C.C. Kalisvaart
Cartografie: drs. C.C. Kalisvaart
Redactie: dhr. W.A. Bergman
Copyright: Gemeente Enschede te Enschede / BAAC bv te
Deventer
Eindcontrole (afdelingshoofd): dhr. W. A. Bergman
Autorisatie (senior archeoloog): drs. I.J. Cleijne
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a
22-11-2011
21-11-2011
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of
op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Gemeente Enschede te Enschede en/of
BAAC bv te ‘s-Hertogenbosch.
BAAC bv
Onderzoeks- en adviesbureau voor Bouwhistorie, Archeologie, Architectuur- en
Cultuurhistorie
Graaf van Solmsweg 103
5222 BS ‘s-Hertogenbosch
Tel.: (073) 61 36 219
Fax: (073) 61 49 877
E-mail: denbosch@baac.nl
Postbus 2015
7420 AA Deventer
Tel.: (0570) 67 00 55
Fax: (0570) 61 84 30
E-mail: deventer@baac.nl

Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 4

Inhoud
Inhoud 5
Samenvatting 7
1 Inleiding 9
1.1 Onderzoekskader 9
1.2 Ligging van het gebied 10
1.3 Administratieve gegevens 11
2 Bureauonderzoek 13
13
2.1 Werkwijze 13
2.2 Landschappelijke ontwikkeling 13
2.2.1 Geologie 13
2.2.2 Geomorfologie en bodem 15
2.3 Bewoningsgeschiedenis 18
2.3.1 Inleiding 18
2.3.2 Historie 19
2.3.3 Archeologie 23
2.4 Archeologische verwachting 24
3 Inventariserend veldonderzoek 27
27
3.1 Werkwijze 27
3.2 Veldwaarnemingen 28
3.3 Karterend booronderzoek 29
3.3.1 Lithologie 29
3.3.2
3.3.3
Bodemopbouw en verstoringen
Archeologische indicatoren
30
31
3.4 Archeologische interpretatie 31
4 Conclusie en aanbevelingen 33
33
4.1 Conclusie 33
4.2 Aanbevelingen 34
5 Geraadpleegde bronnen 35
35
Bijlagen 37
37
Bijlage 1 overzicht van geologische en archeologische tijdvakken
Bijlage 2 boorbeschrijvingen
Bijlage 3 vondstenlijst
Bijlage 4 boorpunten- en verwachtingskaart
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 6

Samenvatting
BAAC bv heeft in opdracht van de gemeente Enschede een archeologisch
bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek (karterende fase)
uitgevoerd voor het plangebied Auke Vleerstraat Fase 2A.
Uit het bureauonderzoek blijkt dat het plangebied op de overgang van lagere,
droge dalen naar een hogere dekzandrug ligt. De overgang verloopt via
grondmorenewelvingen. Landschappelijk gezien was dit een gunstige tijdelijke
jacht- en verzamelplek in de steentijd. Archeologisch gezien geldt een hoge
verwachting op het aantreffen van jagers- en/of verzamelaarskampementen uit
het laat-paleolithicum tot en met het neolithicum. Voor de periode neolithicum
tot en met de volle middeleeuwen geldt een middelhoge verwachting op het
aantreffen van archeologische resten (complextype: nederzetting).
Daarnaast geldt voor het centrale deel van het plangebied een hoge verwachting
op het aantreffen van resten van een boerderij uit de late middeleeuwen B tot en
met de nieuwe tijd B (1250-1850 AD). Op historisch kaartmateriaal is zichtbaar dat
het plangebied vanaf circa 1830 AD onbebouwd was. Voor de nieuwe tijd C geldt
derhalve een lage verwachting.
Uit het veldonderzoek blijkt dat er een middelhoge kans op het aantreffen van
archeologische resten uit de late middeleeuwen B tot en met de nieuwe tijd B
(1250-1850 AD; complextype: boerderij met erf) voor het centraal oostelijke deel
van het plangebied bestaat (1560 m 2 ). Eventueel aanwezige archeologische resten
kunnen voorkomen vanaf circa 40 cm –mv. Daarnaast bestaat er een mogelijkheid
op het aantreffen van resten van de oorspronkelijke doorgaande weg van Usselo
naar Twekkelo op de plaats van de huidige Ingenieur Hanlostraat. Verstoringen
lijken ter plekke van de Ingenieur Hanlostraat slechts lokaal voor te komen. Het
oorspronkelijke cultuurhistorische landschap (houtwallen en een oorspronkelijke
weg) is namelijk nog duidelijk zichtbaar in het huidige landschap.
Voor het overige deel van het plangebied geldt een lage verwachting op het
aantreffen van archeologische resten voor alle perioden.
Daarnaast dient er rekening mee te worden gehouden dat onder het
opgebrachte talud van de toerit naar de brug nog archeologische resten
aanwezig kunnen zijn.
Voor een overzicht van de geologische en archeologische tijdsperioden wordt
verwezen naar bijlage 1.
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 8

1 Inleiding
1.1 Onderzoekskader
In opdracht van Gemeente Enschede heeft het onderzoeks- en adviesbureau
BAAC bv een archeologisch bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek
met behulp van boringen (karterende fase) uitgevoerd in het plangebied Auke
Vleerstraat Fase 2a te Enschede. Aanleiding voor het onderzoek zijn de plannen
om de rondweg van Enschede, waarvan de Auke Vleerstraat deel uitmaakt, te
verbreden en opnieuw in te richten. De diepte van de toekomstige
bodemverstoring is op dit moment onbekend, maar de bodem zal waarschijnlijk
tot in de C-horizont van het aanwezige dekzand worden verstoord.
Het doel van een bureauonderzoek is het verwerven van informatie over bekende
of verwachte archeologische waarden binnen een omschreven gebied aan de
hand van bestaande bronnen. Met behulp van de verworven informatie wordt
een specifiek archeologisch verwachtingsmodel opgesteld.
Het doel van het inventariserend veldonderzoek is het aanvullen en toetsen van
het verwachtingsmodel. Het inventariserend veldonderzoek gebeurt middels
waarnemingen in het veld. Tevens worden grondboringen uitgevoerd om de
intactheid en de opbouw van het bodemprofiel te beoordelen en (extra)
informatie te verkrijgen over bekende dan wel nieuw te ontdekken
archeologische waarden binnen het plangebied.
Tijdens het onderzoek dienen de volgende onderzoeksvragen uit het Plan van
Aanpak 1 te worden beantwoord:
• Zijn binnen het plangebied bekende archeologische waarden aanwezig?
Zo ja, zijn er gegevens bekend over de omvang, ligging, aard en datering
hiervan?
• Wat is de verwachte bodemopbouw in het gebied en zijn er gegevens
bekend over bodemverstorende ingrepen in het verleden binnen het
plangebied?
• Wat is de specifieke archeologische verwachting voor het gebied?
• Hoe is de bodemopbouw en is deze nog intact?
• Zijn in het plangebied archeologische resten aanwezig? Zo ja, wat is de
aard en datering van deze resten en wat is de verspreiding hiervan?
• In hoeverre worden archeologische resten bedreigd en is
vervolgonderzoek nodig en zo ja, in welke vorm?
Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse
Archeologie, versie 3.2 2 , het vigerende gemeentelijke beleid 3 en het
onderzoeksspecifieke Plan van Aanpak 4 .
1 De Boer en Van Kouwen 2011.
2 CCvD 2010.
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

1.2 Ligging van het gebied
Het plangebied ligt op de overgang van de bebouwde kom naar het
buitengebied van Enschede (figuur 1.1). Het plangebied omvat een gedeelte van
de Auke Vleerstraat direct ten zuiden van het Twentekanaal en de zijstraten
“Transportweg” in noordwestelijke richting en “Ingenieur Hanlostraat” in
zuidoostelijke richting. Het tracé wordt aan de westzijde begrensd door
weilanden en aan de noordwestzijde en oostzijde door bedrijventerreinen. De
lengte van het tracé bedraagt circa 550 m.
Figuur 1.1 Ligging van het plangebied. 5
3 Boshoven et al. 2005.
4 De Boer en Van Kouwen 2011.
5 ANWB 2004.
Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 10

Het plangebied bestaat momenteel uit geasfalteerde wegen met aan weerszijden
fiets- en voetgangerspaden. Ook omvat het plangebied groenstroken waarop
enkele bomen groeien. Ter plekke van de Transportweg in het noordwestelijke
deel van het plangebied is een parkeerplaats voor vrachtverkeer aanwezig. Ten
zuiden van deze parkeerplaats bestaat het plangebied uit een groenstrook en een
weiland.
1.3 Administratieve gegevens
Provincie: Overijssel
Gemeente: Enschede
Plaats: Enschede
Toponiem: Auke Vleerstraat Fase 2a
Datum opdracht: 26 oktober 2011
Datum veldwerk: 14-11-2011
Datum rapportage: 17-11-2011
BAAC-projectnummer: V-11.0377
Coördinaten: 254.090 / 472.105
254.309 / 472.500
Kaartblad: 34F
Oppervlakte: 550 m
Datering: PALEOL-NTC
Onderzoeksmeldingsnummer: 49294
Onderzoeksnummer: 38728
AMK-terrein: N.v.t.
Waarnemingnummer(s): N.v.t.
Vondstmeldingsnummer(s): N.v.t.
Type onderzoek: Bureauonderzoek en Inventariserend
veldonderzoek (karterende fase)
Opdrachtgever: Gemeente Enschede
M.G. de Jong
Postbus 20
7500 AA Enschede
Bevoegde overheid: Gemeente Enschede
Beheer documentatie: Bibliotheek Rijksdienst voor het Cultureel
Erfgoed en archief BAAC bv.
Beheer vondstmateriaal: Depot voor Bodemvondsten
Bergpoortstraat 193
7411 CV Deventer
tel. 0570-644173
Uitvoerder: BAAC bv, vestiging Deventer
Postbus 2015
7420 AA Deventer
tel. 0570-670055
Projectleider: drs. C.C. Kalisvaart
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 12

2 Bureauonderzoek
2.1 Werkwijze
Tijdens het bureauonderzoek is aan de hand van bestaande bronnen een
archeologische verwachting voor het plangebied opgesteld. Bij de inventarisatie
van de archeologische waarden is gebruik gemaakt van gegevens uit het Centraal
Archeologisch Archief (CAA) en het Centraal Monumenten Archief (CMA) van de
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), evenals de Indicatieve Kaart van
Archeologische Waarden (IKAW). Hierbij is het Archeologisch Informatie Systeem
(ARCHIS) gebruikt. De provinciale cultuurhistorische waardenkaart is
geraadpleegd, evenals de gemeentelijke archeologische verwachtingskaart.
Met name voor de recentere archeologische periodes zijn diverse historische
bronnen geraadpleegd, daarnaast is contact opgenomen met de lokale
historische kring. Er is gebruik gemaakt van het Actueel Hoogtebestand
Nederland en oude topografische kaarten. Literatuur over de geologie,
geomorfologie en de bodemopbouw van het onderzoeksgebied is eveneens
bestudeerd om op basis van locatiekeuze-theorieën een uitspraak te doen over de
kans op aanwezigheid van archeologische resten.
In navolgende paragrafen worden de resultaten van het bureauonderzoek
beschreven. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een synthese in de vorm van
een specifieke archeologische verwachting. Een opsomming van de
geraadpleegde literatuur en gebruikte kaarten is terug te vinden in de
literatuurlijst.
2.2 Landschappelijke ontwikkeling
2.2.1 2.2.1 Geologie
Het plangebied is gelegen in het Oost-Nederlandse dekzandgebied. 6 Gedurende
het Pleistoceen (2,5 milj. jaar tot 11.600 jaar BP 7 ) zijn er verscheidene zeer koude
perioden geweest (glacialen/ijstijden), afgewisseld met warmere perioden
(interglacialen). In de voorlaatste ijstijd, het Saalien (200.000 – 130.000 jaar BP)
was Nederland gedeeltelijk met een dik pakket landijs bedekt. In deze periode
vond als gevolg van het zich verplaatsende landijs in verschillende stadia
opstuwing van de in de ondergrond aanwezige afzettingen plaats. 8 Onder deze
omstandigheden werden vooral in Midden-Nederland stuwwallen gevormd.
Daarbij valt op dat er in het oosten (Overijssel) geen sprake is van
stuwwalcomplexen, maar van geïsoleerd liggende stuwwallen. 9 Ten oosten van
het plangebied ligt bijvoorbeeld de stuwwal van Oldenzaal-Enschede met als
6 Berendsen 2008a.
7 BP = aantal werkelijke jaren voor 1950.
8 Berendsen 2008b.
9 Rappol 1993; TNO-NITG 2000.
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

hoogste punt de Tankenberg van ruim 80 m +NAP. Tussen de stuwwallen werd
gedurende het Saalien door smeltwater (fluvioglaciaal) sediment afgezet.
Smeltwater afkomstig van het landijs stroomde over de stuwwallen heen en
vormde spoelzandwaaiers, ook wel sandrs genoemd. Het sediment in dergelijke
sandrs bestaat uit grof zand met lokaal veel grind. 10
In oostelijk en noordelijk Nederland zijn na het ontstaan van de stuwwallen ook
grote delen door latere ijsbedekking weer “overreden”. 11 Hierbij is een
zogenaamde grondmorene gevormd, die grotendeels uit keileem bestaat.
Keileem ontstaat door deformatie van het sediment ten gevolge van de druk van
het ijs. Het kan zowel sediment betreffen dat van oorsprong al onder het ijs
aanwezig was, maar kan ook uit een combinatie of zelfs geheel bestaan uit
sediment dat uitsmelt ten gevolge van de druk (bij toenemende druk neemt de
temperatuur toe) aan de onderzijde van het ijs. Keileem bestaat vaak uit een
mengsel van klei, zand en grind, dat zeer sterk is samengedrukt door het gewicht
van het landijs. 12 De keileem wordt tot het Laagpakket van Gieten van de
Formatie van Drente gerekend. 13 De keileem is van grote betekenis voor de
waterhuishouding van het gebied. De grondwaterstanden zijn relatief hoog,
omdat het water stagneert op de ondoorlatende leem. 14
Tijdens het voorlaatste interglaciaal (Eemien, 130.000-115.000 jaar BP), een
warme periode tussen de ijstijden (Saalien en Weichselien), was het gebied
bedekt met bossen waarin voornamelijk de grove den en de berk domineerden.
In deze periode zijn afzettingen als veen, klei en zand afgezet, onder andere in
de vorm van beekafzettingen. Deze afzettingen komen lokaal op een diepte van
20 tot 30 meter beneden het maaiveld voor. 15
Gedurende de laatste ijstijd (Weichselien, 115.000 – 11.600 jaar BP) heeft het
landijs Nederland niet bereikt. Wel is het klimaat tijdens de laatste ijstijd van
invloed geweest op het huidige landschap. In het Vroeg-Weichselien (115.000 -
75.000 jaar BP) was er nog vrij veel vegetatie, waardoor de zandverstuivingen
slechts een lokaal karakter hadden. In het Midden-Weichselien of Pleniglaciaal
(74.000 – 14.500 jaar BP) bestond het gebied lange tijd uit een poolwoestijn. De
vegetatie was vrijwel verdwenen, waardoor op grote schaal verstuiving van zand
kon optreden. Dit door de wind afgezette zand wordt dekzand genoemd. Tevens
was de ondergrond permanent bevroren (permafrost). Hierdoor moest het
sneeuwsmeltwater in de zomer oppervlakkig afstromen, wat erosie en
tegelijkertijd de afzetting van fluvioperiglaciale afzettingen tot gevolg had. 16
Deze fluvioperiglaciale afzettingen bestaan uit matig fijn tot matig grof, slecht
gesorteerd zand (mediaan van 150 – 300 µm) en grind en zijn veelal in brede
ondiepe laagtes (dalen) afgezet. Binnen het plangebied zijn zowel de dekzand-
als smeltwaterafzettingen aan of in de ondiepe ondergrond aanwezig (codes Tw3
en Tw3, figuur 2.1) 17 .
10 Rappol 1993.
11 Berendsen 2008b.
12 Rappol 1993.
13 De Mulder et al. 2003.
14 Berendsen 2008b.
15 TNO-NITG 2000.
16 Stiboka 1979.
17 TNO-NITG 2000.
Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 14

Figuur 2.1 Uitsnede van de geologische kaart. De ligging van het plangebied is met de rode
contour weergegeven. Ter plekke van het plangebied komt binnen 2 meter beneden het
maaiveld (-mv) dekzand voor (Tw3). In het uiterst noordwestelijke deel van het plangebied
komen binnen 2 m –mv onder het dekzand fluvioperiglaciale afzettingen voor (Tw4, oranje
gekleurd met gele stippen). De rood gestipte zone geeft een gebied aan waar keileem
binnen 2 m –mv voorkomt.
Het dekzandreliëf bestaat voor het grootste gedeelte uit dekzandruggen en
dekzandwelvingen. De ruggen zijn vaak duidelijk te zien en kunnen meer dan 1,5
meter boven hun omgeving uitsteken. De dekzandwelvingen zijn minder
geaccidenteerd. Behalve deze reliëfrijke gebieden zijn er ook gebieden waar het
dekzand in de vorm van vlakten is afgezet. Het dekzandpakket wordt evenals de
fluvioperiglaciale afzettingen gerekend tot de Formatie van Boxtel 18 en heeft
binnen het plangebied vrijwel overal een dikte van minstens twee meter. 19 Het
dekzand bestaat in het algemeen uit kalkarm, goed gesorteerd, matig fijn tot
grof zand (mediaan van 105 – 210 µm) met enkele grovere zand- of
grindlaagjes 20 . Het dekzand kan soms in een aantal verschillende fases worden
onderverdeeld. Het betreft het “Oud dekzand”, afgezet in het Midden-
Weichselien en het “Jong dekzand”, afgezet in het Laat Weichselien (14.500 –
11.600 jaar BP). Gezien de geringe dikte van het dekzandpakket (< 2 m) in het
plangebied is een onderscheid tussen de verschillende fases moeilijk te
herkennen.
2.2.2 2.2.2 Geomorfologie en bodem
Op de geomorfologische kaart van Nederland 21 staat het gebied ten zuiden van
de kruising tussen de Auke Vleerstraat en de Transportweg aangegeven als een
droog dal (code 2R2) en een hoog gelegen grondmorene al dan niet met
welvingen (code 3L2a). Ook is er mogelijk nog sprake van een hoge dekzandrug
al dan niet met een bouwlanddek (code 3K14). Het gebied ten noorden van het
18 De Mulder et al. 2003.
19 TNO-NITG 2000.
20 Berendsen 2008b.
21 Stiboka en RGD 1976.
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

de kruising tussen de Auke Vleerstraat en de Transportweg is niet geclassificeerd
vanwege de ligging binnen de bebouwde kom van Enschede. Het is onduidelijk of
dit gedeelte van het plangebied zich binnen de contouren van een droog dal of
een grondmorenewelving bevindt.
Op de hoogtekaart van het plangebied en omgeving (figuur 2.2) 22 is zichtbaar dat
er ten westen van de Auke Vleerstraat een duidelijke afwisseling van laagtes en
hoogtes in het landschap aanwezig is. Ten (noord)oosten van de Auke Vleerstraat
en de Transportweg is het oorspronkelijke reliëf met circa 1 tot 1,5 meter
opgehoogd. Vermoedelijk is tijdens de aanleg van de omringende
bedrijventerreinen het terrein eerst gestabiliseerd met ophoogzand. De ophoging
van het oorspronkelijke reliëf resulteert in een voorlopig onduidelijke
morfologische opbouw van het plangebied. Vermoedelijk bestaat het
oorspronkelijke landschap uit ondiepe grondmorenewelvingen doorsneden door
een ondiep droog (fluvioperiglaciaal) dal. Beide eenheden zullen vermoedelijk
zijn opgehoogd door een dun pakket dekzand. Uit een zuidelijk van het
plangebied aangrenzend booronderzoek uitgevoerd door Synthegra in 2008 23
blijkt dat zich onder een 60 tot 115 cm dik humeus dek een dun pakket dekzand
op grofzandige, grindrijke grondmorene afzettingen bevindt.
Figuur 2.2 Uitsnede van de hoogtekaart van het plangebied en omgeving. Het plangebied
staat globaal weergegeven met de rode contour. Ten westen van de Auke Vleerstraat en de
Transportweg is het natuurlijke reliëf met bijbehorende laagtes en hoogtes nog goed
zichtbaar. Ten (noord)oosten van de Auke Vleerstraat en de Transportweg is het
oorspronkelijke reliëf met circa 1 tot 1,5 meter opgehoogd.
Op de bodemkaart van Nederland 24 staat het gebied ten zuiden van de kruising
tussen de Auke Vleerstraat en de Transportweg aangegeven als een zone waar
hoge zwarte enkeerdgronden (code zEZ23) met grondwatertrap III en V*
voorkomen. Deze zone komt globaal overeen met de zone waar dekzand binnen
2 m –mv voorkomt (Tw3; figuur 2.1). Ter plekke van de zone waar
fluvioperiglaciale afzettingen binnen 2 m –mv voorkomen komen volgens de
bodemkaart beekeerdgronden voor met een grondwatertrap III. Het gebied ten
noorden van de kruising tussen de Auke Vleerstraat en de Transportweg is
vanwege de ligging binnen de bebouwde kom niet geclassificeerd. Hier komen
22 AHN 2011.
23 Hagens et al. 2008.
24 Stiboka 1979.
Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 16

door middel van extrapolatie van het natuurlijke landschap vermoedelijk
beekeerdgronden voor.
De zwarte enkeerdgronden zijn zandgronden met een niet-vergraven, dikke
humushoudende bovengrond (Aa-horizont van minimaal 50 cm dik). Deze dikke
humushoudende bovengrond wordt ook wel een plaggendek of esdek genoemd.
Dit esdek is ontstaan door het eeuwenlang opbrengen van gemengde plaggen en
potstalmest op de akkers. De plaggen werden gestoken op nabij liggende gras-,
bos- of heidepercelen en in de potstal geworpen om de uitwerpselen van het vee
op te vangen. Vaak werd ook het nederzettingsafval vermengd met de plaggen,
waardoor in esdekken vaak ‘mestaardewerk’ voorkomt. De plaggen werden met
de uitwerpselen en het nederzettingsafval vervolgens als mest op de akkers
gebracht. Op een akkercomplex op arme zandgrond konden zo gedurende
langere tijd gewassen verbouwd worden, zonder dat de bodemvruchtbaarheid
daarbij uitgeput raakte. De oogsten konden daardoor op peil blijven.
De zwarte enkeerdgronden (zEZ) hebben meestal een zandig tot zwak lemig
esdek. Ze worden vooral aangetroffen als complexen van oude bouwlandgronden
op de hoger gelegen dekzandruggen en langs stuwwallen in het Pleistocene
dekzandgebied en het keileemgebied. In het oostelijke dekzandgebied kunnen
vlakbij oude boerderijen of hoeven ook individuele percelen zijn opgehoogd, de
zogenaamde ‘eenmansessen’. De nabijheid van zwarte enkeerdgronden bij
heideontginningen suggereert dat de zwarte kleur vooral het gevolg is van het
gebruik van heideplaggen. Ter plaatse van de esdekken kan het originele
maaiveld zijn opgehoogd met minimaal 0,5 m en lokaal zelfs meer dan 1 m
grond, terwijl het maaiveld in de afgeplagde gebieden rondom het akkercomplex
juist verlaagd is. Bij hele dikke plaggendekken (> 1m) is soms sprake van een
bruin esdek in de ondergrond en een donkerbruin tot zwart esdek in de top van
de bodem. Dit kan wijzen op een meerfasige opbouw van het esdek, waarbij
verschillende brongebieden voor het strooisel zijn afgeplagd.
Beekeerdgronden zijn kalkloze zandgronden met een dunne tot matig dikke
humushoudende bovengrond (A-horizont van 15-50 cm). Deze donker gekleurde
A-horizont ligt direct op een licht gekleurde ondergrond die nog weinig door
bodemvorming is veranderd (C-horizont). De beekeerdgronden liggen relatief
laag en worden veel gevonden langs de bovenlopen van beekdalen in de
dekzandgebieden en op de flanken van “overreden” stuwwallen of
keileemplateaus. Roest- en reductievlekken komen voor in de A-horizont,
beginnen ondieper dan 35 cm onder maaiveld en lopen door tot 120 cm of tot in
de permanent gereduceerde ondergrond. De grondwaterstand is meestal hoog,
zodat onder de A-horizont de ijzerhuidjes rondom de zandkorrels ontbreken.
Rondom de kruising tussen de Burgemeester Stroinkstraat en de Auke Vleerstraat
komt een grondwatertrap V voor. Dit duidt op een gemiddeld hoogste
grondwaterstanden binnen 40 cm –mv en een gemiddeld laagste
grondwaterstanden dieper dan 120 cm –mv. Zowel ten noorden als ten zuiden
van de kruising tussen de Burgemeester Stroinkstraat en de Auke Vleerstraat
komt een grondwatertrap III voor wat duidt op een gemiddeld laagste
grondwaterstand tussen 80 en 120 cm –mv. Het gebied is matig tot matig slecht
ontwaterd, waarbij de gunstige vestigingslocatie met de droogste condities in het
centrale deel van het plangebied ligt.
Op de website “het bodemloket” 25 zijn geen aanwijzingen aangetroffen van
mogelijke verstoringen ter plekke van het plangebied. Op de gemeentelijke
25 Bodemloket 2011.
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

verwachtingskaart 26 alsmede op de hoogtekaart zijn geen aanwijzingen zichtbaar
dat het plangebied in het verleden vergraven of ontgrond is. Wel staat het
gebied ten westen van de Auke Vleerstraat op de gemeentelijke
verwachtingskaart aangegeven als een gebied dat opgehoogd is.
2.3 Bewoningsgeschiedenis
2.3.1 2.3.1 Inleiding
Inleiding
De eerste schaarse overblijfselen van bewoning in Nederland dateren uit het
midden-paleolithicum (300.000 – 35.000 v. Chr.), de tijd van de Neanderthalers.
Binnen de gemeente Enschede zijn al vondsten bekend vanaf de tijd van het
midden-paleolithicum. In het laat-paleolithicum (35.000 – 8800 v. Chr.) is het
lange tijd te koud voor bewoning en menselijke activiteit. Aan het eind van het
Weichselien, het Laat Glaciaal (14.600 – 11.600 jaar BP), kwamen er mensen vanuit
het zuiden die hier 's zomers hun tijdelijke kampementen opzetten. Uit
archeologische vondsten blijkt dat zogenaamde gradiëntzones van hoog en
droog naar laag en nat in trek waren als (tijdelijke) vestigingsplek. Deze
gradiëntzones boden de jagers en verzamelaars uit het laat-paleolithicum een
groot aanbod aan wild, vis, vruchten en beschutting onder de aanwezige veelal
bosrijke vegetatie.
Uit het aansluitende mesolithicum (8800 – 5300 v. Chr.) zijn er meer
archeologische resten bekend, voornamelijk bestaand uit bewerkt vuursteen. De
mesolithische mens leefde net als zijn voorgangers voornamelijk van de jacht en
het verzamelen van plantaardig voedsel. Door het veranderende klimaat was er
meer voedsel beschikbaar en konden de mensen langer in één gebied blijven
wonen. De mensen leefden in die tijd vooral in de buurt van beekdalen en
vennen, waar het meeste voedsel te vinden was. De beekdalen waren door een
lagere grondwaterstand op dat moment veel minder breed dan tegenwoordig.
Niet alleen de dekzandkopjes in de beekdalen, maar ook de beekdalflanken
waren droger en geschikt voor bewoning.
Vanaf het Atlanticum, ongeveer 6000 v. Chr., nam onder invloed van een natter
wordend klimaat de veengroei in de beekdalen sterk toe en werd het bos op de
hogere gronden te dicht voor bewoning.
In de loop van het neolithicum (5300 – 2000 v. Chr.) begonnen de mensen zich toe
te leggen op akkerbouw en veeteelt. Deze mensen van de Swifterbantcultuur
(4900 – 3400 v. Chr.), vernoemd naar de eerste vindplaats, creëerden kleine open
plaatsen in het bos waar men akkers aanlegde en het vee weidde. Vanaf het
midden-neolithicum begon men op steeds grotere schaal de goed bewerkbare
gronden te cultiveren (Trechterbekercultuur). Hierbij werden grote arealen bos
gekapt op de voornamelijk leemarme gronden. Door ontbossing trad er een
sneller podzolisatieproces op, waardoor de gronden geleidelijk aan steeds minder
vruchtbaar werden. In het laat neolithicum (2850 – 2000 v. Chr.) en de vroege en
midden bronstijd (1100 – 2000 v. Chr.) zette de degradatie van de leemarme
gronden geleidelijk door en kon het bos steeds moeilijker regenereren. Door het
verdwijnen van het bos ontstond er meer gelegenheid om vee te weiden en werd
veeteelt een belangrijkere factor.
Vanaf de midden bronstijd werd het vee ondergebracht in de boerderijen zelf. De
akkerbouw ontwikkelde zich verder en de gronden werden intensiever gebruikt.
Hierdoor was men minder snel genoodzaakt te verhuizen dan de
Trechterbekerbevolking en concentreerde de bewoning zich binnen een kleiner
26 Boshoven et al. 2005.
Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 18

gebied. De locatie van de grafvelden en de methode van begraven veranderde in
deze periode van inhumatiegraven (vlakgraven) naar grafheuvels. Heuvels uit de
bronstijd werden vaak door een ringsloot of (meervoudige) paalkrans omgeven.
De doden werden op hun rug begraven soms in een uitgeholde boomstam
(boomkisten). In verschillende heuvels zijn er bijzettingen (van verwanten)
gedaan in de voet van een heuvel.
De late bronstijd (1100 – 800 v. Chr.) en de ijzertijd (800 – 12 v. Chr.) worden
gekenmerkt door het verdwijnen van grote arealen bos, ook op de minder
vruchtbare gronden, en een verdere degradatie van de armere zandgronden. Het
landschap veranderde in deze periode van een redelijk dicht bebost gebied naar
een open parklandschap met grote heidegebieden en plaatselijk
zandverstuivingen. Dit is deels toe te schrijven aan de groei van de bevolking in
deze periode, maar ook aan de armer wordende bodems waarop het bos steeds
moeilijker regenereerde. De mens ging gebruik maken van zogenaamde 'Celtic
fields' of raatakkers.
In de ijzertijd en de Romeinse tijd was het gebied relatief dicht bevolkt. Er zijn
meer dan honderd vindplaatsen bekend waar vondsten uit deze perioden zijn
gedaan. In de Romeinse tijd was het rivierengebied van groot strategisch belang.
De grens van het Romeinse Rijk werd immers gevormd door de Rijn, waarlangs
een stelsel van versterkingen was aangelegd.
Vindplaatsen uit de laat-Romeinse tijd en de eeuwen nadien (vierde – zesde eeuw
n. Chr.) zijn schaars. Er wordt verondersteld dat de bevolking sterk was
afgenomen door de grotere onrust die er destijds in dit deel van het Romeinse
Rijk heerste. Omstreeks 250 n. Chr. werd de Rijn als grens van het rijk verlaten en
streken er nieuwe groepen bewoners in het rivierengebied neer.
De bevolkingsdichtheid nam aan het einde van de Romeinse tijd sterk af, en nam
in de middeleeuwen weer toe. Deze terugval in bewoning uit zich ook in de
vondsten uit de vroege middeleeuwen. Door de toenemende bevolking in de
middeleeuwen veranderde het landschap en werd het in cultuur gebracht. Bos
werd gekapt en veen werd ontgonnen. Door begrazing van schapen kreeg het
potentieel aan natuurlijke vegetatie geen groeikans meer en ontstonden er
heidevelden. Betere gronden werden gebruikt als landbouwgrond. Verspreid in
het landschap werden kleine boerenbedrijven (hoeven) gevestigd op verhoogde
plaatsen waarop landbouw werd bedreven. Bij uitputting van de bodem werd
plaggenmest opgebracht en ontstonden de essen met enkeerdgronden zoals
beschreven in de vorige paragraaf. Met de komst van kunstmest zijn veel
heidevelden ontgonnen tegen het eind van de 19 e eeuw, waardoor oude
bouwlandcomplexen niet verder werden uitgebreid.
2.3.2 2.3.2 Historie
Historie
Het plangebied ligt in de marke 27 “Twekkelo” behorende tot het landgericht
Enschede. Twekkelo (oudst bekende benaming: Tuegloe) 28 bestond uit diverse
dicht bij elkaar gelegen essen waaronder de Twekkeler es, de Grote es en de Lutje
es. In 1475 omvatte Twekkelo 23 boerenerven, waarvan 15 volgewaard, 5 met een
halve ware en 3 met een onbekende ware. 29 Op de Hottinger-atlas uit de periode
1773-1794 bevinden deze boerenerven en bijbehorende essen zich ten zuiden van
27 Marken zijn ontstaan uit de noodzaak om gezamenlijk ongecultiveerde of
woeste gronden te beheren ten behoeve van diegenen die in de marke wonen
en/of een boerenerf bezitten.
28 Van Berkel en Samplonius 2006.
29 Kokhuis 1984.
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

een groot areaal aan woeste grond zich destijds uit tussen Enschede en
Hengelo. 30 De boerderijen bevinden zich veelal ten zuiden van een doorgaande
weg van het gehucht Usselo naar Twekkelo. Op de eerste kadastrale kaart uit
omstreeks 1830 is zichtbaar dat deze boerderijen zich vooral ten zuiden van de
doorgaande weg van Twekkelo naar Usselo bevinden (figuur 2.3). 31 De Ingenieur
Hanlostraat betreft een restant van deze voormalige doorgaande weg. Binnen
het plangebied was destijds geen bebouwing aanwezig. De bebouwing (hoeven)
concentreerde zich ten zuidwesten van de doorgaande weg, terwijl het
ovaalvormige escomplex dat grotendeels binnen het centrale deel van het
plangebied ligt, ten noordoosten van deze weg ligt. Op de OAT 32 staat daarnaast
aangegeven dat het gebied ten noordoosten van de doorgaande weg en het
noordwestelijke deel van het plangebied geheel in gebruik waren als woeste
grond. Het overige deel van het plangebied was destijds in gebruik als
kleinschalige blokvormige bouwlandgronden- en gestrekte graspercelen. In het
zuidelijke deel van het plangebied lag destijds ook een toegangsweg naar een
hoeve.
Figuur 2.3 Uitsnede van de eerste kadastrale kaart van het plangebied en omgeving uit
omstreeks 1830. Goed zichtbaar is de van zuidoost naar noordwest georiënteerde
doorlopende weg van Usselo naar Twekkelo. Ten zuiden hiervan zijn twee “hoeven” op de
kaart zichtbaar. Ten noorden van de doorlopende weg is een bijbehorend escomplex
zichtbaar. Het plangebied ligt over het westelijke deel van dit escomplex.
De zuidwestelijk van het plangebied gelegen hoeve wordt op een historische
kaart uit omstreeks 1900 vermeld als het gehucht “Veldgeuver”. 33 Opvallend op
de historische kaart uit 1900 is het driehoekachtige wegenpatroon in het
zuidelijke deel van het plangebied. Dergelijke driehoekachtige wegenpatronen
zijn kenmerkend voor een brink in (laat)middeleeuwse (es)dorpen. Oorspronkelijk
lag een brink aan de rand van het dorp waar de koeien en schapen 's avonds en 's
30 Heveskes uitgeverij 2003.
31 WatWasWaar 2011.
32 OAT = Oorspronkelijk Aanwijzende Tafel
33 Robas 1989.
Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 20

ochtends bijeenkwamen. Op die brink plantte men eiken of populieren om te
gebruiken als bouwmaterialen. Door de groei van de dorpen kwam die brink later
vaak in het centrum van het dorp te liggen. Bovendien vonden op de brink wel
markten plaats, waardoor het een centrale functie kreeg. De historische kaart uit
omstreeks 1900 laat daarnaast zien dat er een (gekanaliseerde) beek binnen het
woeste land aanwezig was. Het betreft hier de voorloper van het huidige
Twentekanaal.
Figuur 2.4 Uitsnede van een historische kaart uit omstreeks 1900. Het plangebied is met de
blauwe contour aangegeven en omcirkelt met de rode contour. De doorgaande weg van
Usselo naar Twekkelo is goed zichtbaar als grens tussen de woeste gronden ten
noordoosten en de weilanden en akkers ten zuidwesten van de weg. Ook het ovaalvormige
escomplex ter plekke van het centrale deel van het plangebied is goed zichtbaar te midden
van de woeste gronden. Vrijwel ter plekke van het huidige Twentekanaal liep destijds een
(gekanaliseerde) beek met diverse bruggen (Br.). De kaart is noordgericht.
Op een historische kaart uit 1936 is zichtbaar dat het Twentekanaal in haar
huidige vorm aangelegd (figuur 2.5) 34 . Het kanaal is in 1930 gegraven ten
behoeve van de aanvoer van grondstoffen voor de textielindustrie. De huidige
brug, het noordelijke deel van de Auke Vleerstraat en de ophogingen ten
behoeve van de aanleg van industrieterreinen langs het Twentekanaal waren
destijds reeds aanwezig.
34 WatWasWaar 2011.
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

Figuur 2.5 Uitsnede van een topografische kaart uit 1936.
Gedurende WOII is de brug over het Twentekanaal een potentieel doelwit
geweest van geallieerde bombardementen (zie figuur 2.6). 35 Opvallend is
dat het oorspronkelijke “kampen”landschap met kleinschalige percelen
omringd door lage struiken en heggen destijds nog heel duidelijk zichtbaar
was in het landschap.
Figuur 2.6 Luchtfoto uit 1944 van het Twentekanaal en omgeving. De brug over het
Twentekanaal was voor de geallieerden een potentieel doelwit.
Eind jaren zeventig wordt de Auke Vleerstraat in zuidelijke richting
doorgetrokken. Tevens vangt de aanleg van de industrieterreinen aan met de
bouw van de bandenfabriek ten zuiden van de Auke Vleerstraat.
35 WatWasWaar 2011.
Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 22

2.3. 2.3.3 2.3.
Archeologie
Archeologie
Het plangebied is op de gemeentelijke verwachtingskaart 36 grotendeels
geclassificeerd als een gebied met een middelhoge archeologische verwachting.
De middelhoge verwachting is gebaseerd op de aanwezigheid van matig slecht
ontwaterde morenewelvingen en/of droge dalen met bijbehorende
beekeerdgronden. Op deze gronden zijn vooralsnog weinig archeologische resten
aangetroffen. Het gebied ter plekke van de Ingenieur Hanlostraat staat
aangegeven als een gebied met een hoge archeologische verwachting. Deze hoge
verwachting is gebaseerd op de aanwezigheid van een hoog en droog gelegen
dekzandrug dat is afgedekt door een conserverend plaggendek. Het opgehoogde
industriegebied ten noordwesten van de Auke Vleerstraat heeft een onbekende
verwachting vanwege de afdekking door een zanddek dat is opgebracht ten tijde
van de aanleg van het Twentekanaal. Het vermoeden is dat het opgebrachte
zanddek heeft gefungeerd als een goed conserverend dek, waardoor
archeologische resten in de oorspronkelijke ondergrond nog “intact” aanwezig
zullen zijn.
Figuur 2.7 Uitsnede van de gemeentelijke verwachtingskaart.
Op de cultuurhistorische atlas van de provincie Overijssel 37 staat aangegeven dat
de brug over het Twentekanaal een cultuurhistorisch monument betreft.
Daarnaast staan, evenals op de nationale cultuurhistorische website 38 , geen
noemenswaardige zaken vermeld op deze cultuurhistorische atlas.
Op de Archeologische Monumentenkaart 39 staan terreinen vermeld die door de
provincie en de RCE zijn geselecteerd vanwege hun archeologische waarde. Een
aantal van deze terreinen heeft eveneens de status van beschermd archeologisch
36 Boshoven et al. 2005.
37 Overijssel 2011.
38 KICH 2011.
39 RCE 2011.
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

monument. Zowel binnen het plangebied als binnen een straal van 500 meter
rondom het plangebied zijn geen AMK-terreinen bekend.
Op de gemeentelijke verwachtingskaart diverse hoeven aangegeven. Hiervoor
geldt een zeer hoge trefkans op het aantreffen van (laat)middeleeuwse
fundering- en/of muurresten van boerderijen behorende tot de marke
“Twekkelo”.
Uit het Centraal Archeologisch Archief 40 blijkt dat zowel binnen het plangebied
als binnen een straal van 500 meter rondom het plangebied geen waarnemingen
bekend zijn. Wel zijn tijdens het in 2008 uitgevoerde booronderzoek door
Synthegra 41 enkele roodbakkend, geglazuurde fragmenten aardewerk en een
botfragment aangetroffen nabij de kruising tussen de Auke Vleerstraat en de
huidige Veldgeuverweg op circa 100 m ten zuiden van het plangebied. Dit
vondstmateriaal is geïnterpreteerd als “mestaardewerk” in het afdekkende
plaggendek rondom de hoeve “Godeverding”.
Navraag bij de historische kring Boekelo Usselo-Twekkelo leverde geen
aanvullende informatie op.
Op basis van de bekende historische en archeologische informatie bestaat er een
grote kans op het aantreffen van resten van een (laat)middeleeuwse boerderij in
het zuidelijke deel van het plangebied.
2.4 Archeologische verwachting
Het plangebied ligt op hoog gelegen grondmorenewelvingen (keileem) die
(plaatselijk) zijn afgedekt door dekzand. In het uiterst zuidelijke en vermoedelijk
ook in het noordelijke deel van het plangebied bevinden zich droge dalen. Deze
dalen zijn als gevolg van lokale sneeuwsmelt uitgeschuurd in het onderliggende
dekzand- of keileempakket. Op de locaties waar keileem ondiep onder het
oorspronkelijke maaiveld heeft gelegen was het plangebied vermoedelijk vaak
zeer nat als gevolg van waterstagnatie op het slecht waterdoorlatende
leempakket. Volgens de geologische kaart bevinden deze leemrijke afzettingen
zich echter dieper dan 2 meter waardoor het plangebied vermoedelijk geschikt
was voor zowel permanente alsmede tijdelijke vestiging door de mens. Op basis
van de geologische ouderdom van de fluvioglaciale, fluvioperiglaciale en eolische
afzettingen kunnen er in principe archeologische resten vanaf het middenpaleolithicum
worden aangetroffen.
Ten zuiden en plaatselijk ten noorden van de historische doorgaande weg van
Usselo naar Twekkelo komen volgens de bodemkaart hoge zwarte
enkeerdgronden voor. Deze hebben zich ontwikkeld op de hogere, goed
bewerkbare, maar nutriëntarme plaatsen waar de mens vanaf de middeleeuwen
hun akkers geleidelijk aan heeft opgehoogd met potstalmest. Ter plekke van de
droge dalen komen nattere beekeerdgronden voor. Er zijn geen aanwijzingen
aangetroffen van mogelijke verstoringen ter plekke van het plangebied. Wel is
het gebied ten noordwesten van de Auke Vleerstraat ten tijde van de aanleg van
het Twentekanaal in de jaren dertig van de vorige eeuw opgehoogd met circa 1
tot 1,5 meter zand.
Het gebied ten noorden van de historische doorgaande weg van Usselo naar
Twekkelo ligt van oorsprong binnen een grootschalig (nat) heidegebied / woeste
grond. Het zuidelijke deel van het plangebied ligt in een oorspronkelijk
kampenlandschap, gekenmerkt door relatief kleinschalige laag gelegen
40 RCE 2011.
41 Hagens et al. 2008.
Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 24

graslanden en hogere (eenmans)essen omringd door houtwallen. Langs de sterk
kronkelige weggetjes zijn in de nabijheid van het plangebied twee
(laatmiddeleeuwse) hoeven bekend. Op basis van het oude wegenpatroon en de
nabijheid van een escomplex lijkt het zuidelijke deel van het plangebied een
brink (oud dorpsplein) ter hoogte van de Ingenieur Hanlostraat te kruisen. Er zijn
binnen het plangebied en in de nabije omgeving van het plangebied vrijwel geen
waarnemingen bekend. De enkele waarnemingen betreffen voornamelijk
mestaardewerk uit de late middeleeuwen B tot en met de nieuwe tijd C (1250-
1950 AD) uit het plaggendek nabij de aanwezige hoeven.
De ligging van het plangebied op de overgang van lagere, nattere droge
dalen via grondmorenewelvingen naar een hogere dekzandrug was
landschappelijk gezien een gunstige tijdelijke jacht- en verzamelplek voor
de niet sedentair levende mens uit de steentijd. Vanwege de grote
biodiversiteit waren deze zogenaamde gradiëntzones uitstekende locaties
om te jagen en te verzamelen. Landschappelijk gezien bestaat er derhalve
een hoge verwachting op het aantreffen van jagers- en/of
verzamelaarskampementen uit het laat-paleolithicum tot en met het
neolithicum. Aanwijzingen voor eventuele vindplaatsen ter plekke van het
plangebied zullen veelal bestaan uit vondststrooïngen van vuurstenen
artefacten en houtskoolpartikels. De hoogste trefkans op dergelijke
vindplaatsen valt te verwachten binnen het voormalige heidegebied. Hier
heeft in het verleden weinig grondbewerking plaatsgevonden en zijn grote
delen opgehoogd, waardoor eventuele sporen nog goed geconserveerd
zullen zijn.
In de loop van het neolithicum en in de daarop volgende periodes gingen
de mensen sedentair leven en kunnen sporen van nederzettingsterreinen
bestaande uit individuele huis- of boerderijplaatsen met erven, afvalkuilen,
waterputten en aardewerkstrooïng worden verwacht. Op basis van de
matig gunstige landschappelijke ligging, het ontbreken van waarnemingen
in de omgeving van het plangebied en de afdekking door een vermoedelijk
dun plaggendek geldt er voor de periode neolithicum tot en met de volle
middeleeuwen vooralsnog een middelhoge verwachting op het aantreffen
van archeologische resten (complextype: nederzetting).
Het centrale deel van het plangebied bevindt zich deels binnen en deels
buiten een (kleinschalig) escomplex ten noorden van een voormalig
centraal dorpsplein (brink). Aanvankelijk stonden de boerderijen en
nederzettingen midden in een bouwlandcomplex, maar om het
akkercomplex beter te kunnen bewerken werd vanaf de late middeleeuwen
de bebouwing verplaatst naar de randen van de bouwlandcomplexen. In de
nabije omgeving van het plangebied zijn resten van gebruikersvoorwerpen
aangetroffen uit de late middeleeuwen tot en met de nieuwe tijd. Derhalve
geldt voor het centrale deel van het plangebied een hoge verwachting op
het aantreffen van resten van een boerderij uit de late middeleeuwen B tot
en met de nieuwe tijd B (1250-1850 AD). Op historisch kaartmateriaal is
zichtbaar dat het plangebied vanaf circa 1830 AD onbebouwd was. Voor de
nieuwe tijd C geldt derhalve een lage verwachting.
Archeologische resten kunnen bij een intact bodemprofiel in een beekeerdgrond
worden verwacht op of binnen 50 cm beneden maaiveld, in een enkeerdgrond
vanaf de onderzijde van de Ah/Ap-horizontop variabele diepte en ter plekke van
het opgehoogde terrein vanaf circa 1 tot 1,5 m –mv. De gemiddelde
grondwaterdiepte is relatief hoog, waardoor de kans op een goede conservering
van organische resten en botmateriaal groter is dan bij de hoger gelegen en
drogere bodems.
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 26

3 Inventariserend veldonderzoek
3.1 Werkwijze
Het inventariserend veldonderzoek is uitgevoerd op basis van de resultaten van
het bureauonderzoek. Hierbij is de tijdens het bureauonderzoek opgestelde
archeologische verwachting in het veld getoetst. Bij het inventariserend
veldonderzoek (karterende fase) is het plangebied Auke Vleerstraat Fase 2A
gekarteerd op archeologische indicatoren en onderzocht op de
geomorfologische, geologische en bodemkundige karakteristieken. Ook geeft het
booronderzoek informatie over het intact zijn van de bodem en daarmee
informatie over de gaafheid van een eventuele archeologische vindplaats. Aan
het maaiveld zichtbare kansrijke locaties zijn in het veld bepaald.
Vanwege de middelhoge tot hoge verwachting op het aantreffen van
archeologische resten uit het midden-paleolithicum tot en met de nieuwe tijd B is
een karterend booronderzoek uitgevoerd volgens standaardmethode E1. 42 Hierbij
wordt er van uitgegaan dat eventuele archeologische vindplaatsen zich
kenmerken door een strooiing van vuursteen en/of aardewerk. Met deze
methode worden gemiddeld 20 boringen per hectare verricht met een
Edelmanboor met een diameter van 15 cm. De boringen zijn zo verspreid
mogelijk geplaatst over het plangebied rekening houdend met de grote
hoeveelheden kabels en leidingen in de ondergrond. In het plangebied zijn zo 16
boringen geplaatst. De boringen zijn uitgevoerd tot een maximale diepte van
2,10 m –mv.
Gezien het feit dat het plangebied verhard en begroeid is, is de
vondstzichtbaarheid ter plaatse zeer gering. Een oppervlaktekartering is derhalve
niet uitgevoerd. Wel zijn in het zuidelijke deel van het plangebied rondom de
boringen 10, 11 en 12 enkele molshopen geïnspecteerd.
De locaties van de boringen zijn ingemeten met een GPS, waarbij de afwijking
circa 2 meter bedraagt. De hoogteligging ten opzichte van NAP is uit het Actueel
Hoogtebestand Nederland gehaald. 43
De bodemmonsters zijn in het veld gezeefd over een zeef met maaswijdte van 4
mm. Het zeefresidu is met het oog gecontroleerd op de aanwezigheid van
archeologische indicatoren.
Het veldonderzoek heeft plaatsgevonden op 14 november 2011. In navolgende
paragrafen worden de resultaten van het veldonderzoek beschreven. Het
hoofdstuk wordt afgesloten met een archeologische interpretatie. De locaties van
de boringen staan weergegeven op de boorpuntenkaart (figuur 3.1). De
boorbeschrijvingen bevinden zich in bijlage 2. Vondsten staan omschreven in de
vondstenlijst (bijlage 3) en de uiteindelijke verwachtingskaart staat weergegeven
in bijlage 4.
42 SIKB 2006.
43 AHN 2011.
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

Figuur 3.1 Boorpuntenkaart geprojecteerd op satellietbeeld (Base Maps 2010).
3.2 Veldwaarnemingen
Door de aanwezige bebouwing en begroeiing waren aan het maaiveld geen
aanwijzingen zichtbaar die zouden kunnen duiden op de aanwezigheid van
archeologische resten in de bodem. Uitzondering hierop is het zuidelijke deel van
het plangebied. Hier zijn diverse molshopen ten oosten van het aanwezige
fietspad geïnspecteerd op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. Na
inspectie bleken er geen archeologische indicatoren aanwezig te zijn rondom de
boringen 10, 11 en 12.
Zoals reeds uit de hoogtekaart van het plangebied en omgeving blijkt is er een
duidelijk reliëfverschil aanwezig tussen het noordelijke en het zuidelijke deel van
het plangebied (figuur 3.2a). Het opspuiten van zand tijdens de aanleg van het
Twentekanaal heeft dit hoogteverschil geïnitieerd. Het opgespoten terrein is
momenteel in gebruik als bedrijventerrein en is gesitueerd rondom de
Transportweg. Binnen het bedrijventerrein zijn geen hoogteverschillen
waarneembaar. Het noordelijke deel van het plangebied is in gebruik als toerit
naar de brug over het Twentekanaal (figuur 3.2b). De boringen zijn oostelijk van
deze toerit geplaatst aangezien westelijk van de toerit een hoge druk gasleiding
in de ondergrond aanwezig is. Het gebied ten oosten van de brug is begroeid met
Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 28

lage struiken en enkele bomen. Het reliëfverschil is verwaarloosbaar. Het centrale
deel van het plangebied omhelst de kruising tussen de Ingenieur Hanlostraat en
de Auke Vleerstraat. De Ingenieur Hanlostraat heeft een authentiek karakter met
klassieke klinkerverharding en aan de zuidzijde begrensd door een
oorspronkelijke houtwal. Het betreft hier het noordelijke deel van brink, die
reeds vermeld is in het bureauonderzoek. De (zuid)oostelijke begrenzing van de
brink is middels de aanwezigheid van een andere houtwal nog globaal in het
huidige landschap waarneembaar (figuur 3.2c). Het zuid(west)elijke deel van het
plangebied bestaat uit een vrijwel vlak wegdek met omringend fietspad en talud
(boringen 10, 11 en 12; figuur 3.2d). Boring 13 is in het talud van de
Burgemeester Stroinkstraat geplaatst.
Figuur 3.2a (linksboven, d.d. 14-11-2011): Zicht op het plangebied genomen vanaf boring 14
kijkende in zuidelijke richting.
3.2b (rechtsboven): Foto van de toerit naar de brug over het Twentekanaal.
3.2c (linksonder): Zicht op de vermoedelijke locatie van de brink met duidelijk zichtbare
houtwallen rechts en links op de foto. Foto is genomen vanaf de Ingenieur Hanlostraat.
3.2d (rechtsonder): Foto genomen van het zuidelijke deel van het plangebied met op de
achtergrond de locatie van de voormalige Hoeve “Godeverding”.
3.3 Karterend booronderzoek
3.3 3.3.1 3.3 .1 Lithologie
Lithologie
Het originele sediment (C-horizont) bestaat binnen het plangebied van onder
naar boven toe uit een pakket matig tot uiterst siltig, geelgrijs tot witoranje, zeer
fijn tot matig grof, scherp aanvoelend, zwak grindrijk, matig gesorteerd zand met
diverse leemlagen of sterk zandige leem. In dit leemrijke zandpakket zijn diverse
roestvlekken aangetroffen wat duidt op stagnatie van infiltrerend grondwater.
Het betreft hier de top van de in de ondergrond aanwezige fluvioglaciale
afzettingen (keileem of grondmorene-afzettingen). In de noordelijk en zuidelijk
van het plangebied gelegen boringen wordt dit pakket zand of leem afgedekt
door een pakket sterk tot uiterst siltig, slecht gesorteerd, zeer tot matig fijn,
(licht)geelgrijs tot grijswit zand afgewisseld met diverse leemlagen en enkele
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

humuslagen. Het betreft hier fluvioperiglaciale of beekafzettingen die
voornamelijk zijn afgezet in de ondiepe dalen en de flanken van deze ondiepe
dalen. Deze afzettingen bevatten vrijwel geen roestvlekken wat duidt op
gereduceerde omstandigheden. In het centrale (en noordelijke) deel (boringen 3,
5, 8 en 13) worden de aanwezige fluvioglaciale afzettingen afgedekt door een
dun tot matig dik pakket goed gesorteerd, matig fijn, zacht aanvoelend, zwak tot
matig siltig, geel zand. Het betreft hier door de wind afgezet dekzand.
Het originele sediment wordt, met uitzondering van de boringen 1, 2, 14, 15 en
16, afgedekt door een pakket matig siltig, zwak tot matig humeus, zwartgrijs tot
(donker)bruingrijs, matig grof zand. Dit humeuze zandpakket is, met
uitzondering van de boringen 6 en 11, sterk gevlekt en bevat diverse fragmenten
bouwpuin, plastic en glas. In boring 6 bevindt zich onder een 85 cm vlekkerig
humeus zandpakket een 15 cm dik pakket egaal bruingrijs, matig humeus
zandpakket met loodzandkorrels. In boring 6 bevindt zich een 45 cm dik pakket
egaal (donker)bruingrijs zandpakket. Beide humeuze zandpakketten kunnen
worden geïnterpreteerd als plaggendek. In boring 6 is het oorspronkelijke
plaggendek afgedekt door opgebrachte humeuze grond ten behoeve van de
aanleg van de toerit over het Twentekanaal.
In de boringen 1, 2, 14, 15 en 16 wordt het originele sediment middels een
scherpe grens afgedekt door een 85 tot 185 cm dik zwak siltig, matig grof, grijs,
scherp aanvoelend zandpakket. In de groenstroken wordt dit zandpakket
afgedekt door een 70 tot 105 cm dik, sterk gevlekt, humeus zandpakket.
De top van het originele sediment ten opzichte van het maaiveld is sterk variabel
en afhankelijk van het bovenliggende (recent) opgebrachte (humeuze)
zandpakket. Ter plekke van het opgehoogde terrein ligt het oorspronkelijke
maaiveld op 85 tot 180 cm –mv, terwijl in het centrale deel van het plangebied
het oorspronkelijke maaiveld (potentieel archeologisch niveau) vanaf 40 cm –mv
voorkomt.
3.3.2 3.3.2 3.3.2 Bodemopbouw Bodemopbouw Bodemopbouw en en en vverstoringen
v erstoringen
De oorspronkelijke bodemopbouw ter plekke van het plangebied bestaat uit
hoge zwarte enkeerdgronden en lager gelegen beekeerdgronden. De
beekeerdgronden worden voornamelijk in het zuidelijke en noordelijke deel
aangetroffen. Onder het humeuze dek bevindt zich hier direct de grijze tot
(licht)geelgrijze, vrijwel gereduceerde C-horizont, die veelal bestaat uit
fluvioperiglaciale en beekafzettingen. Het oorspronkelijke humeuze dek (Aahorizont)
is in het noordelijke, opgehoogde deel van het plangebied niet meer als
zodanig aanwezig en vermengd met het bovenliggende opgebrachte
zandpakket.
In het zuidelijke deel van het plangebied (boringen 9, 10 en 12) is het
oorspronkelijke bodemprofiel tot in het onderliggende zandpakket recent
verstoord/vergraven. Dit is zichtbaar aan de dikte (60-110 cm) van het gevlekte
humeuze dek en de scherpe overgang van de humeuze bovengrond naar de
onderliggende C-horizont.
Ter plekke van de boringen gelegen in het centrale deel van het plangebied
komen oorspronkelijk hoge zwarte enkeerdgronden voor. Ter plekke van de
boringen 6 en 11 is een (deels) intact plaggendek aangetroffen. Ter plekke van de
overige boringen is het plaggendek recentelijk geroerd. Het plaggendek is in
deze boringen sterk gevlekt en bevat veel (sub)recent puin. Ter plekke van de
boringen 6, 7, 8 en 13 zijn onder het (verstoorde) plaggendek nog in- en
uitspoelingshorizonten van een podzolprofiel (E-, B(hs)- en BC-horizonten)
aangetroffen. De podzolbodem heeft zich oorspronkelijk ontwikkeld in het
aanwezige dekzand of in de niet-lemige fluvioglaciale afzettingen.
Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 30

3.3.3 3.3.3 3.3.3 Archeologische Archeologische indicatoren
indicatoren
In boring 6 is in een niet vergraven deel van een plaggendek tussen 85 en 110 cm
–mv een fragment grijs geglazuurd steengoed uit de nieuwe tijd B (1650-1850
AD) aangetroffen. Het betreft hier vermoedelijk een restant van een
gebruiksvoorwerp dat als mestaardewerk in het plaggendek terecht is gekomen.
Het aanwezige plaggendek lijkt derhalve tenminste uit de 17 e /18 e eeuw te
dateren. In de overige boringen zijn geen archeologische indicatoren
aangetroffen in het opgeboorde sediment.
3.4 Archeologische interpretatie
Het centrale deel van het plangebied ligt op een grondmorenewelving, waarop in
enkele boringen een dun pakket dekzand is afgezet. In het noordelijke en
zuidelijke deel van het plangebied komen droge dalen voor, waarbinnen en op
de flanken fluvioperiglaciale en/of beekafzettingen voorkomen. Ter plekke van
de ondiepe dalen komen oorspronkelijk beekeerdgronden voor en ter plekke van
de hoger gelegen grondmorenewelvingen afgedekt door dekzand komen
oorspronkelijk hoge zwarte enkeerdgronden voor. In het zuidelijke deel van het
plangebied zijn de bodemprofielen over het algemeen tot in de C-horizont
verstoord/vergraven. In het noordelijke deel is het oorspronkelijke maaiveld
opgehoogd met circa 85 tot 180 cm ophoogzand. In de boringen 6 en 11 zijn nog
(deels) intacte plaggendekken aangetroffen en in de boringen 6, 7, 8 en 13
komen nog deels intacte podzolprofielen voor. In boring 6 is daarnaast in een
niet vergraven deel van een plaggendek tussen 85 en 110 cm –mv een fragment
grijs geglazuurd steengoed uit de nieuwe tijd B (1650-1850 AD) aangetroffen. Het
aanwezige plaggendek lijkt derhalve tenminste uit de 17 e /18 e eeuw te dateren.
Op basis van de gunstige landschappelijke ligging op een relatief hoge en droge
grondmorenewelving afgedekt met dekzand en de aanwezigheid van (deels)
intacte podzolprofielen bestaat er een gerede kans op het aantreffen van
archeologische resten vanaf het midden-paleolithicum tot en met de nieuwe tijd
B in de top van het aanwezige dekzand of fluvioglaciale zand in het centrale deel
van het plangebied. Er zijn echter tijdens het karterend booronderzoek geen
directe aanwijzingen waargenomen die wijzen op een nederzetting of
jachtkampement ter plekke. Wel ligt het centraal oostelijke deel van het
plangebied gelegen langs en deels aan een vermoedelijk oud dorpsplein (brink)
met bijbehorend escomplex. Er bestaat derhalve een middelhoge kans op het
aantreffen van archeologische resten uit de late middeleeuwen B tot en met de
nieuwe tijd B (1250-1850 AD; complextype: boerderij met erf) voor het centraal
oostelijke deel van het plangebied (1560 m 2 ). Eventueel aanwezige
archeologische resten kunnen voorkomen vanaf circa 40 cm –mv. Daarnaast
bestaat er een mogelijkheid op het aantreffen van resten van de oorspronkelijke
doorgaande weg van Usselo naar Twekkelo op de plaats van de huidige Ingenieur
Hanlostraat. Verstoringen lijken ter plekke van de Ingenieur Hanlostraat slechts
lokaal voor te komen zoals ter plekke van boring 9. Het oorspronkelijke
cultuurhistorische landschap (houtwallen en een oorspronkelijke weg) is namelijk
nog duidelijk zichtbaar in het huidige landschap.
Op basis van de vergravingen tot in de C-horizont in circa 50 procent van de
bodemprofielen, de relatief natte omstandigheden in de ondiepe dalen en het
ontbreken van archeologische indicatoren kan de hoge verwachting voor het
overige deel van het plangebied worden bijgesteld naar een lage verwachting op
het aantreffen van archeologische resten voor alle perioden.
Overigens lijkt ter plekke van de toerit naar de brug over het Twentekanaal het
oorspronkelijke bodemprofiel, op basis van de omringende bodemprofielen, nog
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

geheel intact aanwezig te zijn. Er dient dus rekening te worden gehouden dat er
onder het opgebrachte talud van de toerit naar de brug nog archeologische
resten aanwezig kunnen zijn.
Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 32

4 Conclusie en aanbevelingen
4.1 Conclusie
Hieronder volgt de beantwoording van de onderzoeksvragen zoals gesteld in het
Plan van Aanpak:
Zijn Zijn Zijn Zijn binnen binnen binnen binnen het het het het plangebied plangebied plangebied plangebied bekende bekende bekende bekende archeologische archeologische archeologische archeologische waarden waarden waarden waarden aanwezig? aanwezig? aanwezig? aanwezig? Zo Zo Zo Zo ja, ja, ja, ja,
zijn zijn zijn zijn er er er er gegevens gegevens gegevens gegevens bekend bekend bekend bekend over over over over de de de de omvang, omvang, omvang, omvang, ligging, ligging, ligging, ligging, aard aard aard aard en en en en datering datering datering datering hiervan? hiervan? hiervan? hiervan?
Op basis van het oude wegenpatroon en de nabijheid van een escomplex lijkt het
zuidelijke deel van het plangebied een brink (oud dorpsplein) ter hoogte van de
Ingenieur Hanlostraat te kruisen. Er zijn binnen het plangebied en in de nabije
omgeving van het plangebied vrijwel geen waarnemingen bekend. De enkele
waarnemingen betreffen voornamelijk mestaardewerk uit de late middeleeuwen
B tot en met de nieuwe tijd C (1250-1950 AD) uit het plaggendek nabij de
aanwezige hoeven.
Wat Wat Wat Wat is is is is de de de de verwachte verwachte verwachte verwachte bodemopbouw bodemopbouw bodemopbouw bodemopbouw in in in in het het het het gebied gebied gebied gebied en en en en zijn zijn zijn zijn er er er er gegevens gegevens gegevens gegevens bekend bekend bekend bekend
over over over over bodemverstorende bodemverstorende bodemverstorende bodemverstorende in ingrepen in ingrepen
grepen grepen in in in in het het het het verleden verleden verleden verleden binnen binnen binnen binnen het het het het plangebied?
plangebied?
plangebied?
plangebied?
Op de bodemkaart van Nederland staat het gebied ten zuiden van de kruising
tussen de Auke Vleerstraat en de Transportweg aangegeven als een zone waar
hoge zwarte enkeerdgronden (code zEZ23) met een grondwatertrap III en V*.
Deze zone komt globaal overeen met de zone waar dekzand binnen 2 m –mv
voorkomt. Ter plekke van de zone waar fluvioperiglaciale afzettingen binnen 2 m
–mv voorkomen komen volgens de bodemkaart beekeerdgronden voor met een
grondwatertrap III. Het gebied ten noorden van de kruising tussen de Auke
Vleerstraat en de Transportweg is vanwege de ligging binnen de bebouwde kom
niet geclassificeerd. Hier komen door middel van het extrapolatie van het
natuurlijke landschap vermoedelijk beekeerdgronden voor.
Op de website “het bodemloket” zijn geen aanwijzingen aangetroffen van
mogelijke verstoringen ter plekke van het plangebied. Op de gemeentelijke
verwachtingskaart alsmede op de hoogtekaart zijn geen aanwijzingen zichtbaar
dat het plangebied in het verleden vergraven of ontgrond is. Wel staat het
gebied ten westen van de Auke Vleerstraat op de gemeentelijke
verwachtingskaart aangegeven als een gebied dat opgehoogd is.
Wat Wat Wat Wat is is is is de de de de specifieke specifieke specifieke specifieke archeologische archeologische archeologische archeologische verwachting verwachting verwachting verwachting voor voor voor voor het het het het gebied? gebied? gebied? gebied?
Uit het bureauonderzoek blijkt dat het plangebied op de overgang van lagere,
droge dalen naar een hogere dekzandrug ligt. De overgang verloopt via
grondmorenewelvingen. Landschappelijk gezien was dit een gunstige tijdelijke
jacht- en verzamelplek in de steentijd. Archeologisch gezien geldt een hoge
verwachting op het aantreffen van jagers- en/of verzamelaarskampementen uit
het laat-paleolithicum tot en met het neolithicum. Voor de periode neolithicum
tot en met de volle middeleeuwen geldt een middelhoge verwachting op het
aantreffen van archeologische resten (complextype: nederzetting).
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

Daarnaast geldt voor het centrale deel van het plangebied een hoge verwachting
op het aantreffen van resten van een boerderij uit de late middeleeuwen B tot en
met de nieuwe tijd B (1250-1850 AD). Op historisch kaartmateriaal is zichtbaar dat
het plangebied vanaf circa 1830 AD onbebouwd was. Voor de nieuwe tijd C geldt
derhalve een lage verwachting.
Hoe Hoe Hoe Hoe is is is is de de de de bodemopbouw bodemopbouw bodemopbouw bodemopbouw en en en en is is is is deze deze deze deze nog nog nog nog intact? intact? intact? intact?
In het zuidelijke deel van het plangebied zijn de bodemprofielen over het
algemeen tot in de C-horizont verstoord/vergraven. In het noordelijke deel is het
oorspronkelijke maaiveld opgehoogd met circa 85 tot 180 cm ophoogzand. In de
boringen 6 en 11 zijn nog (deels) intacte plaggendekken aangetroffen en in de
boringen 6, 7, 8 en 13 komen nog deels intacte podzolprofielen voor.
Zijn Zijn Zijn Zijn in in in in het het het het plangebied plangebied plangebied plangebied archeologische archeologische archeologische archeologische resten resten resten resten aanwezig? aanwezig? aanwezig? aanwezig? Zo Zo Zo Zo ja, ja, ja, ja, wat wat wat wat is is is is de de de de aard aard aard aard en en en en
datering datering datering datering van van van van de de de de ze ze ze ze resten resten resten resten en en en en wat wat wat wat is is is is de de de de verspreiding verspreiding verspreiding verspreiding hiervan? hiervan? hiervan? hiervan?
In boring 6 is tussen 85 en 110 cm –mv een fragment grijs geglazuurd steengoed
uit de nieuwe tijd B (1650-1850 AD) aangetroffen. Dit fragment is aangetroffen in
een niet vergraven deel van een plaggendek. Het betreft hier vermoedelijk een
restant van een gebruikersvoorwerp dat als mestaardewerk in het plaggendek
terecht is gekomen. Het aanwezige plaggendek lijkt derhalve tenminste uit de
17 e /18 e eeuw te dateren.
In In In In hoeverre hoeverre hoeverre hoeverre worden worden worden worden archeologische archeologische archeologische archeologische resten resten resten resten bedreigd bedreigd bedreigd bedreigd en en en en is is is is vervolgonderzoek vervolgonderzoek vervolgonderzoek vervolgonderzoek nodig nodig nodig nodig
en en en en zo zo zo zo ja, ja, ja, ja, in in in in welke welke welke welke vorm? vorm? vorm? vorm?
Er bestaat een gerede kans dat eventueel aanwezige archeologische resten
verstoord zullen worden. BAAC adviseert voor de gebieden met een middelhoge
verwachting (1560 m 2 ; bijlage 4) een vervolgonderzoek in de vorm van een
proefsleuvenonderzoek ter plekke van de gebieden met een middelhoge
verwachting.
Voor de gebieden met een lage archeologische verwachting is de kans klein dat
archeologische resten aanwezig zijn. BAAC adviseert voor die gebieden (bijlage 4)
geen vervolgonderzoek uit te voeren.
4.2 Aanbevelingen
BAAC bv adviseert om bodemverstorende activiteiten in de gebieden met een
middelhoge verwachting te vermijden. Indien dit niet mogelijk is adviseert BAAC
bv de geplande werkzaamheden ter plekke van de gebieden met een middelhoge
archeologische verwachting een proefsleuvenonderzoek uit te voeren. Voor de
gebieden met een lage archeologische verwachting adviseert BAAC bv geen
verder vervolgonderzoek uit te voeren.
Bovenstaand advies dient beoordeeld te worden door de bevoegde overheid
(gemeente Enschede) en leidt tot een selectiebesluit. Dit betekent niet dat reeds
gestart kan worden met bodemverstorende activiteiten of de daarop
voorbereidende activiteiten.
Hoewel getracht is een zo gefundeerd mogelijk advies te geven op grond van de
gebruikte onderzoeksmethoden, kan de aanwezigheid van archeologische sporen
of resten nooit volledig worden uitgesloten in de gebieden waarvoor geen
vervolgonderzoek wordt aanbevolen. BAAC bv wil er daarom op wijzen dat men
bij bodemverstorende activiteiten alert dient te zijn op de aanwezigheid van
archeologische waarden (zoals vondstmateriaal en grondsporen). Bij het
aantreffen van deze waarden dient men hiervan melding te maken bij de
Minister van OCW (in de praktijk de RCE) conform artikel 53 van de
Monumentenwet 1988.
Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 34

5 Geraadpleegde bronnen
Geraadpleegde Geraadpleegde literatuur
literatuur
Bakker, Bakker, H. H. de de & & J. J. Schelling Schelling, Schelling 1989. Systeem van bodemclassificatie voor Nederland,
Staring Centrum, Wageningen.
Berendsen, Berendsen, H.J.A. H.J.A., H.J.A. 2008a. Landschappelijk Nederland. Van Gorcum, Assen.
Berendsen, Berendsen, H.J.A. H.J.A., H.J.A. 2008b. De vorming van het land. Van Gorcum, Assen.
Berkel Berkel G. van &&
&
K. K. Samplonius
Samplonius, Samplonius 2006. Nederlandse plaatsnamen herkomst en
historie. Prisma, Utrecht.
Boer, Boer, E.A.M. de & C. C. van van Kouwen Kouwen, Kouwen 2011. Onderzoeksvoorstel – plan van aanpak
Bureauonderzoek en Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) plangebied
Auke Vleerstraat Fase 2a te Enschede. BAAC bv, ’s-Hertogenbosch.
Centraal Centraal College College College van van van Deskundigen Deskundigen (CCvD), (CCvD), 2010. Kwaliteitsnorm Nederlandse
Archeologie (KNA) Landbodems, versie 3.2, SIKB, Gouda.
Hagens, Hagens, D.T.P., D.T.P., D.T.P., S.M. S.M. Koeman Koeman en en HH.
H . Kremer, Kremer, 2008. Bureauonderzoek met Plan van
Aanpak en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Auke Vleerstraat te
Enschede. P0503071 Synthegra, Doetinchem.
Kokhuis, Kokhuis, Kokhuis, G.J.I., G.J.I., 1984. Historie van Enschede. Hengelo.
Mulder, Mulder, E.F.J., E.F.J., de, de, M.C. M.C. Geluk, Geluk, I.L. I.L. Rits Ritsema, Rits ema, W.E. W.E. Westerhoff Westerhoff en en T.E. T.E. Wong Wong, Wong 2003.
De ondergrond van Nederland. Wolters-Noordhoff bv, Groningen/Houten.
Nederlands Nederlands Nederlands Centrum Centrum Centrum van van Normalisatie, Normalisatie, 1989. Classificatie van onverharde
grondmonsters. NEN 5104. Delft.
Rappol, Rappol, M., M., 1993. In de bodem van Salland en Twente. Lingua Terrae, Amsterdam.
Stichting Stichting Infrastructuur Infrastructuur Kwaliteitsborging Kwaliteitsborging Bodembeheer Bodembeheer (SIKB) (SIKB), (SIKB) 2006. Richtlijnen
karterend booronderzoek. SIKB, Gouda.
Spek Spek Spek T., T., 2004. Het Drentse esdorpenlandschap: Een historisch-geografische studie,
Proefschrift Wageningen Universiteit.
Stiboka, Stiboka, Stiboka, 1979. Bodemkaart van Nederland Schaal 1:50.000. Toelichting bij de
kaartbladen 34 West en Oost Enschede; 35 Glanerbrug. Stichting voor
Bodemkartering, Wageningen.
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

Geraadpleegde Geraadpleegde kaarten kaarten en en websites websites
websites
AHN, AHN, 2011. Actueel Hoogtebestand Nederland. Verkregen in november 2011 via
www.ahn.nl.
ANWB, ANWB, 2004. Topografische atlas Overijssel (1:25.000), ANWB, Den Haag.
Bing Bing Maps, Maps, Maps, 2010. Satellietbeelden van de wereld. Verkregen in november 2011 via
www.bing.com/maps.
Bodemloket, Bodemloket, 2011. Bodemloket. Verkregen in november 2011 via
www.bodemloket.nl.
Boshoven, Boshoven, E.H. E.H., E.H. , R.M. Lotte Lotte, Lotte
A.G. A.G. A.G. Oldemenger, Oldemenger, L.A. L.A. Tebbens Tebbens en en J.M. J.M..J. J.M. J. Willems Willems, Willems
2005. Een archeologische verwachtingskaart. Gemeente Enschede. BAAC-rapport
V-04.0238, Deventer.
Heveskes Heveskes Uitge Uitgevers, Uitge vers, 2003. De Hottinger-Atlas van Noord- en Oost-Nederland
1773-1794. Groningen.
Kich, Kich, Kich, 2011. Kennisinfrastructuur Cultuurhistorie. Verkregen in november 2011 via
www.kich.nl.
Overijssel Overijssel, Overijssel Overijssel,
, 2011. Cultuurhistorische Atlas provincie Overijssel. Verkregen in
november 2011 via http://gisopenbaar.overijssel.nl/website/cultuurhistorie.
Rijksdienst Rijksdienst voor voor voor het het Cultureel Cultureel Cultureel Erfgoed, Erfgoed, Erfgoed, 2011. Archeologische Monumentenkaart
(AMK) en Centraal Archeologisch Archief (CAA), geraadpleegd in november 2011
via Archis.
Rijksdienst Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Erfgoed, Erfgoed
2008. De Indicatieve Kaart van
Archeologische Waarden, derde generatie. RAM rapportage 155, Amersfoort.
Robas Robas Producties Producties, Producties 1989. Historische Atlas Overijssel. Deventer.
Stichting Stichting voor voor voor Bodemkartering, Bodemkartering, 1979. Bodemkaart van Nederland 1:50.000 Blad
34 West en Oost Enschede; 35 Glanerbrug. Stiboka, Wageningen.
Stiboka Stiboka / / Rijks Rijks Rijks Geologische Geologische Dienst, Dienst, 1976. Geomorfologische kaart van Nederland,
1:50.000. Kaartblad 34-35 Enschede-Glanerbrug. Stiboka/RGD, Wageningen.
TNO TNO-NITG, TNO NITG, NITG, 2000. Geologische kaart van Nederland 1:50.000, blad 34/35
Enschede/Glanerbrug. Utrecht.
TNO TNO-NITG, TNO NITG, NITG, 2011. Nationale database boorgegevens en geologische
overzichtskaart van Nederland. Verkregen via www.dinoloket.nl.
WatWasWaar
WatWasWaar, WatWasWaar
WatWasWaar 2011. . . Historisch kaartmateriaal. Verkregen in november 2011 via
www.watwaswaar.nl.
Email Email contact
contact
Historische Historische Kring Kring Boekelo Boekelo-Usselo
Boekelo Usselo Usselo-Twekkelo
Usselo Twekkelo Twekkelo, Twekkelo , 2011. Email contact met secretaris van
de historische kring van westelijk Enschede.
Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 36

Bijlagen
1 Bijlage 1 Overzicht van geologische en archeologische tijdsvakken
2 Bijlage Bijlage 2 Boorbeschrijvingen
3 Bijlage Bijlage 3 3 Vondstenlijst
4 Bijlage Bijlage Bijlage 4 Boorpunten- en verwachtingskaart
V-11.0377 Enschede, Auke Vleerstraat fase 2a

Overzicht geologische en archeologische tijdvakken
Ouderdom
in jaren
11.755
12.745
13.675
14.025
15.700
29.000
50.000
75.000
115.000
130.000
370.000
410.000
475.000
850.000
2.600.000
Chronostratigrafie MIS Lithostratigrafie
Holoceen 1
Laat-
Weichselien
(Laat-
Glaciaal)
Midden-
Weichselien
(Pleniglaciaal)
Vroeg-
Weichselien
(Vroeg-
Glaciaal)
Eemien
(warme periode)
Late Dryas
(koud)
Allerød
(warm)
Vroege Dryas
(koud)
Bølling
(warm)
Laat-
Pleniglaciaal
Midden-
Pleniglaciaal
Vroeg-
Pleniglaciaal
2
3
4
5a
5b
5c
5d
5e
Saalien (ijstijd) 6
Holsteinien
(warme periode)
Elsterien (ijstijd)
Cromerien
(warme periode)
Pre-Cromerien
Formaties: Naaldwijk
(marien), Nieuwkoop
(veen), Echteld (fluviatiel)
Formatie
van
Kreftenheye
Formatie
van
Urk
Formatie
van
Sterksel
Eem
Formatie
Formatie
van Drente
Formatie
van Peelo
Formatie
van
Boxtel
Formatie
van
Beegden

Cal. jaren
v/n Chr.
1500
450
12
0
800
2000
4900
5300
8800
35.000
300.000
1950
815
3755
7020
8240
11.755
12.745
13.675
14.025
15.700
75.000
115.000
130.000
14 C jaren Chronostratigrafie
0
2650
5000
8000
9000
10.150
10.800
11.800
12.000
13.000
Laat-
Weichselien
(Laat-
Glaciaal)
Midden-
Weichselien
(Pleniglaciaal)
Vroeg-
Weichselien
(Vroeg-
Glaciaal)
Subatlanticum
koeler
vochtiger
Pollen
zones
Vb2
Vb1
Va
IVb
Subboreaal
koeler
droger IVa
Atlanticum
warm
vochtig
Boreaal
warmer
Preboreaal
warmer
Eemien
(warme periode)
Saalien (ijstijd)
III
II
Late Dryas LW III
I
Vegetatie
Loofbos
eik en hazelaar
overheersen
haagbeuk
veel cultuurplanten
rogge, boekweit,
korenbloem
Loofbos
eik en hazelaar
overheersen
beuk>1% invloed
landbouw
(granen)
Loofbos
eik, els en hazelaar
overheersen
in zuiden speelt
linde een grote rol
den overheerst
hazelaar, eik, iep,
linde, es
eerst berk en later
den overheersend
parklandschap
Allerød LW II
dennen- en
berkenbossen
Vroege Dryas
open
parklandschap
LWI open vegetatie met
Bølling
kruiden en
berkenbomen
perioden met een
poolwoestijn en
perioden met een
toendra
perioden met bos
en perioden met
een subarctisch
open landschap
loofbos
Archeologische
perioden
Nieuwe tijd
Middeleeuwen
Romeinse tijd
IJzertijd
Bronstijd
Neolithicum
Mesolithicum
Laat-Paleolithicum
Midden-Paleolithicum
Vroeg-Paleolithicum
Chronostratigrafie voor Noordwest-Europa volgens Zagwijn (1974), Vandenberghe (1985) en De Mulder et al.
(2003). Lithostratigrafie
volgens De Mulder et al. (2003). Mariene isotoop stadium (MIS) volgens Bassinot et al. (1994). Atmosferische data volgens Stuiver et al.
(1998).
Zuurstofisotoop calibratie (OxCal) versie 3.9 Bronk Ramsey (2003), toegepast op het Laat-Weichselien en het Holoceen.
Archeologische periode-indeling en ouderdom volgens de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB).
Vegetatie bewerkt volgens Berendsen (2000). Pollenzones volgens P. Vos & P. Kiden (2005).

Boorbeschrijvingen. Auke Vleerstraat Fase 2A
boring: 11377-1
beschrijver: CK, datum: 14-11-2011, X: 254.267, Y: 472.514, precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34F, hoogte: 28,00, precisie hoogte: 1
dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-15 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: plantsoen,
vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Overijssel, gemeente: Enschede, plaatsnaam: Enschede, opdrachtgever: Gemeente Enschede, uitvoerder: BAAC bv
0 cm -Mv / 28,00 m +NAP
Lithologie: zand, sterk siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig grof, kalkloos
Bodemkundig: volledig geoxideerd, interpretatie: verstoord
Archeologie: veel fragmenten bouwpuin (onbepaald)
Opmerking: veel puin en gevlekt
35 cm -Mv / 27,65 m +NAP
Algemeen: aard bovengrens: abrupt (

Boorbeschrijvingen. Auke Vleerstraat Fase 2A
boring: 11377-5
beschrijver: CK, datum: 14-11-2011, X: 254.211, Y: 472.378, precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34F, hoogte: 27,70, precisie hoogte: 1
dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-15 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: bos,
vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Overijssel, gemeente: Enschede, plaatsnaam: Enschede, opdrachtgever: Gemeente Enschede, uitvoerder: BAAC bv
0 cm -Mv / 27,70 m +NAP
Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig grof, weinig wortelresten, kalkloos
Bodemkundig: A-horizont bestaand uit opgebracht pakket, volledig geoxideerd
Archeologie: fragmenten bouwpuin (onbepaald)
55 cm -Mv / 27,15 m +NAP
Algemeen: aard bovengrens: abrupt (

Boorbeschrijvingen. Auke Vleerstraat Fase 2A
boring: 11377-7
beschrijver: CK, datum: 14-11-2011, X: 254.140, Y: 472.300, precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34F, hoogte: 28,10, precisie hoogte: 1
dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-15 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: plantsoen,
vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Overijssel, gemeente: Enschede, plaatsnaam: Enschede, opdrachtgever: Gemeente Enschede, uitvoerder: BAAC bv
0 cm -Mv / 28,10 m +NAP
Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, zwartgrijs, matig grof, veel wortelresten, kalkloos
Bodemkundig: volledig geoxideerd, interpretatie: opgebrachte grond
Archeologie: fragmenten bouwpuin (onbepaald)
Opmerking: deel van oprit naar brug
70 cm -Mv / 27,40 m +NAP
Algemeen: aard bovengrens: abrupt (

Boorbeschrijvingen. Auke Vleerstraat Fase 2A
boring: 11377-10
beschrijver: CK, datum: 14-11-2011, X: 254.078, Y: 472.213, precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34F, hoogte: 27,50, precisie hoogte: 1
dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-15 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: plantsoen,
vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Overijssel, gemeente: Enschede, plaatsnaam: Enschede, opdrachtgever: Gemeente Enschede, uitvoerder: BAAC bv
0 cm -Mv / 27,50 m +NAP
Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig grof, kalkloos
Bodemkundig: natuurlijke (ongeploegde) A-horizont, volledig geoxideerd, interpretatie: verstoord
Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald)
Opmerking: vlekkerig en rec glas
30 cm -Mv / 27,20 m +NAP
Algemeen: aard bovengrens: abrupt (

Boorbeschrijvingen. Auke Vleerstraat Fase 2A
boring: 11377-13
beschrijver: CK, datum: 14-11-2011, X: 253.976, Y: 472.332, precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34F, hoogte: 26,70, precisie hoogte: 1
dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-15 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: plantsoen,
vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Overijssel, gemeente: Enschede, plaatsnaam: Enschede, opdrachtgever: Gemeente Enschede, uitvoerder: BAAC bv
0 cm -Mv / 26,70 m +NAP
Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig grof, kalkloos
Bodemkundig: A-horizont bestaand uit opgebracht pakket, volledig geoxideerd, interpretatie: opgebrachte grond
Archeologie: veel fragmenten bouwpuin (onbepaald)
Opmerking: wortels en witte vlekken
70 cm -Mv / 26,00 m +NAP
Algemeen: aard bovengrens: abrupt (

Boorbeschrijvingen. Auke Vleerstraat Fase 2A
boring: 11377-16
beschrijver: CK, datum: 14-11-2011, X: 253.995, Y: 472.458, precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 34F, hoogte: 27,80, precisie hoogte: 1
dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-15 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: plantsoen,
vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Overijssel, gemeente: Enschede, plaatsnaam: Enschede, opdrachtgever: Gemeente Enschede, uitvoerder: BAAC bv
0 cm -Mv / 27,80 m +NAP
Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, enkele leemlagen, matig grof, kalkloos
Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond
135 cm -Mv / 26,45 m +NAP
Algemeen: aard bovengrens: abrupt (

Projectnummer: V-11.0377
Gemeente: Enschede
Plaats: Enschede
Toponiem: Auke Vleerstraat, Fase 2A
vondstnummer boring opp. kartering diepte Horizont soort aantal fragment grootte-klasse bakselsoort bakseltype handgevormd/gedraaid vorm type begin datering eind datering begin periode eind periode opmerking
1 6 85-100 Aa KER 1 fragment 1-3 cm steengoed ged geglazuurd 1650 1850 NTB NTB
In de basis toerit
brug

472500
472400
472300
472200
170 15
. !.D
135 16
. !.D
70 13
. !.
254000
185 14
. !.D
75 10
. !.D
45 11
. !.D
254100
40 8
. !.
70 7
. !.
60 9
. !.D
85 6
!.
#
254200
55 5
. !.D
85 2
. !.D
35 4
. !.D
105 1
. !.D
90 3
. !.D
110 12
. !.D
254000
254100
Enschede, Auke Vleerstraat Fase 2a
#geglazuurd grijs steengoed (NTB)
60 / 9 verstoringsdiepte [cm] / boornummer
�© BAAC bv
254200
254300
boorpunten- en verwachtingskaart
!.D Geen podzol, afgetopt/verstoord tot in de C-horizont; AC-profielen, beekeerdgronden
!. (afgetopte) podzol in fluvioglaciale of dekzandafzettingen, al dan niet met esdek
plangebied
archeologische verwachting
hoog
middelhoog
laag
topografie
0 � 100 m
254300
472500
472400
472300
472200