Forprosjekt - nashornet

RASMUS LØLAND
MARKERING
2007 • 2011
forprosjekt

INNHALD
NB
DENNE ELEKTRONISKE UTGÅVA AV AV
FORPROSJEKTET HAR EI INTERAKTIV
INNHALDSLISTE.
KLIKK PÅ BOOKMARKS UTE TIL VENSTRE I
ACROBAT READER OG KLIKK DEG FRAM TIL DET
KAPITLET DU ØNSKJER.

1. INNLEIING 7
2. VISJON, MÅL OG VERDIGRUNNLAG 11
2.1 VISJON ....................................................................12
2.2 VERDIGRUNNLAG ...............................................13
2.2.1 Samandrag .............................................................13
2.2.2 Å undrast og å skapa...............................................13
2.2.3 Å revidera norsk kulturhistorie ...............................14
2.2.4 Å gjera eit nytt språk meir brukt .............................15
2.2.5 Å forstå barnet som barn ........................................16
2.2.6 Å styrkja moderne nynorsk barnelitteratur .............16
2.3 HOVUDMÅL 2007 OG 2011 .................................18
2.4 Kjelder .................................................................19
3. ORGANISERING 21
3.1 STIFTARANE ......................................................... 22
3.1.1 Vedtekter for stiftinga .............................................23
3.2 STYRET .................................................................. 24
3.3 ADMINISTRASJON ...............................................25
3.3.1 Tilsette sentralt .......................................................25
3.3.2 Lokalisering av administrasjon ...............................25
3.4 STYRING LOKALT ............................................... 26
3.4.1 Lokale kontaktpersonar ..........................................26
4. ØKONOMI 29
4.1 BUDSJETT OG REKNESKAP .............................. 30
4.1.1 Budsjett .................................................................30
4.2 TILSKOT .................................................................32
4.2.1 Departement ..........................................................32
4.2 2 Offentlege fond .....................................................32
4.2.3 Fylkeskommunar ....................................................32
4.2.4 Kommunar.............................................................33
4.2.5 Fond og andre tilskotsordningar .............................33
4.2.6 Andre tilskot ..........................................................34
4.2.7 Annonsering ...........................................................34
4.3 SPONSORAR ...........................................................35
4.4 SALSINNTEKTER ...................................................35
4.4.1 Effektar ..................................................................35
4.4.2 Betaling for tilbod ..................................................36
4.4.3 Ymse inntekter .......................................................36
4.5 Utgifter .............................................................. 36
4.5.1 Tiltak .....................................................................36
4.5.2 Informasjonsarbeid ................................................37

5. INFORMASJON OG MARKNADSFØRING39
5.1 VISJON OG VERDIGRUNNLAG ...........................41
5.2 INFORMASJONSARBEIDET .................................41
5.2.1 Grafisk profil ..........................................................41
5.2.2 Informasjonsstrategi ...............................................42
5.2.3 Nashornet.no .........................................................42
5.2.4 Presentasjon av året og hovudprogram ....................42
5.2.5 Presse - informasjon ...............................................43
5.2.6 Informasjonsmateriell .............................................43
5.2.7 Informasjonskalender .............................................44
5.2.8 Medietypar .............................................................44
5.2.9 Informasjonsdatabase .............................................45
5.2.10 Kronikkstafett ......................................................45
5.3 MARKNADSFØRING ............................................ 45
5.3.1 Annonsering ...........................................................45
5.3.2 Sal av tilfang ...........................................................46
5.3.3 Intern mobilisering og marknadsføring ..................46
5.3.4 Sponsorar og marknadsføring av året ......................46
6. TILTAK I MARKERINGA 49
6.1 ME SÅR OG ME HAUSTAR .....................................51
6.1.1 Organisasjonen .........................................................51
6.1.2 Lokale nemnder/kommunane ...................................51
6.1.3 Organisasjonar og andre ............................................51
6.2 NASJONALE PROSJEKT .......................................... 52
6.2.1 Presentera sjangeren barnelitteratur ...........................52
6.2.2 Kalender for året .......................................................53
6.2.3 Kunnskapsformidling ...............................................54
6.2.4 Film og fjernsyn .......................................................59
6.2.5 Radio ........................................................................60
6.2.6 Musikk ......................................................................61
6.2.7 Effektar ....................................................................62
6.2.8 Teater ........................................................................62
6.2.9 Ut i Europa ..............................................................63
6.2.10 Litteratur .................................................................63
6.2.11 Utstillingar ..............................................................65
6.2.12 Seminar – føredrag .................................................66
6.2.13 Regjeringsmottaking ...............................................66
6.2.14 IT-portal .................................................................67
6.2.15 Lagsoppgåver ..........................................................67
6.2.16 Andre kulturarrangement ........................................67
6.2.17 Massemønstring for barn .........................................67

6.2.18 Kalender...............................................................68
6.2.19 Avslutningsarrangement .......................................68
6.2.20 Seminar – foredrag ..............................................68
6.3 TILTAK I SULDAL ................................................ 69
6.3.1 Opning av Lølandmarkeringa på Løland ...............69
6.3.2. Hovudmarkering ...................................................69
6.3.3 Nynorsk barnekultur og litteratur ...........................75
6.3.4 Lag og foreiningar .................................................76
6.3.5 Lyddusj ..................................................................76
6.3.6 Lølandsteinen (evt. nytt monument) .....................77
6.3.7 Bygdemobilisering i Hylsfjorden.............................77
6.3.8 Kunstnarprosjekt ...................................................77
6.3.9 Forteljarstund ........................................................77
6.3.10 Landsmøte i NM og LNK ....................................78
6.3.11 Ny ferje ...............................................................78
6.3.12 Fotografiutstilling .................................................78
6.4 TILTAK I ASKER .................................................... 79
6.4.1 Opning .................................................................79
6.4.2 Hovudmarkeringa i oktober ..................................79
6.4.3 Kunstnardalen .......................................................85
6.4.4 Lag og foreiningar .................................................85
6.4.5 Landsmøte/årsmøte ................................................85
6.4.6 Lyddusj ..................................................................85
6.4.7 Forteljartradisjon ....................................................86
6.4.8 Lølandmonument .................................................86
6.4.9 Forteljarstund ........................................................86
6.5 NYNORSK KULTURSENTRUM OG DEI
NYNORSKE FESTSPELA............................................. 87
6.5.1 Festspela .................................................................87
6.5.2 Seminar ..................................................................92
6.5.3 Nordiske fantasiar ..................................................92
7. ETTERBRUK 95
7.1 PROSJEKT SOM ER TENKT FØRDE VIDARE ... 97
8. VEDLEGG 99
RASMUS LØLAND – TIDSTAVLE ........................... 100
BIBLIOGRAFI .............................................................101
POST MORTEM ..........................................................101
Minnetale av Arne Garborg ..........................102
PERSONAR INVITERTE TIL Å MEINA ...................116
BRUK AV MIDLAR TIL PROSJEKT ..........................118

1
INNLEIING

I 2007 er det 100 år sidan Rasmus Løland døydde i Asker,
og i 2011 150 år sidan han vart fødd på Løland i Hylsfjorden.
Suldal kommune tok i 2005 initiativ til å markera mennesket,
forfattaren, journalisten og samfunnsbyggjaren og
inviterte Asker kommune, Rogaland og Akershus fylkeskommunar,
Det Norske Samlaget og Nynorsk kultursentrum
til å markera Løland.
Han var den forfattaren som for alvor opna opp litteratursjangeren
som rettar seg mot barn og unge, eit arbeid som
har vore ei viktig inspirasjonskjelde for kjende norske og
utanlandske forfattarar seinare.
Ei eiga Lølandnemnd blei etablert, og nemnda har hatt
ansvar for utarbeiding av forprosjektet. Samansetjinga av
denne er slik:
•
•
•
•
•
•
Komitéleiar Else Marie Stuenæs, Akershus fylkeskommune*)
Ordførar Morten Gunnar Strand, Asker kommune
Forlagssjef Margit Walsø, Det Norske Samlaget
Direktør Ottar Grepstad, Nynorsk kultursentrum
Fylkesordførar Roald Bergsaker, Rogaland Fylkeskommune
Ordførar Hans Sæter, Suldal kommune
*) Kom til litt ute i sjølve forprosjektet.
Roald Bergsaker har vore leiar for nemnda.
Nemnda har i tillegg trekt med seg følgjande personar i sitt
arbeid:
•
•
•
•
Erik Vadholm, Akershus fylkeskommune
Fredrikke Hegnar von Ubisch, Asker kommune
Svein Arne Tinnesand, Rogaland fylkeskommune
Tormod Skeie, Suldal kommune
Målet med markeringa er å fremja og skapa merksemd
kring arbeidet til Løland og bruka det til å skapa ny kunnskap
og større engasjement for norsk barne- og ungdomskultur
i tillegg til barne- og ungdomslitteratur.
Gjennom barnehage og skule skapa haldningar for norsk
kunst og kultur for barn og unge, stimulera barn og unge
si interesse for å lesa og skriva, og nytte barna sin fantasi
og skaparkraft for å få fram nye kunst- og kulturutrykk for
den same målgruppa.
Norsk Plan AS ved Einar Schibevaag har vore prosjektleiar
for forprosjektet. Det er gjennomført tre idédugnadar med
frå ti til førti personar. I Suldal var det ein open invitasjon
gjennom media. I Asker er eit utval personar inviterte til å
koma med innspel.
I tillegg er eit 20-tals personar inviterte til ein sentral dugnad.
Personar med ulik fagleg og kulturell bakgrunn kan
få fram ulike innfallsvinklar til innhaldet i markeringa. Me
1. Innleiing

viser til vedlegg med oversyn over dei organisasjonar og
personar prosjektet har vore i kontakt med.
Det har og vore eit informasjonsmøte med grendautvalet i
Hylsfjorden og synfaring på Løland og i Asker.
I tillegg har Sivert Ole Holten, Ernst Drange, Harald
Bache-Wiig, Ottar Grepstad, Kari Bjørke, Guro Skeie og
Aud Marit Hauge vore til hjelp i arbeidet med forprosjektet.
Dette forprosjektet skal vera ein arbeidsreiskap for styret og
administrasjonen i stiftinga, i tillegg til aktuelle samarbeidspartnarar
i prosjektet. Alle målsetjingane som er sette ned
for kvart tiltak er like ofte grunngjevingar for tiltaka. For
ein del av tiltaka kan meir konkrete målsetjingar setjast opp
etter som arbeidet skrir fram. Det skal utarbeidast databasar
der ein fortløpande registerer tiltak og arrangement og
korleis desse blir gjennomførte. Slik kan administrasjonen
og styret gå inn undervegs i markeringa og sjå korleis prosjektet
skrir fram i høve til målsetjingane og justera kursen
deretter. I somme høve kan forprosjektet vera for ambisiøst,
i andre høve mangelfullt.
Akershus og Rogaland fylkeskommunar og Asker og Suldal
kommunar har finansiert forprosjektet.
Forprosjektet skal vera rettleiande for innhaldet i markeringa,
men stiftinga må kunne påverka retninga i prosjektet
ettersom ein kjem ut i driftsfasen av prosjektet.
Asker/Suldal 20. februar 2006
Morten Gunnar Strand(s) Ottar Grepstad(s)
Margit Walsø(s) Hans Sæter(s)
Roald Bergsaker(s) Else Marie Stuenæs(s)
Einar Schibevaag(s)
prosjektleiar
1. Innleiing

2
VISJON, MÅL OG
VERDIGRUNNLAG

2.1 VISJON
Rasmus Løland-markeringa 2007–2011
– undrande og skapande
2. Visjon, mål og verdigrunnlag 12

2.2 VERDIGRUNNLAG
Rasmus Løland kunne eg ikkje fordra då eg var barn.
I dag ser eg på han som den fremste.
Han kjem eg nok til å beundre så lenge eg skriv.
Einar Økland i Å skrive for barn, 1982
2.2.1 Samandrag
Rasmus Løland bar med seg ei skapande undring. Det har
han felles med andre kunstnarar, men måten han gjorde det
på, utløyser framleis både respekt og beundring. Hundre år
etter at han levde, er det framleis å knyta denne skapande
undringa til to område som krev særleg merksemd: barns
vilkår og vidare utvikling av den nynorske skriftkulturen.
Rasmus Løland kom frå eit miljø som meistra skriftkulturen.
I det låg stor opning for å skapa noko som tok med seg
etablert kunnskap og peikte i retning av ny innsikt. Han
var ein av desse som gjennom eigne skrifter var med og
endra den sosiale kvardagen både i Ryfylke og andre stader.
Ved at Rasmus Løland dikta og skreiv på landsmål, som
i hans tid var eit mindre brukt språk enn det er no, var
han ein aktiv deltakar i den språklege og dermed politiske
demokratiseringa av Noreg. I dette ligg at han var med og
skapte noko som ikkje fanst frå før. Han representerer også
ei bru mellom aust og vest i Noreg, og innanfor den språkdelte
norske kulturen.
Rasmus Løland var med og gav barnet den eigenverdien
som i dag gjerne blir teken for gitt, men som heile tida må
fornyast. Barns evne til å undrast og til å skape kjem framtida
til gode.
Rasmus Løland gav både barn og vaksne lesestoff på deira
eige språk. No trengst det målretta tiltak for å utvikla meir
lesestoff på nynorsk, særleg for barn. Slike tiltak kan vera
med og rekruttera fleire kvinner til norsk litteratur generelt
og nynorsk litteratur spesielt. I alt dette ligg ei undring over
dei rådande forholda i norsk skriftkultur som kan vera med
og gi meir innsikt om fortida og ei anna tru på framtida.
2.2.2 Å undrast og å skapa
Den som undrar seg, tek ikkje alt for gitt, har difor ikkje
låst seg til bestemte oppfatningar ein gong for alle, sluttar
seg ikkje utan vidare til gjeldande sanningar eller rådande
samfunnssyn, og ser gjerne både etter det som bør endrast
og det som bør vernast.
13 2. Visjon, mål og verdigrunnlag

Den som skaper noko, gjer noko som ikkje har vore gjort
før, er altså i større eller mindre grad original, går nye vegar,
prøver ut eigne tankar og idear og ser kor langt dei kan
bere.
Rasmus Løland bar med seg ei skapande undring. Det har han
felles med andre kunstnarar, men måten han gjorde det på,
utløyser framleis både respekt og beundring. Hundre år etter at
han levde, er det framleis å knyte denne skapande undringa til
to område som krev ei særleg merksemd: barns vilkår og vidare
utvikling av den nynorske skriftkulturen.
2.2.3 Å revidera norsk kulturhistorie
”Enhver som har læst lit i adskillige Bøger, har og erfaret,
hvorledes vi Norges Indvaanere ierne er afmallet med sort
Farve, som ukyndige og dumme Folk, der verken kand læse
eller skrive,” skreiv gausdalsbonden Simen Fougner ironisk
i 1737. Denne myten festna seg i kulturhistoriske framstillingar
både på 1800- og 1900-talet. Nyare forsking frå særleg
Jostein Fet og Arne Apelseth har avdekt at lesekunna i
allmugen alt før 1750 mange stader truleg var på nivå med
dagens lesekunne, og at allmugen jamt over må ha meistra
skrivekunna ganske tidleg på 1800-talet.
Den allmenne lesekunna tidleg på 1700-talet inneber at det
danske skriftspråket var tettare på allmugen i deira kvardag
enn ein før har rekna med. Denne språkkontakten gjekk
likevel ikkje ut over talemåla eller talemålsbruken. Trass i
auka lese- og skrivekunne tok allmugen vare på talemålet
sitt. Ordtilfanget blei forma etter samfunnsendringane,
men språksystemet i dei ulike dialektane endra seg lite.
Avstanden mellom dansk skriftspråk og norsk talemål var
så stor at nordmenn som kunne lesa, var reelt tospråklege.
Dansk var lesespråket deira, dialekten var talespråket.
Ved at så mange kunne lesa dansk, kunne dei også kopla
seg på impulsar frå vide ikring. Den mentale vegen ut i
verda følgde skriftlinjene. Lesekunna var med på å setja fart
i både moderniseringsprosessar og mentalitetsendringar.
Å bli sosialisert inn i ein skriftkultur førte med seg at ein
kunne kome med i dei informasjonsstraumane som denne
kulturen utgjorde. Skriftkulturen abstraherte frå kvardagen,
stimulerte nyorientering og refleksjon mest same kva som
var innhaldet i skriftene. På denne måten blei lesekunna
og skriftkulturen ein sjølvforsterkande moderniseringsfaktor.
For lesande bønder gjorde dette til at nye former for
kompetanse kunne utviklast. Traderinga blei utfordra som
kunnskapsformidlar, og kvart nytt skrift representerte i
prinsippet eit mogleg brot med tidlegare forståing og arbeidsformer.
2. Visjon, mål og verdigrunnlag 14

Rasmus Løland kom frå eit miljø som meistra skriftkulturen. I
det låg ei stor opning for å skapa noko som tok med seg etablert
kunnskap og peikte i retning av ny innsikt. Han var ein av
desse som gjennom eigne skrifter var med og endra den sosiale
kvardagen både i Ryfylke og andre stader.
2.2.4 Å gjera eit nytt språk meir brukt
Rasmus Løland var i 10-15 år mellom 1890 og 1907 ein
sentral person i ei gjennombrotstid for den kulturreisinga
som målrørsla stod for. Alt i 1879 fekk han dei første
stykka sine på prent, i Fedraheimen, som då var det sentrale
landsmålsbladet. Seinare blei han ein sentral medarbeidar i
den nynorske dagsavisa Den 17de Mai, og ein viktig figur i
Askerkretsen rundt Arne og Hulda Garborg på Labråten i
Asker.
Han var aktiv i teaterrørsla og innanfor det nynorske
skriftlivet på alle frontar: som vaksenforfattar og barnebokforfattar,
som bidragsytar til aviser og tidsskrift, som folkeopplysar,
som utgivar av eventyr og som redaktør for Norsk
Barneblad (1902–07). Han var ein forfattar som nådde ut
til mange med bøkene sine, for dei kom alle i nye opplag.
”Løland er landsmaalets noblesse,” skreiv Johan Bojer, ”diskret
og aaben paa same tid, blød og fin og rig i stemningen,
nu og da et livsglad sprel af humør iblandt.”
Som Idar Stegane har peika på, er Løland særleg interessant
fordi han både var sentralt plassert innanfor den nynorske
institusjonen og samtidig målbar ei kritisk haldning
til rådande haldningar innfor den nynorske kulturfronten.
Det galdt især vekta på å forkynna positive ideal knytt til
norskdom, kristendom og tru på kvinna. Slik overspent
idealisme meinte Løland heller svekte saka. Kor marginal
han var med slike haldningar, har ikkje vore undersøkt.
Løland var samstundes på somme vis ein outsider. Iallfall
meiner Johan Bojer at Løland ”følte seg satt til side av kretsen
om Den 17de Mai, han sleit for bladet og for landsmålets
barneblad, men de unte ham verken en skilling eller et
godt ord, syntes han.”
Det er ei monaleg spenning mellom Lølands kulturpolitiske
kjempande posisjon og den individorienterte resignasjonen
som pregar den skjønnlitterære forfattarskapen hans.
Her er det ofte berre døden som kan frigjere frå livets sum
av vonbrot og knuste draumar. Som forfattar hadde Løland
trekk av dekadanse og fin de siécle, og var altså noko
av ein kulturpessimist. Men han var også ein ideologisk
frontkjempar. Den spenninga kan peika fram mot dagens
kultursituasjon.
Ved at Rasmus Løland dikta og skreiv på landsmål, som i hans
tid var eit mindre brukt språk enn det er no, var han ein aktiv
deltakar i den språklege og dermed politiske demokratiseringa
15 2. Visjon, mål og verdigrunnlag

av Noreg. I dette ligg at han var med og skapte noko som ikkje
fanst frå før. Han representerer også ei bru mellom aust og vest
i Noreg, og innanfor den språkdelte norske kulturen.
2.2.5 Å forstå barnet som barn
Løland var banebrytande som barnebokforfattar. Saman
med Per Sivle etablerte han både den realistiske barneforteljinga
og den nynorske barnelitteraturen.
Bøkene hans er blotta for både moralisme, didaktisk overstyring
og sentimentalitet. I staden skapte han eit univers
der barn er heile, ansvarlege menneske. Synsvinkelen og
perspektivet ligg med få unntak hos barna, og i alle forteljingane
går motsetnaden att mellom normene i vaksenverda
og ønska i barnelivet. ”Ein kan kjenna seg som paa høgfjell
i sol, naar barnaheimen stig fram gjenom Lølands skildringar,”
skreiv Arne Garborg. Barneverda til Løland er på same
tid realistisk og fylt av barnleg fantasi og fabulering. Idar
Stegane er inne på at Løland peiker framover både mot ein
kritisk-realistisk tradisjon innanfor nynorsk barnelitteratur
(Floden, Vaage, Okkenhaug), og ein fabulerande/fantastisk
(Økland, Hovland, Bjugn, Belsvik).
Han høyrde til den første generasjonen barnebokforfattarar
i Noreg. Liksom Per Sivle skreiv han forteljingar som
i ettertid er blitt plasserte som vaksenlitteratur, men som i
samtida like gjerne blei oppfatta som barnelitteratur. Tone
Birkeland har peikt på at den vaksne lesaren kunne forstå
slike tekstar ut frå sin eigen kunnskap om det å veksa opp,
medan barnelesaren opplevde forteljinga ut frå sin kunnskap
om det å vera barn der og då.
I ettertid har dette gitt oss bøker som også ber i seg ein
vesentleg kulturhistorisk informasjon om sosiale forhold
og barns vilkår på slutten av 1800-talet. Forteljingar som
i forfattarens samtid blei lesne som historier for barn, er i
fleire tilfelle seinare blitt oppfatta som så krast realistiske at
det var nødvendig å modifisera dei.
Rasmus Løland var med og gav barnet den eigenverdien som i
dag gjerne blir teken for gitt, men som heile tida må fornyast.
Barns evne til å undrast og til å skapa kjem framtida til gode.
2.2.6 Å styrkja moderne nynorsk barnelitteratur
Norsk barne- og ungdomslitteratur er ei vekstnæring. I
1980 kom det ut 81 nyskrivne barne- og ungdomsbøker
som blei kjøpte inn til norske folkebibliotek. Av desse var
30 på nynorsk. To år seinare skreiv Einar Økland at det
var det blitt ein tydeleg tendens til at bokmålsforlaga gav
blaffen i å få fram bøker for barn på nynorsk. Det viste seg
2. Visjon, mål og verdigrunnlag 16

å stemmae. I 2004 blei det kjøpt inn 123 barne- og ungdomsbøker.
Av dei var 19 på nynorsk. Tek vi med fagbøker
og omsette bøker for barn og unge, blir forholdstala endå
skeivare.
Dette vil seia at dei som søkjer nyskrivne barnebøker, har
svært mykje å velje mellom på bokmål, men finn svært lite
på nynorsk. Samstundes er det blitt kulturpolitisk viktig å
styrkjalesekunna blant barn og unge. Dette stiller særleg dei
nær 90 000 elevane i grunnskulen som har nynorsk som
hovudmål, i ei språkleg klemme. I tillegg blir det vanskelegare
for mange barn og unge med bokmål som hovudmål å
koma på innsida av den nynorske kulturtradisjonen.
Mellom 1960 og 2005 debuterte 282 forfattarar på nynorsk.
Av desse debuterte 29 menn og 33 kvinner – to av
ti forfattarar – med barne- eller ungdomsbøker. Berre her
er kvinnelege forfattarar i fleirtal; blant dei som debuterte
med poesi eller prosa for vaksne, var seks av ti menn. Å
stimulera til fleire debutantar innanfor barne- og ungdomslitteraturen
kan altså vera med og gjera fleire kvinner til
forfattarar.
Norsk Barneblad slit i nedgang, Blåmann Barnebokklubb
har greidd å etablera seg, men manglar økonomisk fundament,
og Det Norske Samlaget er framleis det einaste forlaget
som målretta utviklar bøker for barn på nynorsk.
Rasmus Løland gav både barn og vaksne lesestoff på deira eige
språk. No trengst det målretta tiltak for å utvikla meir lesestoff
på nynorsk, særleg for barn. Slike tiltak kan vera med og rekruttera
fleire kvinner til norsk litteratur generelt og nynorsk
litteratur spesielt. I alt dette ligg ei undring over dei rådande
forholda i norsk skriftkultur som kan vera med å gi meir innsikt
om fortida og ei anna tru på framtida.
17 2. Visjon, mål og verdigrunnlag

2.3 HOVUDMÅL 2007 OG 2011
1. Involvera minst 50 000 skuleelevar i ulike prosjekt
kring Rasmus Løland i 2007, og minst 100 000 skuleelevar
i 2011.
2. 2000 vaksne i barnehage, skule, kulturskule og bibliotek
skal gi fleire barn og unge informasjon om Rasmus
Løland og arbeidet hans. Dette skal gi dei unge
grunnlag for å skapa nye kunst- og kulturuttrykk.
3. Ha minst 25 000 gjester på ulike arrangement i 2007
og minst 50 000 i 2011.
7. Gjennomføra eit femårig dramaprosjekt i samarbeid
med Den kulturelle skulesekken som tek utgangspunkt
i Rasmus Løland si fantasiverd.
8. Invitera minst 1000 unge til årlege skrivekurs i tida
2007-2011.
9. Få fram inntil ti forfattarar som debuterer med barneeller
ungdomsbøker på nynorsk innan utgangen av
2011.
10. Stimulera til dokumentasjon og forsking som gir ny
innsikt i barns vilkår og situasjonen for nynorsk skriftkultur.
4. Alle barnehagar i landet får tilbod om å vera med i formidlingsprosjekt
som byggjer på trua på lokale verdiar
og å skape utifrå desse.
5. Gjennomføra lesestafettar mellom 50 skular. Dette kan
opna for større interesse for lesing og skriving mellom
dei unge, særleg gutar.
6. Utvikla Løland-miljøa i Asker og Suldal slik at dei kan
bli ei viktig inspirasjonskjelde for utvikling av det beste
i norsk barnekultur.
2. Visjon, mål og verdigrunnlag 18

2.4 Kjelder
Harald Bache-Wiig: Notat til forprosjektgruppa, september 2005
Tone Birkeland et al: Norsk barnelitteraturhistorie. 2. utg., 2005
Ernst Drange: Innlegg på møte i forprosjektgruppa, oktober 2005
Ottar Grepstad: Askerkretsen. Manuskript-torso, 1999
Ottar Grepstad: ”Askerkretsen: mytar står for fall” i Det nynorske
blikket, 2002
Ottar Grepstad: Nynorsk faktabok 2005, 2005
Ottar Grepstad: Viljen til språk. Ei nynorsk kulturhistorie, 2006
Einar Økland: ”Som ’Raudleitt son’”, i Å skrive for barn, 1982
19 2. Visjon, mål og verdigrunnlag

3
ORGANISERING

3.1 STIFTARANE
Kommunar og fylkeskommunar, sentrale lag og foreiningar
og verksemder blir inviterte til å skipa ei stifting for
”Lølandsmarkeringa 2007 - 2011”. Stiftinga blir organisert
slik at ho i hovudsak skal ta hand om førebuing, gjennomføring,
evaluering og tilrettelegging for etterbruk av
markeringa.
Stiftingsmøtet vel styre. I tillegg vel dei revisor.
Stiftarane skal informerast etter kvart som arbeidet skrir
fram. Det blir invitert til eigne informasjonsmøte minst ein
gong for året der arbeidet med markeringa blir presentert,
drøfta og til slutt evaluert. I alle skriftlege presentasjonar
skal det gå klart fram kven som står bak stiftinga.
Stiftarane blir organiserte etter følgjande mønster:
•
•
Hovudstiftar, med rett til plass i styret, 100.000 kroner
Støttestiftarar 10.000 kroner
3. Organisering
22

3.1.1 Vedtekter for stiftinga
Framlegg til vedtekter:
§ 1 Føremål
Stiftinga ”Rasmus Løland 2007 – 2011” er ei ideell stifting.
Stiftinga skal arbeida for ei markering av livsverket til
mennesket, forfattaren, journalisten og samfunnsbyggjaren
Rasmus Løland. Arbeidet byggjer på ”Forprosjektrapporten
for Lølandmarkeringa 2007 - 2011”.
Nynorsk er målform for stiftinga sitt arbeid og dei oppgåver
stiftinga står ansvarleg for.
§ 2 Grunnkapital
Stiftinga skal ha ein grunnkapital på minst kr 500 000.
§ 3 Styret
Styret skal leia arbeidet i samsvar med formålet til stiftinga.
Dei skal føra tilsyn med forvaltninga av økonomi og ressursar
og vera hovudansvarleg for å gjennomføra stiftingstiltaka.
Styret har frå 5 til 7 medlemer. Kommunane Asker og
Suldal har rett til å peika ut ein medlem til styret kvar, det
same har fylkeskommunane Akershus og Rogaland. Dei
andre medlemmene blir valde av stiftarane på stiftarmøta.
Stiftarmøta vel styreleiar og nestleiar mellom styremedlemene.
Alle val gjeld for tre år om gongen.
Styret er vedtaksført når minst tre medlemer er til stades.
Kvart medlem har ei røyst. Blir røystetalet likt, er røysta til
styreleiar avgjerande.
Styret kan gjera vedtak om at nye organisasjonar/institusjonar
kan koma med i stiftinga.
§ 4 Rekneskap og revisjon
Suldal kommune stiller rekneskapsføringskompetanse og
revisjonstenester til disposisjon for stiftinga.
Styret vel revisor for stiftinga.
Styret har ansvar for at revidert årsrekneskap blir utarbeidd
kvart år og at det blir sendt stiftarane innan 1. juni året
etter.
23 3. Organisering

§ 5 Stiftarmøte
Styret kallar inn til eit fast årleg møte mellom stiftarane der
arbeidet i stiftinga blir presentert og drøfta. Det skal haldast
eit møte for alle stiftarane i samband med avviklinga
av stiftinga våren 2012.
Revidert rekneskap og sluttrapport skal sendast til stiftarane,
større økonomiske bidragytarar og Stiftingstilsynet
innan 1. juli 2012.
§ 6 Vedtektsendringar
Styret kan endra vedtektene. Slike endringar skal leggjast
fram for stiftarane til godkjenning, med 2 månaders frist
for merknader.
§ 7 Nedlegging
Styret i Lølandsmarkeringa 2007 – 2011 skal leggja ned
stiftinga når prosjektet er gjennomført, likevel seinast 1.
juli 2012. Stiftinga sine aktiva skal etter vedtak i styret
delast likt mellom Asker kommune ved Asker Museum, og
Ryfylkemuseet. Blir det etablert ein eigen organisasjon som
skal driva Løland-arbeidet vidare i Suldal, så overtek den
Ryfylkemuseet sin del.
3.2 STYRET
Hovudoppgåva til styret er å setja mål og følgja opp oppgåver
og tiltak slik at dei blir gjennomførde i tråd med planar
og budsjett.
Asker og Suldal kommune i lag med fylkeskommunane
Akershus og Rogaland vil vera dei sentrale aktørane i stiftinga.
Minst to av representantane i styret bør representera ungdomen
og/eller arbeid for ungdom.
Styrearbeidet vil krevja innsats og det er viktig at styremedlemene
har tid til å følgja opp slike verv. I tillegg til å ha
ansvar for førebuing og gjennomføring av markeringa, er
økonomiarbeidet den viktigaste oppgåva til styret.
Utgifter til reiser til styremøte blir dekka av organisasjonane
desse representerer i styret.
3. Organisering
24

3.3 ADMINISTRASJON
Administrasjonen skal vera liten og effektiv. Administrasjonen
får eit delt ansvar. Den sentrale eininga skal ha ansvar
for all overordna planlegging og gjennomføring av tiltak av
nasjonal karakter. I tillegg skal Asker og Suldal kommunar
ha eit lokalt administrativt ansvar for gjennomføring av
lokale prosjekt og tiltak med utgangspunkt i den profilen
jubileet har lagt opp til.
Den sentrale organisasjonen har koordineringsansvaret
mellom kommunane og landet elles. Det er viktig at hovudorganisasjonen
og den lokalt ansvarlege har eit tett
samarbeid om oppgåvene.
Administrasjonen skal og arbeida for hovudmålsetjinga om
å byggja opp under målsetjinga om å skapa sterke Lølandsmiljø
som skal leva vidare etter prosjektet er sluttført. Jamfør
punkt 6.3.3 Senter for nynorsk barnekultur og litteratur
og 6.4.3 Kunstnardalen.
3.3.1 Tilsette sentralt
Frå 1.6. 2006 blir det oppretta stilling som dagleg leiar
fram til 01.03. 2012. I hovudåra 2007 og 2011 er det naturleg
å utvida staben.
Det er naturleg å sjå om det går å kombinera arbeidet med
Lølandsmarkeringa med planlegginga av Children’s conference
for culture and peace 2008 i Suldal .
I tillegg kjem eventuelle prosjektstillingar ein får finansiert
gjennom eigne prosjekt.
De er aktuelt å sjå om ein kan få tilgang på sivilarbeidarar
eller personar på sysselsetjingstiltak.
3.3.2 Lokalisering av administrasjon
Den sentrale organisasjonen blir lokalisert til Suldal.
Vertskommunen syter og for å stilla rekneskapskompetanse
til disposisjon og at ein kan få nytta kommunen si revisjonsteneste.
25 3. Organisering

3.4 STYRING LOKALT
I kommunane Asker og Suldal blir det òg peika ut ei lokal
nemnd med fem personar. Samansetjinga av nemnda tar
utgangspunkt i den målsetjinga som er sett for året, derfor
bør minst to representantar i nemnda representera ungdomen.
Næringslivet i regionen bør òg få plass i nemnda. Der
dei alt har nemnder blir dei supplert med personar slik at
nemndene representerer målsetjinga for året.
Lokale ressurspersonar må trekkjast inn i arbeidet lokalt
slik at kompetanse og erfaring kan nyttast til ideskaping,
rettleiing og utføring av oppgåver og prosjekt som kan
koma markeringa til gode.
3.4.1 Lokale kontaktpersonar
Kvar kommune har oppnemnd ein eigen kontaktperson i
kommunen.
Desse er:
Asker kommune Fredrikke Hegnar von Ubisch
Suldal kommune Tormod Skeie
Akershus Fylkekommune Erik Vadholm
Rogaland Fylkeskommune Svein Arne Tinnesand
3. Organisering
26

4
ØKONOMI

4.1 BUDSJETT OG REKNESKAP
Økonomiarbeidet er eit svært viktig arbeidsområde for
administrasjonen og styret i eit prosjekt som dette. Prosjekt
som ikkje er gjennomført tidlegare har naturleg nok ingen
referansetal å visa til.
Skal ein koma ut med eit rekneskap som er i balanse, er det
viktig at budsjettarbeidet er godt gjennomarbeidd. Det er
ofte vanskeleg å planleggja økonomien i einskildprosjekt.
Erfaringar frå likande prosjekt viser at det vil bli behov for
ein del reservemidlar utover det som er sett av til planlagde
tiltak. Derfor er det sett av ein god buffer som toler at det
kjem opp nye prosjekt som stiftinga må ta del i.
Markeringa skal organiserast som ein kulturdugnad. Derfor
skal mange arrangement planleggjast og gjennomførast av
andre organisasjonar med eigen økonomi. Hovudorganisasjonen
skal i første rekkje laga ein profil for jubileet og
koordinera så mykje som råd av dei aktivitetane som skal
gjennomførast. Dei lokale nemndene som blir etablerte i
Asker og Suldal får sjølv ansvaret for sine prosjekt.
Hovudorganisasjonen vil likevel ha det fulle økonomiske
ansvaret for ein del arrangement og tiltak.
Budsjettet som er sett opp er eit førebels rammebudsjett for
arbeidet.
4.1.1 Budsjett
I budsjett- og rekneskapsarbeidet må ein syte for å synleggjera
inntekter og utgifter som ikkje viser direkte igjen i
form av betaling. Erfaring frå tilsvarande prosjekt tilseier at
mange stiller opp og gir prosjektet varer og tenester utan at
det blir fakturert.
Totalbudsjettet viser følgjande:
4. Økonomi
30

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Sum
Inntekter
Departement 0 400 000 400 000 400 000 400 000 400 000 0 2 000 000
Rogaland fylkeskommune 100 000 100 000 100 000 150 000 150 000 100 000 700 000
Akershus fylkeskommune 50 000 50 000 50 000 50 000 50 000 50 000 0 300 000
Suldal kommune 150 000 300 000 300 000 325 000 325 000 300 000 50 000 1 750 000
Asker kommune 50 000 100 000 50 000 50 000 50 000 100 000 50 000 450 000
Ryfylkefondet 0 200 000 200 000 200 000 200 000 200 000 0 1 000 000
Sponsorar 0 600 000 200 000 200 000 200 000 700 000 0 1 900 000
Annonsering 50 000 150 000 30 000 30 000 30 000 150 000 0 440 000
Andre tilskot 0 100 000 0 0 0 100 000 0 200 000
Sal effektar billettar 0 300 000 25 000 25 000 25 000 425 000 0 800 000
Ymse 5 000 10 000 5 000 5 000 5 000 10 000 5 000 45 000
Sum 405 000 2 310 000 1 360 000 1 435 000 1 435 000 2 535 000 105 000 9 585 000
Driftsutgifter
Varekostnader 50 000 100 000 20 000 20 000 70 000 100 000 10 000 370 000
Løn 300 000 1 000 000 600 000 500 000 600 000 1 000 000 100 000 4 100 000
Kontor og adm 50 000 100 000 25 000 25 000 25 000 150 000 25 000 400 000
Reiser 50 000 150 000 70 000 70 000 70 000 150 000 20 000 580 000
Informasjonsarbeid 100 000 150 000 50 000 50 000 100 000 200 000 20 000 670 000
Arrangement 250 000 1 200 000 100 000 100 000 250 000 1 500 000 50 000 3 450 000
Ymse 10 000 30 000 10 000 10 000 10 000 50 000 10 000 130 000
Sum 810 000 2 730 000 875 000 775 000 1 125 000 3 150 000 235 000 9 700 000
31 4. Økonomi

4.2 TILSKOT
4.2.1 Departement
Det blir søkt om tilskot frå følgjande hald:
Kulturdepartementet og Kunnskapsdepartementet er naturlege
samarbeidspartnarar for heilskapen i markeringa.
Forutan stønad til administrasjonen som skal leggja til rette
aktivitetar og ”mobilisera massene”, vil det òg gå med midlar
til gjennomføring av einskildaktivitetar. Søknadsbeløpet
er 2.000.000 kroner for prosjektperioden.
Helse- og Sosialdepartementet og/eller fylkesmennene i
Akershus og Rogaland vil bli inviterte til å bidra med gjennomføringa
av konferansen ”Å bera på livet i ein tråd” som
vil bli arrangert i Asker oktober 2007. Dette vil vera naturleg
sidan me ynskjer å markera problemstillingar kring
mental helse i samband med markeringa.
Frå Utanriksdepartementet blir det søkt om midlar til å
gjennomføra markeringar rundt Løland sine opphald i
utlandet, i første rekkje Danmark og Tyskland. Dette bør
og vurderast i høve til det kulturprogramment ein ynskjer å
få på plass i samanheng med EU sitt kulturprogram 6.2.9.
4.2 2 Offentlege fond
Det blir utarbeidd søknader og søkt om tilskot til tiltak
som vist i prosjektoversynet. Aktuelle fond det blir søkt
middel frå er:
•
•
•
•
•
•
•
AMB Statens senter for Arkiv, bibliotek og museum
Den kulturelle skulesekken
EU sitt kulturfond
Norsk Kulturråd
Nordisk kulturråd
Kassettavgiftsfondet
Norsk Filmfond
4.2.3 Fylkeskommunar
Fylkeskommunane Akershus og Rogaland er inviterte til å
bidra med 300 000 frå Akershus og 700 000 frå Rogaland
til å driva organisasjonen.
I tillegg kjem dei prosjekta som fylkeskommunen sjølv har
ansvar for å gjennomføra, og som dei sjølve står ansvarlege
for.
4. Økonomi
32

4.2.3.1 Andre fylkeskommunar
Det blir søkt om prosjektstøtte frå aktuelle fylkeskommunar
som vil nytta dei tilboda som er tilrettelagde for bruk i
undervisninga, pedagogiske tilbod retta mot elevane direkte
og til bruk for det pedagogiske personalet.
4.2.4 Kommunar
Asker og Suldal kommunar er sentrale i arbeidet med å
gjennomføra markeringa.
Asker kommune er invitert til å bidra med 450 000 kroner
til prosjektet.
Suldal kommune, på si side, er invitert til å bidra med
1 750 000 kroner og får vertskapsfunksjonen for prosjektet,
som inneber at ein dekkjer kostnadar til kontorhald.
I tillegg kjem dei prosjekta som kommunane sjølve har
ansvar for å gjennomføra, og som dei sjølve står ansvarlege
for.
4.2.4.1 Prosjekt for skule og barnehage
I prosjektoversynet er det mange ulike prosjekt som er tilrettelagde
for barnehage og grunnskule. For fleire av desse
er det naturleg at det blir kravd godtgjersle for bruk. Andre
blir levert gratis.
4.2.5 Fond og andre tilskotsordningar
Det blir søkt om midlar gjennom ulike fond til prosjekt i
regi av stiftinga, men dei andre deltakarane i markeringa
blir òg oppmoda om å søkja om økonomisk støtte.
Døme på slike fond og organisasjonar er:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Haugesund mållag og ungdomslag
Rogaland Mållag
Sandefjord og Sandar mållag
Halldor O. Opedals fond
Naumdøla mållag
Oslo nye Sparebanks Fond
Austmannalaget
Longvafondet
Raulandsakademiet sitt fond
Riksfondet for nynorsk presse
Fritt ord
Utdanningsforbundet
Fagforbundet
33 4. Økonomi

•
•
•
•
•
Frifond
Lølandsfondet
KS
Noregs Mållag
LNU
4.2.7 Annonsering
Mange publikasjonar og andre informasjonstiltak er det
naturleg å finansiera delvis gjennom annonsering.
I budsjettet er dette inntektsført med 440 000 kroner.
Totalt er inntektene sett opp med 200 000 kroner.
4.2.6 Andre tilskot
Mange organisasjonar og forretningstiltak deler ut midlar
til frivillige lag og organisasjonar. Frivillige lag lokalt blir
oppmoda om å søkja om støtte til gjennomføring av lokale
arrangement i året.
Det same gjeld kommunane lokalt.
4. Økonomi
34

4.3 SPONSORAR
I budsjettet er det lagt opp til to eller tre hovudsponsorar, i
tillegg til sponsorar for einskildtiltak. Hovudsponsorane og
departementa vil syna att i alt som blir gjennomført dette
året.
I tillegg vil ei rad mindre sponsorar vera med på einskildtiltak,
noko som blir eit viktig grunnlag for finansieringa av
prosjektet.
Det blir lagt vekt på at sponsorane skal ha eit historisk eller
kulturelt band til Løland sitt virke.
Sponsormidlane frå næringslivet er sett til 1.900 000 kroner.
I tillegg kjem Ryfylke IKS sitt engasjement, der ein har
lagt opp til eit bidrag på 1 000 000 kroner. Nemnda vil
starta dette arbeidet etter at forprosjektet ligg føre og ein
har sett føre seg konkrete bedrifter som enkelt kan knytast
til kommunane og Løland sine idear.
Fleire sponsorar blir inviterte med som sponsorar for tiltak
som ikkje stiftinga sjølv er ansvarleg for, men som like fullt
er delar av markeringa.
Forutan å bli profilert i samband med jubileet, vil det òg
bli lagt opp til eigne kulturtilbod for sponsorane – anten
på arbeidsplassen eller andre stader i regionen, i Oslo og
landet elles.
4.4 SALSINNTEKTER
4.4.1 Effektar
Det bør utviklast ein del visuelle verkemiddel som kan
seljast i regi av organisasjonen. Desse kan òg seljast på provisjon
av andre.
Effektane må vera av god kvalitet, og det bør ikkje utviklast
for mange ulike effektar. Effektar skal og vera med å gjera
prosjektet og målsetjingane kjende.
Når det gjeld sal av effektar og formidling av informasjonsmateriell,
er det viktig å ta omsyn til korleis meirverdiavgifta
og kostnader i samband med salet, (porto, verdipostinnkrevjing
med meir) slår ut når prisane skal fastsetjast.
35 4. Økonomi

4.4.2 Betaling for tilbod
Dei fleste prosjekta i markeringa må brukarane vera med
og betala for. I nokre høve er prisen symbolsk, i andre er
det ein reell pris som blir presentert.
Det blir rekna inn inntekter frå billettsal på dei arrangementa
som stiftinga sjølv står ansvarleg for.
Det er her lagt opp til ei inntekt på totalt 700 000 kroner.
4.4.3 Ymse inntekter
I posten ”Ymse inntekter” ligg ei rekkje inntekter som ein
i dag ikkje kan gjera greie for i detalj. På same måte har ein
utgifter som ikkje klart kan definerast no.
Det kan vera formidling av kunst, sal av tenester me gjer
for andre osb.
4.5 Utgifter
Administrasjonskostnadene er vist under punkt 4.1.1 Budsjett.
Det er sett av 4 680 000 kroner til dekking av løn og
reiser for styret og administrasjonen. Det blir ikkje betalt
honorar til styret, men refundert tap arbeidsforteneste til
dei som ikkje får dekka dette av andre.
Suldal kommune, som er vertskap for stiftinga, stiller rekneskapskompetanse
fritt til disposisjon for prosjektet. Det
same gjeld revisjonstenester.
Utgifter til kontorhald er ført opp med vel 400 000 kroner.
4.5.1 Tiltak
Når det gjeld prosjekta, er dei i hovudsak rekna med
runde summar utifrå erfaringar som er gjort tidlegare og
kor mykje det er rom for å bruka på kvart prosjekt. Når
detaljplanlegginga tek til, har ein ei ramme å gå etter for
kor mykje ein kan leggja i kvart tiltak. Erfaringsvis veit
me at det for einskilde prosjekt vil gå med noko meir
enn det ramma tillet, medan det for andre vil gå med
mindre. Nokre prosjekt vil erfaringsvis fella bort eller bli
omdefinerte, og nokre nye vil koma til.
4. Økonomi
36

Total sum inkludert varekostnader utgjer kroner
3 805 000. Held ein varekostnaden unna, blir det 3
435 000 til gjennomføring av prosjekt.
Oversynet er lagt opp slik at det er ført opp summar for
kor mykje organisasjonen sjølv kan bidra med i kvart enkelt
prosjekt. Totalkostnaden minus inntekter frå andre
bidragsytarar eller sal av tilbod er ikkje teke inn her. Det
vil kome i neste omgang når detaljutforminga av prosjekta
ligg føre.
Det er i framlegget nytta 2 445 000, noko som vil seia at
ein har om lag 1 000 000 til å delta i prosjekt som ikkje er
nemnde i forprosjektet eller gå tyngre inn med økonomi på
dei som alt er med her – midlar som skal nyttast til markeringa
i 2011.
Til det treng me eit planmessig og kontinuerleg informasjonsarbeid.
Dette er truleg det viktigaste arbeidet som skal
gjerast for at lølandmarkeringa skal bli vellukka.
Det er sett av i underkant av 700 000 kroner til informasjonsarbeid.
Då er ikkje lønsutgifter rekna med.
4.5.2 Informasjonsarbeid
Informasjonsarbeid er avgjerande for resultatet i ei slik
markering som det er lagt opp til. Eit vilkår for å lykkast er
at ein greier å mobilisera einskildpersonar og organisasjonar
til å vera med og løfta prosjektet fram.
Det må løysast ut interesse og engasjement til flest mogleg
slik at ideen til prosjektet blir kjent og målsetjingane
nådde.
37 4. Økonomi

5
INFORMASJON OG
MARKNADSFØRING

Informasjons- og marknadsføringsarbeidet skal rettast inn
mot heile landet, men spesielt i Akershus og Rogaland i
starten på prosjektet.
Det er eit arbeid i gong for å laga ein grafisk profil. Elevar
ved formingslina, kommunikasjon og media ved dei vidaregåande
skulane i Akershus og Rogaland, er inviterte til å
bidra. Denne profilen skal me sjå igjen i alt som høyrer til
dette jubileet.
I tråd med målsetjinga skal alle barn og unge som bur i
Noreg bli inspirerte av arbeidet til Rasmus Løland gjennom
markeringa i 2007 - 2011.
Det er ei viktig målsetjing å gjera barn og unge nysgjerrige
på arbeidet og at dei blir stimulerte til å bruka eigen fantasi
og skaparkraft.
Å fokusera på til dømes den skrivande Løland, organisasjonsmennesket,
humoristen, opprøraren, teateraktivisten,
folkeopplysaren og journalisten er måtar å synleggjera
mangfaldet i arbeidet og livet hans på. Å bruka utradisjonelle
innfallsvinklar og verkemiddel kan gjera visjonane
hans synlege og inspirera dagens barn og unge til nye kreative
tankar.
I informasjons- og marknadsføringsarbeidet blir det spesielt
viktig å leggja vekt på kva for verkemiddel og formspråk
me skal bruka for å nå hovudmålgruppene for markeringa,
som er unge personar.
Målet må vera å gjera markeringa så inspirerande at skulen,
næringslivet, arbeidstakarorganisasjonane og media lar seg
engasjera.
5. Informasjon og marknadsføring
40

5.1 VISJON OG VERDIGRUNNLAG
Visjonen for året er tydeleg og god. Likevel blir det ei utfordring
å gi den innhald gjennom det verdigrunnlaget som
ligg i botnen. Å konkretisera verdigrunnlaget slik at alle
dugnadsarbeidarane forstår og nyttar dette som grunnlag
for eige arbeid er ei stor utfordring.
Dette vil klargjera for folk kva som skal markerast og kva
ein ynskjer med ei slik markering, utan at ein treng å setja
seg inn i kven kulturpersonen er og kva jubileumsplanane
konkret går ut på.
Å skapa interesse for og lyst til å bruka Løland sine idear til
å byggje på dei unge sin fantasi og skaparkraft kan stå som
stikkord for dette.
Det blir laga informasjonsmateriell som kort fortel om
prosjektet. Dette tek utgangspunkt i visjonen og verdiane
for året, i tillegg til innhaldet i forprosjektet. Dette arbeidet
må vera sluttført tidleg hausten 2006.
5.2 INFORMASJONSARBEIDET
Det blir utarbeidd ein database over ressurspersonar, journalistar
og media, slik at informasjonsstraumen kan gå
raskt frå organisasjonen og ut til media. Så mykje som råd
skal vera tilgjengeleg elektronisk, slik som adresser, telefon,
e-postadresser med meir.
5.2.1 Grafisk profil
Det er under utarbeiding ein eigen grafisk profil for markeringa,
der ein brukarmanual som viser bruksområde må
på plass.
Formingslinene ved dei vidaregåande skulane er no utfordra
til å koma med sine bidrag som innspel i dette arbeidet,
og målet er at profilen skal vera på plass i mai/juni 2006.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen
41 5. Informasjon og marknadsføring

5.2.2 Informasjonsstrategi
Ein eigen informasjonsstrategi blir forma ut og oppdatert
fortløpande etter kvart som arbeidet skrir fram. Utgangspunktet
for arbeidet er forprosjektet. Det må lagast ei skikkeleg
registreringsordning for responsen i media, slik at ein
til ei kvar tid kan visa til respons og resultat frå type media
og region.
Informasjonsstrategien må ta omsyn til det formspråk og
dei verkemiddel unge menneske i dag responderer på.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen
5.2.3 Nashornet.no
Nettsida www.nashornet.no skal vera berebjelken i informasjonsarbeidet
for markeringa. (Domene er reservert)
Det blir utarbeidd eigne heimesider der all informasjon og
kommunikasjon med interesserte skjer fortløpande. Sidene
vil følgja den sama leisten som hovudprofilen for året og
dei skal vera interaktive slik at dei unge kan kommunisera
med redaktøren.
Det er og aktuelt å bruka såkalla informasjonsblad/ark som
byggjer opp under nettstaden, men det kan vere like fornuftig
å nytta plakatar og annonsar som fortel om organisasjonen
sitt arbeid. På slike informasjonsstader er det naturleg
med eigne ”Dette skjer – spalte” og/eller ”tipsspalte”
med programpostar som finn stad i året, tevlingar som tar
til og tilbod for interesserte. Slik informasjon må finnast på
nett.
Nashornet.no skal vera med på å bidra til at ein IT-portal
blir etablert for å fremja norsk kultur for barn og unge (jfr.
6.2.14 IT-portal)
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen og sponsorar
5.2.4 Presentasjon av året og hovudprogram
Ein presentasjonsfaldar skal vera ferdig til opninga av året.
Den skal innehalda ei full liste over det som hovudorganisasjonen
og lokale arrangørar har ansvar for det første året.
I tillegg blir det informasjon om tevlingar, skuleopplegg
med vidare.
Denne faldaren vil òg gjera greie for kvifor markeringa finn
stad, kor ein finn meir informasjon og korleis ein kan halda
seg oppdatert til ei kvar tid.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen og sponsorar
5. Informasjon og marknadsføring
42

5.2.5 Presse - informasjon
Det skal utarbeidast eigne pressemapper på nettstaden
”nashornet.no” som pressa har tilgang til.
Dette basisstoffet kjem i tillegg til konkret stoff som rettar
seg mot dei tiltaka pressa spør etter. Bilete, avisteikningar
og trykk av kunstverk som kan nyttast som illustrasjonar er
fornuftig å ha med.
Ferdig pressestoff blir utarbeidd med lokal vinkling i høve
til aktivitetar generelt og konkrete aktivitetar i ein region.
I informasjonsstrategien blir det utarbeidd eit oversyn over
slike tiltak i prosjektfasen.
Det skal planleggjast pressekonferansar i høve til aktuelle
prosjekt og tiltak. Dette vil skje både i eigen regi og i regi
av andre som er ansvarlege for konkrete tiltak. Det blir viktig
å få ein felles profil på alt som skjer, sjølv om det ikkje
er i stiftinga sin eigen regi.
I alt pressearbeid er det viktig at me får med kven som er
sponsor, både generelt og for det aktuelle tiltaket.
Den første pressekonferansen finn stad når forprosjektrapporten
er klar, og når kommunane har handsama arbeidet
og eventuelt sagt ja til å gå vidare. I april 2006 må styret
med dagleg leiar presenterast.
Det skal òg haldast eigne uformelle pressemøte for ein del
utvalde pressefolk som kan blir informerte meir direkte om
arbeidet vårt.
Ansvar: Prosjektleiar / Informasjonsansvarleg
Økonomi: Organisasjonen
5.2.6 Informasjonsmateriell
Det vil vera tilgjengelege informasjonspakkar på nashornet.
no med idear om ulike aktivitetar til lag, foreiningar, skular
og kommunar. Desse skal innhalda generell informasjon og
tilbod som stiftinga kan gi.
Einskilde prosjekt er likevel tilgjengelege i trykte format,
slik som skriftserien.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen
43 5. Informasjon og marknadsføring

5.2.7 Informasjonskalender
Det blir utarbeidd ein kalender som gjer markeringa kjent
og som bryt ny jord for Løland.
Prosjektet kan og kombinerast med pkt 6.2.18.
Ansvar: Prosjektleiar
Økonomi: Organisasjonen, sal og sponsor
5.2.8 Medietypar
Organisasjonen vil venda seg til alle typar media. Det blir
teke i bruk utradisjonelle verkemiddel for å få gjennomslag
for bodskapen til året og dei aktivitetane som vil finna stad
rundt om i landet.
Kvar medietype treng si vinkling.
•
•
•
•
•
•
•
•
Riksaviser
Regionalaviser
Lokalaviser
Fjernsyn
Riksradio
Lokal- og nærradio
Fagtidsskrift
Medlemsaviser
•
•
Kulørt vekepresse
Internett
Formspråket og verkemidla skal retta seg mot dei unge. Dei
unge søkjer andre informasjonskanalar, og humor er bra
når merksemda skal etablerast.
Lokalavisa er vegen inn i avisverda for dei unge. Det same
gjeld blad som kommuniserer med kvardagen deira. Trykte
regions- og riksaviser ser ut til å vera på vikande front når
ein måler ungdommen sine lesevaner.
Dei unge er svært aktive nettbrukarar og aktive lyttarar på
nærradio.
Tilslag i media skal registrerast fortløpande gjennom presseklyppteneste
og registrering av innslag i radio, fjernsyn og
treff på heimesider.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen
5. Informasjon og marknadsføring
44

5.2.9 Informasjonsdatabase
Det blir laga ein eigen database der registrering av opplysningar
om arrangement, slik som type, storleik, deltaking,
stad, tid og presseomtale, blir lagt inn fortløpande. Den er
tilgjengeleg på nettet.
Alle andre typar presseoppslag i markeringa blir registrert.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen
5.2.10 Kronikkstafett
Mange blir inviterte til å vera med på ein kronikkstafett der
Løland sine idear er grunnlaget.
Ansvar: Organisasjonen i lag med kronikkskrivarane
Økonomi: Organisasjonen
5.3 MARKNADSFØRING
Marknadsføring og informasjon vil naturleg nok bli samordna.
Mykje handlar om å bli sett og lagt merke til.
5.3.1 Annonsering
Alle arrangement som blir profilerte gjennom året bør bruka
profilprogrammet. Derfor bør alle redaksjonar få tilgang
til dei annonsemalar som skal nyttast. Dette bør koma fram
i alt informasjonsmateriell som blir produsert. Det er viktig
at arrangørar også utnyttar dei utfordringane som ligg i å
sjølve laga stoff som omhandlar arrangementet og tiltaket
- at dette til dømes kjem med i oversikta over det som skjer
i lokalsamfunnet.
Arrangement i eigen regi skal nytta profilen, og ein må
arbeida for at flest mogeleg av markeringane i lokal regi òg
brukar profilen vår. Sponsorar får òg høve til å bruka profilprogrammet
på spesielle vilkår.
45 5. Informasjon og marknadsføring

Marknadsføring av prosjekt i aviser og på internett er mest
realistisk. Reklame i fjernsyn er urealistisk med mindre
spandable vener stiller med pengar.
Nærradio bør likevel vurderast då svært mange i målgruppa
høyrer på radio.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen og gjennom avtalar med sponsorar og
medieselskap
5.3.2 Sal av tilfang
Det skal utarbeidast tilfang for sal. Dette er òg visuelle verkemiddel
som blir viktig å gjera kjende, slik at stiftinga kan
ha ei god inntening av desse og få til ein god marknadskommunikasjon
med folk.
Det bør ikkje utarbeidast mange, men heller gode norske
artiklar med utgangspunkt i idear frå Løland sitt virke og
som vil freista dei unge.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Sal og tilskot
5.3.3 Intern mobilisering og marknadsføring
Mobilisering av organisasjonar me kan ha nytte av å samarbeida
med er viktig. Det er som nemnt tidlegare, viktig å
laga ein informasjonsfaldar der stiftinga og idear til innhald
i året blir presentert.
Dette, i lag med heile eller deler av vandreutstillinga til Nynorsk
kultursentrum, jfr 6.2.11.2, kan nyttast for å spreia
informasjon om prosjektet til flest mogleg.
Stiftarane bør i tillegg få jamleg informasjon om arbeidet
med markeringa og dei bør og syta for å spreia informasjon
om prosjektet gjennom sine kanalar.
Ansvar: Dagleg leiar, styret, stiftarar og sposorar
Økonomi: Organisasjonen
5.3.4 Sponsorar og marknadsføring av året
Dei verksemdene som blir med som sponsorar, må profilera
året gjennom sine produkt og sitt informasjonsmateriell.
Overfor tilsette i bedrifter som er med som sponsorar for
markeringa blir det òg viktig og naturleg å leggja til rette
informasjonen, slik at dei forstår kvifor bedrifta er med, og
korleis dei kan bruka året til å fremja organisasjonen dei
arbeider i.
5. Informasjon og marknadsføring
46

Dette kan gjerast gjennom eigne arrangement for dei tilsette,
utdeling av effektar og informasjonsmøte der tilsette
er til stades. Å involvera tilsette direkte i arrangement bør
òg vera ei målsetjing.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Sponsorar
47 5. Informasjon og marknadsføring

6
TILTAK
I MARKERINGA

Framlegg til prosjekt er ein meny som legg grunnlaget for Lølandmarkeringa.
Prosjektframlegget er ikkje eit endeleg program
for markeringa. Styret og administrasjon må kunna ta
inn nye prosjekt, andre vil falla bort eller byggjast saman med
prosjekt der ein finn naturlege synergiar.
Illustrasjonane er laga av Leif Harald Forthun
6. Tiltak i markeringa 50

6.1 ME SÅR OG ME HAUSTAR
Hovudarrangementa i 2007 skal leggjast til Suldal i mai,
under Dei Nynorske Festspela i Ørsta og Volda i juni og i
oktober i Asker. I tillegg blir det lagt opp til eit avslutningsarrangement
ein annan stad.
I all hovudsak vil det gå fram under prosjektgjennomgangen
kven som har ansvar for prosjekta praktisk og økonomisk.
6.1.2 Lokale nemnder/kommunane
Suldal og Asker kommunar står sjølv ansvarlege for ei rekkje
programpostar. Dette er postar som er av meir lokal
karakter, men som likevel har nasjonal interesse.
Det same gjeld prosjekt som Rogaland og Akershus fylkeskommunar
sjølv bør stå ansvarlege for. Så langt råd er, er
det i forprosjektet lagt opp til ei presisering av kva prosjekt
dette gjeld.
6.1.1 Organisasjonen
Ei rekkje nasjonale prosjekt blir gjennomførte av organisasjonen
sjølv. I det ligg det at organisasjonen skal stå for
det økonomiske og administrative ansvaret for innhaldet i,
og gjennomføringa av, dei tiltaka som er skisserte i forprosjektet.
Det er likevel naturleg at det og blir samarbeid med
andre om fleire av desse.
Eit viktig arbeid for organisasjonen sjølv er å planleggja og
leggja til rette for hovudmarkeringa sitt innhald i 2011, og
å byggja solide Lølandmiljø i Asker og Suldal spesielt og i
landet generelt. Utgangspunktet for dette arbeidet er dei
føringane som ligg i forprosjektet.
6.1.3 Organisasjonar og andre
Det er uråd å leggja opp til at ein organisasjon som denne
skal makta å løfta eit prosjekt som dette, til det vil dei
økonomiske ressursane ikkje strekkja til. Men i lag med
friviljuge lag og organisasjonar, bedrifter osv, kan ein få til
eit felles løft for prosjektet slik at det blir meir omfattande
enn ein vil greia utan frivillige hender i arbeid.
Eit dugnadsprosjekt som ein her legg opp til, involverer
fleire og merksemda og repeteringa av bodskapen blir langt
større.
Mange lag og organisasjonar er informerte om forprosjektet.
Dei er og inviterte til å koma med innspel og idear til
kva Lølandmarkeringa kan innehalda. I prosjektgjennom-
51 6. Tiltak i markeringa

gangen er organisasjonar utfordra til å ta på seg prosjekt
uavhengig av om dei har meldt tilbake interesse for å vera
med i markeringa.
Involvering, praktisk og økonomisk frå denne gruppa, kan
gjelda både nasjonale og lokale prosjekt.
6.2 NASJONALE PROSJEKT
Det er sett av 3 435 000 til prosjekt i perioden, både prosjekt
som går i eigen regi eller i lag med andre. Prosjektgjennomgangen
viser kor mykje det er tenkt organisasjonane
skal vera med å bidra med.
Det er i framlegget brukt 2 445 000, noko som vil seia at
ein har om lag 1 000 000 til å vera med i eventuelle prosjekt
som kjem opp som ein konsekvens av den merksemda
markeringa får.
6.2.1 Presentera sjangeren barnelitteratur
Barnelitteratur står sentralt i Rasmus Løland sitt arbeid, og
å bruka det han har skrive for å skapa større engasjement
for barne- og ungdomslitteratur, vil stå sentralt i samband
med markeringa. Både idéhefte, kurs og føredrag vil vera
middel for å få dette til.
6. Tiltak i markeringa 52

6.2.1.1 Barnekulturmonument
Laga ein montasje som set fokus på barnekultur/litteratur
med utgangspunkt i Rasmus Løland sine idear.
Aktuelle stader denne kan presenterast er Asker stasjon,
Gardermoen, Stavanger Sentrum og Suldal.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen med 200 000
6.2.1.2 Idehefte – skriftserie
Laga hefte som fortel om Rasmus Løland, livet og arbeidet
hans, som inspirasjon til bruk i barnehage, skule og organisasjonsliv.
Hefta kan ta for seg tematiske forhold og ha oversikt over
personar som kan nyttast i arbeidet, lærarrettleiing, oppgåver
osv.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen med 50 000
6.2.1.3 Kurs
Arrangera kurs for lærarar i skulen og barnehagepersonale
i samarbeid med m.a. høgskular og stiftinga Pirion for å få
fokus på og fremja norsk barnekultur.
Ansvar: Organisasjonen i samarbeid med andre
Økonomi: Organisasjonen i samarbeid med andre
6.2.2 Kalender for året
I tillegg til hovudmarkeringane, er det meininga at Rasmus
Løland skal inspirera til å skapa ny kunst og kultur for barn
og unge utført av dei unge sjølv, men óg av vaksne for dei
unge.
Laga ein trykt kalender som er klar ved starten av året, men
som baserer seg på ein digital kalender som blir oppdatert
på Internett etterkvart som nye arrangement blir registrerte.
Dette som ein del av internettsatsinga til året.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen
53 6. Tiltak i markeringa

6.2.3 Kunnskapsformidling
Barnehage, grunnskule og den vidaregåande skulen
vil vera viktige medspelarar i samband med markeringa.
Sentralt i markeringa står skulane i Asker
og Suldal, men me skal gi tilbod til alle om å bruka
Løland sitt arbeid som inspirasjonskjelde.
Å arbeida for at norsk barnekultur blir synleg og
naturleg på flest moglege område, t.d. gjennom den
kulturelle skulesekken, i barne og ungdomsorganisasjonar,
osv.
6.2.3.1 Den kulturelle skulesekken
Eit samarbeidsprosjekt mellom stat, fylke og kommunar
som har som oppgåve å gje eit kulturtilbod
som auser av lokale idear og som skapar nye kunst–
og kulturuttrykk.
I samarbeid med Akershus og Rogaland fylkeskommunar
blir det arbeidd fram eit prosjekt i regi av
den kulturelle skulesekken som involverer skulen
og kulturskulen til å bruka fantasien og dei kreative
evnene til dei unge med utgangspunkt i lokale tradisjonar
og identitetsforståing.
6. Tiltak i markeringa 54

Målet er at arbeidet som kulturskulane i Suldal og Akershus
gjer i samband med dette skal visast for kvarandre, og
i regionen elles, i 2007 og i åra som følgjer. Inspirasjonen
skal liggja i arbeidet til Rasmus Løland
Ansvar: Den kulturelle skulesekken og Suldal og Asker kommunar
Økonomi: Fylkeskommunane gjennom Den kulturelle skulesekken,
organisasjonen med 100 000
6.2.3.2 Læreverk
Nye læreverk skal presenterast om ikkje alt for lenge. Lølandsnemnda
har informert om det som er planlagt i 2007
og fram til 2011, og bede om at arbeidet til Rasmus Løland
og ideane og visjonane hans får plass i dei nye læreverka
som kjem frå sentralt hald, og i den lokale oppfølginga.
Informasjon til kommunane blir og gitt.
Sikra at Rasmus Løland får ein plass i dei nye læreverka
som blir laga for grunnskulen og vidaregåande skular.
Ansvar: Forlaga, Nynorsk i opplæringa, kommunane
Økonomi: Eigen
6.2.3.3 Pedagogiske opplegg
Laga eigne opplæringsopplegg med lærarrettleiing med og
om Rasmus Løland sitt arbeid. Gjennom brev til kommunane
informera og tilby dei å bruka dette.
Målet er å plukka ut om lag tretti 5. og 6.klassar i Noreg
som får vera med på eit prosjekt som skal gå fram til 2011.
Prosjektet skal sjå på kva slags haldningar desse elevane har
til kulturell identitet, nynorsk i opplæringa, kunnskap om
barne - og ungdomslitteratur osv. Intensjonen er å få på
plass eit eige forskingsprosjekt som kan følgja prosessen.
Ansvar: Organisasjonen sjølv og Nynorsk i opplæringa
Økonomi: 100 000 frå organisasjon sjølv og forskingsmiljø
6.2.3.4 Utveksling
Ulike samarbeidsprosjekt mellom skulane i Suldal og Asker
står sentralt i samband med markeringa, og som ei vidareføring
av dette vil eit fysisk samarbeid mellom elevar frå Asker
og Suldal kunna vera med på å styrkja desse prosjekta,
og auka kunnskapen om Rasmus Løland regionalt.
Elevar frå Suldal og Asker inviterer elevar frå andre kommunar
og formidlar sjølv kunnskapen til andre elevar.
Ansvar: Suldal og Asker kommune
Økonomi: Eigen
55 6. Tiltak i markeringa

6.2.3.5 Internett
Å kunna utnytta Internett som ein ressurs til å knyta unge
menneske saman, slik at fantasi og kreativ kraft kan få utløp
nasjonalt og internasjonalt. Gjerne knytt opp til eksisterande
internettsatsingar. Dette kan vera eit viktig verktøy
som kan nyttast til å setja i gong prosjekt mellom ungdom
på tvers av landegrensene.
Rasmus Løland-side på Internett (nashornet.no) med tilrettelagt
stoff om og med inspirasjon i Løland sitt virke, t.d.
undervisningsopplegg og idear, ukjende tekstar og dagbøker.
Integrera Magasinett i prosjektet for å auka forståinga for
nynorsk.
Sjå også 6.2.14
Ansvar: Organisasjonen i lag med aktuelle aktørar
Økonomi: Eiga informasjonsverksemd
6.2.3.6 Skrive - og formingskurs
Å skapa lese- og skrivelyst skal vera ein viktig del av Rasmus
Lølandmarkeringa. Å styrkja norsk språk og gjera nye
generasjonar tryggare i norsk er ei viktig målsetjing. Det
norske språket er ein viktig og heilt naudsynt del av den
norske kulturen.
Kan fleire bli inspirerte til, og få lyst til å skapa nye bilete
gjennom fantasiar, blir det krona på verket.
På same måten kan ein nytta Løland sine tekstar til å skapa
lysta til å forma. Fantasien i Løland sitt arbeid er eit svært
godt grunnlag for å la unge menneske få uvikla talenta sine.
Invitera ungdom til helgesamlingar der skriving og utvikling
av tekstar står i sentrum. Kjende forfattarar blir inviterte
til å stå for opplegget.
Kommunane blir inviterte til å gjennomføra slike prosjekt
lokalt etter at ein har presentert eit ferdigsydd opplegg.
Prosjektet må og sjåast i samanheng med skrive- og formingskurs
som alt er i gong i regi av ulike organisasjonar.
Viser og til prosjektet 6.2.10.6 Stafettskriving
Ansvar: Organisasjonen og kommunane
Økonomi: Organisasjonen med 50 000 og kommunane
6.2.3.7 Teikning - skulptur
Rasmus Løland utfordra ofte fantasien, og det er eit ønskje
å utfordra unge i dag til å teikna og illustrera i høve til det
Rasmus Løland skreiv.
Arrangera ein teiknekonkurranse med ulike tema, som t.d.
Nashornet.
6. Tiltak i markeringa 56

Laga ei utstilling i Asker, Suldal og Ørsta med basis i det
borna har laga.
Knyta teiknekonkurransen opp mot skrivekonkurransen i
lokalavisene.
Ansvar: LLA, organisasjonen i lag med skulane og forlag
Økonomi: LLA, organisasjonen i lag med skulane og forlag
6.2.3.8 Stadnamnsprosjekt
Svært mange stadnamn er ikkje registrerte på ein fullgod
måte. Å engasjera skulane i eit arbeid med å samle inn
namn på stader vil inspirera nye generasjonar å ta vare på
den lokale kulturen.
I dette prosjektet kan det vera naturleg å vurdera om elevane
sjølve kan prøva å finna ut korleis nærmiljøet har endra
seg. Nye vegnamn har gitte nye namn på stader, endring er
ferdselsmønster har endra vegane me går osb.
Ansvar: Statsarkivet, organisasjonen sjølv i lag med skulane, Akershus
fylkesmuseum, Ryfylkemuseet
Økonomi: Nasjonalbilbliteket, Statsarkivet, ABM, organisasjonen
sjølv med 75 000 i lag med skulane
6.2.3.9 Dialektord
Svært mange ord og utrykk er i ferd med å forsvinna ut
av den lokale dialekten. Eit skuleprosjekt der ein set fokus
på dette og på det å halda på større språklege mangfald er
aktuelt. Det kan og vera med å gjera nye generasjonar meir
medvitne om eigen dialekt og det blir meir populært å
bruka lokale ord og utrykk.
Orda kan registrerast og samlast og dermed vera tilgjengleg
for ettertida, men dei eignar seg og svært godt til å stillast
ut i lokalsamfunnet.
Ansvar: Organisasjonen sjølv i lag med skulane
Økonomi: Organisasjonen sjølv med 75 000 i lag med skulane
6.2.3.10 Forfattar/musikarturné
Arbeida fram eit program til bruk i skulen i ord og tonar
omkring Løland og forfattarar og musikarar som har vore
inspirerte av arbeidet hans.
Ansvar: Organisasjonen i lag med Norsk Forfattarsentrum osv.
Økonomi: 100 000 frå organisasjonen i tillegg kjem m.a den
kulturelle skulesekken
57 6. Tiltak i markeringa

6.2.3.11 Stafettlesing
Stafett i skulen der ein utfordrar klassane til i
løpet av 2007 greia å lesa mest innafor ein gitt
periode. Ei liste med aktuelle bøker blir presentert.
Ansvar: Organisasjonen, kommunane
Økonomi: Organisasjonen
6.2.3.12 Stiltevling
Skular over heile landet blir våren 2007 utfordra
til å la elevane i 8. og 9. klasse skriva tekstar
innafor nærmare fastsette rammer ut frå mottoet
”Undrande og skapande”. Vinnarane blir kåra
under Dei Nynorske Festspela i juni.
Sjå og under 6.2.1.15 Stiltevling
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen
6.2.3.13 Det fleirkulturelle
I det fleirkulturelle samfunnet vil norskfaget
vera eit felles fag for elevar med ulike språklege
og kulturelle referanserammer. Samtidig blir
innhaldet i faget utfordra av eit samfunn i sterk
6. Tiltak i markeringa 58

endring. Korleis møter utdanningssystemet desse utfordringane?
Fylkesmann Tora Asland har leia eit utgreiingsarbeid og
rapporten ”Framtidas norskfag, språk og kultur i eit fleirkulturelt
samfunn” har 27 framlegg til tiltak. Korleis setja
flest mogleg av desse ut i livet?
Sjå og 6.2.17 Massemønstring for barn
Ansvar: Organisasjonen, Senter for nynorsk i Opplæringa, Utdanningsdirektoratet
og UDI
Økonomi: Organisasjonen, Senter for nynorsk i Opplæringa, Utdanningsdirektoratet
og UDI
6.2.3.14 registrering av foto
Registrering og arkivering av Widerøe-bilete (tatt kring
1950) som i svært mange kommunar ikkje er digitaliserte,
kan vera ei naturleg oppgåve å integrera i prosjektet. Bilete
tatt av Anders Beer Wilse kan og naturleg trekkjast inn i eit
slikt prosjekt. Bileta er tatt kring rundt 1900.
Ansvar: Statsarkivet, organisasjonen sjølv i lag med skulane, Akershus
fylkesmuseum, Ryfylkemuseet
Økonomi: Nasjonalbilbliteket, Statsarkivet, ABM, organisasjonen
i lag med skulane
6.2.4 Film og fjernsyn
Å få filmatisert noko som tar utgangspunkt i Rasmus Løland
sitt arbeid er eit viktig langsiktig mål.
6.2.4.1 Tidlegare filmatiseringar
Det er fleire opptak i NRK sine arkiv som bør visast på ny
i 2007. Mellom anna Det store Nashornet og Aasmund
Aarak.
Ansvar: NRK
Økonomi: Eigen
6.2.4.2 Askerkretsen
I Askerkretsen var det mange spanande og intellektuelle
personar som hadde mykje å seia for utviklinga av samtida
si. Ein fjernsynsserie (som dokumentar eller som skodespel),
der livet i kunstnardalen og det arbeidet Askerkretsen
la ned blir skildra, er ei viktig oppgåve å få til.
Ansvar: Private interessentar med eller i regi av NRK/TV2
Økonomi: Eigen
59 6. Tiltak i markeringa

6.2.4.3 Kampen for det norske teatret
I 1913 blei Det Norske Teatret opna, og ikkje utan kamp.
Fleire i Askerkretsen, medrekna Rasmus Løland, var sterkt
involverte i arbeidet for å få teatret på plass.
Gjennom arbeidet i BUL Oslo var det langt på veg ein
skikkeleg batalje mellom by og land, der ein ville ha seg fråbedt
at teater skulle framførast på nynorsk i hovudstaden.
Ein dokumentar eller ei dramtisering av denne kampen
burde vera eit spennande prosjekt å få dokumentert. Det
burde vera ferdig til 2011, men seinast i 2013.
Ansvar: BUL OSLO
Økonomi: Diverse fond og NRK
6.2.4.4 Animasjon
Leggja grunnlaget for søknader med sikte på få til filmatisering
av Løland sine bøker, gjerne gjennom etablerte undervisningsmiljø
på høgare nivå, men og som ein del av det
utdanningstilbodet som blir gitt.
Ansvar: Animasjonsmiljøa i Bergen eller ved Høgskulen i Volda
Økonomi: Animasjonsmiljøa i Bergen eller ved Høgskulen i Volda.
Organisasjonen kan bidra med 100 000
6.2.4.5 Barne-TV
Arbeida for at barnebøkene til Løland blir filmatiserte, eller
tilsvarande filmatiseringar med inspirasjon frå det materialet
Rasmus Løland har lagt grunnlaget for.
Ansvar: Private interessentar med eller i regi av NRK/TV2
Økonomi: Private interessentar med eller i regi av NRK/TV2
6.2.5 Radio
6.2.5.1 Dokumentar
Frå segner og eventyr til historier blotta for både moralisme,
didaktisk overstyring og sentimentalitet. Rasmus
Løland opna vegen for andre, og opna spesielt ei ny verd
for dei unge sitt møte med litteraturen.
Ansvar: Organisasjonen og NRK
Økonomi: NRK
6.2.5.2 Høyrespel/opplesing
Det er ei viktig oppgåve å få fleire av historiene til Løland
i eit format som unge i dag vil kjenne seg heime i. Det er
6. Tiltak i markeringa 60

derfor ei målsetjing å få lese desse inn på band eller dramatisert
dei.
Det vil vera naturleg å samarbeida med kulturskulane om
dette.
Ansvar: Organisasjonen og NRK
Økonomi: NRK
6.2.6 Musikk
Rasmus Løland skreiv og samla songar. Det er ei oppgåve å
få dette fram, og gi dei nye utrykk, i tillegg til å syna fram
Løland sitt tilhøve til folkemusikken.
6.2.6.1 Barnemusikal
I samarbeid med Rikskonsertane blir det laga eit program
som skal vera ferdig til 2011. Aktuelle personar blir trekte
inn her.
Blues og folkemusikk er musikkformer som kan passa til
Løland sitt stemningsleie.
Ansvar: Organisasjonen og Rikskonsertane
Økonomi: Rikskonsertane og organisasjonen med 150 000
6.2.6.2 Program i ord og tonar
I samarbeid med kulturskulane i Suldal og Asker utvikla
eit Rasmus Løland-program i ord og tonar, som ein tilbyr
ulike festivalar.
Om mogleg kombinera med eigen cd som kan bli ein del
av barnehagesatsinga.
Ansvar: Organisasjonen i lag med kulturskulane i Suldal og Asker
Økonomi: 100 000 frå organisasjonen og kommunane
6.2.6.3 Festivalprogram
Utfordra m.a. musikkfestivalar til å laga eigne konsertar
med Rasmus Løland-program. Organisasjonane er med og
marknadsfører slike.
Ansvar: Festivalane
Økonomi: Festivalane
61 6. Tiltak i markeringa

6.2.7 Effektar
Profilprogrammet dannar grunnlag for produksjon av effektar
til markeringar.
Med bakgrunn i profilprogrammet, gjennomføra ein kreativ
prosess for å utvikla nye og spanande effektar i samband
med markeringa.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen
6.2.8 Teater
6.2.8.1 Teater / dramatevling
Ei dramatikktevling i regi av Det Norske Teatret og Suldal
kommune. Det skal i 2007 setjast opp ny dramatikk i regi
av dette teatret. Stykket blir spelt i Oslo og i Suldal i 2007
og om mogleg og i Asker kulturhus.
Ansvar: Det Norske Teatret
Økonomi: Suldal Kommune og Det Norske Teatret.
6.2.8.2 Drama kortversjon
Gjennom ei dramatisering med utgangspunkt i tekstane
til Løland, vil ein kunne nå ut til fleire, både gjennom
teaterlag, skuleelevar og publikum generelt. Ein halvtimes
førestilling er aktuelt.
Aktuelle personar å spørja er Rune Belsvik, Jon Fosse, Ragnar
Hovland.
Dei skal laga ei dramatisering til bruk i mellom anna kulturskulen
på ein halv time.
Målet er at kulturskulane i Asker og Suldal lagar sine eigne
versjonar og spelar desse lokalt og som gjestespel i Suldal/
Asker og andre kommunar som ynskjer å få større kunnskap
om Løland.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen bidreg med 75 000
6.2.8.3 Folkemusikkinspirert oppsetting på
Løland
Innan 2011 skal ein ha laga ei folkemusikkinspirert utandørsoppsetjing
til bruk i Løland sitt rike. Målet er at stykket
skal spelast kvar sommar på Løland og tilpassast ei
oppsetjing i Asker .
Ansvar: Organisasjonen/Fjordguten ungdomslag
Økonomi: 75 000 frå organisasjonen
6. Tiltak i markeringa 62

6.2.8.4 Vandringar
Etablera eigne vandringar i Lølandsmiljøet i Asker og på
Løland. Enklare tekstlesing med meir er aktuelt å ta inn.
Ansvar: Fjordguten ungdomslag/Ryfylkemuseet og Asker Museum
Økonomi: Fjordguten ungdomslag/Ryfylkemuseet og Asker Museum
6.2.8.5 Barneframsyningar
Haugesund/Hordaland teater og eller Sogn og Fjordane
teater blir utfordra til å laga turné på stykke med utgangspunkt
i Løland sitt arbeid.
Ansvar: Organisasjonen i lag med aktuelt teater
Økonomi: Teatret
6.2.8.6 Hundrad aar
Halgjerd Byrkjeland arbeider for å lansera ei teaterframsyning
av Hundrad ar som ein del av kulturbyen Stavanger
2008 sitt program
Framsyninga rettar seg mot det vaksne publikumet. Ei
framsyning med ein skodespelar i følgje med ein musikar, i
scenografi og lyssetting som er førebudd for turné.
Ansvar: Halgjerd Byrkjeland
Økonomi: Stavanger 2008 og eigne inntekter
6.2.9 Ut i Europa
Rasmus Løland var oppteken av Europa, han reiste og budde
der, samla mange eventyr frå fleire land og gav desse ut.
Greia ut eit prosjekt som knyter litteratur og barn til Europa.
Utfordra kontaktane Rogaland og Akershus fylke har i
Brüssel.
Ansvar: Organisasjonen sjølv, Fylkeskommunane og regionane sine
Eu-kontor
Økonomi: Organisasjonen (100 000), fylkeskommunen og EU
6.2.10 Litteratur
Å skapa ny blest om det Rasmus Løland har skrive er viktig.
Han var ein føregangsperson for sjangeren barne- og
ungdomslitteratur og har opna døra for mange som er
komne etter han.
I tillegg var han svært aktiv på mange andre arenaer som
ofte retta seg mot den same målgruppa. Han var m.a. redaktør
i Norsk Barneblad, og skreiv ei rekkje bøker i ein
sjanger som var heilt ny i samtida hans.
At han i tillegg var journalist i fleire tidsskrift og styremedlem
i Det Norske Samlaget fortel sitt.
63 6. Tiltak i markeringa

Å visa Løland sitt arbeid på ny og i nye format, i nyare
språkdrakt, vil vere ei utfordring.
6.2.10.1 Biografi
Ernst Drange er engasjert til å skriva ein Rasmus Lølandbiografi.
Boka blir gitt ut i mai 2007.
Ansvar: Suldal kommune og Det Norske Samlaget
Økonomi: Suldal kommune og Det Norske Samlaget
6.2.10.2 Nyutgjevingar
Skapa blest omkring Rasmus Løland sine arbeid gjennom
nyutgjivingar av nokre av tekstane hans. Omsetje barnebøker
til dagens språkdrakt. Barnebokinstituttet blir trekt inn
i arbeidet. Målet er og å få gitt dette ut på Lydbokforlaget.
Ansvar: Organisasjonen sjølv i samarbeid med forlag
Økonomi: Organisasjonen sjølv i samarbeid med forlag
6.2.10.3 Teikneserie
Laga ein teikneserie av ei av barnehistoriene hans.
Ansvar: Forlag (DNS/Jippi)
Økonomi: Forlag (DNS/Jippi)
6.2.10.4 Biletbok
Laga biletbok av ei av bøkene hans (Hans Sande)
Ansvar: Rogaland fylkeskommune
Økonomi: Forlag og Rogaland fylkeskommune
6.2.10.5 Burlesk bok
Laga bok som samlar burleske historier av kjende skribentar
og forfattarar som t.d. Ragnar Hovland, Einar Økland,
Inger Bråtveit, Ørjan Drange, Olaug Nilsen, Edmund Austigard,
Heidi Hjorteland.
Ansvar: Organisasjonen sjølv i lag med forlag
Økonomi: Forlaget
6.2.10.6 Stafettskriving
I samarbeid med Landslaget for lokalaviser starta ein regional
skrivestafett der ein forfattar skriv første kapittel.Dette
skal ende opp i ei bok, eventuelt ei for kvar region/fylke.
Ansvar: Forlag (eit eller fleire) LLA og organisasjonen sjølv
Økonomi: Forlag, organisasjonen med 75 000
6. Tiltak i markeringa 64

6.2.10.7 Lesing på bokhandel
I eit samarbeid mellom forfattarar og bokhandlar
gjennomfører ein eit leseprosjekt i bokhandlane for
å setja større fokus på barne og ungdomslitteratur.
Ansvar: Forleggarforeininga og Bokhandlarforeininga
Økonomi: Forleggarforeininga og Bokhandlarforeininga
6.2.10.8 Forteljingar og segner
Innan 2011 gje ut segner og forteljingar som Rasmus
Løland har samla. Upublisert og publisert
stoff.
Ansvar: Organisasjonen og forlag
Økonomi: Forlag
6.2.11 Utstillingar
6.2.11.1 Fast utstilling
Ryfylkemuseet vurderer å byggja om den faste
utstillinga i Nesa-sjøhuset til ei utstilling om Ryfylke
sett gjennom augo til Rasmus Løland. Denne
65 6. Tiltak i markeringa

ør skildre mannen, idéane og arbeidet hans, og gi inspirasjon
til å skapa nye kreative kultur- og kunstuttrykk.
Prosjektet og finansieringa bør sjåast i samanheng med
fleire av dei prosjekta organisasjonane skal ha føre seg i
prosjektperioden.
Ansvar: Ryfylkemuseet
Økonomi: Ryfylkemuseet, Ryfylke IKS, AMB, Den kulturelle skulesekken
6.2.11.2 Vandreutstilling
Ei vandreutstilling som høver for bibliotek og skular, og
som er lett å frakta rundt i landet, blir utvikla. Utstillinga
blir gjort tilgjengeleg for alle kommunar som ynskjer å få
den sendt til seg og vil vera ein del av eit pedagogisk opplegg.
Utstillinga skal som eit minimum visast i markeringsvekene
i Suldal, Asker og ved Dei Nynorske Festspela.
Ansvar: Nynorsk kultursentrum, som samarbeider med Ryfylkemuseet
og Asker Museum
Økonomi: 100 000 frå organisasjonen
6.2.12 Seminar – føredrag
Arrangere Rasmus Løland-seminar rundt omkring i landet
på stader som Noregs Ungdomslag sitt Landsstemne, årsmøtet
for Landssamanslutninga av nynorskkommunar.
I tillegg er tilbod som kan formidlast gjennom folkeakademi
(og foreiningar elles) ein viktig arena for å gjere sider
av Rasmus Løland synleg for vaksne, til inspirasjon for
hovudmålgruppa til prosjektet som er barn og unge.
Seminar og føredrag vil vera viktige formidlingsformer for å
gi fleire kunnskap om Rasmus Løland.
Ansvar: Organisasjonen i lag med organisasjonane som nemnt over
Økonomi: Organisasjonen i lag med organisasjonane som nemnt
over
6.2.13 Regjeringsmottaking
Kulturministeren held mottaking i regjeringsbustaden for
å gjera synleg for så mange som råd kor viktig arbeidet
Rasmus Løland har utført er. Barn og unge blir inviterte.
Løland må og kunne vera eit bakteppe i arbeidet for å gi
norsk barne- og ungdomslitteratur høgare status.
Ansvar: Kulturministeren
Økonomi: Eigen
6. Tiltak i markeringa 66

6.2.14 IT-portal
Laga eige materiell som presenterer nynorsk litteratur,
dramatikk og musikk til bruk i undervisninga i skule og
barnehage.
Dette skal vera ein kreativ oase som viser mangfaldet som
kan nyttast frå barnehage til vidaregåande skule, sidemålsundervisninga
inkludert, men og til bruk for vaksne i ulike
samanhengar som bryllaup, gravferd og konfirmasjon.
I første omgang skal dette vera internettbasert.
Ansvar: Utfordra m.a. Samlaget, Stiftinga Magasinett, Norsk Barneblad
og Senter for nynorsk i opplæringa, kyrkja, Humanetisk
forbund til å få dette på plass innan 2011.
Økonomi: Deltakarane 100 000 frå organisasjonen
6.2.16 Andre kulturarrangement
Å kopla Rasmus Løland til andre større kulturarrangement
vil vera viktig for å nå ut til fleire. Utfordra så mange som
råd av ulike festivalar og samlingar til å gjera eigne prosjekt
rundt Rasmus Løland.
Aktuelle arrangement: Kapittel i Stavanger, Vossajazz, Ole
Bull Akademiet, Vikedal Roots Music Festival, Dølajazz,
Barnekulturfestivalen på Kalvøya, Folkemusikkfestivalen
i Førde, Barnefestival på Lillehammer, Litteraturdagar på
Lom, lærarstemne og fylkesting. Sommarland, Kongeparken,
Dyreparken og Stavanger 2008-programmet.
Ansvar: Organisasjonane sjølv
Økonomi: Organisasjonane sjølv
6.2.15 Lagsoppgåver
I samarbeid med 4H og Noregs Ungdomslag laga eit oppgåvetilbod
som går inn i 4H sitt program eller som del av
Kven Veit-ordninga i ungdomslaga. Tema: Det kreative og
skapande mennesket.
Ansvar: 4H og Noregs Ungdomslag
Økonomi: Eigen
6.2.17 Massemønstring for barn
Det blir laga til ei massemønstring for barn som har som
hovudføremål å gi unge menneske høve til å bruka sine
kreative evner, m.a. til å skriva, forma, dramatisera, spela.
Men og tilbod om innsikt i tradisjonar innafor kultur,
fiske, landbruk og naturvitskap.
Ei vekes opphald der ein får oppleva og læra, for barn i
alderen 10 til 16 år.
67 6. Tiltak i markeringa

Ein dreg her vekslar på Children’s conference for culture
and peace 2008 i Suldal.
I første omgang lagar ein ei slik sommarsamling i Suldal,
og får dette ei god mottaking, blir prosjektet vidareført i
Asker og Ørsta. Siktemålet er at ein på denne måten kan gi
eit tilbod der ungane kan få innsikt i regionane sine ulike
kulturar og tradisjonar.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen med 150 000, men og samarbeid med
andre organisasjonar
6.2.18 Kalender
12 kunstnarar (fotografar og biletmakarar) lagar bidrag til
ein kalender. Denne skal innehalda både ny kunst og eksisterande
bilete. Kalenderen blir lagt ut for sal og gitt som
gåve til viktige samarbeidspartnarar. Bileta blir seinare ein
del av ei større utstilling som skal visa arbeidet til Løland.
Sjå arbeidet under informasjon 4.2.7
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi; Informasjonsmateriell, sal
6.2.19 Avslutningsarrangement
Det er langt fram og ein kan førebels ikkje seia noko om
innhald. Truleg vil det vera naturleg å leggja dette til ein
stad utanfor Asker og Suldal.
Ansvar : Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen
6.2.20 Seminar – foredrag
Arrangera Rasmus Løland-seminar rundt omkring i landet
på stader som Folkekulturfestivalen til Noregs Ungdomslag,
årsmøtet for Landssamanslutninga av nynorskkommunar
og i Ivar Aasen-tunet.
Ansvar: Organisasjonen og dei ein inviterer til å vera med
Økonomi: Dei som gjennomfører seminara
6. Tiltak i markeringa 68

6.3 TILTAK I SULDAL
Hovudmarkeringa i Suldal er lagt til veke 21. dette er gjort
for å markera at Rasmus Løland vart fødd, 24. mai 1861 på
Løland i Hylsfjorden.
Opninga blir laurdag 19. mai. Sjølve opninga av heile året
blir noko tidlegare.
6.3.1 Opning av Lølandmarkeringa på Løland
Offisiell opning av Lølandmarkeringa finn stad på Løland
kring påske 2007. Eige program blir utarbeidd.
Foredraget ”Rasmus Løland og barnelitteraturen” ved professor
Harald Bache-Wiig ved Universitetet i Oslo.
Det første kunstnarstipendet til Suldal kommune for perioden
2006 – 2008 blir delt ut i samband med opninga.
Det blir ikkje servert festmat frå 1860. I staden utfordrar
me dei fremste innafor mat og matkultur til å vise fram den
mest populære barnematen med den ekte smaken.
Ansvar: Organisasjonen i lag med Fjordguten ungdomslag og
stiftarane av organisasjonen.
Økonomi: Organisasjonen med 50 000
6.3.1.1 Informasjon og parkering på Løland
På fødestaden til Rasmus Løland må det leggjast til rette
slik at publikum får eit større ”bilete” av det han stod og
arbeidde for.
Innan opninga av Lølandmarkeringa må ein sikra betre
tilkomst til Rosebua på Løland. Det same gjeld skilting
av området og kor ein må gå for å kome fram til dei ulike
stadene. Eigen parkeringsplass med informasjonstavle må
lagast.
Ansvar: Suldal kommune.
Økonomi: Suldal kommune
Finn stad 19.05 til 27.05 2007.
6.3.2. Hovudmarkering
6.3.2.1 Minnemarkering
Minnemarkering ved Lølandsteinen der kyssesteinen kjem
på plass att. Her møttest unge frå Indre Ryfylke i tidlegare
tider til romantiske møte. Denne tradisjonen ynskjer me
å vitalisera. Unge par blir oppmoda om å ta ut lysing ved
steinen denne dagen.
69 6. Tiltak i markeringa

Ein må rusta opp området, gjere namneplata rein,
setje opp informasjonstavle og gjera det finare
rundt steinen.
Ansvar: Suldal kommune.
Økonomi: Suldal kommune.
6.3.2.2 Ordførarmottaking
Ordførar held ei markering i Kulturhuset med
servering og kulturinnslag. Denne skal danna
grunnlaget for opninga av markeringa i Suldal
den 19.05.
Eit føredrag som fokuserer på natur, leik og fantasi
kring Løland sitt liv og virke blir halde ved
forfattar og Lølandskjennar Einar Økland.
Ansvar: Suldal kommune
Økonomi: Suldal kommune
6.3.2.3 Rasmus Løland veg/plass
Veg eller plass på Sand blir kalla opp etter diktaren.
Målet er at dette skal vere meir enn eit skilt,
men og ha ein funksjon for framtida. Dette er
klart til opninga på Sand 19.05.07
Ansvar: Suldal kommune
Økonomi: Suldal kommune
6. Tiltak i markeringa 70

6.2.3.4 Fast utstilling om Rasmus Løland
Ryfylkemuseet opnar Løland-utstillinga laurdag 19. mai.
Ansvar og økonomi er under punkt 6.2.11.1
6.3.2.5 Lølandsitat
Risse inn sitat av forfattarar og andre kunstnarar på benkar,
glas og anna på Sand. Tilsvarande blir gjort i grendene t.d.
på skulane her.
Avdukinga startar laurdag 19.05 i samband med markeringa
ved Lølandsteinen. Målet er at skular og barnehagar
og krinsane og skal få sine fram mot 2011.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Suldal kommune
6.3.2.6. Teaterframsyninga
Det Norske Teatret si oppsetting etter dramatevlinga finn
stad laurdag 19.05.
Ansvar: Det Norske Teatret
Økonomi: Det Norske Teatret
6.3.2.7 Skrive- og forfattarskule
Arrangera skrive- og forfattarskule for barn og unge der
Rasmus Løland skal vere inspirasjonskjelde. Målet er at
arbeida skal danne grunnlag for ei utstilling i Kulturhuset i
Suldal 19.05 – 20.05.
Ansvar: Organisasjonen og kulturskulen i Suldal
Økonomi: Organisasjonen med 25 000 og kulturskulen i Suldal
6.3.2.8 Ungdomsmønstring
Gjennomføra eit Rasmus Løland-program på Tunet ved
ungdomshuset 19. og 20. mai.
Ansvar: Organisasjonen, Sand ungdomslag i lag med Rogaland
Ungdomslag.
Økonomi: 40 000 frå organisasjonen
6.3.2.9 Lølandunivers
Sundag 20.05 og sundag 27.05 er det eigne vandringar i
Løland sitt rike med kulturinnslag. Båttransport frå Sand
med m.a. Brødrene af Sand. I tillegg bør det etablerast eit
eige program som skular og andre kan tinga etter behov.
Ansvar: Brødrene, Hylsfjorden grendautval og Fjordguten ungdomslag
Økonomi: Hylsfjorden grendautval og Fjordguten ungdomslag
71 6. Tiltak i markeringa

6.3.2.10 Lyrikk og musikkinnslag
Kvar dag i hovudarrangementet blir det lyrikksamling i
Kulturhuset i Suldal.
Ansvar: Suldal kommune
Økonomi: Suldal kommune
6.3.2.11 Elevutstilling
Elevar i grunnskulen lagar ei Lølandsutstilling som blir
presentert i kulturhuset frå og med opninga 21.05.
Ansvar: Suldal kommune
Økonomi: Suldal kommune
6.3.2.12 Songbok
Alle barn fødd i 2007 får songbok utdelt på eit barnearrangement
i Ryfylkemuseet 21.05. Her har ein og ein verkstad
der ungane sjølv får prøva seg. Måling og snekring.
Dei som mottek bok i 2007 blir inviterte tilbake i 2011 til
eit oppfølgingsarrangement.
Ansvar: Organisasjonen i samarbeid med Det Norske Samlaget
Økonomi: Organisasjonen i samarbeid med Det Norske Samlaget,
25 000 som gjeld Suldal, Asker og Nynorske festspel
6.3.2.13 Kommunestyremøte
Kommunestyret i Suldal held møte i klede frå 1861 den
22.05. Folk blir inviterte til å møta i tilsvarande klede og
dei beste blir premierte.
Ansvar: Suldal kommune
Økonomi: Suldal kommune
6.3.2.14 Lansering av biografi
Biografien om Rasmus Løland blir lansert i Oslo tysdag
22. mai. Ny lansering i Suldal same kveld i samband med
fylkestinget si samling.
Dramatisering av tekstar av Rasmus Løland blir vist for
frammøtte/Fylkestinget.
Ansvar: Det Norske Samlaget
Økonomi: Det Norske Teatret og Suldal kommune
6.3.2.15 Fylkestinget
Fylkestinget i Rogaland held møte i Suldal 22. og 23. mai
Ansvar: Fylkeskommunen
Økonomi: Fylkeskommunen
6. Tiltak i markeringa 72

6.3.2.16 Lølandsstipendet
Fylkesordføraren i Rogaland held mottaking på Sand i samband
med fylkestinget og deler ut stipendet.
Ansvar: Fylkeskommunen
Økonomi: Fylkeskommunen
6.3.2.17 Ryfylkekonferansen
”Trua på mennesket og viljen til å skapa” 24. og 25. mai.
Rasmus Løland var representant for det gode, opplyste,
sterke bygdemiljøet og det enkle bygderomantiske livet på
landet. Konferansen skal visa korleis lokalsamfunna sjølve
kan fungera og løysa utfordringane dei har.
Ansvar: Ryfylke IKS
Økonomi: Ryfylke IKS
6.3.2.18 Ryfylkeheider
I samband med Ryfylkekonferansen deler ein ut ein pris til
person eller organisasjon som har marknadsført regionen
på ein god måte og fått fram særmerka til regionen, slik
som kultur, natur, språk, næringsgreiner.
Ansvar: Ryfylke IKS
Økonomi: Ryfylke IKS
6.3.2.19 Festprogram
Ein eigen varieté blir laga og skal setjast opp i Suldal, Ørsta
og Asker som ein del av hovudarrangementet. Dette blir
vist på Kulturhuset i Suldal torsdag, fredag, og laurdag.
Suldal kommune stiller lokale fritt til disposisjon
Ansvar: Organisasjonen og Dei Nynorske Festspela
Økonomi: Organisasjonen (150 000) og Dei Nynorske Festspela
6.3.2.20 Oppsetting
Kulturskulen i Suldal og Asker set opp sine tolkingar av
Rasmus Løland sine bøker 25.05 og 26 05.
Ansvar: Kulturskulane i Suldal og Asker
Økonomi: Kulturskulane i Suldal og Asker
6.3.2.21 Stand-up
Laurdag 26. mai er det spontan opplesing og teiknetevling
på Kulturhuset i Suldal. Musikk- og dramainnslag kan og
vere aktuelle her.
I samarbeid med lokalavisa blir publikum invitert til å
koma og presentera tekstar eller arbeid som barn under 12
år har laga. Premiering.
Ansvar: Organisasjonen, Suldal kommune og regionavis
Økonomi: Organisasjonen, Suldal kommune og regionavis
73 6. Tiltak i markeringa

6.3.2.22 Elevprosjekt
Elevar frå Suldal og Asker samarbeider, utvekslar erfaringar
og tekstar og vitjar kvarandre som ledd i Rasmus Lølandprosjekt.
Desse blir presentert 25.05.
Ansvar: Kommunane
Økonomi: Kommunane
6.3.2.23 Program på skjenkestover
Utvikle Lølandprogram som blir presentert på lokale samlingsstader
i denne veka og gjennom året. I organisasjonen
og Suldal kommune sin regi, men gjerne saman med lag og
foreiningar.
•
•
•
•
•
•
•
•
Rasmus Løland i samtida. v/Fredrik Wanderup. Kulturhuset
Kor går Suldal etter dette – fram mot 2011?
Rasmus Løland og nynorsken. v/Sylfest Lomheim
Rasmus Løland – representant for det gode, opplyste, sterke
bygdemiljøet? v/Thomas Hyland Eriksen
Rasmus Løland – ein humorist? v/ Linda Eide, NRK
Forfattaren Rasmus Løland. v/Martha Norheim, NRK
Hovudmål, sidemål og sjølvmål. v/Kåre Willoch
Løland – banebrytande som barnebokforfattar? v/Einar
Økland
Ansvar: Organisasjonar i Suldal i samarbeid med organisasjonen
Økonomi: Organisasjonar i Suldal i samarbeid med organisasjonen
6.3.2.24 Marknadsdag 25. og 26. mai
I Sand sentrum blir det marknadsdag fredag og laurdag.
Ei rekkje innslag blir planlagt i sentrum for å skapa den
store folkesamlinga.
Musikk, litteratur, dramaoppsetjingar. Nytta Brødrene af
Sand og Anna af Sand og andre båtar til å frakta folk til og
frå Vanvik på ein tidsriktig måte med omvising i Løland
sitt rike.
Elevar frå skulane i regionane viser fram arbeid som er gjort
i skulen i kommunar knytt opp til markeringa.
Ansvar: Organisasjonen i lag med Handelsforeninga, kommunen
og Suldal Reiselivslag
Økonomi: Organisasjonen i lag med Handelsforeninga, kommunen
og Suldal Reiselivslag
6.3.2.25 Festgudsteneste
Berge Furre blir invitert til å halda ei festgudsteneste i Suldal
27.05. 2007.
Ansvar: Organisasjonen og fellesrådet
Økonomi: Organisasjon og fellesrådet
6. Tiltak i markeringa 74

6.3.2.26 Vandreutstilling
Nynorsk kultursentrum opnar vandreutstillinga laurdag
06.10.07.
Ansvar og økonomi er under punkt 6.2.11.1
6.3.2.27 Andre prosjekt
I tillegg kjem programpostar som vist under punkt
6.2.
6.3.3 Nynorsk barnekultur og litteratur
Arbeidet i 2007 og fram til 2011 skal leggja grunnlaget
for å utvikla solide Lølandmiljø i Asker og Suldal.
I Suldal er hovudmålsetjinga å etablera eit miljø som
kan fremje interesse for – og status til – lokal barneog
ungdomskultur, i tillegg til å auka lese- og skriveinteressa
hos barn og ungdom.
Målet for Suldal kommune er å bruka Rasmus Løland
som eit utgangspunkt for å få etablert eit senter for
nynorsk barnekultur og -litteratur derkunnskap om
m.a. bygdeutvikling, språk, journalistikk, litteratur og
musikk for barn og unge blir samla og utvikla vidare.
75 6. Tiltak i markeringa

• Det skal vera eit inspirasjonssenter for kulturskulane i Noreg,
ein samlingsstad der mangfaldet frå ulike kulturar møtest og
blir utvikla. Tilbodet skal tilretteleggjast for barn.
• Senteret skal inspirera nye til å lesa og skriva, og bli eit regionalt
og nasjonalt besøkssenter der ein både kan oppleva og ta
del i norsk barnekultur.
• Senteret kan vera med å gje ut eit tidsskrift, elektronisk og
trykt, i samarbeid med, eller som ei vidareføring av, Norsk
Barneblad-tradisjon.
• Utvikla området der Rasmus Løland vaks opp, utnytta Rosebua
og stadene han nytta som kulissar for sine historier.
• Det vil bli etablert fleire tiltak som skal koma skule og barnehage
til del og som formidlar eigen kultur på tradisjonelle
og nye måtar. Målet bør vera at organisasjonen kan bli eit
resurssenter der kommunane kan søkja råd når lokale opplæringstilbod,
i tråd med nye læreplanar, skal formast med
forankring i den lokale tradisjonen.
Senteret må stå i dialog med Lølandmiljøa i Hylsfjorden
og Asker, i tillegg til å utfordra utdanningsmiljøa og norskdomsmiljøa
i samband med ei slik etablering.
Sentrale styresmakter i tillegg til Rogaland fylkeskommune
må og involverast i dette arbeidet.
Lykkast ein med dette, vil det vere naturleg at desse oppgåvene
blir ein del av Ryfylkemuseet sin aktivitet, eller blir
organisert som ein sjølvstendig organisasjon.
Ansvar: Organisasjonen og Nynorsk kultursentrum
Økonomi: Organisasjonen
6.3.4 Lag og foreiningar
Desse blir utfordra til å finne sin eigen vri på Lølandmarkeringa
i hovudveka eller annan tid på året, der ein gjerne
stimulerer til fantasi og skaparglede.
Ansvar: Lag og organisasjonar
Økonomi: Eigen
6.3.5 Lyddusj
Primært i 2007, men i alle høve fram til 2011, blir det plassert
ut lyddusjar der ein kan høyre kulturutrykk frå Suldal
og Ryfylke.
Ansvar: Organisasjonen sjølv i lag med Ryfylkemuseet og Suldal
kommune
Økonomi: Organisasjonen sjølv i lag med Ryfylkemuseet og Suldal
kommune
6. Tiltak i markeringa 76

6.3.6 Lølandsteinen (evt. nytt monument)
I 1911 reiste ungdom frå Rogaland (Sand og Rogaland
Ungdomslag) ein minnestein for Rasmus Løland på Sand.
Det bør vera ei målsetjing å drøfta utvikling av eksisterande
område, eventuelt ei flytting av steinen til annan høveleg
stad, fram mot 2011.
Det bør i tillegg vurderast å realisera ein nytt monument
som har inspirasjon i Løland si dikting, innan 2011.
Ansvar: Organisasjonen og Suldal kommune
Økonomi: Organisasjonen bidrar med 50 000, Suldal kommune,
ulike offentlege tilskotordningar og bidrag frå næringslivet
6.3.7 Bygdemobilisering i Hylsfjorden
Utfordra bygda og grendeutvalet på korleis dei vil nytte
Rasmus Løland og Rosebua til å utvikla og utnytta området
rundt, gjennom eit generelt bygdemobliseringsprosjekt
Ansvar: Hylsfjorden grendeutval og Suldal kommune/innovasjon
Noreg
Økonomi: Suldal kommune og Innovasjon Noreg
6.3.8 Kunstnarprosjekt
Det kan vera naturleg å vurdera å kopla kunstnarprosjektet
i Suldal med Rasmus Løland. Ein forfattar- og skriveverkstad
for nynorsk skriveglede, samt ei tilrettelegging av ei
utstilling, kan opne denne veka.
Ansvar: Suldal kommune
Økonomi: Suldal kommune
6.3.9 Forteljarstund
Gjennomføra forteljarstunder på skular og i barnehagar
gjennom året. Under opninga på Ryfylkemuseet 21.05 og
på kulturhuset 25. og 26.05.
Målet er at alle skular og barnehagar skal få eit møte med
forteljartradisjonen og Rasmus Løland.
Ansvar: Suldal kommune
Økonomi: Suldal kommune
77 6. Tiltak i markeringa

6.3.10 Landsmøte i NM og LNK
Organisasjonane Noregs Mållag og Landssamanslutninga
av nynorskkommunar (LNK) blir inviterte til å halda sine
landsmøte i Suldal i 2011.
Ansvar: LNK og NM
Økonomi: LNK og NM
6.3.12 Fotografiutstilling
Det ligg føre svært mange fotografi frå Hylsfjorden og
Løland. Det bør vera ei målsetjing hos skulen i bygda i lag
med Statsarkivet og Ryfylkemuséet at det blir laga ei utstilling
som fortel historia frå Lølands si tid og fram til i dag.
Ansvar: Vanvik skule, Ryfylkemuseet og Statsarkivet i Rogaland
Økonomi Ryfylkemuseet og Vanvik skule
6.3.11 Ny ferje
I ferjesambandet Sand-Ropeid utfordrar ein reiarlaget til å
vera med å prega ferjene med arbeid utført av unge kunstnarar,
inspirert av Løland.
Ein ferje får namn med inspirasjon frå diktinga hans, eller
rett og slett namnet Rasmus Løland.
Ansvar: Organisasjonen og ferjeselskapet
Økonomi: Organisasjonen og ferjeselskapet
6. Tiltak i markeringa 78

6.4 TILTAK I ASKER
Hovudmarkeringa i Asker blir lagt til veke 41, dette for å
markera datoen Rasmus Løland døydde, 12. oktober 1907,
berre 46 år gamal.
6.4.1 Opning
Offisiell opning av Lølandmarkering i Asker finn stad under
kulturveka i Asker.
6.4.1.1 Kulturveka i Asker
Kulturveka i Asker blir kvart år arrangert i byrjinga av mai.
Under dette arrangementet bør ein få fram små drypp
kring Løland i musikk og tekst.
Starte prosessar som skal vera ferdige til hovudmarkeringa
i oktober, med sikte på å gje kunstnarmiljøet i Asker ein
sentral plass i markeringa til hausten.
Eige opningsprogram blir utgreidd.
Ansvar: Organisasjonen og kulturvekekomiteen
Økonomi: Organisasjonen og kulturvekekomiteen
6.4.1.2 17. mai
Markering på Kyrkjegarden i Asker.
Ansvar: Asker Mållag og organisasjonen.
Økonomi: Asker Mållag og Asker kommune
6.4.2 Hovudmarkeringa i oktober
Hovudmarkeringa blir i perioden 6. oktober til 14. oktober
2007.
6.4.2.1 Lølandstua
Det meste av tida Rasmus Løland budde på austlandet,
budde han på ulike hyblar Oslo. Sidan kjøpte han Lølandstua
på Hvalstad, like ved Arne og Hulda Garborg sin
heim.
Huset skal setjast opp på ny og bli offisielt opna laurdag
06.10 med eige program som synleggjer Løland og Kunstnardalmiljøet.
Staden skal bli ein god skrivestad, der unge
talent (med stipend frå Asker kommune og Akershus fylkeskommune
og andre potensielle bidragsytarar) kan bu,
skriva og utvikla seg vidare.
Det er og meininga å etablera eit bibliotek i huset.
Ansvar: Asker kommune
Økonomi: Asker kommune i lag med andre bidragsytarar
79 6. Tiltak i markeringa

6.4.2.2 Sitat
Risse inn sitat av dei ulike kunstnarane som hadde halde til
i Kunstnardalen og kommunen elles på vindauge og/eller
benkar i Asker sentrum.
Vurdera om ein og skal få fram slike på skulane og i barnehagane,
spesielt dei som rettar seg mot denne målgruppa.
Dei første blir avduka av ordførar i Asker den 06.10.07.
Ansvar: Asker kommune
Økonomi: Asker kommune
6.4.2.3 Mottaking
I etterkant av at Lølandstua og sitat er formelt avduka, held
ordføraren mottaking der ein har eit føredrag som fokuserer
på natur, leik og fantasi kring Løland sitt liv og virke.
Ansvar: Asker kommune
Økonomi: Asker kommune
6.4.2.4 Skrive- og teikneskule
Arrangera skrive- og formingsskule 6. og 7. oktober for
barn og unge, der Rasmus Løland skal vera inspirasjonskjelde.
Målet er at arbeida skal framførast i hovudmarkeringsveka
i Asker.
Ansvar: Organisasjonen og Kulturskulen i Asker
Økonomi: Organisasjonen (25 000) og Kulturskulen i Asker
6.4.2.5 Ungdomsmønstring
Gjennomføra eit Rasmus Løland-program 6. oktober på
ungdomskafeen i Asker
Ansvar: Organisasjonen, Asker Ungdomslag i lag med Noregs
Ungdomslag
Økonomi: 40 000 kroner frå organisasjonen og Ungdomslaget
6.4.2.6 Vandreutstilling
Nynorsk kultursentrum opnar Løland-utstillinga laurdag
06.10.07.
Ansvar og økonomi er under punkt 6.2.11.1
6.4.2.7 Framsyninga til Det Norske Teateret
Det Norske Teatret spelar oppsetjinga som er komen i
stand etter dramatevlinga med utgangspunkt i Rasmus
Løland sitt arbeid.
6. Tiltak i markeringa 80

Er det råd å få flytta oppsettinga til Asker og kulturhuset,
blir det arbeidd for dette. Alternativt må
ein få på plass opplegg som får barn og unge til
Oslo for å få del i det programmet som blir vist.
Skuleframsyning bør vurderast.
Ansvar: Det Norske Teatret
Økonomi: Det Norske Teatret
6.4.2.8 Historisk vandring i
Kunstnardalen og på Skaugum.
Rasmus Løland var glad i naturen og vandra mykje
rundt i miljøet i Asker etter at han flytta ut dit.
Ein interessert botanikar var han óg, og ei vandring
som og knyter Skaugum til miljøet vil vera
naturleg.
Ansvar: Asker kommune
Økonomi: Asker kommune
6.4.2.9 Kommunestyremøte
Kommunestyret i Asker held møte i klede frå 1907
den 08.10. Folk blir inviterte til å møta i tilsvarande
klede, og dei beste blir premierte.
81 6. Tiltak i markeringa

Ernst Drange held eit føredrag om Løland og hans virke for
kommunestyret og tilhøyrarane.
Ansvar: Asker kommune
Økonomi: Asker kommune
6.4.2.10 Føredrag om biografien om Løland
”Biografien om Løland” ved Ernst Drange på ein av utestadene
i Asker 8. oktober
Ansvar: Det Norske Samlaget
Økonomi: Det Norske Samlaget
6.4.2.11 Fylkestinget
Fylkestinget i Akershus held møte i Asker 9. og 10. oktober.
Ansvar: Fylkeskommunen
Økonomi: Fylkeskommunen
6.4.2.12 Lølandstuestipendet
Som eit bevis på at Lølandstua er på plass att, blir fylkesordføraren
utfordra til å dela ut eit stipend til den første
som tek plass og skriv i stua etter gjenreisinga.
Ansvar: Fylkeskommunen
Økonomi: Fylkeskommunen
6.4.2.13 Festprogram
Ein eigen varieté blir laga og skal setjast opp i Suldal, Ørsta
og Asker som ein del av hovudarrangementet. Dette
blir vist på kulturhuset i Asker onsdag, torsdag, og fredag.
Kommunen stiller hus fritt til disposisjon
Ansvar: Organisasjonen i lag med Dei Nynorske Festspela
Økonomi: Organisasjonen i lag med Dei Nynorske Festspela
6.4.2.14 Elevutstilling
Elevar i grunnskulen lagar ei Lølandsutstilling som blir
presentert i kulturhuset frå og med opning 09.10.2007.
Ansvar: Asker kommune
Økonomi: Asker kommune
6.4.2.15 Songbok
Alle barn fødde i 2007 får songbok utdelt på eit barnearrangement
i Asker museum. Her har ein og ein verkstad
der ungane sjølve får prøva seg. Måling og snekring.
Dei som mottek bok i 2007 blir inviterte tilbake i 2011 til
eit oppfølgingsarrangement.
Sjå og under same punkt Suldal 6.3.2.12
Ansvar: Organisasjonen i samarbeid med Det Norske Samlaget
Økonomi: Organisasjonen i samarbeid med Det Norske Samlaget
6. Tiltak i markeringa 82

6.4.2.16 Konferanse 11. og 12. oktober
Konferansen ”Å bera på livet i ein tråd ” vil vera sentral
under markeringa i Asker. Rasmus Løland var ein tenkjar
og orda ”Å bera på livet i ein tråd” er hans eigne ord på
tankar kring eige liv.
Ansvar: Organisasjonen i samarbeid med fylkeslegen i Rogaland og
Akershus
Økonomi: Organisasjonen bidreg med 50 000 og samarbeider med
fylkeslegane i Rogaland og Akershus
6.4.2.17 Kransing av steinen
100 år etter Rasmus Løland sin død blir det ei elevmarkering
ved steinen til Rasmus Løland, utført av elevane i
Asker skulen.
Ansvar: Asker kommune
Økonomi: Asker kommune
6.4.2.18 Oppsetting
Kulturskulen i Suldal og Asker set opp sine tolkingar av
Rasmus Løland sine bøker 12.10 og 13.10.
Ansvar: Kulturskulane i Asker og Suldal
Økonomi: Kulturskulane i Asker og Suldal
6.4.2.19 Stand-up
Laurdag 13. oktober er det spontan opplesing og teiknetevling
på Kulturhuset i Asker. Musikk- og dramainnslag kan
og vera aktuelle her.
I samarbeid med lokalavisa blir det invitert til å koma for
å presentera tekstar eller arbeid som barn under 12 år har
laga. Premiering.
Ansvar: Organisasjonen, Asker og Bærum Budstikke og Asker
kommune
Økonomi: Organisasjonen, Asker og Bærum Budstikke og Asker
kommune
6.4.2.20 Elevprosjekt
Elevar frå Suldal og Asker samarbeider, utvekslar erfaringar
og tekstar og vitjar kvarandre som ledd i eit Rasmus Lølandprosjekt.
Desse blir presenterte 13.10.
Ansvar: Kommunane
Økonomi: Kommunane
6.4.2.21 Program på lokale skjenkestover
Utvikla Lølandprogram som blir presenterte på lokale samlingsstader
i denne veka og gjennom året. I organisasjonen
83 6. Tiltak i markeringa

og Asker kommune sin regi, men gjerne saman med lag og
foreiningar.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Rasmus Løland i samtida. v/Fredrik Wanderup
professor Harald Bache-Wiig har foredrag
Kor går Asker etter dette fram mot 2011?
Rasmus Løland og nynorsken. v/Sylfest Lomheim
Rasmus Løland - representant for det gode, opplyste, sterke
bygdemiljøet? v/Thomas Hyland Eriksen
Rasmus Løland - ein humorist,? v/ Linda Eide, NRK
Forfattaren Rasmus Løland. v/ Martha Norheim, NRK
Hovedmål, sidemål og selvmål. v/ Kåre Willoch
Løland, banebrytande som barnebokforfattar, eller? v/ Einar
Økland
Ansvar: Organisasjonar i Asker i samarbeid med organisasjonen
Økonomi: Organisasjonar i Asker i samarbeid med organisasjonen
Totalt bidreg ein med 50 000 til slike prosjekt
6.4.2.23 Minnegudsteneste
Minnegudsteneste finn stad 14.10. 2007 med lyriske og
musikalske innslag.
Ansvar: Organisasjonen og Fellesrådet
Økonom:i Organisasjon og fellesrådet.
6.4.2.24 Hovudfag doktorgradstipend
Dette blir delt ut etter ei utlysing i media. Ei eiga Lølandnemnd
blir beden om å koma med framlegg til oppgåver
me ynskjer å løyse. Resultatet av arbeidet skal presenterast
i 2011.
Utdeling skjer under hovudmarkeringa i Asker.
Ansvar: Organisasjonen og Norsk Barnebokinstitutt og Universitet
i Stavanger eller Oslo
Økonomi: 100 000 frå organisasjonen
6.4.2.22 Lyrikk og musikkinnslag
Kvar dag i hovudarrangementet blir det lyrikksamling på
Asker museum.
Ansvar: Asker kommune
Økonomi: Asker kommune
6.4.2.25 Andre prosjekt
I tillegg kjem programpostar som vist under punkt 6.2.
6. Tiltak i markeringa 84

6.4.3 Kunstnardalen
Arbeidet i 2007 skal leggja grunnlaget for å utvikla solide
Lølandmiljø i Asker og Suldal som kan fremja interesse og
status for det å lesa og skriva, i tillegg til interesse for barneog
ungdomslitteratur generelt.
I området der Rasmus Løland budde den siste tida, var det
også mange andre kunstnarar som hadde hus. Få fram dette
for folk som bur i eller er på besøk i Asker.
Målet er å styrkje det miljøet som er etablert som ein del av
Asker museum sin aktivitet. Gjera det lettare tilgjengeleg til
bruk i skulen langt utover regionen sine eigne grenser.
Filmatisering som viser kretsen av kreative og skapande
menneske og den rolla dei spelte i si samtid er ei naturleg
oppgåve å ta fatt på.
Fylkeskommunen vil og få ei sentral rolle i dette arbeidet.
Arbeidet må koordinerast tett med Asker museum.
Ansvar: Organisasjonen og Asker museum
Økonomi: Organisasjonen
6.4.4 Lag og foreiningar
Desse blir utfordra til å finna sin eigen vri på Lølandsmarkeringa
i hovudveka eller annan tid på året der ein gjerne
stimulerer til fantasi og skapargleda.
Ansvar: Lag og organisasjonar
Økonomi: Eigen
Sjå elles punkt 6.2.3.4 Utveksling og 6.2.7.5 Kulturgjestespel
6.4.5 Landsmøte/årsmøte
Noregs Ungdomslag, Det Norske Samlaget og Det Norske
Teatret blir inviterte til å halda sine møter i Asker.
Ansvar: Asker kommune, NU, DNS og DNT
Økonomi: Aktuelle organisasjonar
6.4.6 Lyddusj
Primært i 2007, men i alle fall i 2011, blir det plassert ut
lyddusjar der ein kan høyra kulturutrykk frå Askerkrinsen.
Ansvar: Asker kommune
Økonomi: Asker kommune
85 6. Tiltak i markeringa

6.4.7 Forteljartradisjon
Målet er at alle skular og barnehagar skal få eit møte med
forteljartradisjonen og Rasmus Løland.
Ansvar: Organisasjonen og Asker kommune
Økonomi: Organisasjonen og Asker kommune
6.4.9 Forteljarstund
Gjennom året gjennomføra forteljarstunder på skular og i
barnehagar, elles under opninga i Asker museum laurdag 6.
oktober og på Kulturhuset 13. oktober.
Ansvar: Asker kommune
Økonomi: Asker kommune
6.4.8 Lølandmonument
Utlysa ei tevling som legg grunnlaget for eit varig merke
for Asker, knytt til skaparvilje og fantasi i samband markeringa.
Monumentet skal stå ferdig i 2011 og skal vera inspirert av
Rasmus Løland sitt virke, men og ta høgde for det arbeidet
kunstnarmiljøet totalt representerer.
Ansvar: Organisasjonen og Asker kommune
Økonomi: Organisasjonen (50 000), Asker kommune, ulike offentlege
tilskotordningar og bidrag frå næringslivet.
6. Tiltak i markeringa 86

6.5 NYNORSK KULTURSENTRUM
OG DEI NYNORSKE FESTSPELA
Nynorsk kultursentrum i Ørsta vil stå sentralt i markeringa
av Rasmus Løland både i prosjektperioden og etterpå. Nynorsk
kultursentrum eig og driv Ivar Aasen-tunet på fødestaden
til Ivar Aasen, Dei Nynorske Festspela og nettstaden
www.aasentunet.no.
Ivar Aasen-tunet er eit nasjonalt dokumentasjons- og opplevingssenter
for nynorsk skriftkultur som blei opna i 2000.
Senteret har på desse få åra blitt ein svært viktig premissleverandør
og set dagsorden i mange aktuelle saker.
Dei Nynorske Festspela er ei årleg feiring av den nynorske
skriftkulturen. Med eit breidt tilbod av litteratur, musikk,
biletkunst og debatt over fem dagar, er desse festspela ein
av dei få sjangerovergripande festivalane i Noreg.
Nettstaden www.aasentunet.no er den viktigaste nettstaden
for oppdatert informasjon om nynorsk skriftkultur. Nettstaden
inneheld alt mange tusen dokument, blant anna eit
stort nettbibliotek, og blir lagd om våren 2006 for å dekkja
den auka etterspurnaden etter stoff og tenester.
Ved at Nynorsk kultursentrum er blitt involvert alt i første
fase, vil det bli lettare å oppnå at Løland-markeringa får
verknader for arbeidet til institusjonen også i framtida. Institusjonen
vil særleg leggja vekt på tiltak som kan få fleire
til å forma og skriva og bli glade i det norske språket.
Fødselsdagen blir markert i Suldal, livsavslutninga i Asker.
Dette vil seie at Dei Nynorske Festspela kjem midt i livet.
Det vil prega programutviklinga vidare, som nedanfor er på
eit svært uferdig stadium.
Nynorsk kultursentrum arbeider med ei rekkje idear og
programplanar. Løland vil til dømes visa att i opningshøgtida.
Blant dei mest aktuelle tiltaka kan nemnast:
Festpela i 2007 finn stad 21.06 - 24.06
6.5.1 Festspela
6.5.1.1 Festspeldiktar
Dei Nynorske Festspela har kvart år ein festspeldiktar som
i stor grad pregar programmet. Planen er å ha ein barne- og
ungdomsbokforfattar som festspeldiktar i både 2007 og
2011.
Ansvar: Nynorsk kultursentrum
Økonomi: Nynorsk kultursentrum med tilskot frå organisasjonen
87 6. Tiltak i markeringa

6.5.1.2 Festspelkunstnar
Dei Nynorske Festspela har kvart år også ein festspelkunstnar.
Det eine året kunne denne erstattast med ei mønstring
av originalillustrasjonar frå barne- og ungdomsbøker, medan
festspelkunstnaren det andre året er ein utvald barnebokillustratør.
Ansvar: Nynorsk kultursentrum
Økonomi: Nynorsk kultursentrum med tilskot frå organisasjonen
6.5.1.3 Ivar Aasen-minneforedraget
Dei Nynorske Festspela presenterer kvart år eit slikt foredrag.
Det skal vere eit allment tilgjengeleg foredrag på eit
høgt fagleg nivå. Emnet for foredraget i 2007 bør vere barnelitteraturen,
i 2011 ungdomslitteraturen.
Ansvar: Nynorsk kultursentrum
Økonomi: Nynorsk kultursentrum
6.5.1.4 Barnetime med nashorn
Arrangement i uteamfiet i Aasen-tunet, der det blir lese frå
Lølands bok og ungane får høve til å laga sine eigne nashorn.
Ansvar: Nynorsk kultursentrum
Økonomi: Nynorsk kultursentrum
6.5.1.5 Aasen-stemnet
Dette er det tradisjonsrike avslutningsarrangementet for
Dei Nynorske Festspela, i uteamfiet søndag ettermiddag
24. juni. Her bør det vera høve til å visa den framsyninga
som vinn dramatevlinga til Det Norske Teatret.
Ansvar: Nynorsk kultursentrum
Økonomi: Nynorsk kultursentrum
6.5.1.6 Oppvekstbøker
Eit temaprogram under Dei Nynorske Festspela kan vera
festspeldiktaren og andre forfattarar i samtale om kvar skilja
går mellom ungdomsboka og oppvekstromanen skrivne for
vaksne.
Ansvar: Nynorsk kultursentrum
Økonomi: Nynorsk kultursentrum
6.5.1.7 Gode bøker i hundre år
Utstilling i biblioteket i Aasen-tunet, med to versjonar.
I 2007 viser utstillinga godbitane frå den nynorske barnelitteraturen
som er gitt ut etter at Løland døydde. I 2011
viser utstillinga eit utval av dei som har debutert som bar-
6. Tiltak i markeringa 88

ne- og ungdomsbokforfattarar dei siste femti åra, i praksis
frå og med Ingebrigt Davik fram til dei nyaste i 2011.
Ansvar: Nynorsk kultursentrum
Økonomi: Nynorsk kultursentrum
6.5.1.8 Tunkatten
Nynorsk kultursentrum arbeider med utvikling av eit formidlingstilbod
under samlenemninga Tunkatten. Institusjonen
vil bruke katten som motiv og figur i ei rekkje samanhengar,
frå arrangement i tunet til tilbod på Internett.
Korleis dette kan koplast til Lølands forfattarskap, er ikkje
klart enno, men det finst iallfall mange kattar i den norske
og internasjonale barnelitteraturen. Sommarspel for barn
kan også utviklast som ein del av dette.
Ansvar: Nynorsk kultursentrum
Økonomi: Nynorsk kultursentrum
6.5.1.9 Temautstilling om festspeldiktaren
Nynorsk kultursentrum lagar kvart år ei eiga utstilling om
festspeldiktaren. Denne blir opna i basisutstillinga i Ivar
Aasen-tunet 21.6.2007.
Ansvar: Nynorsk kultursentrum
Økonomi: Nynorsk kultursentrum
6.5.1.10 Forfattarsitat
Rissa inn sitat av nynorske forfattarar på benker, glas eller
vegger på dei vidaregåande skulane i Ørsta og Volda, og
ved Høgskulen i Volda. Ordførarane i dei to kommunane
avdekkjer kvar sine sitat som ei markering av tiltaket.
Ansvar: Organisasjonen i lag med fylkeskommunen Møre og Romsdal
fylke og høgskulen i Volda
Økonom: Møre og Romsdal fylke og Høgskulen i Volda
6.5.1.11 Skrive- og forfattarskule
Arrangera skrive- og forfattarskule for barn og unge med
Rasmus Løland som inspirasjonskjelde. Målet er at dette
skal bli ein fast tradisjon og at arbeida skal presenterast
under stand-uptevlinga på laurdagen.
Ansvar: Organisasjonen og dei nynorske festspela i lag med Møre
folkehøgskule
Økonomi: Organisasjonen og dei nynorsk festspela
6.5.1.12 Ungdomsmønstring
Gjennomføra eit Rasmus Løland-program under festspela.
Søkja å nå barn og unge med eit eige programopplegg over
to dagar
Ansvar: Organisasjonen og Nynorsk kultursentrum
Økonomi: 40 000 frå organisasjonen
89 6. Tiltak i markeringa

6.5.1.13 Barnelitteratur i Frå Aasen til Løland
Elevar i grunnskulen i Ørsta og Volda lagar ei utstilling
som blir presentert under festspela og som viser utviklinga
for nynorsk barnelitteratur
Ansvar: Ørsta og Volda kommunar
Økonomi: Ørsta og Volda kommunar i lag med festspela
6.5.1.16 Elevoppsetjing
Kulturskulen i Suldal og Asker set opp sine tolkingar av
Rasmus Løland sine bøker. Desse blir vist under Dei Nynorske
Festspela.
Ansvar: Kulturskulane i Suldal og Asker
Økonomi: Kulturskulane i Suldal og Asker
6.5.1.14 Songbok
Alle barn som blir fødde i 2007 får songbok på eit barnearrangement
under festspela.
Ansvar: Organisasjonen i samarbeid med Det Norske Samlaget
Økonomi: Organisasjonen i samarbeid med Det Norske Samlaget
6.5.1.15 Festprogram
Ein eigen varieté blir laga og skal setjast opp i Suldal, Ørsta
og Asker som ein del av hovudarrangementet. Dette blir
vist under Dei Nynorske Festspela, truleg torsdag og fredag.
Ansvar: Organisasjonen og Nynorsk kultursentrum
Økonomi: Organisasjonen og Nynorsk kultursentrum
6.5.1.17 Den store jonsokfesten
Laurdag 23. juni er det spontan opplesing og teiknetevling
under Den Store Jonsokfesten på Dei Nynorske Festspela.
Musikk- og dramainnslag kan og verae aktuelle her. I samarbeid
med lokalavisa blir det invitert til å koma og presentera
tekstar eller arbeid av barn under 12 år. Premiering.
Ansvar: Organisasjonen, Nynorsk kultursentrum, Sunnmørsposten
og Firda
Økonomi: Organisasjonen, Nynorsk kultursentrum, Sunnmørsposten
og Firda
6. Tiltak i markeringa 90

6.5.1.18 Program på skjenkestover
Utvikla Lølandprogram som blir presentert på lokale samlingsstader
i denne veka og gjennom året. I organisasjonen
og Suldal kommune sin regi, men gjerne saman med lag og
foreiningar.
•
•
•
•
Løland hadde ein kjæraste! v/ biografiskrivar Ernst Drange
Rasmus Løland ein humorist, Duell mellom humoristane
Linda Eide og Are Kalvø.
Sidemålet – to sider av same sak? v/ Kåre Willoch
Løland – banebrytande som barnebokforfattar eller? v/Einar
Økland
Ansvar: Organisasjonen og Nynorsk kultursentrum
Økonomi: Organisasjonen og Nynorsk kultursentrum
6.5.1.19 Forteljarstund
Gjennomføra forteljarstunder på skular og i barnehagar
gjennom året. Dette blir også eit programinnslag under Dei
Nynorske Festspela. Målet er at flest mogleg skular og barnehagar
skal få eit møte med forteljartradisjonen i samband
med markering i perioden 2007 – 2011. Under festspela
blir det fleire markeringar i tunet.
Ansvar: Nynorsk kultursentrum
Økonomi Ørsta og Volda kommunar
6.5.1.20 Foredrag
”Liten mann kan kasta stor skugge”. Føredrag ved biografiskrivar
Ernst Drange.
Ansvar: Nynorsk kultursentrum
Økonomi: Det Norske Samlaget, Nynorsk kultursentrum
6.5.1.21 Stiltevling
Skular over heile landet blir våren 2007 utfordra til å la
elevane i 8. og 9. klasse skriva tekstar innafor nærmare
fastsette rammer ut frå mottoet ”Undrande og skapande”.
Vinnarane blir kåra under Dei Nynorske Festspela i juni.
Ansvar: Organisasjonen
Økonomi: Organisasjonen
6.5.1.22 Vandreutstilling
Opning av vandreutstilling i Galleriet i Aasen-tunet
21.6.2007.
Ansvar og økonomi er under punkt 6.2.11.2.
91 6. Tiltak i markeringa

6.5.2 Seminar
Med basis i det Rasmus Løland skreiv, arrangera eit seminar
om åtferdsproblem før og no, innretta mot problemløysing,
ikkje avgrensa til diagnose og analyse.
Ansvar: Organisasjon og Nynorsk kultursentrum
Økonomi: Organisasjonen og Nynorsk kultursentrum og andre
6.5.3 Nordiske fantasiar
Korleis kan den nordiske barnelitteraturen koplast saman
med den norske generelt og med Løland spesielt under Dei
Nynorske Festspela? Dette blir eit sentralt spørsmål i den
vidare utviklinga av festspelprogrammet 2007.
Ansvar: Nynorsk kultursentrum
Økonomi: Nynorsk kultursentrum og andre
6. Tiltak i markeringa 92

7
ETTERBRUK

Det er ei målsetjing at minst tjue av dei tiltaka som blir settei
gong under markeringa kan førast vidare etter 2011.
Innan sommaren 2012 skal ein rapport med rekneskap og
evaluering av dei prosjekta som er gjennomførde vera klar.
Her vil det liggja føre ein grundig gjennomgang av det
arbeidet som er utført i regi av stiftinga sjølv og arbeid som
er utført av andre som ein del av markeringa.
Prosjektfasen er lang og to sentrale prosjekt skal danna
grunnlaget for etterbruken og vidareføringa av dei steinane
som er lagt ned gjennom markeringa.
To peikar seg spesielt ut:
1. Utvikling av eit senter for nynorsk barnekultur og litteratur
som ein sjølvstendig organisasjon eller som ein del av Ryfylkemuseet
sitt arbeidsområde. Sjå 6.3.3.
2. Utnytta og utvikla det kunstnarmiljøet som er knytt til den
intellektuelle kretsen av menneske som budde i miljøet kring
Lølandstova ved Asker museum. Eit arbeid som naturleg blir
knytt opp til Asker museum sitt arbeidsområde. Sjå 6.4.3.
Desse miljøa skal føra vidare dei mange idear og prosjekt
som er sett i sving under markeringa. Målet er å skapa
interesse for å utvikla norsk barne- og ungdomskultur og
litteratur med utgangspunkt i lokal identitet og kulturforståing
og dei idear Rasmus Løland representerte. På denne
måten kan ein auka kunnskapen om denne kulturen og
dermed statusen til det å arbeida med spørsmål som rettar
seg mot denne målgruppa.
I planleggingsfasen blir det viktig at ein tek omsyn til dei
prosjekta som skal førast vidare etter at markeringa er slutt.
Markeringa blir organisert slik at det ligg vel til rette for å
få dette til. Mellomfasen i markeringa har rom til å leggja
planar for vidareføring av dei mange prosjekta som skal
gjennomførast og som kan førast vidare.
Lista under viser at det er viktig å få til eit apparat/ein organisasjon
som kan stå for den vidareføringa som trengst.
Det vil vera naturleg med ei deling mellom Askermiljøet og
Suldalsmiljøet, men hovudideen i prosjektet er at det skal
bli eit varig samarbeid mellom desse to miljøa.
7. Etterbruk 96

7.1 PROSJEKT SOM ER TENKT FØRDE VIDARE
I tillegg til dei prosjekta som er nemnde over, er det naturleg
å trekkje fram viktige prosjekt som bør førast vidare.
Lista er ikkje fastspikra.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Idehefte til bruk i skulen og i lag og foreiningar
Pedagogiske lærarrettleiingar og kurs for lærarar i skule og
barnehage
Læreverk
Formidlingsopplegg for skular og barnehagar m/aktivitetar i
Suldal og Asker.
Skrive- og formingskurs
Nydramatisering til bruk i kulturskule og amatørteaterlag
Fornyinga av eksisterande bøker av Rasmus Løland og å få
desse utgitt som lydbøker
Folkemusikkinspirert oppsetting på Løland.
Årleg massemønstring for barn der norsk kultur står i sentrum
Lølandstipend til personar som skriv for barn og unge
Nettportal som viser vegen til god kulturformidling i barnehage,
skule og organisasjonslivet
Lølandstua som skal gje rom for inspirasjon og lyst til å skapa
Gjera anlegga i Kunstnardalen og på Løland betre tilgjengelege
for publikum
•
•
•
Større kunnskap om Løland sine idear og virke
Større fokus på journalistikk for barn og unge
Ny kunnskap frå master-/doktorgradsarbeid etter Løland sitt
arbeid
Nye arrangement innan musikk og dramatikk er utvikla og
kan gjerast tilgjenglege for fleire
Forteljartradisjonen må leva vidare i skulen, barnehagen, lag
og foreiningar. Eigne opplegg er laga.
Utstillingane som blir laga må stå til disposisjon
•
•
•
97 7. Etterbruk

8
VEDLEGG

RASMUS LØLAND – TIDSTAVLE
•
•
•
•
1861 – 24. mai: Rasmus Løland vert fødd i Oppistovå på
garden Løland i Hylsfjorden, Sand sokn og prestegjeld.
1876 – 1. oktober: Konfirmert i Sandskyrkjå.
1877-78, vinteren: Amtskulen på Sand.
1878, sommaren – ifylgje dagbøkene er det denne sommaren
han byrjar nemna på sjukdom, som han lei mykje av sidan,
og særleg tungt frametter 1880-talet.
1879, 21. mai: Første stykke på trykk i ”Fedraheimen”:
”Frå Hylsstrondi (Ryfylke)”, samla under ”Ymse Segner”
og underteikna ein R. Sidan fleire mindre stykke på trykk i
”Fedraheimen” frametter.
1881 – melder seg inn i Det Norske Samlaget
1886: Ved brukarskifte i Oppistovå, då broren Lars tek over
etter foreldra, vert det bestemt at Rasmus skal fylgja garden
(på folga). Det heiter at når foreldra er døde ”skal deres Søn
Rasmus Larsen have frit Ophold, fri Forpleining og anstændig
Beklædning, saalænge han er sygelig og ugift og selv
ønsker det”.
1887 – sender sine første skrivearbeid til ”Det Norske Samlaget”
via stortingsmann Ola Berge frå Sand.
1888: Faren, Lars Larssen Løland, døyr.
1888: Forteljinga ”Hans og Margrethe” blir trykt i ”Lauvduskar”
(Samlaget)
•
•
•
•
•
•
•
•
1890: Mora, Barbro Torkelsdtr. f. Søndenå (Sønnå), døyr.
Kring 1890 – Rasmus bessnar frå sjukdommen han lei mykje
under på 1880-talet.
1890 og 1891: Eit par periodar som huslærar hos systera
Bertha Rabbe i Sauda (Saudasjøen).
1891: Debuterer med boka ”Folkeliv” (hos Mons Litlerè i
Bergen)
1892 og 1893, sommaren: Turar til Bergen
1895-hausten: Reiser til Kristiania første gang
1896/97: Slår seg ned i Kristiania, m.a. medarbeidar i ”Den
17de Mai”
1899-1900: Statsstipend, på reise i Europa frå 9. november
1899 til 3. august 1900.
1902: Redaktør for ”Norsk Barneblad” – fram til han døydde
1903: Kjøper hus og eit stykke jord på Labråten i Asker, tett
ved Arne Garborg.
1903-06: I styret for Det Norske Samlaget.
1907, 12. oktober: Døyr av tæring på Labråten og gravlagt
på Asker kyrkjegard.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
8. Vedlegg 100

BIBLIOGRAFI
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1891: Folkeliv
1892: Skuld
1892: Paa sjølvstyr
1892: Ungar
1893: Skattegravaren
1894: Kor vart det av joli?
1895: Blodstyng og andre sogor
1895: Gamle ungkarar
1895: I klemma
1895: Aandelege klenodier (skodespel)
1896: Emne
1896: Nervesliten
1896: Stevleik
1897: Dauingehende
1897: Hugtekne
1897: Smaagutar
1897: Trollspell
1898: Jordvend
1899: Mannen som skulle stelle heime
1900: Det store nashorne
1901: Ute og heime
•
•
•
•
•
1902: Aasmund Aarak
1904: Umskifte
1905: Norsk Eventyrbok
1906: Kvitebjørnen
1907: Eventyr og dyresogor fraa alle land
•
•
•
POST MORTEM
1908: Arne Garborg gjev ut eit etterlate verk av Løland, Paa
skuggesida.
1910: Hundrad aar kjem ut på Samlaget.
1911: Minnesteinen på Sand blir sett opp av Ungdomslaget
i Sand og Rogaland
1925: Rasmus Løland får minnestein på Asker Kyrkjegard
(og på Sand).
1938: Ove Bakken gir ut biografien: Rasmus Løland.
1961: Olav Midttun gir ut biografien: Rasmus Løland
1988: Martin Nag gir ut Sjølvbiografi, eit etterlate verk av
Løland
2007: Ernst Drange: Biografi
•
•
•
•
•
101 8. Vedlegg

Minnetale av Arne Garborg
Frå Rasmus Løland: Paa skuggesida. Forteljingar.
Det Norske Samlaget, Oslo 1908
8. Vedlegg 102

Han vart ikkje gamall; men mykje godt arbeid fekk han
gjort.
I Sand i Ryfylke er han fødd, den 24de mai 1861.[1] Foreldri,
Lars Larsson og Barbro Torkellsdotter, var gardfolk
og velstandsfolk. Innanfor Sandslande (»strandstedet Sand«
stikk det seg tvo lange fjordar inn millom høge fjell: Hylsfjorden
mest beint i aust, Saudafjorden i nordaust; millom
deim er det eit stort skag med mange gardar; tvert yvi skaget
er der eit heller laagt eid (der »Prestavegen« gjekk i den
tidi daa desse bygdine høyrde under Suldalspresten); mest
uppaa Rìse, midveges millom fjordane, ligg Løland. Det er
ein gard med vide aakrar, til i Sandssokni aa vera, og gode
fjellbeite; ein stor skog er der og, velstelt gjenom mannsaldrar.
God gamall bondekultur raadde paa Løland. Garden var
bygd etter den gamle maaten, med ikkje store, men dess
fleire hus (noko slikt som 15 i alt ved desse tidir); umfram
heimehuse var 4 av desse »buir« d. e. hus til aa bu i; kvar
bu hadde ein romleg kjøk og ei stor stogu med »lem« yvi
alt (»lemstove«); eit par av deim vart nytta til gjesterom.
»Gamlebui«, den eldste, stod midt i tune, ho var bygd av
store runde timberstokkar utan bordklædning; dei solsteikte
veggine var hardna og fastna so det beit ikkje øks
paa deím; det maa ha vori ei av dei eldste lemstogur paa
vestlande.
Rasmus Løland voks upp heime millom systkin og kjenningar,
og heldt seg der til han var um lag 30 aar gamall.
Ut kom han ikkje ofte: han var ikring 20 aar, daa han fyrste
gongen kom so langt som til Stavanger.[2] Etter skikken i
bygdi kom han tidleg med paa gardsarbeid og skogsarbeid.
Og daa helsa veikna, so han ikkje lenger orka dei tunge tak,
hadde han jamt eitkvart smaatt aa bala med, so han dreiv
tidi; han svarva koppar og laga tinur eller batt sopelimar;
desse selde han heile baatfarmar av paa Sand.
Eit rolegt og finslegt lag hadde han, som godt folk skal
hava; og stilt fór han, so han vart lite aatgaadd av ukjende.
Men vìt og tanke var der i han; det kunde folk koma til aa
merke som minst vardest. Paa Eimbaatsbryggja i Sandsokni
stod ein dag ein av stortingsmennane fraa Stavanger; det
var rikaste mannen i by’n, og i det heile ein kar som ikkje
turvte sjaa anten til høgre eller vinstre. Han rødde med
Saudabuane og fortalde deim korleis alt hekk ihop. Daa
kom han Rasmus Løland burtaat; han gjekk i tresko og
var elles klædd som ein vanleg bygdakar ein sundagsefta.
Han høyrde paa den store mannen; gav ’n sistpaa eit lite
svar. Grosseraren stod paa sitt, ikkje lite forundra yvi denne
treskokaren, som og vilde hava ei meining. Men Rasmus
Løland hadde endaa eitt og anna usagt; det vart eit heilt
ordskifte. Og folk lo; dei totte han Rasmus hadde likso
mykje rett som stortingsmannen. Denne snudde seg sistpaa
og gjekk; »eg høyrer du skynar dette betre enn eg,« sa han.
103 8. Vedlegg

Løland hadde det soleis; han stakk seg aldri fram; men
galdt det um kva som rett og sant var, so sagde han si meining
beint ut til kven som helst.
Paa amtsskulen var han i 1878. Litin og skral saag han
ut; ingin tenkte dette kunde vera noko. Men læraren fekk
stundom sine tankar. Det var ein gong ein stil av Løland
han lagde merke til; denne stilen viste han til ein bymann
som var komin der ut, ein som han hadde tru til. Bymannen
las stilen, og las han upp att: og han svor paa, at hadde
den stilen vori lagd fram til studenter-eksamen, – det
hadde vorti klaar l.
Enno vaaga ikkje Løland seg til med norsk. Men dei hermingane
han bruka – og han bruka mange slike, som vanlegt
med ungt folk som les mykje – var helst paa landsmaal;
det var som eit merke paa kvar hugen hans stemnde.
Han fekk ei vanhelse-rid, daa han var heimkomin av amtsskulen;
det heittest at han var nerveslìtin og bringeveik.
Sanningi hev vel vori at han var helsebròtin, og at han no
hadde fengi greide paa det. Lunga var veik; og det som
var verst: han hadde eit hjartemein, som naar som helst
kunde verte spelegt. Korleis dette hev vori til aa vinne seg
igjenom, det skynar ein, naar ein les sogur som »Aasmund
Aarak« eller »Diktaremne«.
Augo var og skrale eit bìl. Han tolde ikkje solskin, og minst
glim av sol paa snø; kunde ikkje lenger vera med ute. Til
innearbeid dugde han ikkje heller stort, som helsa no var.
Meir og meir vart det daa pennen, han dreiv tidi med.
Stundom dikta han: laga visestubbar og stev; mange av
desse gjekk sidan i bygdom som andre folkedikt. Ein gong
sende han ei heil »budda« med skrivne ting – paa norskdansk
og norsk – til læraren sin paa amtsskulen. Denne
svara, at det paa dansk var godt, men det paa norsk best;
sidan heldt Løland seg for det meste til landsmaale. Og
dette skreiv han betre og betre, di meir han fekk mod til aa
halde seg til sitt rygske heimemaal.
Han tok til aa skrive i bladi; og sine fyrste sogur fekk han
prenta i »Lauvduskar« VI (»Hans og Margrete«) og i »Fedraheimen«
(»Litle Eirik og grisen«).
I 1891 kjende han seg sterkare att; nytt livsmod vakna.
Han tok seg mannskap fyri og for til Bergen og tala med
Mons Litleré. Og den fyrste boki hans kom: »Folkeliv«
(1891 [3].
Eit par aar etter drog han til Oslo; gjekk landvegen fraa
Suldal og dit. Her fekk han Bertrand Jensen til bokreidar i
den fyrste tidi[4]; sidan var han »husvill« eit bil; dei siste
bøkane hans kom hjaa Olaf Norli og Cammermeyer.[5] Han
skreiv stutt, og gjorde lite braak; men han hadde mykje aa
segja og fortelja.
8. Vedlegg 104

– Han livde nokre faae aar i – og ikring – Oslo, og var eit
par aar, med rikshjelp, i utlande (Sud-Tyskland), men vart
so i 1902 bonde att: fekk seg hus og hage i »Maalbakken«
(Labraaten) i Asker. Her vart han min granne. Og ein greid
og fredeleg granne var han. Men i arbeidsvegen gjorde han
skam paa meg, reint ut sagt, og det trass i baade ikt og
anna vondt som han drogst med. Baade fekk han mykje
meir skriftlegt arbeid fraa handi enn eg, og det fint arbeid;
dertil dreiv han jordi si so godt, at eg, stakkaren, kom reint
i atterhand.
Siste sumaren (1907) vart han likevel for veik; han laut
hjelpe seg med leigefolk for det meste. Dette lika han ikkje;
men det som laut so vera, det fekk so vera.
Han kunde turvt ein lenger arbeidsdag. Men for sin eigin
part var han roleg. Han var naadd so langt som komande
var – hadde, som Ivar Aasen, naatt høgdi av si tid utan
nokon eksamen, og naatt høgre enn fleirtale av deim som
hev alle eksamenar – ; og han døydde rolegt i den tanken
um ævelegt liv, som han gjenom ærleg ettertanke hadde
vunni seg fram til.
*
Daa Løland tok til aa skrive, var det visst minder diktarnamne
han tenkte paa.
Det var ting han vilde faa sagt, sanningar som maatte fram.
Men lange bladstykke og kloke bøkar las ikkje folk; vilde
ein faa deim til aa høyre paa seg, laut ein fortelja sogur.
Og no fall det seg so godt, at det var mangt ein gjenom
sogur best kunde faa fram. Berre fortelja sjølve nakne sanningi,
og so kannhende segja nokre ord som slog sanningi
dess meir fast, det var tidt den beste maaten aa preike paa.
Merke etter denne tenkjemaaten tykkjest eg enno sjaa her
og der i hans fyrste sogur. Og eg minnest, at det var ein
rett lang moralsk hale paa sjølve »Skattegravaren«, daa eg
fyrste gongen saag han. Eg skreiv til Løland og sagde at han
burde skjera av den halen; han svare beint ut, at halen var
hovudsaki.
Men lenge varde det ikkje fyrr diktaren fekk sin rett, – til
bate for sanningsforkynnaren med, i røyndi.
– Det tanken hans arbeidde med var spursmaale um vilkaari
for eit norskt folkeliv som skulde kunna vera grunnlag
for eit norskt kulturliv. Og tankane hans forma seg i bilæte
med heilt ut naturalistisk sanning.
Bygdelive kjende han, og det so heilt, at det aldri fekk dikte
seg um for han som det diktar seg um for so mange av oss
andre (smf. »Ei sumarferd og ei attersyn«). Den draumhildring
som fraastand og fraavære gjev kunde ikkje faa magt
med han; han livde heime til han var fullvaksin kar, og saag
alltid med eigne augo; i ungdomen kom han berre so vidt
ut, at han sidan fekk dess klaarare syn for det som heime
kunde vante (som Aasmund Aarak). Og gjenom lesnad
105 8. Vedlegg

fekk han dette syne kvesst. Daa han sidan kom lenger ut i
verdi, skyna han vel at han i sumt hadde dømt for strengt;
visst er det, at han aldri misste trui paa det gode grunnlage
i folke sitt. Han hev daa vorti ein av dei skildrarane som ein
minst kann koma framum, naar ein vil faa eit sant bilæte av
norskt folkeliv.
I ei av sine siste forteljingar, »Umskifte«, hev han spursmaale
serskilt uppe. Det finst i bygdom ein arv av god, gamall
sed, av vyrdslegt og greidt og fint i tale og aatferd, av alt
dette som ein kannhende »gaar lite naar det er der, men
saknar so svært, naar det vantar«; men det finst og mykje
innestengt; serskilt vert nemnt »all den sure Gudsdyrking«,
kranglesykja, bygdeslarve, »den kovne lufti i dei tronge stovune«,
reinleiks-tilstandi, mothugen mot aa lære gagnlegt
nytt, »um det so berre er aa stelle vitugare med hævdi paa
aakeren«. Skal ein kalle slikt »kultur« – Kultur maa »heller
vera aa koma seg upp or den kovne lufti, sprengje gamle
lekkjur og band og lìvaa med i tankane og framgangen i si
tid«. Difor kann ein halde like fast paa det som der er av
kultur i bygdelive; men ein skal »dyrke og vyrdsle det, og
freiste aa gjera noko betre aa finare av det enn det var«.
Løland viser fram mange av dei trollmagtir som tyngjer
live og gjer det armt og surt. Og alltid held han seg til vanlege
kvardags høve. Til døme kann me taka ei av dei fyrste
sogune hans: »Skuld«. Den vonde magti der er ingin djevel;
ikkje so mykje som ein sakførar; det er han Ola Vikeland.
Bygdemann og bonde. Og han er ikkje urimeleg. Ein lyt
heller segja han fer lempeleg i det lengste. Daa sogo tek til,
er det alt komi langt ned-yvi med mannen i Røysune. Men
han bryt seg so smaa som han kann, og slepp daa sistpaa so
vidt ifraa det. Han ser nok gamall ut, daa Vikeland’en er
gjengin; og det er eit stort spursmaal koss det kann gange
næste gong; men dei lyt »takke Vaarherre og Ola Vikeland
og vera glade til« at det klara seg so vidt i dag. Lesaren vrid
seg; men her er ingin ting aa segja.
Den gamle fagre draumen um ei «høgare styring« ser ein
ikkje meir til hjaa Løland enn i live. Det som ligg under i
alt og sistpaa kjem fram gjenom alt, det er ei livslov som
gjeng sin støde gang, anten so ein vil graate eller laate.
»Skattegravaren« synest vera ei heller skjemtefull sogu um
livsens leik. Men det er ingin leik, naar ein skal sjaa etter.
Kvart stìg kostar, anten det ber att eller fram; for inkje er
inkje aa faa; all misferd krev si bot, og det heller strid bot;
det einaste som ber fram-yvi er: framstræv som ikkje gjev
seg. »Skattegravaren« er eit stykke liv framstelt so, at livslovi
stig fram gjenom hendingane so ein liksom ser ho.
Lars er son av Aslak murar og ei utanbygdes tenesttaus og
halvfente. Lenge er det fantenaturen som raar hjaa Lars.
Men sistpaa vinn arbeidarnaturen seg fram: gilde draumar
lokkar og vinn paa latskapen. Guten narrar seg sjølv stìg
8. Vedlegg 106

for stìg fram-yvi, til dess han hev lært det han minst av alt
tenkte paa: lært aa arbeide; korleis han so ved eit »tilfelle«
kjem i skikkelegt arbeid, og korleis dette arbeide hjelper
han lenger og lenger fram, gjer han til folk, til Lars Aslakson,
til ein kar som jamvel kann drøyme um Ragna Brekkaa,
dotter til fatig-tilsynsmannen sjølv,» det er fortalt so,
at sistpaa veit du kje av anna enn at du hev kjent desse folki
all din lìvedag. Men enden paa visa er, at Lars Aslakson og
kjærasten hans – ikkje Ragna! – fèr til Amerika. – Forsoning«
– » D’er den forsoning live byd paa i Norig no for
tidi.
Ein stad fortel Løland soga um den norske utvandraren i
Amerika (»Ein draum« i »Folkeliv«). Gamle Ivar Hustveit
ligg i hytta si burt i Jowa og døyr; i sine siste draumar er
han heime. I grunnen hev han alltid vori der. Sitt sanne liv
hev han lìvt der, med alt slit i Amerika. Men ved gravi hans
talar sidan ein annan utvandrar. Og han drøymer ikkje.
Me drøymer gjerne, segjer denne mannen; men drøyme
er faafengt. Me hev den trøysti, sluttar han, »at me hev
arbeidt for borni vaare og deim som kjem etter oss; dei vil
faa det betre...enn dei nokon gong kunde ha fengi det i
fjellbygdine i Norig!« –
– Med alt dette er tidine betre her heime enn dei fyrr var.
Løland fortel ei sogu fraa den gode gamle tidi, daa folk
trudde paa alt, jamvel paa trollkjeringar. Og rolegt og lempelegt
som han fortèl, fær han oss til aa skyna og sjaa, at det
er berre vel at dei gode gamle dagane er farne.
»Ho spurde Vaarherre«, heiter soga um Anne fraa Helle; og
grunn til aa spyrja Vaarherre um eitt og anna – det hadde
Anne fraa Helle so visst.
Me fylgjer henne gjenom eit langt liv. Ho er ærleg gjente;
greid kone er ho med, endaa ho ikkje fekk den ho vilde
havt; og god mor er ho for sønine sine. Men deim misser
ho i krigen; dei hev ikkje raad til aa kaupe seg frie, maa-tru.
Og mannen hennar vert hengd, for noko av det beste han
gjorde i si lìvetid. Sidan held ho seg uppe med sitt arbeid.
Og daa ho ikkje ser aa arbeide lenger, greider ho seg som
andre kloke konur i den tid: med den vesle lækjekunna ho
hev lagt seg til.
Men i ungdomen var ho fager. Og det drog etter seg, at ho
vart valdteki, fyrst av ein kongens kaptein, sidan av den
Guds mann presten. Og daa ho sidan vitnar sanning mot
son til denne Guds mann – sonen er og prest, og hev attaat
stoli kyrkjesylv –, so fær denne sylvtjuven henne dømd for
»trolldom« og brend; og alt folke gled seg og kvad salmar til
Guds ære. –
Naar ein hev lesi sogo »Ufredstider« (i »Jordvend«), so lengtar
ein ikkje att-ende til 1814 dessmeir. Det er ein sundag
um ettervinteren; folke kjem uppskræmt fraa kyrkja: Lande
skal hava krig att. Ny krig. Noko som presten hev tala um
107 8. Vedlegg

»fridom« tenkjer ingin paa; det skynar alle er berre for storkarane.
Og koma i klørne paa svensken vert altfor fælt; so
fær dei bløde daa, hèr-gutane.
Og sønir lyt burt fraa foreldre, og unge mennar fraa hus
og heim. Minst kann fatigfolk sleppe. Kannhende hev dei
foreldre, eller born som dei med sitt daglege arbeid skal
forsyrgje; men kven bryr seg um det; »fædrelande«, som
aldri hev unt deim noko, krev live deira.
Det gjekk tòllegt den gongen; ufreden vart ikkje lang. Og
det hende, at ein husmann som kom krypling heim att,
fekk so vidt hjelp at han slapp fatigkassa.
At lande var komi under svenskekongen fekk ein finne seg
i, naar det inga onnor raad var.
Den svenskekrigen, me daa so nokorleis slapp, fekk me
elles att sidan paa ein annan maate; seigast vart han i tidine
millom 1860 og 1905. Og um han kosta meir blekk enn
blod, so vart han oss endaa dyr nok. Fraa denne striden
hev Løland sett upp tvo bilæte: »Thingmansemne« og »Ein
framstigsmann« (»Emne«; »Ute og heime«) .
Sogo um thingmansemne kjenner alle som fylgde med i
1880-aari og utetter; det er »historisk dikting« i strengaste
meining. Korleis skulemeistaren Endre Storevik, i thingmansdraumar,
men og i ærleg uppgløding, gjer nytte i
val-striden, og til takk for det vert svikin for jamvel den
minste løni han hadde gjort seg von um, ja avklædd jamvel
si politiske ære, – det fortel Løland, so ein kjenner det att
drag for drag. Sistpaa skynar Endre Storvik sjølv, at han hev
vori eit barn. Førarane i den eine flokken er som førarane i
den andre. »Bygdebaten«, »Landsbaten«, »Framgangen« og
alt sovori, det er talemaatar som dei lokkar smaafolke med.
Og vinningi tek førarane sjølve.
Folke – Nord-i fiskebygdom fylgjer det prest og lækpreikar
og kallar det tru; i storbygdom fylgjer det førarane og talar
um »samfundsorden« eller »framgang«. Mykje vatn fær
enno renne til havs, fyrr folke fær »vilje« og aalmenbaten
vert i sanning fyrimaal for riksstræve.
»Framstigsmannen«, han Sondre, er ein bonde av dei
mange som i 80-aari og daa utetter misste arbeidshugen
og vart bladlesarar, folkemøtesøkjarar, ofte tingdrøymarar.
Siste renningen av ei velstandsætt og sjølv velstandsmann
tek Sondre det rolegt med arbeide; har røder um det som
»skulde vera gjort«; sìt elles og heng yvi bladi, eller talar
politik og gjeng paa møte. Og dømer so sidan, med visdom
fraa bladi, um alle ting, fyrst og fremst um bygdestyring
og landsstyring. Men um jordbruk med. Me lyt faa det til
aa gaa paa amerikansk no, med gognverk og ravkraft og
alt slikt; det duger ikkje med smaaputl lenger, meiner han.
Men vøle vegen til øvreaakeren, som kona bed ’n um, eller
faa burt steinrøysi midt burt-paa vollen...
8. Vedlegg 108

Kona hans – eit greidt kvinfolk, av husmanns- d. v. s. ung
ætt som der er arbeidskraft i – harmar seg yvi mannen sin
lengi, men lyt sistpaa læ. Aa, for mannfolk! Bøte bygd og
land er lett som aa tyggje graut. Men er det ein vegastubb
so lang som halvtridje marahale...Ho trøyster seg med veslegut.
»Du skal verte stor og sterk,« segjer ho, »og gjera det,
som dei no berre røder um!«
– Vilkaari for aandslive paa landsbygdi gjev ikkje mindre aa
tenkje paa; Løland er inne paa spursmaale ofte. At kyrkja
og lækprestane raader aaleine, det gjev ikkje mykje korkje
ljos eller luft; og skulen hev sitt aa stride med. Men den
gamle kulturen vaar døyr burt.
I »Emne« gjev Løland tvo bilæte fraa denne nationale nedgangstid.
Her gjeng eit spelemannsemne og frys burt i den
»gudelege« nattefrosten som herjar bygdi; der visnar eit
diktaremne, innestengd som han gjeng, utan rettleiding og
studnad. Myrke er desse bilæti. Ein hugsar Wergelands ord
um Byron- og Plato-sjælir som »i folkets sværm forgaar«;
freistar kannhende aa trøyste seg med, at sjølve svarte-dauden
fekk ikkje gjort ende paa dette folke. –
– Emne for diktingi er live; kva live er veit me ikkje; men
eit fyrimaal hev det: aa halde seg uppe; og det er det, det
samlar seg um. Det sterkaste i live, grunnmagti i live, er
daa det me kallar elskhug; alt anna vert hjelperaadir eller
hindringar for den. So vert daa og elskhugen grunnemne
for all dikting.
Mangeleis skiftande er dette emne uppe hjaa Løland. Me
hev aalvorsame elskhugssogur (som i »Ungdomsminne«,
»Eit gamalt minne«, »Asmund Aarak«); i »Umskifte« hev
han vel her naatt høgst. Heiltupp uhugleg er sogo um redaktør
Bryn, der elskhugen, lengi utestengd, sistpaa vert
livsfaarleg i staden for livskapande. Men ofte fortel Løland,
meir eller mindre skjemtefullt, um den ærlege landsens
elskhug som enno ikkje hev vorti romantik (»Hans og Margrete«,
»Gamal ungkar«, »Skattegravaren« o. fl.); det skjemtefulle
fær stundom magti (»Nervesliten«, »Naar vanlukke
er ute«, »Huskatten«); kjærleiks vilkaar i denne vanskelege
tid, daa magtine »mat« og »aand« er vidt skilde og endaa
villt blanda, vert ofte løglege nok.
Løland hev set, vel og kjent, elskhugen fraa ymse sidur. So
stilt og fagert som emne er lagt fram t. d. i »Umskifte«, vert
tonen andre stadir spottande; helst gjeld det daa elskhug
som vil vera romantisk, men ikkje kann. Yvi det uromantiske
ægteskap hjaa folke – bygt paa det som er grunnen
i alt elskhugsliv: reir-tanken, heim-tanken, ætte-tanken,
– smiler han stundom, men spottar ikkje. Der ser han livsens
aalvor og livsens vokstr.
»Fri kjærleik« er for honom den elsken som hev rìvi seg
heilt laus fraa naturgrunnen. Live kann laga seg so, at jam-
109 8. Vedlegg

vel denne elskhugen fær som ein rett (smf. »Umskifte« s.
104); men livsstridig, umoralsk, laatteleg, syrgjeleg er han.
Den unatur, tidsvilkaari i det heile fær lagt inn i dette som
skulde vera naturen i si høgd, livsens bløming og sæle, men
som altfor ofte vert styggedom og sjukdom, – det er ein
livsfaare, som samfundi vaare meir og meir tek til aa skyna
og sjaa. –
– Vanskar ser Løland; men sytar er han ikkje.
Med alt som treng ettertanke: live er ikkje svart. Borni leikar
og spring; ungdomen lær og staakar og elskar og hyggjer
seg til framtidi; dei som eldre er ruslar velnøgde med
sitt arbeid; sorgi og møda tek ein naar ho kjem; og radt
vonlaus er ho aldri; ei trøyst vil det vera kóss det snur. Men
dei gamle trøyster seg til kvila.
Det er ikkje sant at dei er rædde aa døy. Den gamle i »Or
vegen« strævar nok med bøkane. Men han er ikkje uroleg;
Vaarherre lagar det nok. Han hugsar ikkje større paa hi
verdi. Det han mest tenkjer paa er dette underlege, at han
no skal ned i moldi; han fær som ei medkjensle med seg
sjølv, naar han tenkjer paa det. Men elles lìver han i minni
fraa ungdom og barndom. Det er som livsringen bøygjer
seg saman; det barnet trong til aa vekse paa, det treng
gamlingen no til aa kvile seg i. Voni um kvila er sistpaa det
einaste, for honom som for hans. Og so sloknar han ein
dag, som eit ljos naar det er utbrent.
Ungdomen ynskjer at live skal vara æveleg; det hev han
urett i, som Løland viser oss i »Jordvend«.
Ei gjente læt seg lokke av ein trollgut, og fær æveleg ungdom
til løn; med heil hug nyt ho sidan all ungdoms sæle.
Nyt denne sæla, og nyt ho upp att. Men um ho sjølv er
alltid like ung: det som fyrst var sæle, vert sidan – berre det
same og same upp att.
Ja mindre enn det. Det same upp att, det vert ikkje det
same. Gamalt vert det, og det um ho sjølv er ung. Meir og
meir kann ho det alt, kjenner det, veit det; meir og meir
vert ho leid det, trøytt av det. Alt vert inginting. Og alt
dette inginting vert ei tyngd; kva skal ho med det. Ho tek
til aa undrast paa, um dette endelause live ikkje skulde vera
sjølve den »ævelege dauden« som dei gamle talar um. Med
all sin ungdom: ho hengjer seg upp. Men døy kann ho ikkje.
Meir og meir livsleid gjeng ho sistpaa der arg og vond
som eit troll; og daa det endeleg lagar seg so at ho slepp
ut av sitt ævelege liv, kjenner ein, at det var hennar einaste
frelse.
Live er kjært av di det er stutt. D’er dauden som gjer live til
liv, liksom myrke gjer ljose til ljos og sorgi gleda til glede.
Denne tanken stig hjaa Løland ofte fram, stundom med ei
magt sa ein kann koma til aa minnast den evangeliske læra
um krossen.
8. Vedlegg 110

Den som »vinn live«, d. e. fær alt som gjeld for liv, vil lett
misse det; den som »taper« det, vinn det heller. Live er ikkje
noko som er tilstelt aat oss som ein rett mat; live er det,
som me sjølve kann gjera ut av det. Per Eik (»Eit gamalt
minne«) forspiller ein lagnad som er lagt serskilt godt til
rettes aat han; i »Tvillingbrørar« vinn sjølve den haremynte
fram til menneskjekaar. Og gjenom ein lagnad som er det
reine villspel, paa tvers av alt som meining skulde vera eller
gjeva, vinn Aasmund Aarak endaa soning yvi sitt liv.
Han vinn seg gjenom daudedalar og endelaus seigpining
og kjem til det, at »sistpaa fær ein kava med all si naud
aaleine« og greide ho som ein med aalvor og ettertanke best
kann. Sjølve kyrkjetrøysti sviktar. Det er ikkje sant, at »alt
fær ei tyding attanfor dauden«; daa kjem den villaste av alle
gaatur: helvite; heile ætti, eit faatal fraarekna, skal daa inn i
ei pinsle som er verre enn alt, og dertil heilt utan meining:
endelaus. Han, som kvar dag gjeng i æveleg pinsle, kjenner
og skynar, at sovori kann ikkje vera sant. Rædsla for
dauden vinn han yvi fraa den stundi han fær mod til aa tru,
at dauden er det han gjev seg ut for; dauden vert daa sjølv
sæla: »fred og kvile for alt.«
Og daa vert live godt med all si liding. Fagert vert det, jamvel
for den helselause. Sjølve naturen hev slik ein rikdom.
Den minste ting, eit tre, ein blom, ei grøn bjørk, ein flekk
blaa himil, ei solstraale...det er det reine vidunder for den
som berre lærer aa sjaa det.
Livslovine er strenge. Fræ, livsvonir døyr og brytst i endelaus
mengd. Men det gjer ikkje noko. Naturi er endaa
meir endelaust rik; auser ut og auser ut liv ustanseleg. Og
live er der, og veks og veks. Gamalt rotnar og veikt folnar;
men det sterke og hepne veks; og soleis vert det livande
alltid meir fullkomi. Like eins med menneskje. Liv og helse
øydest som i ørske; men der er alltid nok av sterkt som
klarar seg. Med alle som sjuknar og døyr: ætti lìver og gjeng
fram-yvi.
Han er sjølv ein av dei renningane som er nedtrødde i
vokstren. Og lengi kunde han ikkje skyna, at han med alle
sine unge vonir skulde forkomast so. Men slikt kann ikkje
all-live tenkje paa. Kryplingane lyt liggje. Og her ligg
Aasmund. Men difor hev han ikkje rett til aa døme tilvære
meiningslaust. Med all herjing og øyding: det som byggjer
upp er sterkare enn det som øyder ned. Og fram gjeng det.
Framtidi kann me ikkje gjera oss tanke um. Kva veit me i
røyndi um det endelause – Live paa jordi kann hava samanheng
med liv og vokstr ut gjenom alle heimar og himlar...
Og attanfor alt og gjenom alt kann det vera »ein allvilje, eit
allvit, eit allmegn, som byggjer og styrer det heile –« »Som
ein til slutt kunde kalle Gud, var-so ein vilde –« »Ein som
det var sjølve live aa høyre til, og som ein trygt kunde ande
111 8. Vedlegg

live sitt ut til,« um det so skulde hende, at live var meir enn
»eit andedrag i augneblinken – «
Faafengt hev han ikkje lìvt, Aasmund Aarak heller. Ikkje
berre dei som gjeng aalmannvegen er med. Han er komin
inn i ein avdal for seg sjølv; det er ikkje huglegt der: fullt
av stygge stup og renneskorir og rivjur og bìksvarte hòlur
som ingin ser botn paa; fullt av myrkt, stygt, fælslegt. Og
millom alt dette grev han seg fram aaleine og forkomin; og
ein dag kjem han til aa døy her. Men eitt og anna vent og
rart og fint er det i denne avdalen med aa finne og sjaa; og
er ikkje alt, baade det vonde og det gode, forvitnelegt og
underlegt aa vera med i – Helselaus og svìkin for alt som til
vanlegt heiter liv vilde Aasmund Aarak endaa ikkje ha vori
live forutan.
Naar me les skildringar som desse skynar me, at Løland
sjølv, med alt det han sakna og leid, endaa hev kjent seg
vinnar i livsstriden. Og me skynar hans rolege mod, naar
han saag paa dei mange livsens vanskar og spursmaal.
– Mangeleis ser det smaatt ut, jamvel der vaare vonir helst
skulde vekse. Er det skralt med ægteskapi altfor tidt, barnefostringi
er vist ikkje likare. Naar t. d. (som i »Nervesliten«)
ægtefolk gjeng og diktar kvarandre sjuke, og finn sitt liv
og livs meining i aa »hjelpe« kvarandre, og barne med,
mot all denne innbilning, er det kje so ein lyt baade argast
og læ – Eller som i »Mannsemne«. Sveinkallen er reint i
beit. Han kjem til kjenningar i byen og vil dryfte store
spursmaal; men alt vert upp i tull; for borni kjem i vegen;
og alle desse taapne foreldri, dei steller seg so paa tvers mot
all uppfostringslære, at ein vert reint yvigjevin. Sveinkallen
bergar seg sistpaa upp til ein annan sveinkall; og dei tvo
kjem svært godt til lags um desse ravgalne foreldri. Men
rett som det er tek dei til aa mistru einannan: du vilde visst
og gjerne hava kjering og ungar som verdi kunde sveive seg
um – spyrr den eine; og du skulde vel ikkje hava noko av
den same taatten, du med – svarar den andre. Daa dei kjem
ut paa gata og ser folke som er ute og høyrer paa musiken,
daa undrast han med seg, den argaste av desse karom, kven
det vel kann vera Vaarherre lær mest aat: oss sveinkallar,
som ruslar her i einsleg visdom, eller foreldri, som gjeng
der so byrge og kvar for seg er støde paa, at nettupp deira
born er dei største av alle vidunder – Han kjem til det, at
han vaagar ikkje aa døme i den sak.
Løland hev smilt med seg sjølv aat foreldre tull som aat
sveinkall visdom. Det er live, han trur paa; og han veit av
eigi røynd, at borni er sine eigne uppfostrarar. Det utrulege
hende: sveinkallen vart barnediktar.
Løland hugsa sin eigin barndom. Mintest korleis han og
dei andre smaaingane lærde seg sjølve upp. Og det han
hugsa sette han i sogur, – som høyrer til dei beste barnesogur
me hev. Dei vart til hugnad og til ettertanke for dei
8. Vedlegg 112

vaksne samstundes. Løland er ein av dei fyrste barneforteljarar
i vaare dagar.
Barnetidi hans der inne i fjordbygdi var still og roleg og
svært lite skulelærd, men ei rik, ei lærerik tid. Og naar han
i vaksne aar vart trøytt av spursmaal og kloke ting, so hev
han kvilt seg i sine barneminne. Alt som i han var av barnehug
og sol og eventyr hev livna og livt, naar dei fekk magt;
bilæte etter bilæte hev daa stigi fram og forma seg og fest
seg. Han hadde moro av deim; og han saag tanken i deim;
so skreiv han deim upp.
Kvile- og skaparstundir av dette sæle slage hev han havt
framigjenom si heile arbeidstid. »Litle Eirik og grisen« – ein
smaating som eg hugsar mykje betre enn store verk fraa
same tid – kom i 1888; og barnesogur, for det meste i samlingar,
hev me sidan fraa 1892 (»Paa sjølvstyr«, »Ungar«),
1894 (»Kor vart det av jola –«), 1897 (»Smaagutar«) , 1900
(»Nashorne«), 1906 (»Kvitebjørnen«); ljose, varme, friske er
dei alle; livsens vaar grønkar i deim. Og dei viser, at med alt
han hev gravi og arbeidt og tenkt, so fekk han endaa berga
barne i seg.
Ein les desse sogune upp att og upp att og vert glad av
deim stødt; me bør og etterkvart lære av deim. Dei viser
oss, at barne er sin eigin beste skulemeistar; gjenom sjølvrøynd
og sjølvrøynd upp att og æveleg, og gjenom lag og
leik og strid og krangling og semjing att med jamaldringar
og næraldringar, og dertil med tilsyn og stundom hjelp av
dei »høgare klassur«: dei vaksne og dei gamle, fær barne
livslovine inn i hug og blod; veks som blom og tre av den
næring det sjølv kann finne og melte, lovbundi og fritt
samstundes. Skulane med sine mange paafynstr gjer mindre
ugagn enn ein tidt kunde tru; dei naar ikkje inn til det
som er live hjaa barne, fyrr etterkvart som tid i vert til det.
Det verste i tidir som desse er, at dei med ovlessing og ofte
ubarnsleg »kunnskap« døyver livshug og livskraft meir enn
forsvarlegt er. Folk med uppfostrargaavur vil kunna lære
meir av Lølands barnesogur enn av dei digraste bandi »methodologi«.
For born og ungdom arbeidde Løland i sine seinare aar
meir og meir; han hugsa betre enn dei fleste, at her ligg
framtidi. »Norsk Barneblad« styrde han fraa 1902 til 1907;
og norske eventyr saag han igjenom og gav ut i ei bok, som
borni vil takke han fyri. Ikkje mindre vil dei takke han for
hans fine umsetjingar av framande eventyr og barnesogur;
fleire gode ungdomsbøkar hev han yviført til norsk. Eit
grunnleggjande arbeid fekk han gjort for det norske barneog
ungdoms-bokrike.[6] Til bonde-ungdomslagi sette han
vonir; han skreiv endaa stundom smaae spelstykke aat
deim. Fleire av desse er uppførde, »Aandelige klenodier«
(1895; nytt upplag 1904) mange stadir, »Stevleik« kannhende
paa endaa fleire. I »Stevleik« hev Løland vori inne
paa ein tanke som kjem upp att, naar me vinn so langt:
113 8. Vedlegg

tanken um eit norskt grunnlag for norsk speldikting. Ei
slik drøymde han um som me andre, veit eg. Men faa upp
eit spél-tile er ikkje snart gjort for eit lite og armt og dertil
kløyvt folk.
– Stor takk skylder me i det heile Rasmus Løland. Han var
ein diktar som folke hev ære av. Og ein urædd rudningsmann
var han, og ein saamann som det kjem til aa gro
etter; minne hans skal me halde i ære.
Notar:
[1] Det som her kjem um heimbygdi og uppvokstren hev eg fraa
Torkell Mauland, som styrde amtsskulen i Ryfylke i slutten av
70-aari.
[2] Dei hev haldi seg meir heime fyrr enn no, folk, ikkje minst paa
desse kantar. Um Sau(d)abuìn er det eit stev:
»Naar sauðabuen kjem ut-um skjeri,
so segjer han: ho er viðe, verði;
naar Sauðabuen kjem ut-um Sand,
han bannar han er i eit anna land.«
Det same kunde dei au ha songi um Hylsfjordbuane.
[3] Hjaa Litleré kom sidan: »Skuld«, (1892). »Ungar« (1892, 2.
utg. Kr.a 1897), »Paa Sjølvstyr« (1892. 3. udg. Kr.a 1905).
»Skattegravaren« (1893).
[4] Hjaa Bertrand Jensen kom: »Kor vart det av jola« (1894.
ny utg. 1900); i 1895: »Blodstyng og andre sogur«. »Gamle
ungkarar«, spélstykki »Aandelege klenodier« (ny utg. 1904) og
»I klemma«; i 1896: sogune »Nervesliten« og »Emne«; i 1897:
speli »Stevleik«. »Trollspel«, »Daudinghandi«; sogur: »Smaagutar«
og »Hugtekne«; i 1898 »Jordvend«.
[5] Utkomne etter 1898: »Mannen som skulde stelle heime« (spél;
1899); »Det store nashorne« (1900, ny utg. 1906); »Ute og
heime« (1901); »Aasmund Aarak« (1902); »Umskifte« (1904);
»Kvitebjørnen« (1906).
Siste boki hans (som vart burtvist hjaa Cammermeyer ): Gyldendal)
vaagar Det norske samlaget seg her ut med. Eitt arbeid:
»Hundrad aar« (skrivi i 1901–3) fekk Løland ikkje heilt ferdugt.
[6] Umsetjingar av Løland: Ganghofer »Tyrimøy« (1903); Defoe
»Robinson Kruso« (1905); Auerbach: »Anne Berrføtt« (1905)
Rosegger: »Presten Høllbart« (1906); »Eventyr og dyresogur fraa
alle land« (1907); han fekk og ut paa nytt den bergenske umsetjing
av »Ivo prestemne«.
8. Vedlegg 114

115 8. Vedlegg

PERSONAR SOM ER SPESIELT INVITERTE TIL Å MEINA
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ola E. Bø, Det Norske Teatret
Arne Kleppa, Ryfylke IKS
Hilde Sandvik, Syn og Segn
Randi Løland, lølandkjennar
Liv Hilde Bøe, Norsk Folkemuseeum
Åshild Vetrhus, folkemusikar
Knut Våge, komponist
Vibekke Rullestad, Stavanger 2008
Erle Stokke, Blåmann barnebokklubb
Sjur Mossige, Det Norske Samlaget
Erik Vadholm, Akershus fylkeskommune
Ernst Drange, Ryfylkemuseet
Tor Arve Røssland, forfattar
Roy Gøibo. Ryfylkemuseet
Harald H. Løland, Hylsfjorden grendautval
Berit Reinertsen Sandvik, Suldal Reisleivslag
Sylvia Fatland, Vanvik Skule
Anne Mo, Suldal Mållag
Tormod Skeie, Suldal kommune
Finn Tokvam, NRK
Fredrikke Hegnar von Ubisch, Asker Museum
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Vidar Høviskeland, Landssamanslutninga av nynorskkommunar
(LNK)
Svein Arne Tinnesand, Rogaland fylkeskommune
Svein Arne Myhren, Nynorsk kultursentrum
Ine Marit Torsvik Bertelsen, Rogaland fylkeskommune
Rune Hetland, Landslaget for lokalaviser
Kari Hesthamar, NRK
Magni Øvrebotn, Nynorsk Mediesenter
Liv Sæther, Deichmanske bibliotek
Aslak Sira Myrhre, Foreningen Les
Ingeborg Mjør, Universitet i Stavanger
Sylfest Lomheim, Språkrådet
Gunvor Risa, Universitet i Stavanger
Toyni Tobekk, stiftingane Pirion og Magasinett
Siw Vestbye, Asker kommune
Anne B. Bult-Gundersen, forfattar
Trond Haukland, Asker kommune
Randi Horgen, Asker kommune
Torill Gullbrekk, Asker kommune
Rune Belsvik, forfattar
Pål Jacob Jacobsen, Stavangeregionens Europakontor
Kyrre Aas, Stavangeregionens Europakontor
8. Vedlegg 116

•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Randi Øgrei, Den norske bokhandlerforening
Astrid Bjerke, Norsk kulturråd
Guri Skjeldal, Norsk kulturråd
Ragnar Hovland, forfattar
Gabriel Fliflet, musikar
Odd Nordstoga, musikar
Vigdis Lian, Norsk Filminstitutt
Gudrun Kløve Juul, hovudfagsstudent
Gro Morken Endresen, Noregs Mållag
Gunnhild Berge Stang, Noregs Ungdomslag
Roald Kaldestad, forfattar
Kolbjørn Hauge, forfattar
Einar Økland, forfattar
Are Kalvø, humorist
Nils Tore Gram Økland, Høgskulen Stord Haugesund
Leikny Haga Indergaard, ABM
Sigve Gramstad, Statsarkivet i Rogaland
Elisabeth Risa, Statarkivet
Kristin Aasbø, Nasjonalbibliotektet
Roger Erlandsen, Akershus fylkesmuseum
Terje Lyngstad, Sogn og fjordane teater
Micheal Evans, Rogaland Teater
Tone Birkeland, Norsk Barnebokinstitutt
Randi Ertesvåg, ABM
Audun Heskestad, Det Norske Samlaget
I tillegg har me vore i kontakt med følgjande organisasjonar
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Norsk fortellerforum
Høgskulen i Volda, Animasjonsutdanninga
Noregs Bygdeungdomslag
Lydbokforlaget
Dag og Tid
Selja Forlag
Wigestrand Forlag
Norsk Barneblad
Norsk Barnebokinstitutt, v/Karin Beate Vold
Norsk teaterråd
Ivar Aasen-instituttet, Høgskulen i Volda
Nynorsksenteret, Høgskulen i Volda
Høgskolen i Bergen
Høgskolen i Telemark, Forfattarstudiet
Riksteatret
Skrivekunst-akademiet i Hordaland
Stavanger 2008
Rikskonsertene
LNU
Kapittel 05
Fagforbundet
Utdanningsforbundet
117 8. Vedlegg

BRUK AV MIDLAR TIL PROSJEKT
Prosjektnummer Prosjekt Kr
6.2.1.1 Barnemonument 200 000
6.2.1.2 Idehefte skriftserie 50 000
6.2.3.1 Den kulturelle skulesekken 100 000
6.2.3.3 Pedagogisk opplegg 100 000
6.2.3.6 Skrive og formingskurs 50 000
6.2.3.8 Stadnamnprosjekt 75 000
6.2.3.9 Dialektord 75 000
6.2.3.10 Forfattar/musikkturne 100 000
6.2.3.12 Stiltevling 50 000
6.2.4.4 Animasjon 100 000
6.2.6.1 Barnemusikal 150 000
6.2.6.2 Program i ord og tonar 100 000
6.2.8.3 Folkem. oppsetting på Løland 75 000
6.2.8.2 Drama kortversjon 75 000
6.2.9 Ut i Europa 200 000
6.2.10.6 Stafettskrivng 75 000
6.2.11.2 Formidlingsutstilling 100 000
6.2.14 IT-portal 100 000
6.2.17 Massemønstring for barn 150 000
8. Vedlegg 118

BRUK AV MIDLAR TIL PROSJEKT
Prosjektnummer Prosjekt Kr
6.3.1 Opning av Lølandsåret 50 000
6.3.2.7 Skrive og teikneskule 25 000
6.3.2.8 Ungdomsmønstring 40 000
6.3.2.12 Songbok 25 000
6.3.2.19 Festprogram 150 000
6.3.6 Lølandssteinen 50 000
6.4.2.4 Skrive og teikneskule 25 000
6.4.2.5 Ungdomsmønstring 40 000
6.4.2.16 Konferanse Asker 50 000
6.4.2.21 Program på sjenkestover 50 000
6.4.2.24 Hovudfag/doktergradsstipend 100 000
6.4.8 Lølandmonument 50 000
6.5.15 Skrive og teikneskule 25 000
6.5.16 Ungdomsmønstring 40 000
Til disposisjon 995 000
Total 3 440 000
119 8. Vedlegg

Asker er ein av Oslo sine forstadskommunar i vest med vel 50 000 innbyggjarar. Bygda,
som er 100 kvadratkilometer stor, ligg lunt til, skjerma mot nord og open mot sør til sol
og sjø. Med sin varierte og mangfaldige natur er Asker ein stad der du kan søkje fred og
ro, men også den andre ytterkanten; ein stad kor bylivet yrer.
Suldal er ein del av Ryfylkeregionen og ligg nordaust i Rogaland. Kommunen er, med
sine 1 730 kvadratkilometer, den største kommunen i Rogaland, og strekkjer seg frå
øyriket og langt inn i høgheia. Det bur i underkant av 3900 menneske her, og av desse
bur 1200 i kommunesenteret Sand.
Akershus fylkeskommune kransar hovudstaden i landet vårt, Oslo. Akershus fylke
dekkjer 4 900 kvadratkilometer og har i underkant av 500 000 innbyggjarar.
Rogaland er det sørlegaste fylke på Vestlandet, med eit folketal på 398 000. Fylket har
ei flatevidd på 9 325 kvadratkilometer som utgjer ca 2,9% av Noregs totale areal.
Det Norske Samlaget blei skipa 1868 og held til i Oslo. Forlaget gir ut alle typar
litteratur på nynorsk og norske målføre, men også skulebøker på bokmål. Samlaget har
forfattarar og andre medarbeidarar spreidde over heile landet. Rasmus Løland var
medlem av styret i Samlaget i perioden 1903 – 1906.
Stiftinga Nynorsk kultursentrum eig og driv Ivar Aasen-tunet i Ørsta, og gjennomfører
eit breitt kulturprogram året rundt. Høgdepunktet er Dei Nynorske Festspela i slutten av
juni, ei årleg feiring av den nynorske skriftkulturen. 19 fylke, kommunar, utdanningsinstitusjonar,
kulturinstitusjonar og organisasjonar står bak stiftinga. Arbeidet er i hovudsak
finansiert gjennom Kulturdepartementet.