Revista - Federación Galega pola Cultura Marítima e Fluvial . FGCMF

capitais económicas da Banda Norde
da ría. En Boiro, Cabo de Cruz,
Cespón ou Abanqueiro, pasando o
século e ata achegamos aos vinte, &da
non se producira o salto, mentres
Rianxo ía ficando como unha vila
curial e mariííeira con dependencia
comercial, primeiro de Carril e despois
de Vilagarcía. Mentres, de Taragoíía
navegaban ata Carril galeóns co estaíío
de Lousame e polo río Ulla baixaban
dende Padrón e Pontecesures os "botes
da lefia" e da rolla. A pasaxe de Isorna-
Catoira tina compaÍía na de Herbón.
Na Banda Sul , era nidia a importancia
do porto de Carril dende finais do
século XVIII, cando se estabeleceron
alí comerciantes e banqueiros. Coa
consolidación da Aduana no 1814
(confirmada por "Cédula" do 1840,
que a habilitaba para as operacións con
América), só competia con e1 en canto
a movimento de barcos a moi próxima
Vilagarcía desque se estabeleceu o
mercado no 1744. O desenvolvimento
dos servicios, foise convertindo o eixo
Carnl-Vilagarcía nun foco de atracción
para a poboación de toda a ría (ao que
Vilagarcía, anos 30.
non foron alleas as dúas estadías anuais
da "Royal Navy" británica, dende
alomenos 1871 ata o 1936),
incrementado dende o 1873 coa
apertura do ferrocarril (a primeira 1Uia
galega) ata Santiago e o tresbordo de
emigrantes a América. Esta foi a causa
fundamental da constmcción no 1893
do peirao de ferro, de tanta importancia
para o transporte interior de Arousa,
convertida xa Vilagarcía na capital do
extenso concello constituído coa
anexión de Vilaxoán no 19 19 e de
Canil no 1922. Daquela, a "metrópoli
de Arosa" (Pérez Nieva, ver), atraeu
comercialmente a Vilanova, A Illa,
Cambados e O Grobe na banda Sul, e,
xunto a Ribeira, tamén á poboación da
costa Norte. Tais viaxes eran
fundamentalmente polos carninos do
mar.
Ata o paso do século XM ao XX, non
se dan atopado os primeiros nomes
concretos de embarcacións adicadas ao
tráfico de pasaxeiros:
"...Na Arousa, xa dende finais do
século pasado, lanchas a vela, galeóns e
algunhas motoras, atenderon o tránsito
de pasaxeiros entre Rianxo, Taragoíía,
Ribeira, A Póvoa, Vilagarcía e Cesures
dun lado e Cambados, A Toxa e O
Grove doutro" (Pereira, D.; 1996).
Aínda que no 1902 no asteleiro
Alemparte de Vilagarcía montaron
nunha embarcación a primeira
máquina de vapor e outras máis
detonaban pola ría, a mecanización foi
serodia no mar arousán chegando moi
a modo á pasaxe, fora de haber unha
progresiva demanda: eran galeóns máis
que calquer outro modeb (con outros)
os MARINO, PAZOS e GUDE de
Ribeira; FRANCO de Palmeira; os
CARBIA, MANUEL PÉREZ, SAN
BARTOLOMÉ, SAN MANUEL, de
Rianxo; os CHAROLA, ELVIRA
EIRIZ, de Cespón; os F.C.
PARRADO, SAN BASILIO, de
carril; DOS HERMANOS, MAGÁN
e TARAGONA, dende o Ulla máis de
Isorna cargados de lefia e xente para os
mercados. Como xa "mecánicos" foron
o BODION, CANALEJAS,
FARRUCO,PARRADO,
REBOLLIDO VIGO, e outros tantos
cofiecidos polo nome ou alcume do seu