Sayı 1 - Eğitim ve Toplum Dergisi

21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Cilt 1 Sayı 1 Bahar 2012
Yalçın YILMAZ / Mevlüt KAYA
Türk toplumunun öz kimliğiyle istikbalinin sağlanması için göstermiştir. Türkiye
Cumhuriyeti’nin kuruluşunun onuncu yılında da aynı çabaların Mustafa Kemal
Atatürk tarafından gösterildiğini görüyoruz 12 :
“Bugün Cumhuriyetimiz onuncu yılını doldurdu. En büyük bayramdır, kutlu olsun!
Şu anda büyük Türk milletinin bir ferdi olarak bu kutlu güne kavuşmanın en
derin sevinci ve heyecanı içindeyim…
Yurttaşlarım! Az zamanda çok büyük işler başardık… Çünkü Türk milleti çalışkandır.
Türk milleti zekidir… Ne Mutlu Türk’üm Diyene!”
Avrupalılar Türkleri,“medeniyete hiçbir katkısı olmayan bozkır insanları; yağmacı,
şehvet düşkünü ve ortadan kaldırılması gereken bir millet” 13 olarak tanımlamalarına
rağmen Mustafa Kemal Atatürk, uygar bir Türkiye yaratmak için gelişmiş
batı uygarlığının çağdaş ve topluma yararlı uygarlık unsurlarından faydalanılması
gerektiğini çoğu zaman belirtmiştir. Ötekileştirilen bir toplumun objektif fikriyattaki
bir lideri olan Mustafa Kemal Atatürk, Batı’nın yanı sıra gelişmiş doğu ülkelerinden
de alınması gereken kalkınımsal faydalı uygulama ve uygarlık unsurlarının
mutlak gerekliliğine işaret etmiştir.
Mustafa Kemal Atatürk, Türk kimliğini 14 ve ulusal bilinci, çağdaş değerler doğrultusunda
yeniden oluşturmak için Avrupa kültürünün “iyi”lerini Türk kültürüne
dahil etme gerekliliğini Fransız gazeteciye verdiği demeçte şu şekilde dile
getirmektedir 15 :
“Ülkeler çeşitlidir fakat uygarlık birdir. Ve bir milletin ilerlemesi için de bu tek
uygarlığa dahil olması gerekir. Osmanlı İmparatorluğu’nun gerilemesi, Batı’ya karşı
elde ettiği başarılardan çok gururlanması sonucunda kendini Avrupa milletlerine
bağlayan ilişkileri kestiği gün başlamıştır. Bu bir hata idi, bunu tekrar etmeyeceğiz.”
12 Mustafa Kemal Atatürk, Onuncu Yıl Nutku, 29 Ekim 1933.
13 “Kültür” sözcüğü Latince’de “toprağı işlemek” anlamına gelen “agriculture” sözcüğünden türetilmiştir.
“Yüksek genel bilgi” anlamında kullanılmaktadır. Türk sosyolog Z. Gökalp ise kültür sözcüğü
yerine, Türkçe “hars” sözcüğünü kullanmıştır. Medeniyet sözcüğü ise Arapça “Medine(m+d+n
kökü)”den türetilmiştir. Medine; Türkçe anlamıyla “şehir” ve “medeniyet” ise “şehircilik” anlamına
gelmektedir. Bedevi(=çöl halkı, göçebe) kavramının tersi olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada
medeniyet sözcüğü yerine “uygarlık” ya da “çağdaş” sözcükleri kullanılacaktır. Kültür ve uygarlık
kavramları ve birbirileriyle olan ilişki ve farklılıkları incelemek için bkz: Şerafettin Yamaner,
Atatürk Öncesi ve Sonrası Kültürel Değişim, Değişimin Felsefesi ve Toplumsal Özü, Toplumsal
Dönüşüm yay., İstanbul, 1999, s. 25-30.
14 Burada şu hususu hatırlatmak yerinde olacaktır: Millet, milli, milliyetçi kavramları bağımsızlık
savaşı boyunca ve sonrasında, milliyetçiden çok vatanperver, dışlayıcıdan çok bütünleştirici anlamlarında
kullanılmıştır. Bu terimler, Anadolu’nun tüm insani unsurlarını –Türkleri, Kürtleri,
Çerkezleri, Arapları ve Lazları- kapsıyordu ve her birinin benlikleri vardı. “Mustafa Kemal: …
Bu hudut sırf askeri mülahazat ile çizilmiş bir hudut değildir, hudut-u millidir… Fakat bu hudut
dahilinde tasavvur edilmesin ki, anasır-ı İslamiye’den yalnız bir cins millet vardır. Bu hudut dahilinde
Türk vardır, Çerkez vardır ve anasır-ı saire İslamiye vardır. Milli Misak’ı 17 Şubat 1920’de
tamamıyla kabul eden son Osmanlı meclisinde, bundan iki gün sonra Türk ve millet kavramları
tartışılmış ve Türk kavramının tüm farklı Müslüman unsurları içine kattığına karar verilmişti.
Kemalist vatandaşlık anlayışı asla etnik olmamıştır; F. Ahmad, a.g.e., s. 99-100.
15 Mustafa Kemal Atatürk, Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara,
1952, s. 67.
122