Suudi Arabistan: Temel Ekonomik Yapı ve Dünya Enerji ... - orsam

More documents

Recommendations

Info

İnceleme Suudi Arabistan yüksek gelirli ülkeler grubunda yer almaktadır. Ancak, kişi başına gelir ülkeler arası ekonomik refah kıyaslamasında sıklıkla kullanılmakla birlikte, iyi bir kalkınmışlık göstergesi değildir. Giriş Dünya enerji piyasaları bugün her zaman olduğundan daha çok belirsizlik ile tanımlanabilir. 2010 yılı sonunda Tunus’ta başlayan ve kısa sürede Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerini etkisine alan ve Arap Baharı olarak adlandırılan olaylar dizisi dünya enerji piyasalarındaki belirsizliğin tek nedeni değildir. Arap Baharının Suudi Arabistan’ı da içine alarak etkilerini diğer bölge ülkelerinde sürdürme olasılığı; İran ile Batı ülkeleri arasındaki nükleer enerji/silah anlaşmazlıkları ve çatışma olasılığı; Suriye sorunu bağlamında şekillenen Batı ülkeleri ve Rusya ve Çin çıkar çatışmaları ve dünya ekonomisinin içinde bulunduğu durgunluk ve gelecek on yılda nasıl bir gelişme göstereceğine ilişkin iktisatçılar, politika yapıcılar ve uluslararası kurumlar arasında bir görüş birliğinin olmaması dünya enerji piyasalarındaki belirsizliği besleyen diğer nedenleri oluşturmaktadır. Bu bağlamda Suudi Arabistan sahip olduğu enerji rezervleri ve üretimi ile dünya enerji piyasaları açısından tartışma götürmeyecek bir biçimde en önemli yere sahip olan ülkedir. Bilindiği gibi Dünya Bankası (DB) (2012) 1 ekonomileri çeşitli gelir gruplarına ayırmaktadır. 2010 yılı kişi başına gayrisafi milli gelir (GSMG) bazlı sınıflamaya göre, 1,005$ veya daha az kişi başına GSMG’e sahip olan ülkeler düşük gelirli, 1,006$ - 3,975$ arasında kişi başına GSMG’e sahip olan ülkeler orta düşük, 3,976$ - 12,275$ arasında kişi başına GSMG’e sahip olan ülkeler orta yüksek ve 12,276$’ın üzerinde kişi başına GSMG’e sahip olan ülkeler ise yüksek gelirli ülkeler olarak sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmaya göre Suudi Arabistan yüksek gelirli ülkeler grubunda yer almaktadır. Ancak, kişi başına gelir ülkeler arası ekonomik refah kıyaslamasında sıklıkla kullanılmakla birlikte, iyi bir kalkınmışlık göstergesi değildir. Bu çerçevede bu yazının bir amacı, kişi başına GSMG dışındaki diğer temel makroekonomik verilerden de yararlanarak Suudi Arabistan ekonomisinin yapısı ve gelişmişlik düzeyi hakkında bir değerlendirme yapmak, bir diğer amacı ise, enerji ekonomisinin temel verilerinden yararlanarak Suudi Arabistan’ın dünya enerji piyasalarındaki yeri ve önemini tartışmaktır. Suudi Arabistan Ekonomisinin Temel Yapısal Özellikleri Bir ülke ekonomisinin temel yapısal özelliği denilince akla gelen ilk gösterge, o ülke gayrisafi yurtiçi hâsılasının (GSYH) üretiminde ve ülkedeki toplam istihdamın yaratılmasında ana sektörler olarak adlandırdığımız tarım, sanayi ve hizmetler sektörlerinin katkılarıdır. Tablo 1, Suudi Arabistan’da 2006-2010 dönemi için ana sektörlerin GSYH içerisindeki paylarını yansıtmaktadır. Bugünün gelişmiş ülkelerinde tarım sektörünün payı %5’in önemli ölçüde altındadır. Tablo 1’den de görülebileceği gibi, bu yönüyle değerlendirildiğinde Suudi Arabistan’ın ekonomik yapısı gelişmiş ülke ekonomik yapılarına benzerlik göstermektedir. Ancak, sanayi ve hizmetler sektörleri payları dikkate alındığında Suudi Arabistan ekonomik yapısının oldukça olağandışı olduğu görülmektedir. Gelişmiş ülkelerde sanayi sektörünün GSYH içerisindeki payı üçte birden daha az iken, Suudi Arabistan’da bu pay incelenen dönemde ortamla olarak %64,4, yani üçte iki düzeyindedir. Bu olağan dışı görüntünün nedeni enerji sektörünün büyük ölçüde 76 Mayıs 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 41
İnceleme sanayi sektörü içerisinde addedilmiş olmasıdır. Hizmetler sektörü ise bir türev sektördür. Yani bu sektörün gelişmesi sanayi sektörünün gelişmesine ve dahası ekonominin belli bir düzeyin üzerinde kişi başına gelir yaratma kapasitesine bağlıdır. Bu çerçevede hizmet sektörünün payı bir diğer gelişmişlik göstergesi olarak alınmaktadır. İncelen dönem için hizmetler sektörünün payı ortalama olarak %32,9’dur. Bu durum da Suudi Arabistan ekonomisinin çeşitlenmemiş bir yapıya sahip olduğunun iyi bir göstergesidir. Bu çeşitlenmemiş ekonomik yapının temel nedeninin Suudi Arabistan ekonomisinin doğal kaynak temelli ekonomi olmasıdır. Bu yapının değişmesi turizm, bankacılık ve diğer finansal hizmetler, telekomünikasyon, bilgi teknolojileri, eğitim gibi hizmetler sektörü alt dallarında hızla gelişme sağlanmasına bağlıdır. Tablo 1: Ana Sektörlerin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla İçindeki Payları (%) Gösterge 2006 2007 2008 2009 2010 Tarım 2.9 2.8 2.3 3.0 2.6 Sanayi 64.6 65.6 70.2 59.6 62.0 Hizmetler 32.4 31.6 27.5 37.4 35.5 Kaynak: Dünya Bankası Veri Tabanından derlenmiştir: http://databank.worldbank.org Ana sektörlerin toplam istihdam içerisindeki payı bir ülke ekonomisinin yapısının bir diğer önemli göstergesidir. Tablo 2, istihdamın ana sektörlere dağılımını yansıtmaktadır. Sektörlerin istihdama katkıları göz önüne alındığında, sanayi ve hizmetler sektörleri için GSYH’ya katkılarından farklı bir resim ortaya çıkmaktadır. Tarım sektörünün istihdama katkısı, GSYH’ya katkısı gibi oldukça düşük bir düzeydedir. Öte yandan sanayi ve hizmetler sektörleri istihdam bağlamında rol değiştirmektedirler: Hizmetler sektörünün GSYH’ya katkısı ortalama olarak yaklaşık üçte bir düzeyinde iken, istihdama katkısı dörtte üç düzeyindedir. Sanayi sektörünün ise GSYH’nın yaratılmasına katkısı üçte ikiden daha çok, istihdama katkısı ise ortalama olarak ancak beşte bir düzeyindedir. Tablo 2: Ana Sektörlerin İstihdam İçindeki Payları (%) Gösterge 2006 2007 2008 2009 Tarım 4.0 4.3 4.3 4.1 Sanayi 20.3 20.8 19.8 20.4 Hizmetler 75.8 74.9 75.9 75.5 Kaynak: Dünya Bankası Veri Tabanından derlenmiştir: http://databank.worldbank.org Tablo 1 ve Tablo 2’nin yansıttığı ekonomik yapının ortaya çıkardığı GSYH’ya ilişkin büyüklükler Tablo 3’de verilmektedir. Aşağıda yaptığımız petrol fiyatları analizimizin de ortaya koyduğu gibi, petrol temelli ve çeşitlenmemiş Suudi Arabistan ekonomik yapısı GSYH’nın petrol fiyatlarındaki dalgalanmaya paralel bir biçimde dalgalanması sonucunu doğurmaktadır. Bu durumun doğal sonucu ise kişi başına GSYH’nın ve büyüme hızının da büyük dalgalanmalar göstermesidir. Mayıs 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 41 77
Page 1: İnceleme Suudi Arabistan ekonomisi
Page 5 and 6: İnceleme Bir ekonomik yapının iy
Page 7 and 8: İnceleme ve Suudi Arabistan petrol

Suudi Arabistan: Temel Ekonomik Yapı ve Dünya Enerji ... - orsam

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?