Norske borger og forsvarsanlegg frÃ¥ jarnalderen - Museum Stavanger

More documents

Recommendations

Info

Arnvid Lillehammer1 det store arbeidet sitt om eldre jarnalder på Oland kom Stenberger til det resultatet((att forsvarsbygnadsverksamheten pl Oland i hovudsak infallit undertvå skedenb, det var på 400-talet og i vikingtidltidleg mellomalder.') Borgene iUppland har ein fr% gamalt rekna med skriv seg frå vikingtid og eldre mellomalder.*)I. Schnell hadde derimot eit enda meir differensiert syn på tidsproblemetog meinte at borgene ikkje trong vera samtidige, men at dei kan ha blittbygde over s% lange tidsrom som frå byrjinga av bronsealderen til vikingtida.=)Det forste visse belegget nord for Malaren om ei tidlegare anleggstid enn vikingtidaer borga pl Darsgirde som brann ikring 500.Også dei danske borgene spenner over eit langt tidsrom. Eldst er den kjendebefesta holmen Borremose i Vesthimmerland som etter Brondsted vert daterttil 2. periode i kelt~rtid.~) Elles er borger som Ole ILlindt-Jensen har undersekt påBornholm daterte til 5. å~hundre.~) Andre danske borger har gitt funn frå viking-tida.0)Av dei norske borgene har svzrt få gitt funn som gir grunnlag for ei snevraredatering. Alt i det grunnleggjande arbeidet til Oluf Rygh frå 1882 - som egfleire gonger før har nemnt - vert det understreka at dei kunne vera eldre ennvikingtida, dette av di dei sa sjeldan var nemnde i sagalitteraturen.') I 1925meinte Shetelig - ut frå sitt inngåande kjennskap til norsk forhistorie - å kunnaplassera dei i eit heilt bestemt forhistorisk miljo, nemleg i tida frå 3. til 5. århun-dreB) Då hadde Helge Gjessing alt fire år for grave i Saleslottet på Lista og funnebrot av spannforma leirkar frå folkevand~ingstida.~) Dei få borgene som har gittdaterande funn seinare, synest og % skriva seg frå folkevandringstida.lO) Men detbor understrekast at av dei nzrare 300 borgene vi kjenner her i landet, er berre1-2 % daterte ved funn.Som uttrykk for urolege tider er borgene dessutan freista daterte på grunnlagav det arkeologiske materialet ellers. Såleis meinte Rjern Hougen i 1928 at deiaustnorske borgene fall naturleg inn i det seinromerske miljaet austafjells, me-l) Stenberger 1933 s. 253f.=) Gihl 1918 s. 81ff og Thordemnn 1928 s. 135.Schnell 1933 s. 249f og 1934 s. 24.') -dsted 1966 s. 47ff.s, klindt-Jensen 1951 s. 22 og 1957 s. 152ff og 229ff.") La Cour og Stiesdnl 1957 s. 12 og 1963 s. 10.') Rygh 1882 s. 78f.O) Shetelig 1925 s. 172.e) Gjessing 1925 s. 54 og Grieg 1938 s. 128.lo) Sj5 t. d. Mnrstrnnder 195a.
Norske borger og forsvarsanleggdan han ser på folkevandringstida som ei roleg tid der.') Han kunne likevel ikkjesjå bort frå skattefunna frå folkevandringstida, som av mange blir sett på somteikn på ~rostider.~) Hougen støttar seg difor på eit anna syn som ser på ((en megetbetydelig del av skattene som nedlegging av religiøs karaktero.3) I motsetnad tilHougen har Sverre Marstrander lagt vekt på gullfunna ((som nedgravde skattergjemt vekk når det var fare på ferden. Han meiner å finna korelasjon mellom utbreiingaav borgene og nedleggjing av gullskattar. Særleg peikar han på den kongruensenhan meiner å finna mellom utbreiing av borger og markfunn i det gullrikeR~galand.~) Det er såleis mykje uvisst med omsyn til dateringa av dei norskeborgene.6.Om eg skal summera opp det eg her har lagt fram om dei norske borgene, vertresultatet dette:1. Det er stor variasjon i beliggenheten. Somme ligg i nær tilknytting til gama1busetnad. Andre ligg i utkantar av bygder og grendelag. Og endeleg er det sommesom ligg langt av stad. Ein har vore særleg observant på tilknyttinga til gamleferdslevegar, men vi saknar framleis ein grundig analyse der det vert teke omsyntil spor etter alle menneskelege aktivitetar i eit område.2. Borgene gir rom for tolkingar i ulik lei som til dømes befesta gardar ellerlandsbyar, tilfluktsborger for ein gard, ei grend, eit bygdelag eller som ledd istørre varslingssystem eller forsvarskjedar.3. Det er stor spreiing i tidfestinga av desse borgene. Det har vore bygde borgeri Norden i keltertid, folkevandringstid og vikingtid. Når vi veit at berre ein litenprosent av dei ikring 1500 nordiske borgene er daterte, er tidfestinga på mangemåtar ennå eit ope spørsmål og flaskehalsen med omsyn til tolkinga av dei. Vihar ingen garanti for at borger som ligg nær einannan i rom ligg naer einannan i tid.Det er % vona at nokon ein gong vil ta opp borgproblemet i eit område med utgangspunkti alle dei momenta det her er gjort greie for.l) Hougen 1928.=) Sji t. d. Bolin 1927 s. 34f.J) Bee 1920-21 s. 58f.') Marstrander 1958r.
Page 1: Stavanger Museums Årbok, Årg. 82(
Page 5 and 6: Norske borger og forsvarsanleggborg
Page 7 and 8: Norske borger og forsvarsanleggseg
Page 9 and 10: Norske borger og forsvarsanleggborg
Page 11: Norske borger og forsvarsanleggkan
Page 15: Norske borger og forsvarsanleggSCII

Norske borger og forsvarsanlegg frÃ¥ jarnalderen - Museum Stavanger

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?