Penis boyu ile coÄrafi bÃ¶lge iliÅkisi

T.C. Sağlık Bakanlığı 

Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği 

Klinik Şefi: Doç.Dr. Ömer CERAN 

Sağlıklı Yenidoğanlarda Ortalama Penis Boyu ve 

Ürogenital Anomali Sıklığı 

Dr. Burcu UYANIK 

Uzmanlık Tezi 

İstanbul 2006 

1

TEŞEKKÜR 

Kliniğimize ve bana her zaman değerli katkıları olan ve çalışmalarımızı 

gönülden destekleyen hastanemiz başhekimi Prof.Dr. Yusuf Özertürk’e, 

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları asistanlığı eğitimim boyunca engin bilgi ve 

deneyimlerinden yararlandığım, destek ve katkılarını esirgemeyen değerli 

hocam Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Klinik Şefi Doç. Dr. Ömer CERAN’a, 

çalışmamın gerçekleşmesindeki yardımlarından dolayı Zeynep Kamil 

Kadın ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi Klinik Şefi Prof. Dr. Fahri Ovalı’ya, 

hastanemiz 2.Üroloji Klinik Şefi Doç.Dr.M.İhsan Karaman’a, çalışmamdaki 

desteklerinden ötürü Uzm. Dr.Nurdan Erol’a ve tüm uzman doktorlara, 

Birlikte çalıştığım tüm asistan doktor arkadaşlarıma, hastanemizin özveri 

ile çalışan tüm personeline, 

Tüm açıkyüreklilikleriyle çalışmama katılan annelere, 

Sonsuz teşekkürlerimi ve saygılarımı sunarım. 

Dr. Burcu UYANIK 

2

İçindekiler 

1- Giriş……………………………………………………………….. 3 

2- Genel Bilgiler………………………………………………………5 

3- Materyal Metod…………………………………………………... 27 

4- Bulgular…………………………………………………………… 29 

5- Tartışma……………………………………………………………40 

6- Özet……………………………………………………………........49 

7- Kaynaklar…………………………………………………………. 50 

3

Giriş 

Kişinin cinsel kimliği, kişinin çevresinden de etkilenen genetik, hormonal ve 

morfolojik cinsiyetinin bir sonucudur. Bu kişinin cinsiyetle ilişkili bütün 

davranışlarını etkiler. Cinsel dışavurum kişinin prenatal ve postnatal dönemde 

maruz kaldığı etkilerin sonucudur. 

Yenidoğanda yapılan genital muayene cinsiyet ayrımı yanı sıra, ürogenital 

anomaliler, konjenital adrenal hiperplazi ve hipotalamo-hipofizer yetmezlik gibi 

altta yatan durumları tespit etmek açısından zorunludur. Bu durumları erken 

dönemde saptamak hayat kurtarıcı olabilecektir. Muayenede önemli bulgulardan 

biri mikropenis varlığıdır. Uzatılmış olarak ölçülen penis boyunun o yaş için 

ortalamanın -2.5 standart deviasyon değerinden daha kısa olması mikropenis 

olarak kabul edilmektedir. Günümüzde yaşa göre ortalama penis boyu ve 

standartları belirlenmiştir, günlük pratiğimizde bu değerleri temel almaktayız. 

Ancak yeni çalışmalar, yenidoğanda penis boyu değerlendirilirken, etnik kökenin 

göz önünde bulundurulması gerektiğine değinmektedir. Örneğin Çinli bebeklerde 

yapılan bir çalışma, ortalama penis boyunu beyaz ırka kıyasla düşük saptamıştır. 

Son yıllarda, dünyanın dört bir yanından erkek üreme sağlığında bozulma 

bildiren yayınlar göze çarpmaktadır. Bu yayınlar, sperm kalitesinde azalmayla 

birlikte hipospadias, kriptorşidizm gibi ürogenital anomaliler ve testis kanseri 

görülme sıklığında artıştan bahsetmektedir. Bu olumsuz gelişmelerden, çevresel 

endokrin bozuculara maruziyet suçlanmaktadır. Bugün doğan bebek, 1920 

yılından önce doğmuş bebeğin karşılaşmadığı kimyasal maddelere, anne karnında 

maruz kalmış olarak doğmaktadır. Çevresel endokrin bozucuların, insan üzerinde 

yol açtığı olumsuz etkiler günbegün netleşmektedir. 

4

Bu çalışmada, ülkemiz şartlarında miadında doğan sağlıklı erkek 

yenidoğanlarda ortalama penis uzunluğunu, çapını ve standart sapma değerlerini 

saptamak ve aynı zamanda mikropenis ve diğer ürogenital sistem anomalilerin 

görülme sıklığını değerlendirmek hedeflenmiştir. 

5

GENEL BİLGİLER 

Gonad Farklılaşması 

Kişinin cinsel kimliği, kişinin çevresinden de etkilenen genetik, hormonal ve 

morfolojik cinsiyetinin bir sonucudur. Bu kişinin cinsiyetle ilişkili bütün 

davranışlarını etkiler. Gerek homoseksüel gerekse heteroseksüel olsun cinsel 

dışavurum kişinin prenatal ve postnatal dönemde maruz kaldığı etkilerin 

sonucudur. 1-4 

Prenatal dönemde cinsel gelişim özel bir takım süreçleri izler. Bunlardan ilki 

genetik cinsiyetin belirlenmesidir. İkincisi, genetik cinsiyetin kontrolünde 

gonadların farklılaşması, embriyonun hormonal çevresini düzenlenmesi, internal 

kanal sistemleri farklılaşması ve dış genitallerin oluşmasıdır. Embriyonik beyinin 

de cinsel olarak farklılaştığı düşünülmektedir. 3 

Embriyonik dönemde yaklaşık 5.haftaya kadar dişi ve erkek gonad ayrımı mevcut 

değildir. Bu dönemde böbrek ve adrenal bezin yanında ürogenital katlantının 

kalınlaşması ile primitif gonad farklılaşması başlar. Primitif gonadda korteks ve 

medulla olmak üzere iki bölge oluşur. Korteksten over, meduller tabakadan testis 

farklılaşır. Gonad, farklılaşmasını tamamlamadan önce mezodermal çölomik 

epitel, ürogenital katlantıdaki mezenkimal hücre kitlesi, mezonefrik elemanlar ve 

primordial germ hücrelerinden oluşur. Bipotansiyel gonad bu şekilde hem somatik 

hem germ hücrelerini içerir. Gonadların somatik hücreleri, mezonefrik hücrelerle 

çölomik epitel üzerinde yerleşen mezenkim hücrelerinden oluşur. Gonadal 

katlantının çölomik epitelinden, destek hücreleri; mezenkimal dokusundan stromal 

hücreler gelişir. Başlangıçta gonad germ hücrelerinden yoksundur. Primordial 

germ gücreleri gestasyonun erken döneminlerinde ilk olarak yolk kesesinin dorsal 

6

endoderminde bulunmuştur, bu hücreler gestasyonun 5. haftasında amiboid 

hareketlerle gonada göç etmeye başlarlar. Bu göç yaklaşık 6. haftada tamamlanır. 

Eğer bu göç olmazsa gonadlar gelişmez ve sadece fibröz bant şeklinde kalırlar. 

Primordial germ hücrelerinin gonada ulaşmasından sonra proliferasyon ve 

farklılaşma devam eder. Bu göç ve proliferasyonu düzenleyen faktörler konusunda 

bilgiler kısıtlıdır. Gonad katlantısının içerdiği bu farklı hücrelerin her iki cinse 

özgü gonada farklılaşmasında birçok transkripsiyon faktörü ve genin rolü 

olduğuna inanılmaktadır. 1,3 

Erkekte yaklaşık 7.haftada, somatik hücrelerle germ hücreleri arasında bir bağlantı 

oluşur. Gonad katlantısının testise farklılaşması overe göre daha erken olmaktadır. 

Testis farklılaşmasında ilk evre testiküler kordların oluşumudur. Testiküler kordlar, 

sertoli hücrelerinin öncül hücrelerini içerir. Primitif testiküler kordlarda germ 

hücreleri, somatik hücreler tarafından paket edilmiş durumdadır ve mezonefrik 

hücre yığınının bazal bölümü ile de bağlantı halindedir. Bu mezonefrik hücre 

yığını daha sonra rete testisi oluşturur. Testiküler kordların çölomik epitel ile 

bağlantısı kaybolur ve mezenkimal dokulardan oluşan tunika albuginea ile çevrilir. 

Testiküler kordların şekillenmesinden sonra Leydig hücreleri farklılaşır. Bu 

aşamayı başlatan etken bilinmemektedir. Testisler gestasyonun son 2/3 bölümünde 

skrotuma iner. Term bebeklerin %95’inden fazlasında, preterm bebeklerin ise % 

79’unda doğumda testisler skrotuma inmiştir. Testislerin inişi ilk bir yıl içinde 

tamamlanabilir. 1,2,3 

Embriyonik gonadın testis ya da overe farklılaşmasından önce her iki cinste çift 

duktal sistem gelişir. Gebeliğin 8.haftasına kadar bu yapılar bipotansiyeldir. İç 

genital kanallar, daha sonra cinse özgü iç genital organlara farklılaşacak olan Wollf 

ve Müller kanallarıdır. Wollf kanalı(mezonefrik) yaklaşık 24.günde solid kökler 

olarak oluşup 26.günde içi boş kanallar halini alırlar ve 28.günde kloakaya 

açılırlar. Kloaka , ürogenital sinüs ve rektum bölümlerine ayrılır. 

7

Müller kanalı (paramezonefrik) ise 6. haftada Wollf kanalının lateralinde, 

mezonefrozun kaudal bölümünden gelişir. Müller kanalı, wollf kanalına paralel 

şekilde eşlik ederek ürogenital sinüse açılır. Fetal yaşamın 12.haftasında gelişen 

gonada bağlı olarak, Wollf ya da Müller kanallarından birisi gelişimini 

tamamlarken karşı cinse ait diğer kanallar involüsyona uğrar. 1-4 

Fonksiyonel testisin bulunduğu fetusta Müller kanalı programlanmış hücre ölümü 

yoluyla involüsyona uğrarken Wollf kanalı gelişimini tamamlar. Eğer fetusta testis 

yoksa veya fonksiyonel değilse Wollf kanalı gelişmez, Mülleryen yapılar 

farklılaşır. Müller kanalının gerilemesi ve Wollf kanallarının farklılaşması fetal 

testisten salgılanan hormonların etkisi ile gerçekleşmektedir. Fetal testiste sertoli 

hücrelerinden antimülleryen hormon (AMH), Leydig hücrelerinden testosteron 

sentezlenir. AMH, Müller kanallarının regresyonunu sağlarken testosteron etkisi 

ile Wollf kanallarının farklılaşması sağlanmaktadır. 1-4 

Wollf kanalının üst kısmından epididim, orta kısmından vas deferens, alt 

kısmından vesika seminalis gelişir. Vesika seminalis ile üretra arasındaki kısım ise 

ejakülatuar kanallar ile vas deferensin ampulla bölümünü oluşturur. Fetal testisin 

iç genitalyanın farklılaşmasına etkisi yerel ve tek taraflıdır. Farklılaşmanın erken 

evresinde bir testis çıkarılacak olursa o taraftaki Müller kanalının regrese olmadığı 

ve farklılaşmasına devam ettiği saptanmıştır. Fonksiyonu normal olan testisin 

bulunduğu tarafta ise Müller kanalı involüsyona uğrar. 

Erkekte üretranın prostatik ve membranöz segmentleri ürogenital sinüsün pelvik 

bölümünden gelişir. Gestasyonun yaklaşık 10.haftasında pelvik üretrayı 

çevreleyen mezenkimal dokuda prostatik tomurcuklar belirginleşir. Bu 

tomurcuklanma Wollf kanallarının üretra ile birleştiği yerde olur. Prostatın 

farklılaşması embriyogenez sırasında gerçekleşmesine karşın, bezin büyüme ve 

gelişimi doğumdan sonra da devam eder. 1-4 

8

Dış Genital Organların Farklılaşması 

İntrauterin dönemde 8. haftaya kadar her iki cinste dış genital yapı aynıdır ve bu 

yapı her iki cins yönünde farklılaşma kapasitesine sahiptir. Bu dönemde dış 

genitalya genital tüberkül, üretral kıvrımlar ve yarık, labioskrotal şişliklerden 

oluşmaktadır. 1-4 

Gestasyonel 52. günde 

ortak dış genital yapı : 

-Genital tüberkül 

-Üretral kıvrımlar 

-Ürogenital membran 

-Labioskrotal şişlik 

-Anal kıvrım 

Erkekte iç genital organların farklılaşmasının başlamasından kısa süre sonra 

yaklaşık 9.haftada dış genital organlar farklılaşmaya başlar. 13.haftada bu 

farklılaşma tamamlanır. Dış genital yapıların farklılaşması, gonaddan salgılanan 

testosteron ile periferde oluşan dihidrotestosteron etkisindedir. Testosteron 5αredüktaz 

enzimi ile dihidrotestosterona dönüşür. Dihidrotestosteron, dış genital 

yapılar ve prostatın farklılaşması dışında temporal saç çizgisinin oluşumu, sakal ve 

gövdedeki kılların uzamasını ve akne oluşumunu sağlar. 

Erkekte genital tüberkülden glans penis gelişir. Genital kıvrımların arkadan öne 

doğru füzyonu üretral yarığın kapanmasına ve penil üretranın şekillenmesine 

9

neden olur. Erkekte üriner sistem ve reproduktif sistem açıklığı tek olarak 

şekillenir. Tam füzyon sonucu oluşan mea, glans penisin ucundadır. Genital 

şişliklerin arkadan öne füzyonu ile skrotum oluşur. Füzyonun devamı penis şaftını 

örter ve distalde prepisyumu oluşturur. Dehidrotestosteronun etkisi ile ürogenital 

sinüsten prostat ve bulboüretral bezler gelişir. Erkekte dış genital organların 

gelişimi fetal hayatın 13. haftasında tamamlanır. Dış genital yapıların normal 

gelişimi için 9-13.hafta arasındaki dönemde yeterli androjen uyarısı şarttır. 

Virilizasyonun yetersiz olması 13.haftadan önce androjen uyarısında bir eksiklik 

Dişi fetüste gestasyonel 72.günde üretral kıvrımlar 

açıklığını korumaktadır. 

Üretral kıvrımlardan labia minoralar ve 

Genital şişlikten labia majoralar oluşacak. 

Erkek fetüste gestasyonel 74.günde 

dış genital yapıların görünümü. 

ya da bozukluk olduğunu gösterir. 3,4 

Dişilerde dış genital yapıların farklılaşmasında, genital kıvrımlarda füzyon olmaz 

ve üretral açıklığını korur. Genital tüberkülden klitoris, genital kıvrımlardan labia 

minora ve genital şişliklerden labia majoralar oluşur. Fetal yaşamın erken 

evrelerinde ürogenital sinüs kloakadan ayrılır. Ürogenital sinüs ile Müller 

kanalının birleşmesi vajenin farklılaşması için şarttır. Vesikovajinal septumun 

10

proliferasyonu, vaginal orifisin posteriora itilmesine yol açar, bu yolla üretra ve 

vajen dışarıya iki ayrı orifisle açılır. Erkekte vajinal poş, Müller kanalının rezorbe 

olduğu dönemde genellikle kaybolur, ancak bazen prostatik utrikül olarak sebat 

edebilir. 3 

Mikropenis 

Uzatılmış olarak ölçülen penis boyunun o yaş için ortalamanın -2.5 standart 

deviasyon değerinden daha kısa olması mikropenis olarak kabul edilmektedir. 

Yaşa göre penis uzunluğunun normal değerleri belirlenmiştir. Ölçüm yapılırken 

cetvel ramus pubise yerleştirilmeli, suprapubik yağ dokusuna mümkün olduğunca 

bastırılmalı ve penis uzatılarak ölçülmelidir. 3 

Günümüzdeki verilere göre, yenidoğanda ortalama penis boyu 3.5 ±0.7 cm, 

ortalama penis çapı 1.1± 0.2 cm’dir. 1.9 cm altı değerler mikropenis olarak 

değerlendirilmekte, altta yatan hastalık açısından tetkik edilmektedir. 3,5-8 

Mikropenis saptanan vakalar etyolojik olarak 4 ana grupta incelenirler: 

hipotalamus veya hipofiz patolojisine bağlı gelişen hipogonadotropik 

hipogonadizm, primer gonadalyetmezlik sonucunda androjen yapımı yetersizliği, 

parsiyel androjen yanıtsızlığı sendromu ve idiyopatik mikropenis. İdiyopatik 

mikropenis tanısı için hipotalamus-hipofiz-testis aksının normal fonksiyona sahip 

olması, ekzojen testosteronla penis boyutlarında yeterli büyümenin sağlanması ve 

ergenlikte maskulinizasyonun normal olması gerekmektedir. 3,6,9-11 

Hastalar hipogonadotropik hipogonadizm ve/veya multipl hipofizer hormon 

eksikliği açısından değerlendirilmeli, primer testiküler yetmezlik açısından hCG 

testi yapılmalı ve androjen duyarsızlığı konusunda karar vermek için ekzojen 

verilen testosterona penisin büyüme yanıtı değerlendirilmelidir. Gereken vakalarda 

karyotip çalışması yapılması önemlidir. 6,9-11 

11

Schonfeld WA. Am J DisChild 1943 

Mikropenisi olan hastalar etyolojiye yönelik erken dönemde tetkik edilmelidir. 

Burada karar verilecek en önemli konu, bu çocukların erişkin yaşa ulaştıklarında 

penisin, cinsel fonksiyonları sağlamaya yeterli boyuta ulaşıp ulaşmayacağıdır. 

Penis boyutu çok küçük olan ve ekzojen testosterona yanıtı olmayan androjen 

yanıtsızlığı vakalarının cinsiyet seçimine 18 aydan önce karar verilmesi 

uygundur. 11 

Neonatal Hiperpigmentasyon 

12

Yenidoğanda hiperpigmentasyonu yorumlarken öncelikle ırk ve genetik yapı 

dikkate alınmalıdır. Sebepler arasında konjenital adrenal yetmezlik (konjenital 

adrenal hiperplazi, adrenal hipoplazi, izole glukokortikoid eksikliği gibi) , 

nutrisyonel hastalıklar (Pellegra, Sprue), hepatit, biliyer atrezi, Harnup hastalığı, 

porfiri, Niemann-Pick hastalığı sayılabilir. 12 Vakaların bir bölümünde intrauterin 

strese bağlı genital bölgede ve göğüs uçlarında gözlenen hiperpigmentasyon 

zaman içinde takipte kaybolmaktadır. 13 

Yenidoğanda özellikle skrotum ve göğüs uçlarında pigmentasyon konjenital 

adrenal hiperplazi açısından uyarıcı olmaktadır. Gelişebilecek tuz kaybı açısından 

dikkatli olunmalı ve kesin tanı için gereken incelemelere başlanılmalıdır. 13 

Hipospadias 

Hipospadias penil üretranın yetersiz füzyonu olarak tanımlanır. 3,14 Üretral meanın 

penis ventraline açılmasıdır. Sıklıkla penil kurvatur eşlik eder. En sık görülen 

konjenital anomalilerdendir. Canlı doğan 1000 erkek bebeğin 4 ila 8’inde 

görüldüğü tahmin edilmektedir. 15,16 Sweet ve arkadaşlarının 1940’tan 1970’ kadar 

süren 30 yıllık çalışmasında 13,776 canlı erkek doğumda 113 hipospadias vakası 

saptanmıştır(1/122). Aynı araştırmacı, babada hipospadias olmasının %6-8, erkek 

kardeşte hipospadias olmasının %14 oranında hipospadias riskine yol açtığını 

belirtmiştir. 15 1997’de Paulozzi ve arkadaşları hipospadias sıklığında önceki yıllara 

kıyasla artışa dikkat çekmiştir; 1970’te 1000’de 2.02 olan hipospadias insidansı, 

1993’de 1000’de 3.97 olarak hesaplanmıştır. Bu da kabaca 250 canlı erkek 

doğumdan birinde hipospadiasa rastlandığını göstermektedir. 16 

Normal seksüel farklılaşma fonksiyonel androjen reseptörleri ile testosteron ve 

onun metabolitlerine bağlıdır. Androjen metabolizmasındaki metabolik defektler 

(5αredüktaz defekti veya androjen reseptör defekti) hipospadiasın bilinen 

13

nedenleridir. 17-20 Ancak androjen metabolizmasındaki anormallikler ciddi 

hipospadiasa sebep olurken hafif derecedeki hipospadiasları izah etmemektedir. 21 

Hipospadias sıklıkla izole bir anomali olarak görülür. Olguların % 8-9'una 

inmemiş testis, %9-16’sına inguinal herni ve/veya hidrosel eşlik etmektedir. 20,21 

Hipospadias ve kriptorşidizm birlikteliğinde, başka cinsel farklılaşma bozukluğu 

bulgusu olmasa dahi intersex olasılığının %27 olduğu bildirilmiştir. 1992’de 

Kaefer ve arkadaşları hipospadias ve tek/çift taraflı kriptorşidizmi olan 79 olguyu 

incelemiştir. Tek taraflı kriptorşidizmi olan olguların %30’unda ve çift taraflı 

kriptorşidizmli olguların %32’sinde intersex saptanmıştır. Tek taraflı 

kriptorşidizmi olan olgulara bakıldığında testis palpe edilmediği durumda intersex 

saptanma şansının 3 kattan fazla olduğu görülmüştür (%50’ye karşılık %15). Aynı 

durum bilateral kriptorşidizm olguları için de geçerli görülmektedir (%47’ye 

karşılık %16). Testisin palpe edilebilirliği dışında, meatal pozisyon posteriora 

kaydıkça intersex olasılığının arttığı saptanmıştır. 24 Bu bilgiler ışığında, posterior 

penil hipospadias olguları veya kriptorşidizm eşlik eden olguları interseks 

açısından araştırmak gerekir. 

Hipospadias ayrıca kırkdokuz farklı sendroma eşlik etmektedir. Bu sendromların 

38’inde (%78) eşlik eden mikropenis, kriptorşidizm veya skrotal anormalliğe 

rastlanmaktadır. 25 

Aarskog tarafından yapılan bir çalışmada hipospadias dışında hiçbir somatik 

anomalisi bulunmayan 100 vakanın incelenmesinde 9 vakada ilk trimestrda annede 

progesteron içeren ilaç kullanımı, 5 vakada seks kromozom anomalisi, 1 vakada 

parsiyel 46,XY gonadal disgenezi ve 1 vakada da 46,XX karyotipinde virilizan 

konjenital adrenal hiperplazi varlığı tespit edilmiştir. Bu sonuç hipospadias 

vakalarının yaklaşık %15’inin patolojik bir nedene bağlı olduğunu 

göstermektedir. 20,23 14

Sorensen (1953), Sweet (1974) ve Baskin (2000) çalışmaları sonucunda 

hipospadiasın multifaktoryel olarak geliştiğini iddia etmektedirler. 15,17,26 

Gelişimde duraklama; çevresel ya da diğer endokrin bozucular; endokrinolojik, 

enzimatik ya da lokal dokuya ait anormallikler hipospadiasa yol açacak faktör ya 

da faktörler olarak sıralanmaktadır. 27 

Gelişimde duraklama hipotezini hipospadiasın üç tipik bulgusunun eş zamanlı 

birlikteliği desteklemektedir: penil kurvatür, hipospadiak mea ve tam olmayan 

prepisyum. Normal penis gelişiminde fallusun düzleşmesi, üretral kapanmayla eş 

zamanda ve prepisyumun tam gelişiminden hemen önce meydana gelmektedir. 

Sebebi tam olarak bilinmese de ‘gelişim duraklaması hipotezi’ günümüzde en 

geçerli hipotez olarak kabul edilmektedir. 28 

Endokrin bozucular arasında üzerinde en çok çalışılmış olanlardan biri ekzojen 

progestinler olmuştur. Goldman hamilelikte ekzojen progestin kullanımı ile 

hipospadias gelişimi arasında ilişki olduğunu savunmaktadır. 29 Aarskog’un 

çalışmasında annenin progestin kullanmaya başladığı gestasyonel hafta erkene 

kaydıkça, bebekte daha proksimale açılan mea gözlendiği kaydedilmiştir. 30 Mau 

ve arkadaşları ise progestin kullanımı ile hipospadias gelişimi arasındaki ilişkiyi 

reddetmektedir. 31 In vitro fertilizasyon yöntemi ile doğan bebeklerdeki artmış 

hipospadias insidansı endokrin disruptorların etyolojide rol oynadığını destekler 

görülmektedir. 32,33 Yine de günümüzdeki çalışmalar yetersiz kalmaktadır ve bu 

konuda daha çok çalışma yapılması gerektiği açıktır. 34 

Hipospadias klasifikasyonu anterior penil hipospadias (glanüler, coronal, distal), 

penil hipospadias ve posterior penil hipospadias (penoskrotal, skrotal, perineal) 

olarak yapılmakta olup, olguların % 70'i anterior bölgede lokalizedir. 14,18,19 

15

Hipospadiasın tek tedavisi anatomik bozukluğun cerrahi yol ile düzeltilmesidir. 

Tecrübeli ellerde günübirlik olarak uygulanabilen bu operasyon %80-90 tek 

seanslı ameliyatlar olarak yapılmaktadır. Operasyon için en uygun zaman olarak 6- 

12 ay tavsiye edilmektedir. Çocuğun psikolojik gelişimi de göz önüne alındığında 

12 ay sonrasına bırakılmaması önerilmektedir. 

Hipospadias tedavisinde son yıllarda önemli değişiklikler meydana gelmiştir. 

Önceden üretral plağın yetersiz olduğu durumlarda vaskülarize flepler kullanılarak 

yapılan ameliyatlar sıklıkla kullanılmaktaydı. Ancak son zamanlarda Snodgrass 

tarafından geliştirilen yöntemle üretral plağın insizyonu ile yapılan tübülürizasyon 

ameliyatları gözde olmuştur. Yapılan çalışmalar üretral plağın iyi kanlanan bir 

doku olmasından dolayı insizyona epitelizasyon ile cevap verdiği yönündedir. Bu 

nedenle eskiden fibrotik olduğu sanılan bu dokunun korunması ile yapılan bu 

ameliyatların yakın dönem sonuçları çok iyi olup, tüm dünyada yaygın olarak 

kullanılmaktadır. Yine yapılan çalışmalar chordee'nin corpus cavernozumlardaki 

orantısız gelişmeye bağlı olduğunun saptanması üzerine, düzeltilmesi için dorsal 

plikasyon teknikleri daha emniyetli olarak kullanılmaya başlanmıştır. 12,16,17 

16

Özet olarak son yirmi yılda operasyonlarda büyültücü gözlük kullanımı, dokuya 

zarar vermeyen aletler ve iyi sütür materyallerinin yaygın kullanımı sonucu 

hipospadias ameliyatlarında daha yüz güldürücü sonuçlar alınmıştır. Ayrıca yeni 

üretranın üzerine pediküllü dartos flebi kullanımı hemen kural haline gelmiş olup, 

fistül görülmesi azalmıştır. Yine operasyonların tamamında glansplasti 

uygulanması hem kozmetik yönden hem de üretral darlık yönünden belirgin fayda 

getirmiştir. 14,18,19,35 

Fimozis 

Glans ve ona yapışık durumda olan prepüsyum genital tüberkülden gelişen 

yapılardır. Gestasyonun üçüncü ayında glansın hemen arkasında dorsal bir deri 

kıvrımı halinde bulunan prepüsyum penisin büyümesiyle dorsal yüzde ventrale 

göre daha hızlı olmak üzere distale doğru ilerler. Penis gibi prepüsyum da 

gelişimini sürdürebilmek için androjenlerin ve androjen reseptörlerinin varlığına 

ihtiyaç duyar. Prepüsyumun ventral parçası glanüler üretranın kapanmasının 

ardından gelişimini tamamlar ve glansın üzerini tümüyle kaplar. Bu dönemde 

glans epiteliyle prepüsyumun iç yüzünü döşeyen epitel birbirine yapışık 

durumdadır. Glans epiteliyle prepisyumun iç yüzünü döşeyen epitel birbirinden 

keratinizasyonla ayrılır. Ancak yine de bu embryolojik kaynaklı yapışıklık hemen 

her yenidoğanda şöyle veya böyle mevcuttur. Yani bebek doğduğunda sünnet 

derisi glans ve prepüsyumun iç yüzünü döşeyen epitel tabakası arasındaki bu 

doğal bağlantılar tahrip edilmeden geri çekilemez. Yapışıklığın derecesi, 

miadından önce doğan bebeklerde bu nedenle daha fazladır. Sünnet derisi 

yenidoğan bebeklerin ancak %4-5'inde tümüyle geri çekilebilir, %46’sında üretral 

meatusun görülmesi dahi mümkün olmaz. Bebek büyüdükçe, aslında fizyolojik bir 

durum olan yapışıklık giderek azalır. Glanüler salgılar ve dökülen epitel 

(smegma), sünnet derisi altında birikerek derinin glans epitelinden ayrılmasını 

17

sağlar. Sünnet derisi 6 aylık bebeklerin %20-25'inde, 1 yaşındaki bebeklerin % 

50'sinde, 2 yaşındaki çocukların %80'inde ve 4 yaşına gelen çocukların %90'ında 

tamamen geri çekilebilir. Fizyolojik fimozise sahip bebeklerdeki tek sorun, 

prepüsyum altında toplanabilecek smegmanın enfekte olarak balanite yol 

açabilmesidir. Sünnet derisi altında, smegma adı verilen bir debrisin bulunması da 

fizyolojik bir olaydır. Glans penis tahriş edici idrar gibi etkenlere karşı, hem 

sünnet derisi ve hem de salgılanan smegma ile korunmaktadır. Bu nedenle sünnet 

derisinin geri çekilememesi işemeyle ilgili sorunlara ve balanite yol açmamaktaysa 

hiçbir şekilde sünnet endikasyonu değildir Sünnet alternatifi olarak başvurulan 

derinin zorlanarak açılması (dilatasyon) ise çatlaklara, kanamaya ve fibrozise 

neden olan bir girişimdir ve erkek çocuklarının eninde sonunda sünnet olmak 

zorunda oldukları toplumlarda iyi bir tercih değildir. Fimozis bazen, sadece 

koronayla sınırlı olsa da, 8-10 yaşlarına kadar devam edebilir. Aslında doğal bir 

süreç olan fimozis sıklıkla yanlış yorumlara neden olur. Smegma birikintileri, 

sünnet derisi altında dışardan da kolaylıkla görülebilen, sıklıkla aileyi 

endişelendiren ve elle hissedilebilecek şişlikler haline gelmektedir. Bunlara sünnet 

derisi incileri adı verilir ve bunların temizlenmesi gibi bir zorunluluk yoktur. 

Zamanla glansla prepüsyal deri birbirinden ayrıldıkça dışarı boşalırlar. Bu olay 

sıklıkla ailenin çocuklarının penisinden iltihap boşalıyor şikayetiyle başvurmasına 

yol açar. Mikroorganizmalar için oldukça uygun bir kültür ortamı olan bu 

birikintiler balanit nedenidir. Balanit adı verilebilmesi için sünnet derisinin şiş, 

hiperemik ve boşalan sekresyonun kokulu olması gerekir. 36 

3 yaştan sonra prepüsyumun geri çekilememesine, gerçek veya patolojik fimozis 

adı verilir ve bu çocukların sünnet edilmesi önerilir. Balanit ve smegmanın penis 

başına yapacağı kronik irritasyon, penis başı karsinoması için predispozan bir 

faktördür. 36 

Fimozisin neyi tanımladığı konusunda görüş birliği yoktur. Eğer fimozisle 

prepüsyum derisinin glans epiteline yapışık olması nedeniyle penis koronasına 

18

kadar geri çekilememesi kast ediliyorsa o zaman yenidoğanların %96’sında 

fimozis var demektir. Ancak pratikte fimozis bu durumu tanımlamaz. Fimozis 

terimi prepüsyumun ucundaki açıklığın bebeğin idrar yapmasını güçleştirecek ve 

buna bağlı olarak sık sık balanopostit geçirmesine neden olacak kadar dar olduğu 

durumu tanımlamak amacıyla kullanılır. 36 

Parafimozis 

Parafimozis prepüsyum derisinin glans penis arkasına kadar geri çekildikten sonra 

tekrar eski pozisyonuna getirilememesi ve glans penisin sıkışarak dolaşımının 

bozulmasıdır. Bu sıkışma ve do-laşım bozukluğu, glans penis nekrozuna neden 

olacak kadar şiddetli olabilir. Tedavisi, genel anestezi altında derinin eski 

pozisyonuna getirilmesi; bu başarılamadığı takdirde dorsal slit veya sünnet 

yapılmasıdır. 36 

İnmemiş Testis (Kriptorşidizm) 

İnmemiş testis sık görülen, doğumsal bir anomalidir. Görülme sıklığının doğum 

haftası ve doğum ağırlığı ile ilişkisi vardır. 1500 gram ve altında doğan erkek 

çocuklarda görülme sıklığı %60-70'leri bulur. Prematürlerde bu oran %33 iken, 

miadında doğanlarda %3'e kadar düşer. 1986 yılında İngiltere'de yapılan bir 

araştırmada bir yaşındaki erkek çocuklarda görülme sıklığı %1.58 olarak 

bulunmuştur. Tanının zamanında konması, tedavinin doğru ve uygun bir biçimde 

yapılması infertilite ve malignensi gibi ileri dönemde ortaya çıkacak sorunlardan 

hastayı korur.Sağlıklı sperm yapımının sağlanması için birçok memelide testis, 

karın içinden (37°C) sıcaklığın daha düşük olduğu skrotuma (33°C) göç 

etmektedir. 35-37 19

Testis üçüncü trimestr boyunca geçişini sürdüreceği inguinal kanala doğru 

yönlenmeye başlar. Gonad, üst kutbundan kraniyal süspensör ligaman ile asılırken 

alt kutbundan da gubernakulum tarafından çekilir. Kraniyal süspensör ligaman 

zamanla kaybolurken, gubernakulum gelişerek, inguinal bölgede karın duvarı içine 

gömülür. Testis, üçüncü ayda inguinal bölgede peritonla sarılıdır. Küçük bir 

periton kesesi, testisin önünden karın duvarına yapışık biçimde, penis lateralinden 

gubernakuluma doğru uzanır.Yedinci ayın başında vajinal proses inguinal kanalın 

içinde, gubernakulum da bunun arkasında yer alır. Testis yedinci aya kadar karın 

içinden skrotuma ulaşmak için inguinal kanal içerisine doğru ilerler. Androjenler, 

testisin kraniyal süspensör ligamanına etki ederek, bunun gerilemesine neden 

olurlar. Ancak androjenlerin, gubernakulumun gelişiminde gösterilmiş etkileri 

yoktur. Buna karşın Müllerian inhibitör faktörün (MİF) gubernakuler gelişimde 

etkili olduğu düşünülmektedir . Androjen direnci ve gonadotropin yapım 

anomalisi durumlarında testisin söz konusu inişi gerçekleşemez. 37,39,40 

Son dönem çalışmalarda genitofemoral sinirin salgıladığı kalsitonin gen ilişkili 

peptidin (CGRP) gubernakular göçte etkili olduğu ortaya konmuştur. 37 Ayrıca 

epidermal büyüme etmeni ve desendinin de çeşitli aşamalarda testisin inişine 

katkıda bulunduğu gösterilmiştir. Buna karşın östrojen testisin inişine olumsuz 

yönde etkide bulunur. 41 

Epididimin testis inişindeki rolü konusunda çeşitli araştırmalarda çelişkili sonuçlar 

elde edilmiş olmasına karşın, inmemiş testis olgularında, epididimal birleşim 

anomalisi oranının %50'nin üzerinde olduğu bir gerçektir. 41 

Testisin inişine katkıda bulunan etmenler: 

- Gubernakulumun çekme etkisi, 

- Gubernakulumun testis inişinde yol gösterici etkisi, 

- Karın içi basıncın etkisi, 

- Hormonal nedenlerle testis boyutunun değişmesidir. 

20

Testisin ele geldiği olgular tüm inmemiş testis olgularının 2/3'ünü oluşturur. Bu 

olgular, retraktil, ektopik ve normal iniş yolunda testisin bulunduğu yerleşime göre 

sınıflandırılabilirler. Retraktil testis mekanizmasından kremastrik kasların aşırı 

refleks aktivitesi sorumludur. Retraktil testis, yüksek skrotal yada dış halka 

düzeyinde yer alır. Hafifçe sıvazlanarak skrotuma indirilebilir. Uykuda ya da sıcak 

banyoda testis çoğunlukla yerindedir. İnmemiş testisten farkı genellikle bilateral 

olması ve hemen dış halka düzeyinde yer almasıdır. Puberte sonrasında bu 

refleksin gerilemesi ve testis boyutunun dış halkayı geçemeyecek kadar büyümesi 

sonucu testis normal skrotal yerleşimine döner. Bu nedenle retraktil testis 

olgularında cerrahi endikasyon yoktur. Retraktil testisli çocuklarda infertilite oranı 

normal popülasyonla aynıdır. Yaşamın ilk üç ayı içerisinde kremasterik refleks 

inaktiftir. Bu yaş grubunda, kanalda palpe edilen testisler inmemiş kabul edilir. İlk 

ayların sonunda skrotumdan yukarı çıkan testis retraktil olarak değerlendirilir. 37 

Testisin ele gelmediği olgularda ise testis, genelde iç ring hizasında ya da daha 

yukarı yerleşimlidir. Testis, tüm inmemiş testis olgularının %10'unda abdominal, 

%50-70'inde yüksek skrotal ya da ektopik yerleşimlidir. Testisin ele gelmediği 

olguların %3-4'ünde ise testis hiç yoktur. Geri kalan olgularda testis inguinal kanal 

içerisinde operasyon sırasında tespit edilir. Testisin hiç tespit edilemediği grupta, 

ya testis hiç gelişmemiş, ya da gelişmiş ama intrauterin ya da perinatal torsiyon 

sonucu yok olmuştur (vanishing testis). Bu durum monorşi ya da her iki testis de 

yoksa anorşi olarak adlandırılır. Kör sonlanan gonadal damarlardan biopsi 

yapılması sonucu tanı konur. 35,37,38 21

Cheng ve arkadaşları tarafından yapılan bir araştırmada inmemiş testis olgularında 

ek anomali oranı %20 olarak bulunmuştur. Bilateral inmemiş testis olgularında bu 

durum daha fazla görülür iken (%46), tek taraflı olgularda daha azdır (%10). En 

sık görülen anomaliler, patent processus vaginalis ya da indirekt inguinal herni, 

ürogenital sisteme ait anomaliler (hipospadias,posterior uretral valv ve epididimal 

anomali), gastrointestinal sisteme ait anomaliler (imperfore anüs, özofagus 

atrezisi),kardiyovasküler sisteme ait anomaliler (VSD ve pulmoner stenoz), karın 

duvarı defekti (omfalosel) şeklindedir. Hipospadias bunlar içinde en sık 

görülenidir. Trizomi 21, Prader-Willi, Noonan, Delange ve Kallman gibi çeşitli 

sendromlarla birlikteliği de sıktır. 42 

Tedavide tıbbi (hormonal) ve cerrahi tedavi kullanılmaktadır. Hormonal tedavinin 

mantığını, hipatalamohipofizer ve gonadal sistemin işleyişi oluşturmaktadır. HCG, 

ilk uygulanmaya başlandığı 1931 yılından 1970 ortalarına kadar tek ajan olmuştur. 

HCG, Leydig hücrelerini uyararak testosteron yapımına neden olur. Çeşitli 

uygulama biçimleri bulunmakla beraber klinik başarı %33 ile %99 arasındaki 

oranlarda farklılık göstermektedir. HCG uygulamasında 100 Ü/kg'lık toplam doz 6 

eşit doza bölünerek bölünerek, haftada 2 kez olmak üzere 3 hafta süreyle 

22

uygulanır. Toplam yaklaşık 9000 Ü uygulamayı takiben 10-15 gün sonra testisin 

yerleşim yeri yeniden değerlendirilmelidir. 38 

Erken epifiz kapanması ve erken sekonder cinsiyet karakteri gelişimi gibi yan 

etkileri yüksek HCG doz uygulamaları sırasında ortaya çıkabilir. 

Tedavide kullanılan diğer bir hormon ise GnRH'dır. GnRH'nın nazal günlük 1-1.2 

mg dozda dört hafta süreyle kullanılması bazal LH düzeyini artırır. Bu yöntemin 

başarı oranları %20-50 arasında değişir. Yapılan bir çalışmada HCG ile beraber 

kullanılması ile %38.5 başarı elde edilmiştir. 43 

Cerrahi tedavi planlanan inmemiş testis olgularında operasyon zamanlaması 

önemlidir. Yapılan çalışmalarda germ hücrelerinde erken dönemde yapısal 

bozulma görülmüştür. Elektron mikroskobu ile 1 yaş, ışık mikroskobu ile de 3-4 

yaş sonrasında yapısal birtakım değişiklikler saptanmıştır. İlerleyici makroskopik 

değişiklikler okul çağında belirginleşir. Güncel yaklaşım olarak, operasyon zamanı 

çeşitli merkezlerde farklılık göstermekle birlikte, 12 ile 18 aylık dönem arasında 

yapılması önerilmektedir . 37,38 

Standart olgularda operasyonda seçilmesi gereken en uygun kesi, dış halka üzerine 

düşecek biçimde deri kıvrımlarına parallel olanıdır. Katların geçilmesinden sonra 

inguinal kanalın üzeri ilioinguinal sinir korunacak biçimde açılır. Kord ve 

damarlar %70 oranında vajinal proses ile beraber olduğu için genelde bu yapının 

ayrılması gerekmektedir. Kord ve damarlar testisin skrotum içine indirilmesine 

olanak tanıyorsa ikinci aşamaya geçip testisin ineceği yol hazırlanıp skrotal kesi 

yapılarak testis, deri ile dartos arasında hazırlanan cebe yerleştirilir. Kord ve 

damarlarının boyunun yetmediği olgularda iç inguinal halka içinden 

retroperitoneal diseksiyonla serbestleştirme yapılır (La Roque manevrası). İkinci 

bir yöntem de inferior epigastrik arter ve venin kesilip transvers fasyanın açılması 

yoluyla mesafe kazanılmasıdır (Prentiss yöntemi). Ayrıca gerginlik nedeniyle 

23

indirilemeyen testislerde, ilk operasyonda testis en rahat pozisyona indirilip, bir yıl 

sonraki seansta skrotuma yerleştirilebilir. Alternatif olarak uygulanan Fowler- 

Stephens yönteminde ise fazla diseksiyon yapılmamış olgularda spermatik arter ve 

ven kesilerek testisin beslenmesi kollateral dolaşıma bırakılır. Evreli yöntemde ise 

ilk operasyondan 6-12 ay sonra aynı yolla testis skrotuma indirilir. Anorşi, testisin 

ele gelmediği olguların ancak %10'unda söz konusudur. Testisin bulunmadığını 

söyleyebilmek için vas deferens ve testiküler damarların makroskopik ve 

mikroskopik olarak tespit edilmesi gerekmektedir .Genel olarak operasyonlarda 

başarı oranı testisin ele geldiği olgularda %90, testisin ele gelmediği olgularda % 

60-80 düzeyindedir. Testiküler damarların zarar görmesi sonucu oluşan atrofi en 

korkulan komplikasyon olup %2-20 oranında rapor edilmiştir. Testiküler atrofinin 

yanı sıra, spermatik kordun kesilmesi, testisin yırtılması, hematom ve yara yeri 

enfeksiyonları gibi komplikasyonlar da %2-3 oranında görülür. 37,38 

Hidrosel ve inguinal herni 

Testis veya funikulus spermatikus etrafındaki tunika vaginalis yaprakları arasında 

sıvı toplanmasına hidrosel adı verilir. Aynı yere barsak veya over gibi organ 

protrüzyonuna ise inguinal herni denir.Her iki patoloji de çocuk yaş grubunda % 

100’e yakın oranda açık kalan processus vaginalisin bir sonucudur. 35,38 

Komunikan hidrosel: Sıvı birikimlerinin bir bölümü "komunikan-ilişkili"dir.Bu tip 

hidrosellerde, ancak sıvı geçecek kadar açık kalan processus vaginalis nedeniyle 

karın içi ile skrotum arasındaki ilişki devam etmekte ve karın içi sıvısı skrotuma 

doğru akabilmektedir. 38 24

Hidrosellerin skrotumda olmaksızın sadece funikulus spermatikus etrafında - yani 

kasıkta - görülen özel bir tipine "kordon kisti" adı verilir. Bunlar processus 

vaginalisin, sıvı birikintisinin proksimal ve distalinde kapanması ile oluşurlar. 

Nonkomunikan hidrosel: Processus vaginalis açık olmadan aynı bölgede sıvı 

bulunur. 

Çocuklarda doğumla birlikte görülenlerine "fizyolojik hidrosel" adı verilir ve 

bunların çoğu spontan olarak ilk aylarda gerilerler. Adolesan çağına doğru 

görülmeye başlanan diğer nonkomunikan hidroseller ise edinseldir ve çoğu zaman 

testis ve epididim enfeksiyonlarına, travmaya ve nadir olarak da testis tümörlerine 

sekonder olarak ortaya çıkarlar. 38 

İnguinal herni: Processus vaginalis içine organ girebilecek kadar açık kaldıysa 

çocuklarda indirek inguinal herni ortaya çıkar. İnguinal kanalın arka duvarının 

zayıflığına bağlı direk inguinal herniler ve femoral herniler çocuk yaşgrubunda 

çok nadirdir. İnguinal herni sıklığı %3 kadardır. Prematürelerde bu oran 3 kat 

kadar daha fazladır. Erkeklerde kızlara oranla 8 kat; sağ kasıkta sola oranla 2 kat 

daha sık rastlanır. Bilateral rastlanma oranı yaklaşık %15’dir. 35 

Hidrosel ve herni, kasıkta, skrotumda veya labiada şişlik olarak saptanırlar. 

Fizyolojik veya edinsel nonkomunikan hidrosellerde şişlik karın içi basıncı 

değişiklikleri ile değişmezken, komunikan hidrosellerde ve inguinal hernide karın 

içi basıncı artışı ile ortaya çıkar. Çocuk sakinken ve özellikle uyuduktan sonra 

küçülebilir veya tamamen kaybolur. 

Fıtık ile hidroselin ayırımını yapmak bazen güç olur, ancak risk ve tedavi 

zamanlamasındaki farklar nedeniyle önem taşır. Hasta şişlik dışarda iken geldiyse 

barsak veya overin palpasyonu, bazen de şişliğin kolayca redükte edilebilmesi fıtık 

lehinedir. Kommunikan hidrosellerde sıvıyı karın içine kısa zamanda redükte 

25

etmek hemen hiçbir zaman mümkün değildir. Transilluminasyon bazı olgularda işe 

yarar. 

Hasta görüldüğünde şişlik ortada yoksa çok iyi bir anamnez, çocuğu ağlatarak 

bölgenin inspeksiyon ve palpasyonu çoğu zaman işe yarar. Alışkın bir el, funikulus 

spermatikusu işaret ve başparmağı arasında yuvarlayarak tunika vaginalis 

yapraklarının birbirine sürtünmesini ifade eden "ipek eldiven veya ipeğe sürtünen 

ipek" belirtisini fark edebilir. Tereddütte kalınan olgularda ultrasonografi yardımcı 

olabilir. 35 

Çoğunlukla yenidoğan döneminde ortaya çıkan hidrosellerde (komunikan veya 

nonkomunikan) çok büyük ve aşırı gergin olanlar dışında 1-1.5 yaşına kadar 

beklenir. Bunların %90 kadarı spontan olarak gerilerler. 35 

İnguinal hernide, özellikle de yenidoğan ve sütçocuğu çağında inkarserasyon ve 

strangülasyon riski nedeniyle tanı konduktan sonraki en kısa zamanda cerrahi 

tedavi gereklidir. 35 

Endokrin Bozucular 

Endokrin bozucular, sağlıklı bir organizmada veya onun gelecekteki neslinde 

endokrin sistemin fonksiyonunu değiştirerek sağlık sorunlarına neden olan ekzojen 

26

madde veya madde karışımlarıdır. Bu kimyasal maddeler ile ilk karşılaşmamız 

anne karnında gerçekleşmektedir, az ya da çok miktarda tüm bebekler bu 

maddelerle karşılaşmaktadır. Endokrin bozucunun endokrin sistem üzerine etkisi; 

hormonların sentezi, sekresyonu, transportu, reseptör ile etkileşimi ve 

eliminasyonunda interferans yaratarak ortaya çıkmaktadır. 

Organizma üzerinde ortaya çıkan etkiler; kişinin yaşına, maruz kalınan doza ve 

süreye bağlı olarak değişmektedir. Yaş küçüldükçe istenmeyen etkiler artmaktadır, 

yani en fazla etkilenme anne karnında gerçekleşmektedir. 44 

Çocuklarda endokrin bozucuların rol aldığı durumlar; intrauterin büyüme geriliği, 

erken ve geç puberte, genital malformasyonlar ve testiküler disgenez sendromu, 

cinsiyet oranında değişme, transseksüalizm, obezitede epidemik yükselme ve 

antitiroid etkiler olarak sıralanabilir. 

Adı en çok geçen kimyasal maddeler dietilstilbesterol(DES), persistan 

organoklorinler (DDT,PCB’ler, bisfenol A) ,metoksiklor, alkilfenoller, fitalatlar, 

antiandrojenik fungisidler ve fitoöstrojenlerdir. 45-49 

Materyal Metod 

27

Bu çalışma 1-31 Mart 2006 tarihleri arasında Zeynep Kamil Kadın ve 

Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesinde miadında doğan sağlıklı 

erkek bebekler ile yapıldı. Tüm olgular önceden belirlenen protokole göre 

değerlendirildi. Bu protokol gereğince tek doktor tarafından tüm annelerden öykü 

alındı. Öyküde adres, gravida, parite, akrabalık, coğrafi bölge, ailede(özellikle 

varsa erkek kardeşte) ürogenital hastalık, son adet tarihi, gebelik ve gebelikte ilaç 

kullanımı öyküsü sorgulandı. Gestasyon haftası son adet tarihi verileri ve 

Dubowitz skorlaması ile değerlendirildi. Çalışmaya sadece 38-42 gestasyon 

haftasını tamamlamış sağlıklı erkek yenidoğanlar alındı. Son adet tarihinin 

belirlenemediği vakalar ve son adet tarihine göre ve Dubowitz skorlamasına göre 

değerlendirildiğinde tayin edilen iki rakam arasında 2 hafta üzerinde fark saptanan 

vakalar çalışmaya dahil edilmedi. Bebek tartıları bu konuda eğitimli iki hemşire 

tarafından alındı. Penis boyu, uzatılmış halde ramus pubise yerleştirilen cetvel ile, 

prepisyum sıyrılarak ölçüldü. Ramus pubis ile glans penis arası mesafe 

kaydedildi. Penis çapı, şaftın en geniş olduğu yerden cetvel ile ölçüldü. Tüm 

ölçümler ve ürogenital muayene aynı doktor tarafından yapıldı. Ürogenital 

muayenede hidrosel, hipospadias, epispadias, kriptorşidizm ve skrotal 

hiperpigmentasyon varlığı araştırıldı. Ürogenital anomali saptanan vakalar aynı 

hastanenin Çocuk Cerrahisi Kliniğine bildirilerek takibe alındı. Skrotal 

hiperpigmentasyon saptanan vakalar, tüm bulgular bir arada değerlendirilerek 

endikasyonlara göre tetkikler istendi. Tüm skrotal hiperpigmentasyonlu vakalar 

olası hastalıklar açısından takibe alındı. 

Çalışmada elde edilen bulgular değerlendirilirken, istatistiksel analizler için 

SPSS (Statistical Package for Social Sciences) for Windows 10.0 programı 

kullanıldı. Çalışma verileri değerlendirilirken tanımlayıcı istatistiksel metodların 

(Ortalama, Standart sapma, frekans, percantil) yanısıra niceliksel verilerin 

karşılaştırılmasında parametreler normal dağılım gösterdiğinden iki grup 

28

karşılaştırmalarında student t testi kullanılırken; ikiden fazla grup arası 

karşılaştırmalarında ise Oneway Anova testi ve farklılığa neden çıkan grubun 

tespitinde LSD testi kullanıldı. Parametreler arasındaki ilişkilerin incelenmesinde 

Pearson korelasyon testi kullanıldı. Niteliksel verilerin karşılaştırılmasında ise Ki- 

Kare testi kullanıldı. Sonuçlar % 95’lik güven aralığında, anlamlılık p

%11.30’u (n=26) Kadıköy’de; %9.13’ü (n=21) Kartal’da; %8.69’u (n=20) Üsküdar’da; 

%4.78’i (n=11) ise Beykoz’da oturduğunu belirtti. Geriye kalan %10.56’lık kısım 

İstanbul’da Avrupa yakasının çeşitli semtlerinde, % 3.04(n=7) ise şehir dışında 

oturmaktaydı. Şehir dışında oturan 7 vakanın 5’i Kocaeli’de; 1’i Muş’ta; 1’i ise 

Çorum’da oturmakta ve ziyaret amaçlı İstanbul’da bulunmakta idi. 

Tablo 1: Anne yaşı, gravida, parite, düşük ve kürtaj 

dağılımı 

Min-Max 

Ort.±SD 

Anne yaşı 17-40 25,52±4,70 

Gravida 1-8 1,99±1,11 

Parite 1-7 1,75±0,97 

n % 

Düşük Var 35 15,2 

Yok 195 84,8 

Kürtaj 

Var 11 4,8 

Yok 219 95,2 

Annelerin yaşları 17 ile 40 arasında değişmek olup; ortalama anne yaşı 25.52 

±4.70’tir. 

Gravida sayısı 1 ile 8 arasında değişmekte olup; ortalama gravida sayısı 

1.99±1.11’dir. 

Parite sayısı 1 ile 7 arasında değişmekte olup; ortalama parite sayısı 1.75 

±0.97’dir. 35 olguda (% 15.2) düşük , 11 olguda (% 4.8) kürtaj öyküsü mevcuttur. 

Tablo 2: Coğrafi bölge dağılımı 

n % 

30

Karadeniz 91 39,6 

İç Anadolu 10 4,3 

Doğu Anadolu 60 26,1 

Güneydoğu Anadolu 18 7,8 

Ege 4 1,7 

Akdeniz 3 1,3 

Marmara 4 1,7 

İç Anadolu-Karadeniz 7 3,0 

Doğu Anadolu-Karadeniz 20 8,7 

Marmara-Ege 1 0,4 

Marmara-Karadeniz 5 2,2 

Akdeniz-Karadeniz 1 0,4 

İç Anadolu-Doğu Anadolu 2 0,9 

Marmara-İç Anadolu 1 0,4 

Ege-Karadeniz 2 0,9 

Güneydoğu-Doğu Anadolu 1 0,4 

Anne ve babanın ayrı ayrı hangi coğrafi bölgelerden geldikleri sorgulandı. 

Olguların % 39.6’sı (n=91) Karadeniz’li iken; % 26.1’i (n=60) Doğu Anadolu’lu, 

% 8.7’si (n=20) Doğu Anadolu-Karadeniz’li, % 7.8’i Güneydoğu Anadolu’lu 

(n=18) ve % 4.3’ü (n=10) İç Anadolu’ludur. Bunları sırasıyla 7 olgu (% 3) ile İç 

Anadolu-Karadeniz, 5 olgu (% 2.2) ile Marmara-Karadeniz, 4’er olgu (% 1.7)ile 

Ege ve Marmara, 3 olgu (% 1.3) ile Akdeniz, 2’şer olgu (% 0.9) ile İç Anadolu- 

Doğu Anadolu ve Ege-Karadeniz bölgeleri ve 1’er olgu (% 0.4) ile Akdeniz- 

Karadeniz, Marmara-İç Anadolu ve Güneydoğu-Doğu Anadolu bölgeleri 

izlemektedir. 

31

Tablo 3: Erkek kardeşte ürogenital sorun, ailede hastalık öyküsü, gebelikte 

geçirilmiş hastalık, demir-vitamin-kalsiyum kullanımı, gebelikte ilaç 

kullanımı, akrabalık, doğum şekli, hidrosel ve hiperpigmentasyon dağılımı 

Erkek Kardeşte 

Urogenital Sorun 

Ailede Hastalık 

Gebelikte Geçirilmiş 

Hastalık 

Demir, Vitamin, 

Kalsiyum Kullanımı 

Gebelikte İlaç 

Kullanımı 

Akrabalık 

Kaçıncı Dereceden 

Doğum Şekli 

Hidrosel 

Hiperpigmentasyon 

n % 

Erkek Kardeş Yok 150 65,2 

Erkek Kardeş Var-Sorun 

Yok 

73 31,7 

Sorun Var 7 3,0 

Var 21 9,1 

Yok 209 90,9 

Var 22 9,6 

Yok 208 90,4 

Yok 52 22,6 

Demir 13 5,7 

Vitamin 20 8,7 

Demir-Vitamin 138 60,0 

Demir-Vitamin-Kalsiyum 7 3,0 

Kullanan 27 11,7 

Kullanmayan 203 88,3 

Var 66 28,7 

Yok 164 71,3 

1. derece 31 47,0 

2. derece 17 25,8 

3. derece 6 9,1 

Uzaktan 12 18,2 

NSD 209 90,9 

C/S 21 9,1 

Yok 211 91,7 

Sağ 7 3,0 

Sol 3 1,3 

Bilateral 9 3,9 

Var 50 21,7 

Yok 180 78,3 

Erkek kardeşte ürogenital sorun dağılımına baktığımızda; olguların % 

65.2’sinin erkek kardeşi olmadığını, % 31.7’sinin ise erkek kardeşi olmasına 

rağmen bu kardeşte ürogenital sorun olmadığını görüyoruz. Olguların % 3’ünün 

erkek kardeşinde ürogenital sorun tespit edildi. Bu sorunlar üç vakada fimozis, bir 

32

vakada hipospadias, bir vakada bilateral inmemiş testis, bir vakada tek taraflı 

hidrosel ve bir vakada bilateral inguinal herni olarak belirtilmiştir. 

Olguların % 9.1’inin ailesinde hastalık vardır. Bu hastalıklar diyabet, 

hipertansiyon, koroner kalp hastalığı, kronik böbrek yetmezliği ve kolon kanseri 

olarak bildirilmiştir. Annelerin üçünde hepatit B virüsü taşıyıcılığı saptandığı 

bildirilmiştir. Astımı olduğunu belirten bir anne ve vitiligosu olduğunu belirten bir 

diğer anne gebeliklerinde bu nedenlerle herhangibir ilaç kullanmadıklarını 

belirtmişlerdir. Bir anne Ailevi Akdeniz Ateşi tanısıyla izlenmektedir. Olguların % 

9.6’sı gebeliklerinde hastalık geçirdiklerini belirtmiştir. Olguların % 11.7’si 

gebeliklerinde ilaç kullandıklarını belirtmiştir. Bir olgu hamileliğin başında adını 

bilmediği bir oral kontraseptif preparatına yanlışlıkla devam ettiğini ifade etmiştir. 

Beş olgu düşük tehdidi nedeniyle doktor kontrolünde progesteron içeren ilaç 

kullanmıştır. Bir olgu ürtiker tanısıyla doktor kontrolünde kortizonlu iğne 

yaptırdığını ifade etmiştir. Bir olgu Ailevi Akdeniz Ateşi tanısıyla kolşisin 

kullanmıştır. Diğer olgular ise idrar yolu enfeksiyonu, üst solunum yolu 

enfeksiyonu ve dental abse nedeniyle amoksisilin, ampisilin ve parasetamol içeren 

preparatları doktora danışarak kullandıklarını bildirmişlerdir. 

Olguların % 22.6’sı gebelikte demir-vitamin veya kalsiyum kullanmadığını 

söylerken; % 60’ı demir ve vitamin, % 8.7’si sadece vitamin, % 5.7’si sadece 

demir kullandığını; % 3’ü demir-vitamin-kalsiyumu birlikte kullandıklarını 

söylemiştir. 

Olguların % 28.7’si (n=66) eşleri ile aralarında akrabalık olduğunu 

belirtirken; akrabalık olduğunu belirten 66 olgunun % 47’si 1. dereceden, % 

25.8’si 2. dereceden, % 9.1’i 3. dereceden ve % 18.2’si ise uzaktan akraba 

olduklarını söylemiştir. 

Olguların % 90.9’u NSD doğum yapmışken; % 9.1’nin doğum şekli C/ 

S’dir. 

Olguların % 0.43’ünde (n=1) hipospadias saptanmıştır. 

Olguların hiçbirinde inmemiş testis saptanmamıştır. 

33

Olguların % 91.7’sinde hidrosel yokken; % 3.9’unda bilateral, % 3’ünde 

sağ hidrosel ve % 1.3’ünde sol hidrosel vardır. 

Olguların % 21.7’sinde hiperpigmentasyon vardır. 

Tablo 4: Doğum tartısı ve gestasyon haftası dağılımı 

Min-Max 

Ort.±SD 

Doğum tartısı 2200-4550 3371,3±453,9 

Gestasyon Haftası 38-42 39,49±1,18 

Olguların doğum tartıları 2200 gr ile 4550 gr arasında değişmekte olup; 

ortalama doğum tartısı 3371,3±453.9 gr’dır. 

Gestasyon haftaları 38 ile 42 hafta arasında değişmekte olup; ortalama 

gestasyon haftası 39.49±1.18’dir. 

Tablo 5: Penis boyu ve penis çapı dağılımı 

Min-Max Ort±SD Ort.±2SD 

Penis boyu (cm) 2,30-4,50 

3,14±0,36 

3,14±0,73 

Penis Çapı (mm) 0,90-1,70 1,15±0,12 1,15±0,24 

Olguların penis boyları 2.30 cm ile 4.50 cm arasında değişmekte olup; 

ortalama penis boyu 3.14±0.36 cm’dir. Penis boyu için -2.5 standart sapma değeri 

2.24 cm’dir. 

Olguların penis çapları 0.90 cm ile 1.70 cm arasında değişmekte olup; ortalama 

penis çapı 1.15±0.24 cm’dir. 

34

Tablo 6: Penis boyu ile doğum tartısı ve gestasyon haftası 

ilişkisi 

Penis Boyu 

r 

p 

Doğum Tartısı 0,279 

0,001** 

Gestasyon Haftası 0,046 0,485 

r: Pearson korelasyon testi ** p

Penis boyu ile gestasyon haftası arasında istatistiksel olarak anlamlı bir korelasyon 

bulunmamaktadır (p>0.05). 

Tablo 7: Penis boyu ile hiperpigmentasyon ilişkisi 


t: Student t testi 

Ort 


SD 

Var 3,22 0,37 

Yok 3,12 0,36 

Test ist.; 

p 

t:1,786; 

p:0,075 

Hiperpigmentasyonlu olguların penis boyları ile hiperpigmentasyonu 

olmayan olguların penis boyları arasında anlamlılığa yakın olmakla birlikte 

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır (p>0.05). 

Tablo 8: Penis boyu ile coğrafi bölge ilişkisi 


Ort SD 

Karadeniz 3,12 0,35 

İç Anadolu 3,00 0,42 

Bölge Doğu Anadolu 3,21 0,37 

Güneydoğu 3,33 0,30 

Doğu Anad.-Karadeniz 3,01 0,29 

F:Oneway ANOVA Testi * p

p0.05). 

37

Tablo 10: Hiperpigmentasyon ile coğrafi bölge ilişkisi 


Var 

Yok 

n % n % 

Karadeniz 18 19,8 73 80,2 

İç Anadolu 1 10,0 9 90,0 

Bölge Doğu Anadolu 15 25,0 45 75,0 

Güneydoğu 5 27,8 15 75,0 

Doğu And.-Karadeniz 5 25,0 15 75,0 

χ 2 : Ki-kare Testi 

Test ist.; 

p 

χ 2 :1,862; 

p:0,761 

Coğrafi bölgelere göre hiperpigmentasyon varlığı istatistiksel olarak anlamlı bir 

farklılık göstermemektedir (p>0.05). 

Tablo 11: Akrabalık ile coğrafi bölge ilişkisi 

Akrabalık 

Var 

Yok 

n % n % 

Karadeniz 28 30,8 63 69,2 

İç Anadolu 3 30,0 7 70,0 

Bölge Doğu Anadolu 21 35,0 39 65,0 

Güneydoğu 12 66,7 6 33,3 

χ 2 : Ki-kare Testi 

** p

Tablo 12: Tüm olguların penis boyu persantilleri 

Tüm 

olgular 

Penis 

boyu 

Percantil 

3 5 10 25 50 75 90 95 97 

2,59 2,60 2,70 2,80 3,20 3,40 3,60 3,70 3,80 

Penis boyu 

Şekil 3: Tüm olguların penis boyu persantil eğrisi 

39

TARTIŞMA 

Günümüzdeki verilere göre, yenidoğanda ortalama penis boyu 3.5 ±0.7 cm, 

ortalama penis çapı 1.1± 0.2 cm’dir. 1.9 cm altı değerler mikropenis olarak 

değerlendirilmekte ve altta yatan hastalık açısından tetkik edilmektedir. 3,5-8 

Ortalama penis boyu ile ilişkin günümüze değin yapılmış çok sayıda çalışma 

mevcuttur. Yaşa göre penis uzunluğunun normal değerleri belirlenmiştir 

(Schonfeld WA., Am J Dis Child, 1943). Schonfeld’in verileri 2 aylıktan 

yetişkinliğe uzanan dönemdeki erkekleri değerlendirmektedir. 2 aylık erkek 

bebekte ortalama penis boyunu 3.7x1.3 cm olarak bildirmiştir. 7 

Fetüs ve yenidoğanda fallik büyümeyi ve ortalama penil uzunluğu saptamak üzere, 

Feldman ve Smith 1975 yılında, her iki cinsiyette fetal fallik büyümeyi 

karşılaştırmalı olarak incelemişler ve gestasyon haftasına göre değerler 

bildirmişlerdir. Fetal fallik ölçümler için, belirgin anomalisi olmayan 68 erkek ve 

33 dişi fetüs (spontan ya da indüklenmiş abortus) formalin ile fikse edilerek 

değerlendirilmiştir. Formalin ile fiksasyon organların büyüklüğünde, küçük de olsa 

değişikliğe yol açabildiğinden, elde edilen fetal değerlerin standart değerler olarak 

kullanılması zordur. Ancak fetal penis ve klitoris gelişimini yansıttıkları kabul 

edilebilir. Postkonsepsiyonel 8-9. haftadan önce, eksternal genital yapıda henüz 

belirgin farklılaşma gözlenmemiştir. Plasental hCG etkisi ile, 11-17.haftalar 

arasında gerçekleşen Leydig hücre hiperplazisi sonucu artan testosteron değerleri 

erkek tipi farklılaşmadan sorumlu tutulmaktadır. Çalışmada ilginç olarak, 11-14. 

haftalar arasında penis ve klitoris boyutları arasında beklenen fark görülmemiştir. 

18.haftadan itibaren fetüs hipofizinden salınmaya başlanan ve 20-26.haftalarda en 

yüksek düzeylere ulaşan LH, gebeliğin ikinci yarısındaki testosteron sentezini 

sağlamaktadır. 18.haftadan itibaren testosteron seviyesinde düşüş olmasına karşın, 

40

çalışmada penis boyutlarındaki majör artışın 16 haftadan doğuma kadar geçen 

sürede gerçekleştiği görülmüştür. Sonuç olarak penil büyümenin, hipotalamushipofiz-gonad 

aksının aktifleşmesiyle gerçekleştiği belirtilmiştir. Aynı çalışmada, 

penis uzunluğu ve çapı verileri ise gestasyon yaşı Dubowitz skorlaması ile 

saptanan 39 prematür ve 37 term bebekten alınmıştır. Penis boyu Schonfeld 

tarafından önerilen şekilde, yani uzatılarak ölçülmüştür. Ortalama penis boyutları 

3.5x1.1 cm olarak bildirilmiştir. Penis uzunluğu için 3. ve 97. persentiller sırasıyla 

2.8 ve 4.2 cm olarak hesaplanmıştır. Penis çapı için ise söz konusu değerler 0.9 ve 

1.3 cm’dir. 8 

Bu çalışmadan sonra farklı etnik gruplar tarafından etnik kökene göre 

standardizasyon açısından küçük çaplı çok sayıda çalışma yapılmıştır. Çin’de, 

Hindistan’da, Suudi Arabistan’da, İtalya’da yapılmış çalışmalar bunlara birkaç 

örnektir. 50-54 

Endonezya’da 1989’da yayınlanan çalışmalarında, Sutan-Assin M. ve arkadaşları 

miadında doğan 336 erkek bebekte uzatılmış penis boyu, penis çapı ve testis 

volümünü ölçerek bu değerlerin diğer antropometrik ölçümler ile ilişkisini 

araştırmışlardır. Çalışma sonucunda ortalama penis boyu 2.86 ±0.23cm, penis çapı 

ise 0.82 ±0.33 cm olarak bildirilmiştir. Ortalama penis boyu ile boy, tartı, baş 

çevresi veya testis volumu arasında ilişki saptanamamıştır. 55 

Vasudevan G. ve arkadaşlarının 1995 yılında yayınlanan çalışmasında 

Hindistan’da miadında doğan 135 erkek bebekte normal pozisyonda ve uzatılmış 

halde penis boyu, ortalama penis çapı ve testis boyutları araştırılmıştır. Ortalama 

penis boyu normal pozisyonda 3.26 ± 0.41cm, uzatılmış halde ise 3.57 ± 0.46 cm 

olarak belirlenmiştir. Ortalama penis boyunun gestasyonel yaşa paralel olarak 

arttığı görülmüştür. Sağ testis ortalama boyutu 1.39 ± 0.28cm, sol testis ortalama 

boyutu 1.32 ± 0.24cm ölçülmüştür. 51 41

Bir diğer çalışma 379 erkek bebekle Suudi Arabistan’da yapılmıştır. 2001 yılında, 

Al-Herbish AS, spatula üzerine işaretleme yaparak ramus pubisten glans ucuna 

kadar olan mesafeyi ölçmüştür. Ölçümler sonucunda ortalama penis boyu 3.55 ± 

0.57 cm olarak bildirilmiştir. Bu çalışmada -2.5 SD değeri yani alt sınır 2.13 cm, 

üst sınır ise 4.98 cm olarak belirlenmiştir. 52 

Cheng ve Chanoine, 2001 yılında yayınlanan çalışmalarında üç farklı etnik 

kökenden gelen toplam 105 erkek bebekte ortalama penis boyunu 

karşılaştırmışlardır. Kanada’da yapılan çalışmaya 40 beyaz, 40 Çinli ve 25 Doğu 

Hindistan kökenli bebek dahil edilmiştir. Gestasyonel yaş açısından gruplar 

arasında fark saptanmamasına karşın, doğum tartısı beyaz bebeklerde anlamlı 

olarak yüksek bulunmuştur. Ortalama penis boyu, doğum tartısına göre 

düzeltildikten sonra bile, Çinli bebeklerde 3.1±0.3cm ile anlamlı olarak düşük 

bulunmuştur. Ayrıca Çinli bebeklerde, ortalama penis çapı da 1.07±0.09 ile anlamlı 

düşük bulunmuştur. Araştırmacılar beyaz, Çinli ve Doğu Hindistan kökenli 

bebeklerde -2.5 standart sapma değerlerini sırasıyla 2.6, 2.5 ve 2.3 cm olarak 

bildirmiştir. Bu çalışma da penis boyu ile doğum tartısı arasında anlamlı ilişki 

saptamamıştır. 56 

Ülkemizde bu konuda yapılmış çalışmalar kısıtlıdır. 2005 yılında Diyarbakır’da 

gerçekleştirilen çalışmada, S.Akarsu ve arkadaşları, 0-18 yaş arası 1522 sağlıklı 

erkek vakada ortalama penis boyu ve sol testis çapını araştırmışlardır. Çalışma 

grubunun %8.6 ‘sını (n=130), 0-28 gün arası sünnetli ve sünnetsiz bebekler 

oluşturmaktadır. Bu çalışmada penis boyu iki farklı pozisyonda (normal ve hafif 

çekilerek uzatılmış durumda) değerlendirilmiştir. Penis anomalisi olanlar, bilinen 

endokrin ya da kronik herhangi bir hastalığı olanlar çalışmaya dahil edilmemiştir. 

Çalışma sonucunda yenidoğanda ortalama penis boyu 3.5 ± 0.7 cm (2.1-4.9 cm); 

çapı 1.1 ± 0.2 cm ve çevresi 3.96 ± 0.44cm olarak belirlenmiştir. Uzunluğun en az 

42

değeri 1.9 cm olarak saptanmıştır. Bu çalışmadaki vakalarda yenidoğan döneminde 

ortalama penis boyu normal/uzatılmış durumda sırası ile 3.2/3.5 cm olarak literatür 

ile uyumlu bulunmuştur. Tüm yaş grupları göz önüne alındığında, erkek dış 

genitalyası ölçümlerinde penis ve testis boyutlarında daha önceleri belirtilen 

yurtdışı ve Türk toplumu normal standartlarına göre değişiklik görülmemiştir. Bu 

çalışma, yüzyılın öne kayma eğilimi açısından her yaş grubundaki sağlıklı erkek 

çocuklarda değişiklik araştırmış ancak saptamamıştır. Ürogenital anomalisi olan 

çocuklar çalışmaya dahil edilmediğinden anomali sıklığında değişme ile ilgili fikir 

edinilememiştir. 57 

Mart 2006’da Zeynep Kamil Hastanesi Kadın Doğum Servisinde yaptığımız 

çalışmamızda, 230 term sağlıklı yenidoğan değerlendirilmiştir. Olguların 

ortalama gestasyon haftası 39.49±1.18 idi. Çalışmamızda ortalama penis boyunu 

3.14±0.36 cm, ortalama penis çapını 1.15±0.24 cm olarak saptadık. Olgular içinde 

mikropenis saptanmadı. Ulaştığımız ortalama penis uzunluğu değeri, günümüzde 

kullandığımız değerden ve Akarsu ve arkadaşları tarafından yapılmış çalışmada 

elde edilen değerlerden hafif de olsa düşüktür. Penis çapı değerleri ise daha önceki 

çalışmalar ile uyumludur. Akarsu ve arkadaşları, çalışmalarını Güneydoğu 

Anadolu Bölgesi’nde Diyarbakır’da yapmışlardır. 55 Çalışmamızda anne ve 

babanın coğrafi bölgesi sorularak bölgeye göre değerler karşılaştırılmaya 

çalışılmıştır. Coğrafi bölgeye göre değerlendirildiğinde, anne ve babası 

Güneydoğu Anadolu Bölgesinden olan erkek yenidoğanlarda ortalama penis 

uzunluğu 3.33±0.30 cm ile çalışmanın genel ortalamasından istatistiksel olarak 

anlamlı derecede yüksek ve Akarsu’nun bildirdiği sonuçlar ile daha uyumlu 

gözükmektedir. 

Çalışmamızda penis boyu ile doğum tartısı arasında ileri derece anlamlı ilişki 

saptanmasına karşın gestasyon haftası ile anlamlı ilişki saptanamamıştır. Bu 

durum, literatür bulguları ile uyumsuzdur. 

43

Çalışmamızda ortalama doğum tartısı 3371,3 ± 453.9 gr ile beklenen sonuçlar ile 

uyumludur. Coğrafi bölge ile doğum tartısı arasında anlamlı ilişki saptanmamıştır. 

Bu durum coğrafi bölge ile ortalama penis uzunluğu arasındaki ilişkiyi daha da 

çarpıcı kılmaktadır. 

Günlük pratiğimizde skrotal hiperpigmentasyonlu vakalara çok sık rastlamaktayız. 

Skrotal hiperpigmentasyonun konjenital adrenal hiperplazi açısından uyarıcı bir 

bulgu olduğu bilinmektedir, ancak skrotal hiperpigmentasyonlu vakaların çoğunda 

altta yatan bir hastalık bulunmamaktadır. Sosyoekonomik koşullar nedeniyle 

pratikte her skrotal hiperpigmentasyonlu vaka tetkik edilememektedir, olgular 

olası bulgular açısından uyarılarak takibe alınmaktadır. Günlük pratiğimizde 

gözlemlediğimiz kadarıyla skrotal hiperpigmentasyon vakaları coğrafi bölgelere 

göre yoğunlaşmaktadır. Çalışmamızda 230 vakanın %21.7’sinde 

hiperpigmentasyon saptanmıştır. Bu beklenenin üzerinde bir sonuçtur. Ağır skrotal 

hiperpigmentasyon saptanan olgulardan birinde akraba evliliği öyküsü olması ve 

uzatılmış penis boyu 4.7cm saptanması üzerine konjenital adrenal hiperplazi 

açısından ekstraksiyon yöntemi ile kanda 17-hidroksiprogesteron düzeyi istenmiş 

ve normal sınırlarda bulunmuştur. Takibe alınan diğer olgularda üç aylık dönemde, 

herhangi bir şikayet saptanmamıştır. Beklediğimizin aksine çalışmamızda, skrotal 

hiperpigmentasyon ile coğrafi bölge arasında istatistiksel açıdan anlamlı ilişki 

saptanamamıştır. Buna karşılık, skrotal hiperpigmentasyon varlığı ile penis boyu 

arasında pozitif yönde, anlamlıya yakın bir ilişki görülmektedir. 

Dikkat çeken bir diğer bulgu, tüm olumsuz sonuçlarının bilinmesine karşın akraba 

evliliği sıklığıdır. Çalışmamızda saptanan %28.7 akrabalık oranının oldukça fazla 

olduğu düşünülmektedir. Üstelik akraba evlilikleri içinde %47 ile en yüksek 

oranda 1.derece akrabalığa rastlanmıştır. Akraba evliliği en yüksek oranda 

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden gelenler arasında görülmüştür.Halkımızın bu 

konuda daha fazla bilgilendirilmesi gerektiği görülmektedir. 

44

Son yıllarda çevresel etkenlerin endokrin sistem üzerine etkileri ve yüzyılın 

eğilimi göz önüne alınarak standartlarda değişim olup olmadığı ve ürogenital 

sistem anomali sıklığında artış olup olmadığı sorgulanmaya başlanmıştır. Çeşitli 

çalışmalar hipospadias ve inmemiş testis sıklığında artış bildirmektedir. 16,19,27,58 

Bir diğer ilginç konu sperm kalitesinde saptanan azalmadır. 59 Tüm veriler bir 

araya getirildiğinde endokrin bozucular suçlanmakta ve kanıt aranmaktadır. 

Endokrin bozucular, sağlıklı bir organizmada veya onun gelecekteki neslinde 

endokrin sistemin fonksiyonunu değiştirerek sağlık sorunlarına neden olan ekzojen 

madde veya madde karışımlarıdır. Adı en çok geçen kimyasal maddeler 

dietilstilbesterol(DES), persistan organoklorinler (DDT,PCB’ler,bisfenol A), 

metoksiklor, alkilfenoller, fitalatlar, antiandrojenik fungisidler ve 

fitoöstrojenlerdir. 45-49 Düşük önleyici olarak kullanılan DES’in erkek bebekte 

ürogenital anomali sıklığını, kız bebekte ise vajinal adenokarsinomu arttırdığı 

bilinmektedir. 60,61 Farmakolojik dozda kullanılmış bu ajanın aksine, sayılan diğer 

kimyasal maddelerin hangi dozda hangi etkiye yol açtığı, daha üzerinde 

çalışılması gereken bir konudur. Fitalat esterlerinin kemirgenler üzerindeki toksik 

etkileri (testiküler toksisite) yıllardır bilinmektedir. 46-48,62-65 Günümüzde artmış 

ürogenital anomali sıklığı ve erkek üreme sağlığındaki bozulmayı bildiren veriler 

ile birleştirildiğinde endokrin bozuculara maruziyet suçlanmıştır. Kobayların in 

utero dönemde fitalat esterleri ile karşılaşması ile oluşan en erken etki, Leydig 

hücre fonksiyonunda azalma ve azalmış fonksiyona bağlı olarak erkek genital 

sistem gelişiminde kritik dönemde gelişim için elzem olan testosteron seviyesinde 

normalin %10’una kadar varan düşüştür. Testosterondaki azalmaya 

dihidrotestosteronda azalma eşlik etmektedir. Sonuç olarak epididim, vas deferens, 

seminal veziküller, prostat ve dış genital sistem malformasyonlarında (ör. 

45

hipospadias) ve kriptorşidizm sıklığında artış saptanmış, kalıcı feminizasyon 

bulguları gözlenmiştir. Bulguların şiddeti doza göre değişmektedir. 64,66 

Son yıllarda sperm kalitesinde düşme, hipospadias, kriptorşidizm ve testis kanseri 

sıklıklarında artış olduğunun iddia edilmesiyle birlikte bütün bu hastalıklar ortak 

fetal kökene dayandırılarak testiküler disgenez sendromu kavramı ortaya 

atılmıştır. 66,67 Endokrin bozucu kimyasallara in utero maruziyet üzerinde 

durulmuştur. Testisin in utero dönemde normal gelişimini tamamlayamaması 

suçlanmaktadır. Kobaylar üzerinde kanıtlanan etkiler bu hipotezi doğrulamaktadır. 

İnsanlar üzerinde kanıtlanmış etkiler henüz sınırlı sayıdadır. 45,68 Çeşitli çalışmalar 

amniyon sıvısında, kordon kanında, plasentada , anne sütünde, çocuk ve 

yetişkinlerde ölçülebilir miktarda toksik madde varlığını desteklemektedir. 69-73 

Hangi maddenin hangi dozda maruz kalındığında nasıl bir etkiye yol açacağı 

konusunda ise daha çok çalışma yapılması gerekmektedir. 

Yapılmış çalışmalardan biri kriptorşidizm üzerinedir. Kriptorşidizm nedeniyle 

opere olan hastalarda, yağ dokusundaki organoklorin bileşiklerinin miktarını ölçen 

Hosie ve arkadaşları, başka nedenlerle ameliyet edilen kontrol grubuna kıyasla, 

anlamlı ölçüde yüksek miktarda heptakloroepoksit ve heksoklorobenzen 

artıklarına rastlamıştır. Bunlar östrojenik etkili maddelerdir. 74 

Bunun dışında, annesi bahçede ya da çiftlikte çalışıp da pestisitlere maruz kalan 

erkek çocuklarda, kriptorşidizm için rölatif riskin arttığını gösteren epidemiyolojik 

çalışmalar mevcuttur. 75-76 

Czeizel ve arkadaşları, Macaristan’da akrilonitril üreten fabrikaların 25 km 

çevresinde oturan annelerin bebeklerinde 15 yıllık bir dönemde konjenital anomali 

sıklığında artış araştırmıştır. Bu bebeklerde inmemiş testis için rölatif riskin 8.6 kat 

46

arttığı görülmüştür. Yerleşim yeri fabrikadan uzaklaştıkça, inmemiş testis sıklığı 

düşmektedir. 77 

Hayvan çalışmalarında spermatogenezi ve testiküler hormon sentezini azalttığı 

saptanan endosülfanın erkek üreme sağlığı üzerine etkilerini araştırmak üzere 

Saiyed ve arkadaşları, yaşadıkları çevreden ötürü prenatal dönemde endosülfan 

maruziyeti olan 117 okul çağı çocuğu ve hiçbir maruziyet öyküsü olmayan kontrol 

grubunu değerlendirmişlerdir. 2000 yılında terk edilen endosulfan, insektisit ve 

akarisit amaçlı olarak kullanılmaktaydı. İnsanlar üzerindeki nörotoksik etkileri 

bilinen bu pestisidin kronik etkileri ise bilinmemekteydi. Bu çalışmada endosülfan 

maruziyeti olan grupta, kanda belirgin düzeyde endosülfan saptanmıştır. Doğumsal 

anomaliler (konjenital hidrosel, inmemiş testis ve hipospadias ) açısından 

bakıldığında vaka grubunda %5.1, kontrol grubunda ise %1.1 prevalans 

saptanmıştır. İstatiksel açıdan anlamlı bulunmasa da önemli bir sonuç gibi 

durmaktadır. Gruplar aynı zamanda kan LH, FSH, testosteron düzeyleri ve 

pubertal maturasyon açısından karşılaştırılmış ve endosülfan maruziyeti öyküsü 

olan grupta cinsel maturasyonda gecikme görülmüştür. Yaşa ve LH düzeyine göre 

düzeltildiğinde, vaka grubunda testosteron seviyesi kontrol grubuna göre 

istatistiksel olarak düşük bulunmuştur. 78 

Çalışmamızda, tüm bebekler ürogenital anomaliler (hidrosel, hipospadias, 

epispadias ve inmemiş testis) açısından değerlendirilmiştir. Hipospadiası saptanan 

tek vaka Zeynep Kamil Hastanesi Çocuk Cerrahisi Kliniği tarafından takibe 

alınmış ve bir yaşında operasyon kararı verilmiştir. Hastanın ayrıntılı fizik 

muayenesinde eşlik eden başka anomaliye rastlanmamıştır. Bu hastada ailede 

ürogenital anomali öyküsü bulunmamaktadır. Anne gebelikte diş absesi nedeniyle 

doktor önerisiyle antibiyotik kullanmıştır. Bilindiği üzere hipospadias vakaları 

ailevi kümelenme göstermektedir. Çalışmamızda sadece bir vakanın erkek 

kardeşinde; bir vakanın da amcasında hipospadias nedeniyle operasyon öyküsü 

47

saptadık, iki vakamızın da ürogenital muayenesi tamamen normal idi. Ancak 

çalışmamızdaki olgu sayısı, bu konuda fikir vermeye yeterli değildir. 

Olguların % 3.9’unda bilateral, % 3’ünde sağ ve % 1.3’ünde sol hidrosel 

saptanmıştır. Bu vakaların takipte hidroselin sebat etmesi halinde opere edilmesi 

planlanmıştır. 

Günümüzde inmemiş testis, en sık konjenital anomali kabul edilmektedir. 

Çalışmamızda 230 vakanın hiçbirinde inmemiş testis saptanmamıştır. Bu sonuç 

literatürde bildirilen % 4-8 prevalans ile ve de özellikle inmemiş testis sıklığında 

artış bildiren çalışmalar ile çelişkilidir. Daha geniş bir populasyon ile çalışma 

yapılması daha uygun olacaktır. 

Günümüzde endokrin bozucuların erkek üreme sistemi üzerine etkileri oldukça 

ilginç ve popüler bir konudur. Çalışmamızda hipospadias ve inmemiş testis 

sıklığında göze çarpan bir artışa rastlayamadık. Çevresel etkenlere tek tek değil de, 

bir karışım halinde maruz kaldığımız düşünüldüğünde endokrin bozucuların hangi 

dozda nasıl etkilere yol açtığını kanıtlamanın zorluğu anlaşılmaktadır. Yüksek 

maliyetli ve daha geniş popülasyonlu çalışmalar gerektiği görülmektedir. 

48

ÖZET 

Son yıllarda yapılan çalışmalar, ortalama penis boyunun etnik kökene göre 

değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.1-31 Mart 2006 tarihleri arasında 

Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesinde 

miadında doğan sağlıklı 230 erkek bebek ile yaptığımız çalışmamızda ortalama 

penis boyunu (uzatılmış halde) 3.14±0.36, ortalama penis çapını 1.15±0.24 cm 

olarak saptadık. Ulaştığımız ortalama penis boyu değeri, günümüzde 

kullandığımız 3.5 ±0.7 cm değerinden düşük bir değerdir. Ortalama penis boyunun 

2.5 standart sapma ve altı değerleri mikropenis olarak kabul edilmektedir. 

Çalışmamızda mikropenis için sınır değer 2.2 cm olarak belirlenmiştir. Ortalama 

penis boyu ile doğum tartısı arasında ileri derecede anlamlı bir ilişki saptadık. 

Vakalarımızın coğrafi bölgelerini incelediğimizde, ortalama penis boyu ile 

bölgeler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki tespit ettik. Vakalarımızda 

ortalama penis boyunu belirlemenin yanı sıra, literatürde çevresel endokrin 

bozuculara maruziyet sonucu sıklığı arttığı ifade edilen ürogenital anomalileri 

araştırdık. 230 vakalık serimizde bir hipospadias vakası saptadık, inmemiş testis 

vakasına rastlamadık. Bu sonuçlar, literatürde bahsedilen artmış hipospadias ve 

inmemiş testis sıklığı verileri ile uyumlu değildir. Bu konuda daha doğru fikir 

edinmek için, daha geniş bir populasyon ile çalışma yapılmasının daha uygun 

olacağı görüşündeyiz. 

49

Kaynaklar: 

1- Styne D.M. The testes. Disorders of sexual differentiation and puberty in male. 

In: Pediatric Endocrinology. Sperling MA(ed). Second Edition. W.B. Saunders. 

2002, p565-628 

2- Parker K.L. Sexual differentiation . In: Textbook of Endocrine Physiology. 

Griffin JE, Ojeda SR(eds). 4th Ed. Oxford University Press. 2000, p183-201. 

3- Özön A., Alikaşifoğlu A.: Cinsel Farklılaşma ve Cinsel Farklılaşma 

Bozuklukları. Pediatrik Endokrinoloji 1.Basım, Günöz H., Öcal G., Yordam N., 

Kurtoğlu S. (editörler) Aralık 2003, p215-260 

4- Hannon T.S., Fuqua J.S. Sexual differentiation. In: Developmental 

Endocrinology. From research to clinical practice. Eygster EA, Pescovitz OH(eds). 

Humana Pres. 2002;p261-291 

5- Schonfeld WA, Beebe GW: Normal growth and variation in male genitalia from 

birth to maturity. J Urol 1942; 64: 759–777. 

6- Lee PA, Mazur T, Danish R, Amrhein J, Blizzard RM, Money J, Migeon CJ.: 

Micropenis. I. Criteria, etiologies and classification. Johns Hopkins Med J. 1980 

Apr;146(4):156-63. 

7- Schonfeld WA. Primary and secondary sexual characteristics. Am J Dis Child 

1943; 65: 535–49 

8- Feldman KW, Smith DW.: Fetal phallic growth and penile standards for 

newborn male infants. J Pediatr. 1975 Mar;86(3):395-8. 

50

9- Danish RK, Lee PA, Mazur T, Amrhein JA, Migeon CJ. Micropenis. II. 

Hypogonadotropic hypogonadism. Johns Hopkins Med J. 1980 May;146(5):177- 

84. 

10- Burstein S, Grumbach MM, Kaplan SL: Early determination of androgenresponsiveness 

is important in the management of microphallus. Lancet 1979; 

ii:983–986. 

11- Lee PA., Hook C.P.. : Outcome studies among men with micropenis. J Pediatr 

Endocrinol Metab. 2004 Aug;17(8):1043-53. 

12- Margilet AM, Dermatologic conditions. In: Avery GB, Fletcher MA, 

MacDonald MG (eds.) Neonatalogy: Pathophysiology and management of the 

Newborn. Fourth edition. Philadelphia: JB Lippincott Co. 1994:1229-1268 

13-Kurtoğlu K, Atabek ME : Yenidoğanın Endokrin Sorunları. Pediatrik 

Endokrinoloji 1.Basım, Günöz H., Öcal G., Yordam N., Kurtoğlu S. (editörler) 

Aralık 2003, p.653-692. 

14- Duckett JW: Hypospadias. In Walsh PC, Retik AB, Vaughan ED Jr, Wein AJ 

(eds): Campbell's Urology, vol 2. Philadelphia, WB Saunders, 1998, pp 2093– 

2119. 

15- Sweet RA, Schrott HG, Kurland R, et al: Study of the incidence of 

hypospadias in Rochester, Minnesota, 1940–1970, and a case-control comparison 

of possible etiologic factors. Mayo Clin Proc 1974;49:52–58. 

51

16- Paulozzi LJ, Erickson JD, Jackson RJ: Hypospadias trends in two US 

surveillance systems. Pediatrics 1997;100:831–834. 

17- Sorensen HR: Hypospadias with special reference to aetiology. Copenhagen, 

Ejnar Munksgaard, 1953. 

18-Baskin LS, Ebbers MB.: Hypospadias: anatomy, etiology, and technique. J 

Pediatr Surg. 2006 Mar;41(3):463-72. 

19-Kurzrock EA, Karpman E.: Hypospadias: pathophysiology and etiologic 

theories. Pediatr Endocrinol Rev. 2004 Mar;1(3):288-95. 

20- Aarskog D: Intersex conditions masquerading as simple hypospadias. Birth 

Defects Original Article Series 1971;7:122–130. 

21- Allera A, Herbst MA, Griffin JE, Wilson JD, Schweikert HU, McPhaul MJ.: 

Mutations of the androgen receptor coding sequence are infrequent in patients with 

isolated hypospadias. J Clin Endocrinol Metab. 1995 Sep;80(9):2697-9. 

22-Khuri FJ, Hardy BE, Churchill BM: Urologic anomalies associated with 

hypospadias. Urol Clin North Am 1981;8:565–571. 

23-Aarskog D. :Clinical and cytogenetic studies in hypospadias. Acta Pediatr 

Scand. 1970;203 (Suppl.):1-62 

24- Kaefer M, Diamond DA, Hendren WH, et al: The incidence of intersexuality 

in children with cryptorchidism and hypospadias: Stratification based on gonadal 

palpability and meatal position. J Urol 1999;162:1003–1006; discussion, 1006– 

1007. 

52

25- Jones KL: Smith's Recognizable Patterns of Human Malformation, 5th ed, vol 

1. Philadelphia, WBSaunders 1997 

26- Baskin LS: Hypospadias and urethral development. J Urol 2000;163:951–956. 

27- Paulozzi LJ: Is hypospadias an "environmental" birth defect. (Special issue: 

The impact of the environment and endocrine disruptors on pediatric urology.) 

Dial Pediatr Urol 2000;23:8. 

28- Bauer SB, Bull MJ, Retik AB: Hypospadias: A familial study. J Urol 

1979;121:474–477. 

29- Goldman AS, Bongiovanni AM: Induced genital anomalies. Ann N Y Acad Sci 

1967;142:755–767. 

30- Aarskog D: Maternal progestins as a possible cause of hypospadias. N Eng J 

Med 1979; 300:75-78 

31- Mau G: Progestins during pregnancy and hypospadias. Teratology 

1981;24:285–287. 

32-Macnab AJ, Zouves C: Hypospadias after assisted reproduction incorporating 

in vitro fertilization and gamete intrafallopian transfer. Fertil Steril 1991;56:918– 

922. 

33-Silver RI, Rodriguez R, Chang TS, et al: In vitro fertilization is associated with 

an increased risk of hypospadias. J Urol 1999;161:1954–1957. 

53

34- Myers JP: Endocrine disruption: Emerging science vitally important for 

pediatric urologists. (Special issue: The impact of the environment and endocrine 

disruptors on pediatric urology.) Dial Pediatr Urol 2000;23:8. 

35-Söylet Y. : Çocuk Cerrahisinde En Sık Uygulanan Cerrahi Girişimler (Kasık 

Kanalı Ameliyatları, Sünnet, Hipospadyas), Sağlam Çocuk İzlemi Sempozyum 

Dizisi No: 35, Ekim 2003; s. 33-40 

36-Başaklar C. Pediatrik Üroloji ve Jinekolojide Sık Karşılaşılan Sorunlar. Gazi 

Üniversitesi web sayfası. http://w3.gazi.edu.tr/web/cbasak/6.pdf 

37-Yılmaz Y, Özen İ.O. : İnmemiş Testis Kliniğinde Güncel Yaklaşımlar. STED 

2004;cilt 13, sayı 6:211-214 

38-Başaklar AC: İnguinoskrotal bölge hastalıkları.Başaklar AC. Yenidoğanın 

cerrahi hastalıkları Palme Yayıncılık Ankara 1994; 376-399. 

39-Hutson JM, Hasthorpe S, Heyns CF:Anatomical and functional aspects of 

testicular descent and cryptorchidism. End Rev 1997;18(2):259-280. 

40-Frey HL, Raijfer J: role of the gubernaculums and intraabdominal pressure in 

the process of testicular descent. J Urol 1984;131:574-578. 

41-Wallen EM, Shortliffe LM: Undescendent testis and testicular tumors. Ashcraft 

KW et al (eds):Pediatric surgery. W.B. Saunders comp. 3rd edit.Philadelphia 2000; 

663-673. 

42-Chengm W, Mya GH, Saing H.:Associated anomalies in patients with 

undescendent testis. J Trop Pediatr 1996; 42: 204-206. 

54

43-Lala R., Matarazzo CP., de Santcis C., Canavese I., Hadziselimovic F.: 

Combined therapy with LHRH and HCG in cryptorchid infants. Eur J Pediatr 

1993; 152(suppl 2): 31-33. 

44-Daston G.P., Cook J.C., Kavlock R.J.: Uncertainties for Endocrine Disrupters: 

Our View on Progress. Tox Sci 74, 245–252 (2003) 

45-Fisher J.S.: Environmental anti-androgens and male reproductive health:Focus 

on phthalates and testicular dysgenesis syndrome. Reproduction 2004; 127 305– 

315 

46-Foster P.: Disruption of reproductive development in male rat offspring 

following in utero exposure to phthalate esters. Int J Andr 2006; 29 140–147. 

47-Gray LE Jr, Wolf C, Lambright C, Mann P, Price M, Cooper RL & Ostby : 

Administration of potentially antiandrogenic pesticides(procymidone, linuron, 

iprodione, chlozolinate, p,p0-DDE, and ketoconazole) and toxic substances 

(dibutyl- and diethylhexyl phthalate, PCB 169, and ethane dimethane sulphonate) 

during sexual differentiation produces diverse profiles of reproductive 

malformations in the male rat. Tox Industr Health 1999; 15 94–118. 

48-Gray LE Jr, Ostby J, Furr J, Price M, Veeramachaneni DN & Parks L: Perinatal 

exposure to the phthalates DEHP, BBP, and DINP, but not DEP, DMP, or DOTP, 

alters sexual differentiation of the male rat. Toxicological Sciences 2000: 58 350– 

365. 

55

49-Restrepo M, Munoz N, Day N, Parra JE, Hernandez C, Blettner M, Giraldo A.: 

Birth defects among children born to a population occupationally exposed to 

pesticides in Colombia. Scand J Work Environ Health. 1990 Aug;16(4):239-46. 

50-Fok T.F., Hon K.L., So H.K., Wong E. : Normative Data of Penile Length for 

Term Chinese Newborns. Biol Neonate 2005; 87:242-245 

51- Vasudevan G, Manivarmane, Bhat BV, Bhatia BD, Kumar S. : Genital 

standards for south Indian male newborns. Indian J Pediatr. 1995 Sep-Oct;62(5): 

593-6. 

52- Al-Herbish AS.: Standard penile size for normal full term newborns in the 

Saudi population. Saudi Med J. 2002 Mar;23(3):314-6. 

53- Ponchietti R, Mondaini N, Bonafe M, Di Loro F, Biscioni S, Masieri L. : Penile 

length and circumference : a study on 3,300 young Italian males. Eur Urol.2001 Feb 39 

(2); 183-186 

54- Lian WB: Penile length of newborns in Singapore. J Pediatr Endocrinol 

Metab. 2000 Jan;13(1):55-62 

55- Sutan-Assin M, Rukman J, Dahlan A. : Penile dimensions of newborn infants. 

Paediatr Indones. 1989 Jul-Aug;29(7-8):146-50. 

56- Cheng PK, Chanoine JP. : Should the definition of micropenis vary according 

to ethnicity? Horm Res. 2001;55(6):278-81. 

57-Akarsu S., Öcal C., Kurt A., Yılmaz E., Kurt A.N.Ç., Aygün A.D. : Sağlıklı 

çocuklarda penis uzunluğu ve testis çapı. Çocuk Dergisi 2005;5(4): 259-263 

56

58- Sharpe, R. M.: Hormones and testis development and the possible adverse 

effects of environmental chemicals. Toxicology 2001 Letters 120, 221–232. 

59- Sharpe, R. M. & Skakkebaek, N. E. : Are oestrogens involved in falling sperm 

counts and disorders of the male reproductive tract? The Lancet 1993; 341, 1392– 

1395. 

60- Stillman RJ 1982 In utero exposure to diethylstilbestrol: adverse effects on the 

reproductive tract and reproductive performance and male and female offspring. 

American Journal of Obstetrics and Gynecology 142 905–921. 

61- McKinnell C, Atanassova N, Williams K, Fisher JS, Walker M, Turner KJ, 

Saunders TK & Sharpe RM 2001 Suppression of androgen action and the 

induction of gross abnormalities of the reproductive tract in male rats treated 

neonatally with diethylstilbestrol. Journal of Andrology 22 323–338. 

62- Parks, L. G., Ostby, J. S., Lambright, C. R., Abbott, B. D., Klinefelter, G. R., 

Barlow, N. J. & Gray, L. E., Jr : The plasticizer diethylhexyl phthalate induces 

malformations by decreasing fetal testosterone synthesis during sexual 

differentiation in the male Rat. Toxicological Sciences 2000; 58, 339–349. 

63- Shultz, V. D., Phillips, S., Sar, M., Foster, P. M. & Gaido, K.W.: Altered gene 

profiles in fetal rat testes after in utero exposure to di(n-butyl) phthalate. 

Toxicological Sciences 2001; 64, 233–242. 

64- Mylchreest, E., Sar, M., Wallace, D. G. & Foster, P. M. D.: Fetal testosterone 

insufficiency and abnormal proliferation of Leydig cells and gonocytes in rats 

exposed to di(n-butyl) phthalate. Reproductive Toxicology 2002;16, 19–28. 

57

65- Mylchreest, E., Sar, M., Cattley, R. C. & Foster, P. M. D.:Disruption of 

androgen regulated male reproductive development by di(n- butyl) phthalate 

during late gestation in rats is different from flutamide. Tox App Pharm 1999; 

156, 81–95. 

66- Skakkebaek NE, Rajpert-De Meyts E & Main KM 2001 Testicular dysgenesis 

syndrome: an increasingly common developmental disorder with environmental 

aspects. Human Reproduction 16, 972–978. 

67- Skakkebaek NE, Holm M, Hoei-Hansen C, Jorgensen N & Rajpert-De Meyts 

E 2003 Association between testicular dysgenesis syndrome (TDS) and testicular 

neoplasia: evidence from 20 adult patients with signs of maldevelopment of the 

testis. Acta Pathologica, Microbiologica et Immunologica Scandinavica 111 1–9. 

68- Sharpe, R. M. : The ‘oestrogen hypothesis’- where do we stand now? Int J 

Andr 2003; 26, 2–15. 

69- Foster WG, Chan S, Platt L, Hughes CL Jr: Detection of phytoestrogens in 

samples of second trimester human amniotic fluid. Toxicol Lett. 2002 Mar 28;129 

(3):199-205. 

70- Saxena MC, Siddiqui MK, Seth TD, Krishna Murti CR, Bhargava AK, Kutty 

D.: Organochlorine pesticides in specimens from women undergoing spontaneous 

abortion, premature of full-term delivery. J Anal Toxicol. 1981 Jan-Feb;5(1):6-9. 

71- Burse VW, Najam AR, Williams CC, Korver MP, Smith BF Jr, Sam PM, 

Young SL, Needham LL.: Utilization of umbilical cords to assess in utero 

58

exposure to persistent pesticides and polychlorinated biphenyls. J Expo Anal 

Environ Epidemiol. 2000 Nov-Dec;10(6 Pt 2):776-88. 

72- Rogan WJ, Bagniewska A, Damstra T.: Pollutants in breast milk. N Engl J 

Med. 1980 Jun 26;302(26):1450-3. 

73-Olea N, Olea-Serrano F, Lardelli-Claret P, Rivas A, Barba-Navarro A.: 

Inadvertent exposure to xenoestrogens in children. Toxicol Ind Health. 1999 Jan- 

Mar;15(1-2):151-8. 

74-Hosie S, Loff S, Witt K, Niessen K & Waag KL: Is there a correlation between 

organochlorine compounds and undescended testes? Eur J Ped Surg 2000 ;10 

304–309. 

75-Garcia-Rodriguez J., Garcia-Martin M., Nogueras-Ocana M. :Exposure to 

pesticides and cryptorchidism : Geographical evidence of a possible association. 

Environ Health Perspect 1996: 104; 1090-1095 

76-Brucker-Davis F, Pointis G, Chevallier D, Fenichel P. :Update on 

cryptorchidism: endocrine, environmental and therapeutic aspects. J Endocrinol, 

Invest. 2003 Jun;26(6):575-87. 

77-Czeizel AE, Hegedus S, Timar L.: Congenital abnormalities and indicators of 

germinal mutations in the vicinity of an acrylonitrile producing factory. Mutat Res. 

1999 Jun 30;427(2):105-23 

78-Saiyed H, Dewan A, Bhatnagar V, Shenoy U, Shenoy R, Rajmohan H, Patel K, 

Kashyap R, Kulkarni P, Rajan B, Lakkad B.: Effect of endosulfan on male 

reproductive development. Environ Health Perspect. 2003 Dec;111(16):1958-62. 

59

Penis boyu ile coÄrafi bÃ¶lge iliÅkisi

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Penis boyu ile coÄrafi bÃ¶lge iliÅkisi