edirne beylerbeyi camii haziresi'nde bulunan mezar taşları

4. EDİRNE HAZİRELERİ VE MEZAR TAŞLARI
Arapça da çevresi parmaklıklarla veya duvarla örülü içerisinde cenaze görülen cami,
tekke ve türbe bahçelerine “hazire” denilmektedir. Edirne İli içinde camilerin ve mescitlerin
yoğunluğu kadar hazire bulunmaktadır. Osmanlı Döneminde oluşmuş olan bu dinsel mimari
yapıların hepsinde gömü yapılması için hazireler oluşturulmuştur. 25 Bunların ihtiyacı
karşılamaması sonucunda dinsel yapılardan bağımsız olarak mezarlıklar oluşturulmuştur. 14.
yüzyılın ortalarında Rumeli yakasına geçen Türk atlıları ilk olarak Edirne’ye gelmişlerdir. O
zamandan bu güne kadar Türk yönetimi altında bulunan Edirne, köprüleri, camileri, sağlık
yurtları, saraylar, suyolları, hamamlar, çeşmeler ve mezarlar gibi birçok sanat eserleriyle
süslenmiştir. 26
II. Murad’ın büyük çapta imar ve iskân hareketleri bu gelişmenin başlangıcı olmuş,
bu devirde Edirne önemli bir ticaret merkezi haline gelmiştir. Sosyal ve ekonomik refah şehir
nüfusunu arttırmıştır. Çelebi Mehmet’in tahta geçmesinden sonra sayıları çoğalan camiler ve
medreseler birçok bilim, din adamı, yerli yabancı mimar, sanatçı ve ustanın burada
toplanmasını ve yaşamasını sağlamıştır. Bunların birçoğu Edirne’de ölmüştür. 27
Osmanlı tarihinde kadınlar, Vezirler, Şeyhülislamlar, Yeniçeriler ve saray
mensuplarının taşları devlet kontrolünde yaptırılmış olduğu için, bu sınıfların taşlarında
mimari bir üslup birliği göze çarpar diğer zümrelerin taşlarında ise ortak bir stil söz konusu
olmamıştır. Osmanlı mezar taşları, yüz yıllara ve mimari akımlara göre moda olan üslupların
ayrı ayrı örneklerinin ortak noktalarından seçilmiş ve sınıflandırılmıştır. Mezar taşlarını
taşçılar imal ettiklerinden taşçının ustalığı ve yetiştiği yöredeki taş işçiliğinin karakteristiği
özellikle taş için kendisine ödenecek para ve taş kalitesi imal edilecek mezar taşlarının
üzerinde etkisini göstermiş olduğu için bu etkenler çok önemli olmuştur. Bu açıdan Osmanlı
mezar taşlarının arasında saray taşçı başısı tarafından yapılmış kallavili bir vezir taşı ile
sıradan bir manavın mahalle taşçısına yaptırılmış basit fesli mezar taşının arasında hem
görünüm açısından hem de kitabe ve kompozisyon yönünden farklılıklar görülmüştür. 28
25 Akıllı, (1998) : 15
26 Dağlıoğlu, H.T, (1998) : “Edirne Mezarları”, Edirne Serhattaki Payitaht, İstanbul: Kasım, s, 429
27 Alım, G, (1995) : “XV. YY. Osmanlı Mezar Taşları, (İznik, Bursa, Edirne, İstanbul)”, İ.Ü. Sosyal Bilimler
Enstitüsü Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Sanat Tarihi Bölümü Sanat Tarihi
Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul: s.63
28 Alım, G, (1995) : s 74
16