Verbet smyge - Universitetet i Bergen

LING116 Semantikk Verbet smyge Kevin Brubeck Unhammer
smyge smøg, smøget; -ing
1 sno, bukte el. liste (seg): smyge (seg) inn gjennom en åpning / tigeren smøg seg gjennom
gresset; katten smøg seg inntil bena våre // innsmigre seg: smyge og krype for en ; ( kortsp., i
pass) legge ut et lavere kort enn det høyest spilte, så man ikke får stikket: han smøg med tieren
2 ( trans.) trekke; smette III: smyge strømpene av, på / smyge hånden ned i lommen
Etym.: gno. smjúga
(Guttu 2006)
Me ser allereie på overflata eit par ting å leggje merke til: for det første, at det er usemd om oppdeling i
tydingsvariantar. Variant nummer 1 frå Guttu inkorporerer nummer 1, 2 og 3 frå DokPro (alle intransitive,
med valfritt refleksivt pronomen), medan Guttu sin variant nummer 2 og DokPro sin 4. ser ut til å omtale
same transitive tydingsvariant 1 .
For det andre ser me at det er ei tydingsforskyvning i den transitive tydingsvarianten. Her er det ikkje
lenger agens som smyg (seg), men agens gjer at patiens (ein del av seg eller eit plagg el.) smyg.
Basert på ordbokoppslaga og min eigen språkintuisjon vil eg rekne den mest sentrale og domenegenerelle
tydinga av ordet som: ei måte å røre seg på, der ein må forsere ei hindring, med dei følgjene at ein må
gjere seg liten eller smal, og at ein rører seg nært inntil ei grense
, og eg vil gjennom oppgåva nytte denne
lause definisjonen til å kople saman tydingsvariantane eg finn.
2. Refleksivitet og transitivitet
Eg vil i denne delen av oppgåva ta for meg dei ulike tematiske rollene til verbet, og sjå på
argumentstruktur og syntaktiske eigeskapar. Eit teikn på tydingsforskjell er valensskifte. Om eit verb ein
stad bind saman to ledd, og ein annan stad berre eitt, eller av ein annan type, vil det – om me følgjer
komposisjonalitetsprinsippet til Frege – tyde på ein semantisk forskjell.
Referenten som fyller den semantiske rolla agens til smyge er i dei fleste tilfella eit menneske eller eit
dyr. Verbet opptrer oftast med refleksivt pronomen, i tillegg har det i det aller fleste tilfelle
preposisjonsfrase etter seg som viser stien, som i følgjande setning:
(1) Eg smaug (meg) under dyna
Tydinga vert ikkje endra om me fjerner det refleksive pronomenet, som gjer at me semantisk kan tenkje
på den refleksive bruken som lik den intransitive. I den transitive versjonen, kor agens er eit menneske,
har me som nemnt eit plagg eller ein kroppsdel som «vert smoge» av agens. Verbet kan her likne på
ergative ambitransitive verb som knuse eller synke, sjå t.d. på setninga:
1 Guttu si løysing gir meir litt syntaktisk informasjon ved denne todelinga.
2/8