ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK ...

1.GİRİŞ Besime KARAÖMERLİOĞLU
Borun yüksek konsantrasyonları toprakta ve yeraltı sularında doğal olarak
oluşabilir veya toprak gübreleriyle, sulama sularıyla, endüstriyel atıksularla ve
maden atıklarıyla sonradan karışabilir. Bor fazlalığı genellikle toprakta jeolojik genç
depozitlerden, çorak topraklardan, marine sedimetlerinden elde edilmiş topraklardan
ve madencilik faaliyetleri gibi kirletici kaynaklar tarafından kirlenen topraklardan
oluşur (Sprague, 1972).
1.6.1. Türkiye’de Bor Kirliliği
Ülkemizde atık sularla kirlenmiş akarsuların sulama amaçlı kullanılmaları
sonucu yaygın olarak bazı yöre topraklarımızda bor kirliliği ve buna bağlı olarak bu
yörelerde yetiştirilen bitkilerde B zehirlenmesi sorunları ile karşılaşılmaktadır
(Silanpaa, 1990).
Türkiye’de özellikle Batı Anadolu Bölgesi’nin Dünyadaki B rezervlerinin
%61’ine sahip olduğu ve bölgede B kirlenmesinin su kaynaklarının ve tarım
alanlarını etkileyen önemli bir problem olduğu bilinmektedir (Nebiler, 1999; Özkurt,
2000).
Ülkemizde boraks işletmelerinin bulunduğu bölgelerde ve jeotermal amaçlı
kuyulardan çıkan atıkların karıştığı yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının bor
konsantrasyonu yüksek olabilmekte ve sulama açısından tehlikeli sorunlar yaratacak
durumdadır. Buna örnek olarak Sındırgı, Bigadiç, Balıkesir ovalarını sulayan Simav
çayının memba tarafında bulunan boraks işletmelerinin suyu ile kirlenmesi ve bor
içeriğinin 7 ppm'e kadar yükselmesi gösterilebilir. Ayrıca B. Menderes havzasının
yukarı kısımlarında Germencik ve Sarayköy'de açılmakta olan jeotermal amaçlı
kuyuların atıklarının B. Menderes nehrine karışması geniş tarım alanlarında borla
kirlenmeye neden olabilecektir. Ege bölgesinde, buna benzer örneklere, Balçova
ovasının yeraltı sularının borla kirlenmesi, Eskişehir Kırka yöresindeki boraks
madenleriyle kirlenme katılabilir (Boncukçuoğlu ve Kocakerim, 2003).
Türkiye’de başlıca bor üretimi, Kütahya ile Balıkesir il merkezleri arasında
200 km uzunlukta ve 70–120 km enindeki bir kuşak boyunca yer alan Bigadiç, M.
Kemalpaşa, Emet ve Kırkı yörelerinde yapılmakta, bu maden üretim merkezleri
28