Toponimia marítima e fluvial desde o Miño a Panxón - Federación ...

O mesmo podemos contar para a xente percebeira ou
para os pescadores de cana ou vara. Canto ós mariñeiros
que veñen polo mar, non necesitan tal precisión,
nomean máis "grosso modo" o perfil costeiro, as unidades
orográficas sen tanto detalle, un porto, un cabo,
un illote, algunha pedra sobresaínte..., pero, a diferenza
dos oficios anteriores, teñen que identificar con precisión
o fondo do mar, porque supón un perigo na súa
derrota diaria ou porque é un lugar de pesca. Ademais,
por experiencia propia ou polo saber transmitido,
saben da natureza do fondo (cuncha, pedra, area...) e
da súa medida en brazas, coñecemento necesario para
armar as artes de pesca e saber a variedade de especies
que alí viven. O home dálle un nome a estes sitios,
pero o mariñeiro que tiña que voltar ó lugar, sen GPS,
había de tomar marcas
en terra, consistentes en
dúas liñas imaxinarias
que se cruzan no mar no
lugar a sinalar. En terra
cada liña tírase de dous
puntos, de cote un na
beiramar e outro máis
alto e máis lonxe. Para o
mar de Baiona manexamos
un documento
escrito, unha libreta de
marcas de José Antonio
Selegante Pérez (1916-
2005), quen ó longo de
54 páxinas foi anotando,
en galego, ducias de marcas, moitas veces ilustradas
con bocetos. Para dar co sitio é preciso coñecer as marcas
en terra, que ás veces son obvias e coñecidas (Faro
Vello, Faro Novo, A Roca, A Torre do Príncipe), pero
outras específicas e non coincidentes cos topónimos
que se lle dan en terra.
Así o fondo leste, o norte e o sur do Val Miñor, teñen
nomes que só os mariñeiros coñecen e que non son os
que lle dan os habitantes daquelas parroquias. Ó sur do
Galiñeiro, para os mariñeiros, están A Marca de Respingo,
As Marcas de Muíños, As Marcas da Alta, A
Gorda, A Alta e Santantón, que nada din ás xentes de
Morgadáns, Peitieiros e Couso. Pepe Selegante indícanos:
"a roca a os mojotes por o sur da marca de respingo";
o Seco de Fornos: "a dovanadoura avicada por
as pedras da carral, sansón á cortada (da Marca de
Muíños)"; ou para o Poste: "a casa de mirambell encima
do corbeiro da estela de terra e as marcas da alta a
salir por o norte de monte ferro".
Toponímia marítima e fluvial
45
ARDENTÍA
A lectura do derroteiro e as conversas con Selegante
revélannos o coñecemento, polo miúdo, dunha área
duns 100 km 2. Isto quere dicir que coñecía as marcas
en terra cos seus nomes, os puntos que marcaban no
mar, as brazas e a natureza do fondo e os accidentes
costeiros. Podiamos abrir a libreta de marcas pola
páxina que quixésemos e preguntarlle calquera particularidade:
a súa resposta enriquecía aínda máis o que
alí estaba escrito ou debuxado.
Somos conscientes de que non está aínda ben estudado
o saber deste tipo de aborixe galego da beiramar que
combina coñecementos orográficos e etoloxía mariña
para determinar as artes de pesca e tirar os animais do
seu medio. Ó tempo que coñece a meteoroloxía necesaria
para moverse nun
hostil medio no que
arrisca a súa vida. Home
que entende de embarcacións,
antano movidas a
vela e a remos, logo a
motor. Da complicada e,
sen dúbida, intelixente
combinación destes factores
xeográficos, biolóxicos,
técnicos,
meteorolóxicos... depende
o éxito na pesca e,
polo tanto, a mantenza
dos seus e del mesmo.
OS NOMES DO MAR: A SÚA TEMÁTICA
Poden ser moitos os motivos que levan a impoñerlle un
nome a un lugar. Hai algúns cun significado escuro,
para nós, por estaren moi deformados ou en desuso;
pola contra, a maioría traslucen unha aguda análise e
coñecemento da natureza. Sen entrarmos en apreciacións
filolóxicas, é doado organizalos en varios grupos
temáticos:
- Os que reflicten a acción violenta e sonora
do mar nas pedras: A Bombardeira, Os Platillos
das Estelas, A Pedra que Bole, O Pita
o Tren, A Roncadeira, Os Petóns de Fornos...
- Os que aluden á morfoloxía: A Devanadora,
A Aguda, A Meda, O Navío Galán, A
Mediña, O Gaiado, As Catro Mamas, Monteagudo,
Os Picachos, A Bañeira, As Orelludas,
Os Cuitelos ...