You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Radyo vericisi tak›lan hayvan› gece izlemek için, bir<br />
antenden yararlan›l›yor. Bayrakl› a¤aç sopalar,<br />
hayvan›n yuvadan ç›kt›ktan sonra, hangi yöne<br />
gitti¤ini bulmada ifle yar›yor.<br />
ri Yi¤it ve Yrd. Doç. Dr. fiakir Özkurt’un<br />
yürütücülü¤ünü yapt›¤› araflt›rmaya,<br />
hamsterler üzerine uzmanlaflm›fl<br />
ABD’den dört, Almanya’dan da üç<br />
bilim adam› destek veriyor. Araflt›rmada<br />
temel amaç, hamsterlerin do¤al ortamdaki<br />
davran›fl ekolojisini ortaya ç›karmak<br />
ve do¤al populasyonu hakk›nda<br />
bilgi sahibi olmak. Biz de, nisan<br />
ay›nda, bu çal›flmalar›n ayr›nt›lar›n›<br />
görmek için araflt›rman›n yap›ld›¤› bölgeye<br />
gittik.<br />
Araflt›rma istasyonu, Suriye s›n›r›n›n<br />
hemen bitifli¤inde bu¤day, mercimek,<br />
nohut tarlalar› içinde yer al›yor.<br />
Bölge, Güneydo¤u Anadolu’nun tipik<br />
özelli¤i olan genifl bir ovadan olufluyor.<br />
Bahar mevsiminden dolay› görebildi¤iniz<br />
her yer yemyeflil. Y›l›n yaln›zca<br />
bu zaman›nda oluflan bu görüntü,<br />
k›sa bir süre sonra tamamen sar›ya<br />
dönecek ve toprak da kurumaya bafllayacak.<br />
Çal›flman›n y›l›n bu zaman›nda<br />
yap›lmas›n›n nedeni, hamsterlerin yaln›zca<br />
bu zamanlarda yakalanabilmeleri.<br />
Çünkü, bir süre sonra s›caklar artacak,<br />
toprak çatlamaya bafllayacak ve<br />
hamsterlerin yuvas›n› bulmak zorlaflacak.<br />
Hamsterleri yakalamak için, özel<br />
olarak üretilen ve hayvana hiç zarar<br />
vermeyen kapanlar kullan›l›yor. Kapanlar›<br />
araziye gün bat›m›na do¤ru<br />
yerlefltirmek gerekiyor. Nedeniyse,<br />
hamsterin gece etkinlik göstermesi.<br />
Böylece gündüz y›rt›c›lar›ndan korunabiliyorlar.<br />
Hamsterlerin yuva giriflleri,<br />
yüzeye göre dik olarak uzanan, yaklafl›k<br />
20 cm’lik, 4-5 cm çap›nda bir çukurluktan<br />
olufluyor. Bundan sonra,<br />
e¤imli bir biçimde yatay olarak devam<br />
eden yuva, en fazla 1 metre derinlikte<br />
bir yap› oluflturuyor. Hamsterler, yuva<br />
yerini seçerken çevrede baflka hiçbir<br />
kemirici yuvas›n›n olmamas›na da dikkat<br />
ediyorlar. Ayr›ca, kendi türlerinden<br />
bir bireyi de, yuvalar›n›n çevresinde<br />
bulundurmuyorlar.<br />
Prof. Dr. Nuri Yi¤it, hamsterlerin<br />
do¤ada tek bafl›na yaflad›klar›n›, ço¤u<br />
kemirici türleri gibi koloni oluflturmad›klar›n›<br />
söylüyor. Bunlar›n yaln›zca<br />
üreme döneminde bir araya geldiklerini,<br />
normalde bir araya geldiklerinde<br />
kavga ettiklerini ve güçlü olan›n di¤erini<br />
bulundu¤u bölgeden uzaklaflt›rd›-<br />
¤›n› söylüyor. Yi¤it, alan savunmas› de-<br />
nen bu özelli¤in, hamsterin yay›l›fl alan›n›<br />
geniflletmesi bak›m›ndan önemli<br />
oldu¤unu belirtiyor. Bunun yan›nda,<br />
populasyonun da kontrol alt›nda tutulmas›n›,<br />
aile içi çiftleflmelerin önlenmesini,<br />
dolay›s›yla genetik olarak daha<br />
güçlü bireylerin oluflmas›n› sa¤lad›¤›n›<br />
ve hamsterlerin tek tek yaflamalar›n›n,<br />
üzerlerindeki av bask›s›n› azaltt›¤›n›<br />
da belirtiyor.<br />
Araziye yerlefltirilecek kapanlar›n,<br />
hamster yuvalar›n›n girifl k›sm›na konulmas›<br />
gerekiyor. Böylece hayvan<br />
beslenmek için yuvadan ç›kt›¤›nda, kapandaki<br />
yemin kokusunu alarak kapana<br />
giriyor. Ancak hamster, insan›n kokusunu<br />
da alabildi¤inden ço¤u zaman<br />
kapana girmiyor. Belirlenen her hamster<br />
yuvas›n›n içinde hayvan da olmayabiliyor.<br />
Bunu belirlemek için yuvan›n<br />
giriflinde ayak izlerine bak›l›yor. Tam<br />
emin olmak için yuvan›n a¤z› hafifçe<br />
otlarla kapat›l›yor. Ertesi gün yap›lan<br />
kontrollerde bu otlar aç›lm›flsa yuvan›n<br />
kullan›ld›¤› anlafl›l›yor. Yuvalar birbirinden<br />
epey uzak oldu¤undan, kapan<br />
kurmak için çok genifl bir alanda<br />
çal›fl›l›yor. Bir gecede yaklafl›k 100 kapan<br />
yerlefltiriliyor. Ertesi gün, günefl<br />
do¤madan kapanlar toplanmaya bafllan›yor.<br />
Belirlenen yuvalar› tekrar bulmak<br />
için GPS (Küresel yön bulma sistemi)<br />
cihaz› kullan›l›yor. Yakalanan<br />
hayvan varsa, ölçü almak ve verici yerlefltirmek<br />
için geçici olarak kurulan<br />
araflt›rma istasyonuna getiriliyor. Biz<br />
oradayken bir tanesi difli olmak üzere<br />
iki tane hamster yakaland›. 10 gün önce<br />
bafllayan çal›flmada da toplam olarak<br />
yakalanan hamster say›s› 10 civar›nda.<br />
Yakalanan hamsterlerin s›rt k›sm›,<br />
k›rm›z›ms› kahverengi, kar›n k›sm›ysa<br />
beyaz›ms› krem renkte. Hamsterler,<br />
tombul bir d›fl görünüfle sahip.<br />
Bunun nedeni, derilerinin vücutlar›na<br />
göre büyük olmas›. Bu durum, hamsterlerin<br />
kendilerine bol gelmifl bir elbiseyi<br />
giymifl gibi görünmelerinin nedeni.<br />
Ayr›ca, her iki yana¤›n iç k›sm›nda<br />
boyuna do¤ru uzanan iki tane “yanak<br />
kesesi” var. Bu keselere besin doldurup<br />
yuvalar›na tafl›yorlar. Bundan dolay›<br />
da “heybeli s›çan” ya da “avurtlak”<br />
deniyor. Hamsterler, evcil koflullarda<br />
2-3 y›l yaflat›labiliyor. Üzerlerinde yo-<br />
¤un bir av bask›s› olan hamsterler, do-<br />
¤ada ancak 1-1,5 y›l kadar yafl›yor.<br />
Araflt›rma istasyonuna getirilen<br />
hamsterin ilk olarak cinsiyeti belirlen-<br />
61<br />
May›s 2005 B‹L‹M veTEKN‹K
Change language