Gerisine Düşmeyip Ötesini Düşlememiz Gereken İlke - Ankara Barosu

ir soyutlama gibi düşünmesidir. Podavalı’ya göre,
Barışın Koruyucusu, onu bir veri olarak göz
önüne alıp, olan bir siyasi düzen kuramı geliştirir.
Sosyal bütünsellik, onun birleştiricisi ilkesi
olan sivil (insan yaratısı) yasayla, kendi kendisini
ortaya koyar. Bu yasanın kaynaŞı da halktır. Böylece,
Podovalı, “Rahipleri siyasal yaşamın dışına
iter ve yasayı (genel olarak toplum ve iktidar makamı
gibi) dindışı kaynaŞa -halka- baŞlar.” 15
Machiavelli’nin aynı yolu yürüyerek “cumhuriyetçiliŞin”
ilk örneklerinden birini verdiŞini söyleyebiliriz.
Bu genel çerçeve içinde Machiavelli’nin
klasik cumhuriyetçi geleneŞin kurucularından
olduŞu 16 ya da devrimci bir düşünür olduŞu
da ileri sürülmektedir:
Cumhuriyetçi gelenek Machiavelli’nin kendi metinlerinde
saŞlam bir dayanak bulur. Herşeyden
önce kurucu bir iktidar olarak, yani iç ve içkin
toplumsal bir dinamiŞin ürünü olarak, Machiavellici
bir iktidar kavramı vardır. Machiavelli için,
iktidar her zaman cumhuriyetçidir; her zaman
çokluŞun hayatının ürünüdür ve onun ifade bulduŞu
dokuyu oluşturur. Rönesans hümanizminin
özgür kenti bu devrimci ilkeye baŞlı bir ütopyadır.
Bu arada geçerli olan ikinci Machiavellici ilkeye
göre, bu demokratik egemenliŞin toplumsal
tabanı her zaman çatışmalıdır. şktidar karşı güçlerin
ortaya çıkışı ve etkileşimi aracılıŞıyla örgütlenir.
Dolayısıyla kent, sürekli kuruluş süreçlerinde
eklemlenen çoŞul toplumsal çatışmalar aracılıŞıyla
biçimlenmiş bir kurucu iktidardır. 17
Machiavelli’de bu denli köktenci bir cumhuriyetçilik
olduŞunu ileri sürmek güçtür. 18 Yine de
15 Mairet, Age, s.223
16 Petit, Philip, Cumhuriyetçilik, çev. Abdullah Yılmaz,
Ayrıntı Yayınları, şstanbul, 1998, s.25 ve 40.
17 Hart, Michael – Negri, Antonio, şmparatorluk, çev. Abdullah
Yılmaz, Ayrıntı Yayınları, şstanbul, 2001, s.179
18 Machiavelli’nin yaygın, “iktidara gelmek için her yol
meşrudur” anlamındaki Makyavelizmin kurucusu olarak
algılanışından tümüyle farklı bir “devrimci düşünür olarak
Machiavelli” yaklaşımı da yaygın Machiavelli algısı
ne kadar büyük bir haksızlıksa ve yanlışsa, o denli tarihsiz
ve temelsiz bir Machiavelli tasarımına dayanmaktadır.
Burada, Machiavelli üzerine bu iki karşıt açıklamanın
ötesinde, tarihsel ve toplumsal bir ürün, çaŞının adamı
bir düşünür olarak Machiavelli’ye müracaat ediyoruz:
“Machiavelli bütünüyle kendi çaŞının adamıdır;
kendi siyaset bilimi de, burjuva üretici güçlerin daha da
gelişmesini kolaylaştıran ve saŞlayan siyasal biçim ola-
38 Ankara Barosu Dergisi • Yıl: 65 • Sayı: 2 • Bahar 2007
Prens’in yazarının aksine Discorsi’nin yazarı, siyasetin
dünyevileşmesi ve dünyevileşen devlette
yurttaşların iradesinin kurucu olması anlamında
bir cumhuriyetçiliŞe, savunduŞu sınıfın çıkarları
gereŞi de olsa meyleder.
Bu “cumhuriyetçi” çizgi, çeşitli mücadelelerden
sonra, açık ifadelerinden birine Fransız Devriminde
varır. Rousseau’nun Toplum Sözleşmesi
“radikal cumhuriyetçiliŞin” temel eserlerindendir.
Rousseau, bu eserinde, egemenliŞin devredilemez
bir şekilde halka ait olduŞunu savunur.
Eserinde, somut insan ile soyut yurttaşı ayırıyor
olması ve bunun bugün anladıŞımız anlamda
demokrasinin sınırlarına dair gerçek şüphelere 19
kaynaklık etmesi, hatta yazdıŞı bir mektupta, “En
aŞırbaşlı demokrasiyle en kusursuz Hobbesçuluk
arasında, savunulabilir hiçbir orta yol görmüyorum;
çünkü Devlet içinde sürekli bir iç savaş
demek olan insanlarla kanunların çatışması, tüm
siyasi durumların en berbatıdır.” 20 demesi, onun
toplumsal cumhuriyetçiliŞin köklerindeki yerini
ortadan kaldırmıyor. Furet’in belirttiŞi gibi Rousseau,
gelecekteki jakobenliŞin ve devrimci söylemin
kavramsal çerçevesini çok önceden kurmuştur.
21
Burada sorun, Rousseau’da “ulus” diye kurulan
yurttaşın, cumhuriyetçi gelenek içinde, yeniden
“toplum”a tahvil edilebilmesindeki güçlükte yatar;
ama cumhuriyetçi gelenek, bu konuda da
“durmuş” deŞildir. Cumhuriyetçi çizginin en tepe
noktası olan Paris Komünü, durmadıŞının kanıtı
sayılmalıdır. 22 CumhuriyetçiliŞin soyut insan
rak, mutlak ulusal monarşilerin örgütlenmesine eŞilim
gösteren, zamanının felsefesini simgeler.” (Gramsci, Antonio,
Modern Prens, çev. Pars Esin, Birey ve Toplum
Yayınları, Ankara, 1984, s.24-25)
19 En tipik şüphe, seçkinlerin “halkı yurttaşlaşmamış bir
insan topluluŞu” olarak görmesidir. Demokrasiye karşı
bu tür şüphe besleyenlerin de, halkın “yurttaşlaşmamış
olduŞunun” göstergesi sayılabilecek kimi ideolojik eŞilimleri
besliyor olması, “dini siyasete alet edenler” karşısında
siyasete “ulusun kutsal saydıklarını” alet etmesi,
siyaset sahnesinin çaŞımızda yeni Papalara terk edilme
eŞiliminde olduŞuna dair olumsuz bir işaret sayılmalıdır.
20 Akt. Furet, François, Fransız Devrimini Yorumlamak,
çev. Ahmet Kuyaş, Alan Yayınları, şstanbul, 1989, s.58
21 Age, s.59
22 Paris Komünü üzerine bkz. Mısır, Mustafa Bayram, “Paris
Komününden Porto Allegre’ye Toplumsal Özyöne-