Yenilginin İzdüşümleri Mümtaz Kotan Sayfa 95-106 SURİYE

kimse ciddi bir özeleştiri yapmadı. Bu tavırları mutlaka tespit etmek
gerekiyor.. Yenilginin izdüşümü olarak yakaladığımız en önemli
halkalardan biri budur. Hem PKK olayını, hem de bugün içine
düştüğümüz durumu açıklayabilmek için bu konunun da
aydınlanması zorunludur.
(...)
c) Suriye’nin 1980’ler ve sonrası durumu neydi?
Suriye yalnız Kuzey Kürtleri açısından değil, birçok kişi , kurum ve
devlet açısından da bilinmeyen yönleri ağır basan bir devlettir. Bu
nedenle de kendisine “anti-emperyalistlik” gibi bir takım yaftalar
giydirilen “ilerici, sosyalist, demokrat” bir görünümde sunulmuştur.
Bu da herkesin koşar adım Suriye’ye gitmesine neden olmuştur.
Henüz SSCB dururken, Suriye’nin Ortadoğu’daki konumu o gün için
önemliydi. İsrail ile çatışmanın boyutları da Suriye’nin Sovyetler
yanlısı politika izlemesini gerektiriyordu. Ancak, bölgenin tüm
muhalif güçlerini kendi denetimine almaya çalışan Suriye ile
pazarlıkta, Kuzeyli örgütler kendilerini yem olmaktan kurtaramazdı,
öyle de oldu. Suriye ile ilişki güçlü olanaklara sahip bir Kürt
hareketinin zorunlu koşullardan dolayı kurabileceği taktik bir ilişki
olabilirdi belki.. Bölge devletlerinin çelişki ve çatışmalarının
kullanılabilmesi için böyle bir taktik ilişki küçümsenemez. Ancak,
bunun dışında başka amaçlara matuf ve genişletilerek stratejik
boyutlara ulaştırılmış ilişkiler büyük bağımlılıklar getiren ve son
derece tehlikeli ilişkilerdi. Ve bu tehlikeler birer birer ortaya çıktı.
Sonuçları da ağır oldu.
Şimdi, Suriye’nin o günkü durumunu kısa olarak belirleyelim ve
böylece süreç ve ilişkiler daha iyi anlaşılabilsin..
Fransızların 1946 da Suriye’den çekilmeleri sonrası 1963 yılına kadar
çeşitli “işbirlikçi” iktidarlar Suriye’yi yönettiler. BAAS 1963’te bir
darbe ile iktidarı ele geçirdi. 1970 yılında ise, Hafız Esat yine başka
bir Baas cuntasının savunma bakanı iken yaptığı darbe ile
Baas’çılardan yönetimi aldı. Ölünceye kadar da yönetti. Halen oğlu
yönetimdedir. Hafız ölmeden önce kardeşlerini de tasfiye ederek -ki,
son derece önemli görevlerdeydiler- oğlunu etrafı sağlam bir iktidara
97

98
oturttu..Yani, “ebedi önder” olarak ömrünün sonuna kadar Suriye’yi
sıkıyönetimler, savaş halleri kanunları ile idare etti. Halk Meclisi
denilen, diğer adı ile Meclis El Şeeb’e Esad’ın ve Baas’ın tayin
ettiği adaylar alternatifsiz ve rakipsiz “seçimler”le gelirlerdi. Bu
meclisin ülke yönetimi ve yasaların oluşturulmasındaki rolü
biçimseldi..
Suriye’de yasal varlığı tanınan tek parti BAAS Partisiydi. BAAS,
anti-komünist, anti-demokrat olan ve fanatik Arap milliyetçiliği ile
demagojik çarpık bir sosyalizm sloganları ile hareket eden, daha çok
askeri kadrolara dayanan bir partidir. Bütün diğer örgütlenmeler
BAAS’ın denetiminde çalışan örgütlerdir..
Suriye yönetiminin en önemli özelliklerinden biri de alevi azınlığa
dayanmış olmasıdır. Suriye’nin Akdeniz’e sahil olan Lazkiye kenti ve
çevresinde oturan nüfusun büyük bölümü alevidir. Ayrıca, Esat
ailesi devlet yönetimi yanında önemli yasal ve yasadışı ticari işleri de
denetimlerinde tutmuşlardır..
aa) Ordu ve Polis Örgütü
Suriye kendi gücüyle besleyemeyeceği bir orduya sahipti 79 . Birkaç
başlı bir ordu bulunmaktaydı. Genel kurmaya bağlı düzenli ordunun
yanında Vahdet Xas denilen özel birlikler ve Saray Difa denilen
hızlı savunma birlikleri ayrı birer komutanlıkça yönetilmekteydi 80 .
79 Suriye ordusu o günlerde resmi rakamlara göre 275.000 civarındaydı. Bazı
iddialara göre bu daha da fazladır. Suriye’de askerlik süresi 4-5 yılı bulmaktaydı.
Bunun yaklaşık 3 yılı mecburi, diğeri ise ihtiyati, yani maaşla yapılan askerlik
süresidir. Zorunlu askerliğin yanında orduda kalıcı usta er ve erbaşlar vardır,
bunların çoğunluğu geçim için askerliği seçmişlerdir. Subaylar çok
imtiyazlıdırlar,örneğin bir albayın 4 yada 5 çeşitli marka otomobili vardır. Birçok
orduya ait olanak subay ailelerinin emrindedir.Yani çoğunluğu Baas üyesi olan
subaylar ayrıcalıklı bir kesimdir.
80 1984 yılına kadar Özel birliklerin komutanı Hafızın kardeşi Rıfat Esad idi. Rıfat
Esat daha sonra devlet başkanlığı güvenlik işleri yardımcısı oldu. Hafızın
ölümünden kısa süre önce tasfiyeye uğradığı söylentileri duyuldu ve şimdi sesi
çıkmıyor. (!) Zaten diğer birliklerde de komutanlar Hafız’ın yakınlarıdır. Yönetimin
itibar ettiği ve ayrıcalıklı olan hızlı savunma birlikleri çoğunluğu Kürt ve
Alevilerden oluşmaktadır (Saray Difa). Diğer askeri birliklerden farklı üniforma
giyerler ve herkese karşı terör estirirlerdi.

Suriye’de emniyet ve polis örgütü de birkaç tanedir. Normal
karakollarda günübirlik işleri gören Şurta var ve trafik polisi de buna
dahildir. Emin Dewle denilen emniyet örgütü işbölümü ile siyasi,
mali, kriminal vb.. işlere bakan ve devletin itibar ettiği bir polis
teşkilatıdır. Güçlü bir istihbarat örgütüne de sahiptir. Muhaberat
Askeri (Askeri polis) Suriye devletinin en güçlü örgütüdür, askeri
kadrolardan oluşmaktadır.İstihbarat eylemi yanında infaz eylemi de
yapmaktadır. Örneğin SKDP’liler 1974 yılında tutuklandılar, yaklaşık
10 yıl zindanda kaldılar. Bunlar bu örgüt tarafından
cezalandırılmışlardı. Ayrıca, Müslüman kardeşlere de infaz
uygulamış, tutukladıklarını öldürmüştür. Halk meclisi ve mahkemeler
bu örgütten hesap soramazlar, devlet başkanı yalnız
sorabilir. El/Muhaberattan ve Emin Dewle’den onay almayan bir kişi
ne resmi işe girebilir, ne pasaport çıkarabilir ve ne de üniversiteye
girebilirdi 81 . Şimdi ne kadar değişmiştir, bilemiyoruz.
bb) Basın
Suriye’de özgür basın yoktu. Mevcut üç günlük gazetenin ( o
günlerde böyleydi, büyük bir değişiklik olduğunu sanmıyorum) üçü
de 82 Baas’ın denetiminde çıkarılmaktaydı.. Bunlar dışında yine Baas
denetiminde çıkan bazı dergiler de vardı. Suriye’de satılan diğer
Arapça gazeteler ve Filistin örgütlerinin yayın organları da çok sıkı
sansüre tabi idi..
cc) Ulusal İlerici Cephe
Bu cephenin isminden başka hiçbir etkinliği yoktu. Baas’ın
önderliğinde ülkeyi yönetiyor görünmesi biçimseldi. Cephe içinde
sözde Baas dışında Suriye Komünist partisi ve kukla olan bir Nasırcı
parti de yer alıyordu. Seçimlere demokratik görünüm vermek için
birlikte listeler oluşturulmaktaydı. Bu nedenle SKP’ne bir ya da iki
biçimsel bakanlık da veriliyordu. Hafız Esad’da dünyada görülmemiş
81 Sözünü ettiğimiz bu örgütler çok geniş bir muhbir ağına sahipler, zaten Suriye’de
Kürtler de dahil kimin muhbir olup olmadığı belli değildir. Herkes birbirini
muhbirlikle suçlar ve ilişki de kurar. Her Baas üyesi ve yan kuruluşların aktif
üyeleri aynı zamanda muhbirdirler.Baas üyeleri kalaşnikof ve küçük tabanca
taşırlardı, üniversite öğrencileri tek tip elbise giyme zorundalardı. vb..
82 Çıkan üç gazete: Teşrin (Ekim), Baas, Sewra (Devrim).
99

100
biçimde rakipsiz aday olarak seçim yaptırdı ve seçim sonuçları %99
evet oyu ile kamuoyuna duyuruldu..
dd) Siyasal partiler
1) İktidardaki Baas Partisi,
2) Suriye Komünist Partisi,
Sovyetlerin sıkı takipçisi bir parti idi. Bir ara Kürtler arasında da
etkinliği vardı, ancak 1956 da SKDP’nin kurulması ile etkisini
kaybetti. Bu partinin Genel Sekreteri Halit Bektaş da Kürttü. Esas
görevi Suriye’nin SSCB dostluğunu pekiştirmekti. Tabii antiemperyalist,
anti - siyonistti aynı zamanda.. 1982 ve 1986 da iki kez
bölündü. (...)
Ulusal Cephede yer almasına ve hükümete bakan vermesine karşılık
varlığı yasal değildi. Genel merkezi ve il teşkilatları resmi olarak
yoktu. Yayınları da Baas’çıların sansürüne tabi idi..
3) Nasırcılar,
Kukla bir örgüttü, ulusal cephede biçimsel temsil ediliyordu, o kadar..
4) Suriye Komünist Emek Partisi,
Sürekli Muhaberatın ağır operasyonları ile karşı karşıya kalan, SKP’ni
eleştirerek, radikal Filistin örgütleri ve Lübnan Komünist Partisi ile
ilişkilerden etkilenen bir örgüttü. Tabanı radikal gençlerden
oluşmaktaydı. Suriye hapishanelerinde yüzlerce tutuklu üyesi vardı.
Mevcut iktidara karşı siyasal mücadele verilmesi görüşündeydi.
Merkez yayın organı Lübnan’da çıkmaktaydı. Kürtler için ulusların
kaderlerini tayin ilkesini savunmaktaydı ve Kürtleri kendi içinde
örgütlemeye çalışmaktaydı. Kürdistan genelinde bağımsız bir devleti
öngörüyordu. Marksizm’den etkilenen bazı Kürt gençleri bu partiye
sempati duyuyorlardı. Suriye’deki Kürt ve Arap örgütlerinin tümü bu
partiye kindardırlar. O da diğer örgütleri muhbir gibi görmekteydi..
5) Müslüman kardeşler ( Exwan El Müslim),
İlk Mısır’da kurulmuştu, Suriye’deki varlığı Fransız Manda yönetimi
dönemine dayanıyor. 1978 itibariyle Baas’çılara karşı güçlü eylemler

yapmaktadır. Bu örgütün Türkiye, Irak ve Ürdün tarafından
desteklendiği ortaya çıkmıştır 83 .
Müslüman kardeşlerin Suriye’yi en çok tedirgin eden Eylem türleri
intihar eylemleri ve yüksek patlayıcılarla yapılan sabotajlardı..
Ancak, Suriye’de bu örgüte karşı son derece acımasız davranmıştır.
Örneğin, 1980 öncesi Halep’te askerlerin gerçekleştirdikleri bir
operasyonda, yüzlerce Müslüman kardeşler üyesi katledilip,
buldozerlerle açılan çukurlara gömülmüşlerdir. Suriye Kürtleri
Mevcut yönetimi destekledikleri için Müslüman kardeşler Kürtlere
büyük kin duymaktadırlar.. Bir sloganları var: “Dünya’da Alevilerden
pis mahluk yoktur, Kürtler hariç”.. Bu örgütün Batı Almanya’dan
yönetildiği iddia edilmekteydi..(...)
ee) Suriye Ekonomisi
101
O tarihlerde zengin Arap ülkelerinin güçlü ve sürekli yardımları
Suriye’nin en önemli gelir kaynağıydı. Suriye’nin Lübnan’da
bulundurduğu askeri birliklerinin finansmanı da bu devletler
tarafından karşılanmaktaydı. Sürekli İsrail ile “savaş hali” de bu
devletlerden para sızdırmanın başka yoluydu. Bunun dışında başta
ABD olmak üzere birçok büyük devletten de ( “anti-emperyalist”
olmasına rağmen emperyalistlerden de!) kredi ve yardım almıştır..
Suriye bir tarım ülkesidir. Ağır sanayi gelişmemiştir. En önemli
işletmeleri Tabqa Elektrik santrali ve barajı, Remêlan Petrol
83 Fanatik bir islami örgüt olan Müslüman kardeşler 1981/82 itibariyle devlete karşı
büyük eylemler gerçekleştirdi. Hama ilinde başlattığı bir eylemle yüzlerce Baas’çıyı
öldürdü ve birçok kurumu denetim altına aldı. Hükümet güçleri büyük askeri
birliklerle tank ve uçakların da katıldığı bir operasyon sonucu Hama’yı kuşatarak
ancak şehre girebildiler Ve bu eylemin ardından binlerce insanı kurşuna
dizdiler..Dünya basınına da yansıyan bu olaylarda 15.000 kişinin öldürüldüğü
belirtildi..Bir süre devlete karşı eylemlerini erteledi, 1983/84 yıllarında tekil
eylemleri oldu. 1985/86 da yeniden güçlü eylemlere başladı. 1986 baharında
Halep/Lazkiye demiryolu üzerinde bulunan bir köprüye bomba yerleştirmeleri
sonucu 140 yolcunun ölümü ve demiryolunun işlemez hale gelmesini sağladılar. Bu
eylemde yakalanan Tim elemanlarından ikisinin TC uyruklu çıkması ve Irak ile
Türkiye’de kaldıkları ve buralarda ilişkili oldukları ortaya çıktı.. Bunun üzerine
Acilcilerden ve Apoculardan oluşturulan bir grup, ifadesi alınan TC vatandaşı
iki unsurun Antakya’daki amcalarının köyüne giderek evlerini kundakladılar.

102
işletmesi, Humus ve Tartus petrol arıtma tesisleri. Bunlar devlete ait
tesislerdir. Suriye’de petrolün çıktığı tek alan da Kürdistan’dır 84 .
Suriye’nin hububat deposu da Cezire olarak adlandırılan Haseki ili ve
ilçeleridir. Bu bölge de Kürdistan’a ait topraklardadır. Bunun dışında
Halep, Humus, Hama, Tartus ve Lazkiye bölgelerinde endüstri
bitkileri (pamuk, tütün) yanında sebze ve meyve üretimi de
yapılmaktaydı. Humus ilinde bölge pamuğunu işleyen bir tekstil
fabrikası vardı. Suriye buğday ve pamuk gibi ürünleri ihraç
etmekteydi.
Akdeniz’e açılan uzun sahil şeridine rağmen turistik tesisler ve turizm
gelişmemişti.Şam, Lazkiye ve Tedmur’da bulunan Meridien Oteller
zinciri ise Fransızlara aittir. Bunun dışında Şam ve Halep’te çok az
sayıda kaliteli otel bulunuyordu.
Küçük sanayide özel sektörün yatırımları var. Bu da deterjan, temizlik
malzemeleri, kozmetik bazı ürünler, tekstil ürünleri ve küçük çaplı
montaj alanlarıdır.
Suriye Lübnan hududu kontrol edilemediği için, özellikle generallerin
oluşturduğu şebekeler aracılığı ile Suriye’ye her türlü gümrüksüz mal
girmekteydi. Dış ticaret devletin denetiminde ve devlet eliyle
yapılmaktaydı. Bazı imtiyazlı kişilere de dış ticaret serbestisi
tanınıyordu.
Bankaların tümü devlete aitti. Sarraf denilen para komisyoncuları ise
her türlü para alım ve satımı yapmakta, çeşitli biçimlerde borç para ve
kredi verebilmekteydiler. Bu sarraflar, daha çok piyasa değeri ile
resmi değer arasındaki büyük fark bulunan ve çok ihtiyaç duyulan
döviz kaçakçılığı ile ticarete devletin aldığı bütün sert tedbirlere
rağmen devam etmişlerdir..
Devlete ait tüketim mağazaları ve fırınlar çok fazlaydı. Buralarda
84 TC - Suriye hududu boyunca Kamışlı’nın 20 Km doğusundan, Irak Hududuna
kadar uzanan alan Petrol kuyuları ve tesislerinin bulunduğu alandır..Remêlan
denilen bu bölgedeki petrol tesislerinde çoğunluğu Kürt olan yaklaşık 5000 işçi
çalışmaktadır. Petrol tesislerinin teknik personelinin çoğunluğunu ise, o zaman için
Sovyet ve Bulgar mühendisler oluşturuyordu..

ekmek, çay,şeker pirinç gibi gıda maddeleri satılmaktaydı. Bunlara
devlet desteği vardı 85 .
Suriye ekonomisi 1984 sonrası çok ağır bir bunalıma girdi. Bu
bunalım devam ede geldi. 1984 ortalarında 750 Krş olan bir dolar, l
ay içinde 22 SL’na yükseldi.. Bu bunalımın esas kaynağında zengin
Arap ülkelerinin Suriye’ye verdikleri yardımı kesmeleri duruyor.
Gerekçesi de Suriye’nin Irak ‘a karşı politikasının değiştirilmesini
sağlamaktı. Bu nedenle Suriye’ye açık bir şantaj yapılmıştır.. Ayrıca,
Hafız Esad’ın ölümcül bir hastalığa yakalanmış olduğu haberinin
yayılması da iç bazı karışıklıklara neden olmuştu..
Suriye’nin askeri harcamaları çok yüksekti, sürekli silah altında
tuttuğu yekûnu yüksek bir ordu beslemekte ve almak zorunda olduğu
modern silahlara da çok para yatırmaktaydı. Bu nedenlerle ağır borç
altına girmişti.. Resmi bir bütçe de yayınlamadığı için, ekonomik
olarak rakam belirlemek mümkün olmuyor.. O günlerde Suriye’nin
silah aldığı ülkelerin başında SSCB gelmekteydi.. Ayrıca, Doğu
Bloğu ülkeleri Fransa, İngiltere, Japonya da silah aldığı ülkeler
arasındaydı. Kitlelerde ise, büyük bir yoksulluk vardı, ancak bunu
dile getirme olanakları bulunmuyordu..(...)
ff) Uluslar arası ilişkiler
103
Mısırda C. Abdulnasır’ın Arap milliyetçiliğinin popüler lideri
durumuna gelmesi, Suriye Baas Partisi ve Ordusunda da aynı
eğilimin güçlenmesini sağladı..Hatta 1960’lı yılların başında Mısır ile
Suriye kısa ömürlü de olsa bir birlik oluşturdular. Bu Birleşik Arap
Cumhuriyeti daha çok Mısır’ın gücünden kaynaklanan bir birlikti.
Baas’ın 1963’te darbe ile iktidarı ele geçirmesine kadar Suriye’nin dış
politikası daha çok Fransa ve batı yanlısı idi.. Ancak bölgede İsrail’e
karşı savaşan Mısır ve onun yanında Suriye’nin yer alması (ve daha
sonra Irak’ın da) Baas’ın iktidara gelmesiyle birlikte onu da Mısır
gibi SSCB’ye yaklaştırmıştı..Bu da İsrail’in konumu ve dış
85 Örneğin normal piyasada 350 kuruşa satılan bir kilo şeker bu mağazalarda 85
kuruşa satılabilmekteydi. Tabii bu olanaklardan, ellerinden nüfus cüzdanları alınmış
yaklaşık 200.000 Kürt yararlanamıyordu.. Ve bu devlete ait mağazalardan herhangi
bir şey almak için, birkaç saat eziyet çekmek de gerekiyordu..

104
ilişkilerinden kaynaklanıyordu. Çünkü, İsrail ABD ve diğer
emperyalist devletlerden destek alıyor, bu Arap devletlerini ister
istemez Rusya’ya yaklaştırıyordu. İsrail ile savaşmak SSCB silahlarını
gerektiriyordu ve Suriye dış politikasını bu nedenle Rusya’ya
çevirmişti 86 .
Suriye dış politika konusunda Irak Baas’tan daha avantajlıydı, çünkü,
İsrail’e karşı ‘savaşıyor’du.. Bu nedenle anti-emperyalistliği” ve antisiyonistliği”
tartışma götürmezdi! Enver Sedat’ın Camp-David
antlaşmasını imzalamasından sonra artık Suriye Arap ülkelerinin
“anti-emperyalist ve anti-siyonist” kesiminin lideri durumuna
gelmişti..
İran’da Şahlığın yıkılması ve SSCB’nin Afganistan’a müdahalesi,
1980 sonrası oluşan ABD’nin Ortadoğu politikasının temel
nedenleridir. Orta ve Yakın Doğu’da gerek SSCB’nin ve gerekse
ABD’nin yeni politikalar oluşturmaları dolayısıyla müttefiklerini de
etkilemişti. Her ikisi de yandaşlarıyla daha yakın ilişkiler kurmaya
yönelmişlerdi.. ABD Ortadoğu’da (daha başka ifade ile Basra Körfezi
stratejisinde) birinci derecede görevler yüklediği Türkiye, İsrail,
Pakistan, Mısır, Suudi Arabistan, Ürdün, Kuveyt, Birleşik Arap
Emirlikleri gibi devletlerden oluşan bir blok karşısında, o gün
SSCB’de Başta Suriye olmak üzere Libya, İran ( 1983’e kadar),
Demokratik Yemen, Afganistan, FKÖ ile bölgedeki bazı muhalif olan
güçlere dayalı bloğu oluşturmuştu.. SSCB olmasa bile, bölgede başka
biçimler içinde bloklaşmalar hala sürmektedir..
Yani, Nasıl ki, ABD’nin Ortadoğu’daki politikalarının en önemli
ayağı Türkiye ve İsrail ise, O zamanki SSCB’nin de Suriye ve Libya
86 SSCB’nin bu tür ülkelere ( Mısır, Suriye, Yemen, Irak) bakışı da bu
çerçevedeydi ve dağılıncaya kadar da sürdürdü..Yani ABD’nin Ortadoğu’da
desteklediği devletlere karşı olan devletleri desteklemek. Hatta SSCB bunu
rasyonelleştirmek için bazı teoriler de üretmişti: “Mısır ve Suriye gibi ilerici
demokrat subayların olduğu ülkelerde Komünist Partilerine gerek yoktur. KP’lerin
görevlerini iktidardaki ilerici/demokrat subaylar yerine getirmektedir..” Bu teori
sonucu Mısır Komünist Partisi, SBKP ve Nasır’ın direktifiyle kendini lağvetmişti..
Bunun gibi Irak ve Suriye Komünist partileri de “anti-emperyalist, anti-siyonist” ve
“Devrimci demokrat Baas cuntalarını” desteklemeyi 1991 yılına kadar son 25 yılın
temel taktiği haline getirmişlerdi..

idi. Suriye SSCB ile 25 yıllık siyasi ve askeri dostluk antlaşması
yapmıştı.(1980 başlarında) SSCB Avrupa kapısında en önemli
acentesi olarak Bulgaristan’ı ve Ortadoğu’da da Suriye’yi besliyordu.
Silah vb.. pazarının, siyasal ilişki ve bağlantıların hemen hepsi
buradan planlanıyordu. Gizli yada açık yüksek sayılara varan askeri ve
teknik SSCB personeli ile Suriye resmen “işgal” altındaydı 87 . Ancak,
Suriye hiçbir zaman Fransa, Japonya, ABD ile ilişkilerini de
kesmemiştir. Özellikle ticari ilişkilerini bu adını ettiğimiz devletlerle
geliştirmiş ve sürdürmüştür. Suriye İsrail ilişkilerinin en gergin
olduğu dönemde bile (1981-82) ABD’nin Suriye’ye mali yardımı
olmuştur.(…..)
Mısır’ın İsrail ile anlaşmasından sonra İsrail’e karşı “savaşan” tek
Arap devleti oluşu, Suriye’yi “Red cephesi” denilen Arap
devletlerinin lideri durumuna getirmişti. Ayrıca, Bloksuzlar içinde de
Suriye’nin önemli yeri vardı, orada da kendini yutturmasını iyi
bilmişti! 88 1973 Savaşından bu yana (ki o savaşta toprak kaybetmesine
karşın zafer kazandığı belirtilmektedir) İsrail ile herhangi bir
savaşa girmediği gibi, İsrail’in Lübnan’ı 1982’de işgaline karşı da
tavırsız kalan Suriye, dış politikada batı yanlısı bir politika
uygulayarak kendini korumaya çabalamıştır her zaman..
gg) Suriye’nin Bölge Politikası
105
Suriye bir takım Arap ülkeleri ile iyi ilişkiler sürdürürken, bazı Arap
ve bölge devletlerinin muhalif güçlerini de etkisi altına almayı
87 1984 kışında Hafız, hastalanması ile birbirleriyle anlaşmazlığa düşen kardeşi
Rıfat Esad ile diğer ordu komutanlarını “anlaştırılmaları” için uçağa bindirip
Moskova’ya göndermişti. Diğerleri ile anlaşamayan Rıfat Esad (Cumhurbaşkanlığı
Güvenlik Danışmanıydı) korkusundan Şam’a dönememiş ve yaklaşık bir yıl İsviçre
ve Fransa’da kaldıktan sonra bizzat Mitterand tarafından Şam’a getirilip Ağabeyi
ile barıştırılmıştı!
88 Bu açıdan Libya, Yunanistan, İsveç, Fransa, Hindistan, Pakistan vb.. liderlerinin
oluşturmaya çalıştıkları ve hemen hepsinin siyasi ve fiziki olarak pahalıya ödedikleri
“bloksuzlar” hareketini de “kazasız/belasız” atlatan Suriye’ye, “demokratik” ülke
kılıfını geçirenlerin Kürt Hareketinin ağır yenilgisinde de seslerinin çıkmaması ve
Kürtleri potansiyel suçlu görmelerinin bir nedeni de burada durmaktadır. Bu
konuyu başka bir yerde tartışmak üzere, şunu kısaca belirtelim ki, bloksuzlar içinde
son derece demokrat ve Kürt dostu lider ve hareketler vardı, bunları unutmamak
gerekiyor..

106
başarmıştı.. Şam, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerinin muhalif
güçlerinin merkezi durumuna getirilmişti. 1982’ye kadar bir kısmı
Lübnan’da üstlenen bazı örgütler ve Filistin hareketleri de Şam’a
taşınmıştı!. Bir bölümü de silahlarını bıraktıktan sonra başları
önlerinde sıraya geçip gemilere binerek Saddam’a “misafir”
gitmişlerdi. Bu hazin manzarayla Bağdat’a giden Filistinli Liderler ve
yanlarındaki militanlar ne yazık ki, Kürtlerle savaşta Saddam
güçlerinin yanında saf tutmuşlardı. Yerlerini yurtlarını dramatik terk
edenler “anti-emperyalizm”, “anti-Siyonizm” savaşçılıklarını mazlum
Kürt ulusuna karşı yapıyorlardı herhalde ! Ellerinde Kürt kanı olan
Filistinliler, bütün bir mücadele tarihlerinde bir kez olsun Kürtlerle
ilgili destek göstermediler, tek kelime etmediler. Buna binlerce
insanımızın öldürülmesine neden olan Halepçe katliamı da dahildir.
Böylece, Dengê Komal’ın “Filistin Faciası” olarak yorumladığı üst
perdeden söylemleri de tuzla buz oldu. (Bakınız: Dengê Komal,
“Filistin Faciası”, 14 sayfalık Broşür, Temmuz 1982)
Bu güçlerin tümü, yukarıda açıkladığımız bloklaşmada Suriye’yi antiemperyalist,
anti-siyonist cephenin başı kabul ederek
savunmaktaydılar. Bunların içinde kuzey Kürdistanlı örgütler de
vardı, tabii PKK başta olmak üzere Türk “Sol” örgütlerinden bazıları
da (Dev- Yol ve Acil gibi) bu yarışta en önde gidiyorlardı.. Yani,
Suriye “Ortadoğu’nun devrimci kalesiydi”.. Böyle kabul ediliyordu..
Bu nedenlerle Suriye bütün bölge devletlerine karşı elinde çeşitli
kozlar bulunan bir devletti. Ve birçok Arap devleti iç sorunlarının
Suriye tarafından kışkırtıldığı görüşündeydi.. Muhaliflerinden
yakaladıklarını Suriye ajanı olarak teşhir ediyorlardı..Aynı durum
Suriye için de geçerliydi. Suriye Muhaberatı Müslüman kardeşlere
yaptığı gibi, yakaladığı muhaliflerini teşhir ederek, başta İsrail
olmak üzere Ürdün ve Irak ajanı olarak suçluyordu.
Lübnan
Suriye Lübnan ile ilgili politikasını açıklamamakla birlikte ilhakı
amaçlıyordu. Aslında Lübnan’ın kuzeyi Suriye tarafından ilhak
edilmişti.
Suriye ordusu 1975’lerde başlayan Lübnan olaylarından sonra barış
gücü olarak birçok Arap devletinin de onayı ile Lübnan’a askeri
birlikler yerleştirmişti. Lübnan olayları karşısında bazen Hıristiyanları,