Gerisine Düşmeyip Ötesini Düşlememiz Gereken İlke - Ankara Barosu

More documents

Recommendations

Info

ilir dolayısıyla benzerden öte, aynı kavramlardır. Elbette, çeşit çeşit demokrasiler vardır; ama biz sıradan insanların (yurttaşların) gözünde demokrasi, özgürlük ve eşitlik (egaliberte) umududur: “demokrasi yalnızca bir kurumlar -ne denli kaçınılmaz olurlarsa olsunlar- bütünü deŞildir; her şeyden önce bir istektir, bir umuttur.” 6 şkinci olarak; ki, bu ilk önermenin bir sonucudur: demokrasi, siyasal sistemleri meşrulaştıran en etkili ideolojidir. şdeolojiyi, burada, siyasal ve toplumsal her tür egemenlik biçiminin (iktidar ilişkisinin) ona katılan özneler için yeniden üretimini saŞlayan fikirler toplamı olarak kullanıyoruz. Günümüzde, demokratik olmayan rejimler gayrimeşru sayılmaktadır. Bu, demokrasinin ideolojik işlevine işaret eder. �u halde demokrasi, bir kültürel dolayım tarifler. Touraine’in Demokrasi Nedir adlı yapıtında en çok üzerinde durdu- Şu şeydir bu: demokratik ekin (kültür). Bir demokrasinin varoluş koşulu, demokratik bir kültür yaratabilmesinde yatar. 7 Üçüncü olarak; demokrasi düşüncesi, devletin varlıŞı ile çelişki içindedir. Demokrasi istemi, esasen, devletin sönümlenmesini gerektirir. Bildik bir çelişkidir bu: devlet sönümlenirse, siyasal bir sistem olarak demokrasiye de gerek kalmayacaktır. Ama bir toplumsal yaşama biçimi olarak demokrasi kökleşmiş olacaktır. şşte, “gerçek demokrasi”, Marx’ın “siyasetin yitip gittiŞi yerde” gördüŞü insanlıŞın umudu budur. Bu çelişki sadece Marksist yaklaşımlarca dile getirilmez; Touraine, devletin sönümlenmesi düşüncesine karşıt bir siyaset bilimcidir ama siyasal sistem olarak demokrasinin devletle çelişkisini tespit etmeden de geçmez: Demokrasinin giderek uzaklaşacaŞı şey, ulusal devlet deŞil, kendini usla özdeşleştiren ve siyasal dizgeyle karışan devlettir. Sendika eylemi ve sanayi demokrasisi başlayan demokrasinin sivil topluma doŞru uzun inişi sürecek. Demokratik kurumlar giderek daha "güçsüz" ve temsilcilik giderek daha doŞrudan olacak. Siyasal demokrasiden, toplumsal demokrasiye, ardından da ekinsel (kültürel) de- Genel olarak cumhuriyetçi gelenek, egaliberterdir. 6 Touraine, Alain, Demokrasi Nedir, çev. Olcay Kunal, Yapı Kredi Yayınları, şstanbul, 1997, s.277 7 Age, s.270 36 Ankara Barosu Dergisi • Yıl: 65 • Sayı: 2 • Bahar 2007 mokrasiye geçişte günlük uygulamalar giderek siyasi tartışma ve kararlara daha doŞrudan baŞlanmıştır. Haklar ve özgürlük bugün parlamentoda olduŞu ölçüde işletmelerde de savunulmaktadır, yarınsa, hastanelerde, okulda ya da medyada da savunulacak, çünkü Parlamento devletin sorumluluklarına zaman içinde giderek daha çok baŞlanmıştır. Bununla beraber temel olan hala Parlamento’nun müdahalesidir, hatta bu müdahale dirilahlak felsefesinde olduŞu gibi, sivil toplumun tartışmaları ve girişimleriyle hazırlanmış olsa bile. 8 Böylece, aşaŞı yukarı bir çerçeve kurmuş sayılabiliriz: Atina’da da demokrasi isteyen yurttaşlar vardı, Paris’te demokrasi isteyenler görkemli bir Komün kurdular; SSCB’de muhalefet hep demokrasi istedi, Amerika’da da yurttaşlar demokrasi istiyor! Demokrasi, bu denli etkili bir sözcük ama henüz çeşitli tarihsel biçimlerini aşabilmiş olduŞu söylenemez: şlk demokrasi denemesi Atina’da yaşanıyor. Kavram, ilk defa, Atina polis’inde (şehirdevlet) uygulanan hükûmet etme biçimini tarif etmek için kullanılmıştır. Demokrasi etimolojik köken olarak da Yunanca’dır. Demos (halk) ve kratos (iktidar) kavramlarının birleşmesinden oluşmuştur: halk iktidarı. Her ne kadar, günümüzde demokrasi salt halk iktidarına indirgenemezse de, demokrasi düşüncesinin temelini oluşturan budur: “halkın kendi kendini yönetmesi...” Konu ile ilgili siyaset bilimcileri ve hukukçuların birçoŞu Atina söz konusu olduŞunda, Lipson’un “Atina’da gerçekten yurttaşların aktif katılımına dayalı bir siyasal model olarak demokrasi uygulanmıştır” 9 önermesini kabul edecektir. Herkesin kamu işlerini (kurayla) yapmasına dayanan bu model, demokrasi tasavvurumuzu bugüne dek beslemiştir. Her ne kadar, günümüzde Atina’nın bir mit olduŞuna dair bazı eleştiriler yapılmakta ise de bizi ilgilendiren daha çok özyönetimci demokrasi düşüncesidir. Atina Demokrasisinin ilk özelliŞi yurttaşlar arsında olmasıdır; ancak, herkes yurttaş deŞildir; köleler ve kadınlar yurttaş sayılmazlar. Atina Demokrasisinin bir diŞer özelliŞi kentin (polisin) yönetim biçimi olarak şekil- 8 Age, s.282 9 Lipson, Leslie, Politika Biliminin Temel Sorunları, AÜHF Yayınları, Ankara, 1978, s.280
lenmiş olmasıdır. Demokrasi, polisi kuran yurttaşların yurttaş olma bilinci geliştiŞi ve böylece iktidarın (karar alma süreçlerinin) halkın elinde olması düşüncesi belirdiŞi zaman açıŞa çıkabilmiştir. Atina Demokrasisinin hafızalarımıza kazıdıŞı şey; yurttaşların siyasal yaşama katılma gere- Şidir. Demokrasi, böyle bir katılma olmadan tasavvur edilemez. Bu bakımdan, kısaca bu modeli tanıtmak yerinde olacak: Atina’da önemli işler (kamu işleri) her yurttaşın katılımı ile oluşan Yurttaşlar Meclisinde görüşülmekte, önergeler de yurttaşlar tarafından hazırlanmaktaydı. Alınan kararlar, Yurttaşlar Meclisinde kura ile seçilen yöneticiler tarafından yerine getirilmekteydi. Kura ile seçilen bu yöneticiler, merkezi iktidarı yalnızca bir yıllıŞına kullanabiliyorlardı. Ayrıca, her kura ile seçilen yönetici olamıyordu; kuradan sonra karma bir soruşturma yürütülüyor, ayrıca, yıl içinde Yurttaşlar Meclisinde şimdiki adıyla bir tür “güven oylaması” yapılabiliyordu. 10 Sadece bu kadarı bile, Atina’da yurttaşların köktenci özyönetimine dayalı bir siyasal sistemin olduŞunu göstermeye yeter. 11 Demokrasinin dünya-evrensel olarak başat bir düşünce olması ise esasen, Aydınlanmadan sonradır. Aydınlanmanın tarihsel materyalist okuması, onun kapitalizmin gelişmesi ile ilgisini kurmaktan çekinmez. Fakat bu, kaçınılamaz ya da mutlak bir ilişki olmaktan ziyade, tarihsel bir örtüşmedir. Her tarihsel örtüşme gibi, Aydınlanma ve kapitalizm karşılıklı belirlenmişlik içerirler. Demokrasi düşüncesi de Aydınlanmadan sonra egemen olurken, bu karşılıklı belirlenmişliŞin kurbanı edilmiştir: kimi ideologlar, ekonomik liberalizmle demokrasi arasında kopmaz bir baŞ ararken, kimi eleştirel kuramcılar da, demokrasiyi kapitalizme özgü bir siyasal dizge olarak görme eŞilimi taşımışlardır. Burada benimsedi- Şimiz yaklaşım, “gerçek demokrasi”nin, kimi tarihsel biçimlerinden baŞımsız olarak, insanlıŞın evrensel “eşitlik ve özgürlük” isteminin (egali- 10 Age, s. 279-280-281 11 “�ehir devletlerinde devletten ayrı ya da profesyonelce olan hemen hemen hiçbir kuruluş yoktu... Atina Demokrasisi, tam olarak, ‘devlet’ ve ‘toplum’ arasındaki ayrımın uygun olmadıŞını belirtiyordu.” Anderson, Perry, Passages from Antiquity to Feudalism, London, New Left Books, 1974, s.43’ten Akt. Arblaster, Age, s.43 berterliŞin) dışa vurumu olan, bu bakımdan, “siyasetin ve devletin sönümlenmesini” amaç olarak benimseyen, tarihsel bir program olduŞudur. Cumhuriye Cumhuriyetçilik: Cumhuriye Cumhuriyetçilik: tçilik: Modern Demokrasi’nin Kö Kök- Kö k tenci tenci Yüzü Yüzü Antikite’de ve bütün modern tarihte, demokrasi, insanlıŞın “eşitlik ve özgürlük” istencine verdiŞi ad olarak belirdiŞi gibi; Cumhuriyetçilik 12 de, modern tarihte, bu istencin “devrimci ve ihtilalci” bir tarzda dışa vurumu olmuştur. Demokrasi istencinin modern tarihte köktenci bir şekilde, cumhuriyetçilik olarak dışa vurumunun temel nedenlerinden biri, Padovalı Marsilius’tan Fransız Devrimine kadar, modern devletin biçimlenişinde “dinsel iktidar”la “dünyevi iktidar” arasındaki tarihsel kavga ise, bir diŞeri, siyaset dünyevileştikçe, onun muhatabı olan insanların -kapitalizmle açıŞa çıkan modern sınıfların- “Papa”dan kurtardıklarını “Kral”larına vermeye razı olmamalarıdır. Bu “kral” kendisine ayrılan “tarihsel yeri” kabul etmedikçe mümkün deŞildi. 13 Podovalı Marsilius, Barışın Koruyucusu’nda insanların ihtiyaçlarını karşılamak için topluluk halinde bir araya geldiklerini yazıyor. Gèrart Mairet, şöyle yorumluyor: “şşte bu kadar. Demek ki sivil toplum kendisi için kendiliŞinden varolur. (...) kendisinden üstün ‘bir yarar uyarınca düzene sokulmuş’ topluluk olarak varolmaz. Site (devlet, b.n.) baştan sona dünyevidir.” 14 Podovalı’nın dehası, toplumu bütün unsurlarıyla birlikte ama onlardan baŞımsız, özerk bir yapı, 12 Burada da biçimsel olarak “cumhuriyetçilik”ten söz etmiyoruz. Bu bakımdan “Anayasacılık hareketleri de”, “şngiliz parlamentarizmi de”, “Amerikan Federalizmi de” CumhuriyetçiliŞin bir biçimi sayılmalıdır. 13 şngiltere, Hollanda, Belçika gibi ülkelerde bu “yer” böylece korunabilmiştir. Bugün insanlıŞın demokrasi yürüyüşü sürdüŞüne göre, Seçimle Gelen Krallar (Duverger, Maurice, çev. Necati Erkut, Kelebek Yayınları, şstanbul, 1989) ya da şktidar Seçkinleri’nin (Mills, Wrigt, çev. Ünsal Oskay, Bilgi Yayınları, Ankara, 1974) “toplumsal cumhuriyetçiliŞin” demokrasi programının köktenci istençleriyle ve köktenci yöntemleriyle muhatap olmaktan azade olamayacaklarını tarihsel olumsallık penceresinden görebiliriz. 14 Mairet, Gèrart, “Podovalı Marsilius’tan Louis XIV’e Laik Devletin DoŞuşu”, Devlet Kuramı içinde, çev. Cemal Bâli Akal, Ankara, Dost, s. 221 Ankara Barosu Dergisi • Yıl: 65 • Sayı: 2 • Bahar 2007 37
Page 1: Ankara Barosu Dergisi • Yıl: 65
Page 5 and 6: olan “yurttaş seçkinciliŞinden
Page 7: her geçen gün daha fazla sınırl

Gerisine Düşmeyip Ötesini Düşlememiz Gereken İlke - Ankara Barosu

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?