Verbet smyge - Universitetet i Bergen

LING116 Semantikk Verbet smyge Kevin Brubeck Unhammer
Den blege Samvittigheden, den smyger nok med Dem den, Aga. Og det sier jeg
Ragnhild Jølsen: XXIV
gik du og smøg for mig ret som en kjelen Kattepus, Det var dengang det
Harald Meltzer: (Iagttagne paa Grund af min Ven Juristens Mangel paa rent Linned
til at ture Jul med hos sin Onkel.)
(DokPro 2001)
(I det andre dømet her ser me koplinga mellom å smyge i tydinga smiske til dyr som ber ved å smyge seg
inntil nokon.)
Den transitive varianten av verbet er hyponym til føre, der rørsla er uavslutta (som i DB0915 nedanfor),
eller plassere (kanskje kan ein setje kle inn på eit mellomnivå her, i dei tilfella der patient er eit plagg,
som i SA010601 nedanfor). Tydinga kan her vere båe det at patient forserer noko, eller rører seg tett
inntil noko, men vil sjeldan verte overført til det servile i å smiske.
DB0915 SLANKET SEG : Jan-Erik Aalbu smyger kroppen sin elegant mellom de
SA010601 gjestinga i Time. Dei smaug føtene oppi skoa, og kjende angen i
SA011101 å utnytta store, gamle tomter til å smyga inn ekstra hus, vil det
DB0120 opp med et strykerarrangement som smyger pusten ut av deg, men det
(Norsk Aviskorpus 2006)
I SA011101 ovanfor vert verbet nytta med inn i ei meir uvanleg forskyving til tydinga «å gjere plass for»;
medan i DB0120 ser me ein metaforbruk der tydinga er omtrent det same som i klisjéen «ta pusten frå
nokon», smyge vert altså nytta transitivt i tydinga trekke/dra, eller å lure til seg. I mange av døma frå
Aviskorpuset ser det ut til at verbet har tatt på seg tilleggstydinga sjarmerande eller grasiøs, i staden for
det underdanige og smiskande som ein får inntrykk av frå ordbøkene (ein grunn kan jo vere elegansen i
rørslene til eit smygande dyr.)
Nokre gonger kan smyge implisere snøggleik, som i AA990119 nedanfor; andre gonger eit meir langsamt
tempo, som i VG0129, AP040623 og VG040611. Verbet ser rett og slett ut til å ha potensialet for begge
desse antonyme tilleggstydingane:
AA990119 knapt avtrykk i lyngen. Den smyger seg lett og smidig mellom stubber
VG0129 seg ut Deretter smøg hun seg ut på baksiden av huset, og flyktet
AP040623 kommer en Luigi eller Pietro til å smyge opp bakfra og skrike : Due a
VG040611 Det handler om å smyge i skyggene, unngå vakter og generelt gjøre
(Norsk Aviskorpus 2006)
Smygar er ei substantivisering 3 nytta om låtar (sjå t.d. DB011023, AA001208 og VG0330 nedanfor, kor
ein smygar kan vere «smart», «real» eller «lettbeint»), og ein ser ein del treff med bruken smøyg seg opp
hitlistane el. i Aviskorpuset, men om dette er noko ein helst berre ser i aviskontekst eller utanfor dette
3 Ei sannsynlegvis eldre substantivisering er smyg (nynorsk), som tyder «ein smygande eller ein smiskande person».
6/8