Kurban Allah’a Teslimiyetin Adıdır

2147-642Bizbiriz 

Sayı: 8-9 

Eylül 2013 

ISSN: 

d e r g i s i 

Kurban Allah’a 

Teslimiyetin 

Adıdır 

لَنْ‏ يَنَالَ‏ اللَّهَ‏ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِنْ‏ يَنَالُهُ‏ التَّقْوَى مِنْكُمْ‏ كَذَلِكَ‏ سَ‏ خَّرَهَا 

لَكُمْ‏ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ‏ عَلَى مَا هَدَاكُمْ‏ وَبَشِّ‏ رِ‏ الْمُحْ‏ سِ‏ نِينَ‏ 

“Onların ne etleri ne de kanları Allah’a ulaşır; fakat O’na sadece sizin 

takvânız ulaşır. Sizi hidayete erdirdiğinden dolayı Allah’ı büyük tanıyasınız 

diye O, bu hayvanları böylece sizin istifadenize verdi. (Ey Muhammed!) Güzel 

davrananları müjdele!” 

(Hacc/27)

EDİTÖRDEN 

Allah’ın rahmeti ve bereketi üzerinize olsun 

Lokman Hekim (a.s) oğluna şöyle tavsiyede 

bulunur. 

İki şeyi unut, 

Yaptığın iyilikleri unut ve sakın bir daha 

bahsetme yaptığın iyiliklerden. Çünkü her 

anlatışta, o yapmış olduğun iyilikten bir miktar 

gidiyor. Yapmış olduğun iyilik sana yazılmış 

olan bir sevap sen yapmış olduğun iyiliği unut 

anlatıp durma. 

Sana yapılmış olan kötülükleri de unut. 

Çünkü Cenab-ı Hak sana bir sabır verdi ve sen 

sabrettin ve ecrini kazandın. İyiliği Allah için 

yapmak lazım, iyilik ticaret değildir, yani tüccarlık 

değildir. Ben bunu yaptım sen ne yaptın veya 

ne yapacaksın denmez ve 

böyle bir beklenti içinde 

de olunmaz. Sen iyiliği yap 

ve unut, hiç ummadığın bir 

anda ve hiç ummadığın bir 

yerde karşına çıkar. 

iki şeyi unutma; 

Allah-u Teala’ nın 

(“ Nerede olursanız olun, 

Allah sizinle beraberdir.”) 

(Hadid suresi, ayet 4) ayeti 

kerimede de belitildiiği 

üzere Cenab-ı Hakk’ın her 

an ve her yerde zaman 

ve mekan gözetmeksizin 

bizimle beraber olduğunu 

unutmamak gerekir. 

Birde ölümü unutma ; (Her nefis ölümü 

tadacaktır. Sonra bize döndürüleceksiniz) 

(Ankebut suresi, ayet 57 ) Ölümü ve mutlak 

suretle yaradana geri dönüşün olacağını bir an 

bile olsun aklımızdan çıkarmamak gerekir. 

Değerli kardeşlerim Lokman Hekim’in oğluna 

etmiş olduğu tavsiyeleri bizde kendimize 

edilmiş bir tavsiye olarak değerlendirmemiz 

gerekir. Cenab-ı Hak yapmış olduğumuz 

iyilikleri gösteriş ve riyadan uzak, bize yapılmış 

olan her türlü davranışın Cenab- Hak tarafından 

ve O’ nun izni ile olduğunu bilmemizin idrakini 

bize nasip etsin. 

Değerli okuyucularımız Rabbimizin izin 

ve müsaadesi ile yine yepyeni ve dopdolu bir 

sayımızla daha huzurunuzdayız. Bu sayıda 

kardeşlerimiz evvelen 

Allah’ın rızası için sonra 

da siz kıymetli okuyucu 

kardeşlerimizin istifadesine 

sunulmak üzere birbirinden 

güzel konuları kaleme 

aldılar. Rabbim cümlemize 

okuyup anlamak ve 

hayatımıza tatbik etmemizi 

nasip eylesin. Amin 

Selam ve dua ile….. 

Bizbiriz Dergisi 

İmtiyaz Sahibi 

Bizbiriz Derneği adına 

Yön.Krl.Bşk. M. Emin Doğan 

Editör ve Yazı İşleri Müdürü 

Kadir Aydın 

Grafik – Tasarım 

Yasin Candan 

Fotoğraf 

Bahadır Aktaş 

Reklam Koordinatörü 

Ahmet Navruz 

Yayın Kurulu 

Hamide Erbay 

Ayşe Tunç 

Selman Bahar 

Zehra Bilmen 

Faruk Kul 

Ümmü Haram 

Baskı Tarihi 

Ekim 2013 

Baskı 

Erman Ofset Matbaacılık Sanayi Tic. Ltd. Şti. 

Yeni Matbaacılar Sit. Yayın Cad. 6. Blok No:14 

Konya 

Tel : 0 332 342 01 55 

Fax : 0332 342 21 63 

www.ermanofset.com 

Bizbiriz Dergisinde 

yayınlanan yazı, şiir, söyleşi, 

fotoğraf, illüstrayon, 

infografik ve makalelerin 

elektronik ve basılı 

ortamlarda çoğaltılma hakkı Bizbiriz 

Derneği’ne aittir. 

Yayın Türü 

Aylık, yaygın süreli yayın 

Bizbiriz Derneği 

Şeyh Sadrettin Mahallesi 

Turgutoğlu Sokak No:9 

Meram / KONYA 

Tel : 0 (332) 353 27 00 

0 (541) 248 65 28 - 0 (507) Bizbiriz 577 22 Dergisi 25 

3

Büyük Oyun; 

“Ilımlı İslam!” 

6 

Tîn Sûresi 

Tefsîri 

9 

Hadis 

12 

Fıkıh 

13 

Siyer-i Nebi 

14 

Tasavvuf 

18 

Ayın 

Sohbeti 

25 

Dillerde 

Zikrimiz 

29 

Sahabe-i Güzin 

30 

Müslüman 

Bilimadamları 

39

Şehrin 

Görünmeyen 

Yüzü 

42 

Toprağı 

Kaybedilmiş 

Kubbe: 

“Gönül 

Dünyamız” 

44 

Surelerden 

46 

Arapça 

Rabca’ya 

Götürür 

48 

Haydar 

50 

İlginç Bilgiler 

51 

Tarih’te 

Eylül 

52 

ÇOCUK 

54

Büyük Oyun; 

“Ilımlı İslam!” 

SELMAN BAHAR 

Müslümanların üzerindeki en büyük tehditlerden 

biri İslam’ı kendi nefsine göre yorumlayan 

insanların sebep olduğu bir sonuç 

olarak İslam’ın kurallarının esnetilmeye çalışılması, 

çerçevesinin küçültülmesi, kalıbının 

daraltılmasıdır. 

Başta kelime kalıbı olarak Ilımlı İslam, 

İslam’ın ağırlığına uymayan bir tabirdir. 

İslam’ın ağırlığında değiştirilemezlik vardır. 

Yani Allah tarafından İslam değiştirilmeye 

gerek duyulmayacak bir din olarak gönderilmiştir. 

Bu yüzden İslam’ı ılımlı hale getirmeye 

çalışmak nafile bir fiil olduğu gibi Allah’ın indirdiği 

dini beğenmemek yoluyla Allah’a isyan 

etmek demektir. 

Kaldı ki İslam’ı yaşama çabasında samimi 

Müslümanların başvurmayacağı bir yöntem 

olan İslam’ı yumuşatma eylemi, İslam karşıtı 

gruplar tarafından planlanmış bir oyundur. 

Müslümanların hayatına yanlışlar doğru, doğrular 

yanlış olarak empoze edilmeye çalışılır 

ve bu yolla kültürel değerler çökertilir. 

İslam Hukuku’nun ve İslami yaşantının bariz 

şekilde zıttı olan kurallar ve adetler hissettirilmeden 

yaşamımıza sokuluyor. Bir zaman 

sonra manevi huzursuzluklara yol açan bu 

müdahaleler fark edildiğinde çözümü ya geçmiş 

oluyor ya da telafisi oldukça zorlaşıyor. 

En başta İslam Kültürü’nü hedef alan “Ilımlı 

İslam!” söylemi kültürel değerleri yozlaştırdıktan 

sonra ekonomik yapısından siyasal düzenine 

kadar bir toplumun bütün değerlerini 

iç ediyor. Bu bir binayı yıkmak için dinamitleri 

binanın önce en zayıf noktalarında daha 

sonra destek kolonlarında patlatmaya benziyor. 

Müslümanların İslami yaşantılarında 

zayıf bıraktıkları noktayı tespit ederek önce 

o zayıflığın yerini nefse hoş gelen bir hazla 

dolduruyorlar. Müslümanlar bu hazzın gafletine 

düştükten sonrada artık daha büyük bir 

değeri Müslümanların elinden alıyorlar. Bu tip 

müdahalelere birkaç basit örnek vermek gerekirse; 

İslam denince akla gelen ilk gereklerden 

biri olan tesettürden hanım kardeşlerimizi 

soğutmaya çalıştılar. Gerekçeleri ise tesettürün 

sosyal hayatı kısıtladığı, her ortama uyum 

sağlamayı zorlaştırdığı, kaba gösterdiği, itici 

ve ilkel olduğu gibi tamamen gerçekten uzak 

bahanelerdi. “Tesettür güzeldir ama bak şöyle 

pahalı markalardan git al eşarbını. Birazda 

gevşek bağla ki rüzgarda salınsın şöyle, hem 

eteğin modası geçti, etek yerine geniş pantolon 

giyersin vesaire, vesaire...” diyen birileri 

çıktı hanım kardeşlerimize, arkadaş oldu. 

Bir gün eşarbını gevşetti, bir gün makyajını 

yaptırdı. bir de geldi eşarbı bağlamaya gerek 

duymadı hanım kardeşimiz. İçini rahatlatanda 

“Ne olacak canım böyle daha güzel oldun, 

hem senin kalbin temiz, niyetin halis.” diyen o 

arkadaşı oldu. 


6

Erkeklerimize günlük meşgaleler buldular. 

Camiden, cemaatten ayırdılar. “Çağa ayak uydur, 

sosyalleş biraz.” dediler. “Haftada bir halı 

sahaya gidelim. Çok moda, arkadaşlarla sinemaya 

gidelim. Bugün o doğdu, görmemek olmaz. 

Ertesi gün şu eğlence partisi düzenledi, 

gitmemek olmaz.” dediler. Önceleri abdestsiz 

dolaşmayan genç “Bana ne oldu böyle” dediğinde, 

“Haftada bir Cuma’ya gidiyoruz ya başımıza 

molla mı olacaksın” deyip yolundan döndürdüler. 

Şu anda günümüzde faiz kullanımının 

Müslümanlara aşılanmasının yöntemi de budur, 

yani İslam’ın kurallarının içini boşaltmak... 

Önce banka önünden 

geçmeyen halkımıza 

nema, kâr payı adıyla 

sahip olmadıkları 

parayı cazip kıldılar. 

Sonra “Bu para faizdi 

ama işine yaradı bak.” 

dediler. Arkasından 

içimizden haram-helal 

çizgisi zayıf olanlar 

banka kredilerinin gerektiğinde 

başvurulabilecek 

bir yöntem 

olduğunu, zorda kalındığında 

kredi faizinin 

haram olmayacağını söylediler. 

İslam soğuk bir din mi ki, İslam’ın ılımlısı olsun. 

Haşa, Allah bilemedi de İslam’ı yanlış indirdi, 

sen aciz bir kul olarak o yanlışlığı mı fark ettin? 

Yarım aklınla Allah’a kusur mu buluyorsun? 

İnsanoğlu dini kendine göre yontmaya ne 

kadar meraklı. Ne kadar cesur ki böyle bir vebali 

üstleniyor. Daha doğrusu ne kadar cahil ki, 

din diye dayatılan yanlışların doğrusunu öğrenmek 

için Kur’an’ı Kerim’e ve Hz. Muhammed 

(s.a.v.) Efendimiz’in sünnetine sarılmıyor... 

Neden sormuyor yanındaki kardeşine, “Bir 

yerde faize şart koşup helal dediler, ben haram 

biliyordum. Sen nasıl biliyorsun?” diye. Biz Müslümanların 

işine mi geliyor yoksa yalan yanlış 

bir din yaşamak... Canımız istediğinde kredi 

çekip, eşin dostun arasında o krediyle sadaka 

verir görünmek, başına buyruk yaşadığını sanmak 

değil de nedir? Dini kendi nefsine göre 

yorumlamak, her arzuladığını dine uydurmaya 

“Birden fazla din varmış gibi İslam’ı, 

hurafe ve bidatlerle tahrif olmuş 

anlayışlarla diyaloga sokmaya 

çalışmak Allah’a düpedüz yalan 

söylemektir. “Ilımlı İslam’dır bu, 

bu din hoşgörü dinidir” diyerek 

Müslüman’ın vatanını, namusunu, 

emeğini kafire peşkeş çekmek 

Allah’a en büyük ihanettir.” 

çabalamak Allah’ı bilmemek değil de nedir? 

Birden fazla din varmış gibi İslam’ı, hurafe 

ve bidatlerle tahrif olmuş anlayışlarla diyaloga 

sokmaya çalışmak Allah’a düpedüz yalan söylemektir. 

“Ilımlı İslam’dır bu, bu din hoşgörü dinidir” 

diyerek Müslüman’ın vatanını, namusunu, 

emeğini kafire peşkeş çekmek Allah’a en büyük 

ihanettir. Din içinde bozgunculuk yapanlar, 

Allah’a karşı yalan söylediklerinin idrakinde değiller. 

Onlar Müslümanları aldatmanın Allah’a 

yalan söylemek olduğunu bilmiyorlar. Çünkü 

onlar hidayetten nasiplerini almamışlar. Öyle 

olsaydı Müslümanlar arasında fitne çıkartmanın, 

günaha sevk etmenin, Allah’ın dini İslam’ı 

kullanarak kendilerine 

dünyevi paylar biçmenin 

vebalini sırtlanamazlardı. 

Rabbimiz 

Hud Suresi’nin 18. 

ayetinde onları şöyle 

lanetliyor; 

“Bir yalanı Allah’a 

iftira edenden daha 

zalim kim olabilir? 

Bunlar Rablerinin 

huzuruna çıkarılacaklar, 

şahitlerde 

şöyle diyecekler; ‘İşte 

şunlar Rablerine 

karşı yalan söyleyenler!’ Haberiniz olsun 

Allah’ın laneti zalimler üstünedir.” 

Hal böyleyken bizim dikkatimizin daha fazla 

olması gerekiyor. Her “İslam budur.”, “Hakikat 

böyledir.”, “Doğrusu bizimki.” diyene güvenmemek 

gerekiyor. Aç, bak Kur’an’a, Furkan’dan 

âlâ kaynak mı var? Oku ve öğren. İlk emir değil 

mi ki, oku? Niye okumazsın? Okumak, hayata 

Kur’an’la bakmak demektir. Okumak, olayları 

Allah’ın Kelamı ile analiz etmek demektir. Okuyan 

insanın gözleri İslam İslam bakar. Yaşadığını 

Kur’an’la algılamaya çalışan insanın kulakları 

İslam İslam duyar. O okuyana ne hurafe bulaşır, 

ne bidat. Bir makinenin kullanma kılavuzunu 

okumuş birine o makinenin düğmesinin yerini 

şaşırtabilir misiniz? Kur’an’da yaşamanın kılavuzudur. 

Kur’an’ı özümsemiş birini faizin helal 

olduğuna inandırabilir misiniz? 

Okumakla doğruyu-yanlışı öğrenir, bilirsin 

tamamda sadece bilirsin. Eğer okuduğunu ya- 


7

şarsan senin yaşayışınla doğruyu-yanlışı 

bilirler, senden yaşamayı öğrenirler. 

“Kitaptan hiç kimseye ne bir yarar 

vardır ne bir zarar, Ancak içindeki hayata 

tatbik edilirse fayda sağlar.” der Abdullah 

Murad Şükrüoğlu Hocamız... 

Kandırılmamak için okuyacaksın, öğreneceksin. 

“Bak biliyorum.” diye kendini 

kandırmamak içinde bildiğini hayatına 

tatbik edeceksin. Sonra kimse gelip aklını 

çelemeyecek. Kimse senin önünde 

“Bu İslam’dır.” diye yalanı doğrultamayacak. 

Kandıracak bir iki bilmeyen bulduğunda 

da karşısında seni bulup, geri 

adım atacak. 

*** 

Gün gelecek karaya ak diyecekler, 

aka kara. Olmazı olduracaklar, oluru 

zora sokacaklar. Sen “Yaparım” diyeceksin, 

birileri “Yapılmaz, günahtır.” diyecek. 

“İyi o zaman günahsa sizde yapmayın.” 

diyeceksin. “Biz Müslüman kardeşlerimiz 

için kendimizi feda ediyoruz.” diyecekler. 

Seni İslam’dan koparmak için olmadık 

tezgah düzecekler, buna da Ilımlı 

İslam! diyecekler. 

Yani sözün özü Fatır Suresi’nin 5. ayetinde 

Rabbimizin buyurduğu uyarı mahiyetindeki 

emirdir; 

“Aldatıcılar sizi Allah ile aldatmasın.” 

Allah’a Emanet Olalım... 


8

Tîn Sûresi Tefsîri 

İNSANA LUTFEDİLEN 

YARATILIŞ KIVAMI: 

AHSEN-İ TAKVİM SIRRI 

Hamide ERBAY 

Beşiktaş İlçe Vaizi 

Tîn sûresi, Mekke döneminde indirilmiş 

olup, 8 âyetten oluşmaktadır. Adını ilk 

âyette geçen “incir” anlamına gelen “tîn” 

kelimesinden almıştır. Ayrıca “ve’t-tîn” ismiyle 

de anılmaktadır. 

Yüce Allah’ın (c.c.) insanı en güzel biçimde 

yarattığına dair peş peşe gelen dört yemin 

ifadesiyle başlamaktadır. Sûre, Allah Teâlâ 

(c.c.) kendisinin ilim, sanat ve kudret sıfatlarını 

gösteren dört önemli varlığa, insanın maddi 

gıdalarından olan incir ve zeytine, manevi 

gıdası olan vahyin indiği Sînâ dağı ile ‘emin 

belde’ yani Mekke’ye ve ayrıca insanların 

muhtaç olduğu maddi ve manevi ikramların 

en mükemmel örneklerine yemin ederek, 


9

insanın “ahsen-i takvim” üzere en güzel 

biçimde yaratıldığını bildirmektedir. Ardından 

gelen ayetlerde de insanın aşağıların 

aşağısına döndürüleceği, inanan ve sâlih amel 

işleyenlere ise kesintisiz bir mükafât verileceği 

ifade edilmektedir. Sure, apaçık delillerden 

sonra İslam’ın ve ahiret günündeki hesaba 

çekilmenin inkâr edilemeyeceğini ve Yüce 

Allah’ın (c.c.) hüküm verenlerin en üstünü 

olduğunu adeta haykırarak sona ermektedir. 1 

1 . “İncir ve zeytine yemin olsun ki...” 

İlk âyet hakkında tefsir alimleri genel olarak 

iki farklı yorumu benimsemişlerdir. Birinci 

yoruma göre, ‘tîn’ ve ‘zeytin’den maksat, bu 

adla meşhur olan incir ve zeytin yemişleri ve 

ağaçlarıdır. Bu görüş, Hasan, Mücahid, İkrime, 

İbrahim en-Nehaî, Âta gibi bir kısım alimlere ve 

İbn Abbas’a nisbet edilmiştir. Bu müfessirler, 

incire ve zeytine yeminle başlanmasının 

sebebini şöyle açıklamışlardır: İncir ve zeytin, 

insan hayatı için hem lezzetli bir gıda, hem 

ilaç, hem de ticaret açısından faydaları pek 

çok olan meyvelerdendir. Meyvelerin en 

faydalı ve mübareklerinden olmaları itibariyle 

özel durumlarına yemin edilmiştir. 

İkinci yoruma göre, incir ve zeytinden 

maksat yemiş değil, bu isimlerle anılan 

mübarek yerlerdir. Müfessirlere göre, 3. ve 

4. âyetlerde “Sîna dağı” ve “emin beldenin 

(Mekke)” zikredilmeleri bunu gösteren bir 

karinedir. 2 Bu görüşe göre incir ve zeytin 

mecaz olarak bu ağaçların çokça bulunduğu 

toprakları yani Akdeniz’in doğusunda 

bulunan Filistin ve Suriye’yi simgelemektedir. 

Hz. Nuh (a.s.), Hz. İsa (a.s.), Hz. İbrahim (a.s.), 

Kur’ân’da adı geçen peygamberlerin çoğu, 

vahiyle bereketlenmiş bu topraklarda yaşayıp 

tebliğde bulundukları için, iki ağaç cinsi bu 

peygamberlerin dile getirdiği dinî öğretilerin 

sembolü olarak kabul edilmiştir. 

2 . “Sîna dağına yemin olsun ki...” 

Sîna dağı, Hz. Musa’nın Yüce Allah (c.c.) 

ile konuşma şerefine naîl olduğu dağ olup, 

‘sin’ harfinin kesrası veya fethası ve nunun 

uzatılmasıyla ‘Tûr-i Sînâ’ ve ‘Seynâ’ diye 

tanınmış ve meşhur olmuştur. Ayrıca Sîna 

dağı için kullanılan “sinîn” kelimesinin “verimli, 

bereketli, bol ağaçlı” veya “mübarek” anlamına 

geldiği alimler tarafından ifade edilmektedir. 3 

1 DİBY, Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, c.V, s.646. 

2 Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, c.IX, s. 305-8. 

3 DİBY, Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, c. V, s.647. 

3 . “Ve bu güvenli şehre yemin olsun 

ki...” 

Mekke, Hz. İbrahim (a.s.) zamanından 

beri bütün Araplarca saygı gösterilen, 

dokunulmaz bölge olarak kabul edilmiştir. 

Hz. İbrahim’in duasına mazhar olmuş, ‘emin 

belde’ ve ‘harem’ kılınmış olan Mekke’de 

bütün canlılar ve insanlar zarar görmekten 

muhafaza edilerek emin kılınmışlardır. Hz. 

Muhammed’in (s.a.v.) doğduğu ve risalet 

vazifesine mazhar olduğu yer olarak da, “Sen 

içlerinde iken Allah (c.c.) onlara azab edecek 

değildir. Mağfiret diledikleri halde Allah (c.c.) 

onlara azab edecek değildir”. (Enfâl, 8/33) 

âyeti gereği, hem Resûlullah (s.a.v.) içlerinde 

bulunduğu müddetçe, hem de Yüce Allah’ın 

(c.c.) mağfiretini isteyerek istiğfar ettikleri 

sürece halkına azap olunmayacağı vaad 

edilen şehirdir Mekke-i Mükerreme. 4 

4 . “Biz insanı en güzel biçimde 

yaratmışızdır.” 

Peş peşe gelen dört yeminin ardından Yüce 

Allah (c.c.) insana has olan yaratılış lütfunu 

zikretmektedir. “Takvîm,” eğriyi doğrultmak, 

kıvama nizama koymak, kıymet biçmek, 

kıymetlendirmek anlamlarına gelmektedir. 

“Ahsen-i takvim” ise, “biçimlendirmenin en 

güzeli” demek olur ki, maddi ve manevi 

her türlü güzelliği kapsar. İnsanın, yeryüzü 

varlıkları içerisinde gerek fizyolojik gerekse 

ruhsal yetenekler bakımından en mükemmel 

ve seçkin canlı olarak yaratılmış olmasını 

ifade eder. Yaratılmışların en mükemmeli 

olan insanda bulunan bu güzelliğin kaynağı, 

Allah’ın (c.c.) onu kendi eliyle yaratıp 

ruhundan üflemesi, 5 “kendi sureti üzere” 

(kendi sıfatlarından ona-insanlık düzeyinde 

olmak üzere- lütufta bulunarak) yaratması 6 ve 

onu yeryüzünde halife kılması 7 gibi lütuf ve 

inayetleridir. 8 

Bu hakikat Hz. Ali’ye (r.a.) nisbet edilen 

dizelerde şöyle dile getirilmektedir; 

İlacın sendedir de farkında olmazsın, 

Derdin de sendendir fakat görmezsin, 

Sanırsın ki sen sade küçük bir cisimsin, 

Oysa sende dürülmüş en büyük âlem. 

4 Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, c. IX, s. 310. 

5 Sa’d, 38/72 

6 Buhari,”İsti’zan”,1; Müslim “Birr”,115 

7 Bakara, 2/30 

8 DİBY, Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, c. V, S.647. 


10

Nakledildiğine göre bir hükümdar, mehtaplı 

bir gecede hanımı ile baş başa kalır ve “eğer şu 

aydan daha güzel olmamış isen boşsun,” der. 

Bu söz Kadı Yahya b. Eslem’e taşınır ve fetvası 

sorulur. Fetvayı “Karısını boşamış olmaz.” 

şeklinde verir. Kendisine “Sen hocalarına 

muhalefet ettin.” denildiğinde, o da “Fetva ilme 

göredir. Yemin olsun ki, bunun böyle olduğuna 

hepimizden daha âlim olan Allah (c.c.) fetva 

vermiştir. Çünkü O, ‘Biz gerçekten insanı en 

güzel biçimde yarattık,’ buyurmuştur,” diyerek 

cevap verir. 9 

5 . “Sonra onu aşağıların en aşağısına 

indirdik.” 

Bu ayeti müfessirler farklı anlamlarda 

yorumlamışlardır. Bir görüşe göre, aşağıların 

aşağısına indirilmesi, bedensel ve fiziksel 

gelişimini tamamladıktan sonra fizyolojik 

olarak zamanla gerilemeye başlaması, 

algı, hafıza ve düşünce kapasitesinin 

zayıflamasıdır. “Erzel-i ömür” denilen ömrün 

en sıkıntılı ve zayıf çağından diğer ayetlerde de 

bahsedilmektedir. 10 Yaşlanmak hem mü’minler 

hem de inkar edenler için kaçınılmaz bir 

durumdur. Ancak mü’minler bedenen zayıflasa 

da, manen güçlenirler, ruhları bu hayattan 

sonra kesintisiz sevaba erer. 

İkinci bir görüşe göre bu âyet, yaratılış amacına 

uygun hareket etmeyip ahlaki değerleri hiçe 

sayan ve en güzel biçimde yaratılmış olmanın 

şükrünü yerine getiremeyenlerin cehenneme 

indirileceğini anlatmaktadır. 

Başka bir yoruma göre ise, Allah’ın (c.c.) insana 

verdiği onu yaratılmışların en mükemmeli 

kılabilecek imkanları kötüye kullananların, en 

güzel kıvama erişme ve ecir alma imkanından 

mahrum olarak geriye, insanlardan daha aşağı 

canlılar alemine doğru gideceğini, alçalmış 

olacağını ifade etmektedir. 11 

6 . “Ancak iman edip salih ameller 

işleyenler başka; onlar için kesintisiz bir 

ödül vardır.” 

Allah’ın emrine uyarak rızasını kazanmak 

için iman edip salih amel işleyenler, 

“ahsen-i takvim” üzere yaşayanlar aşağıların 

aşağısına indirilmeyecekler, bilakis Rableri 

katından hiç kesilmeyecek bir mükafâtla 

ödüllendirileceklerdir. 

7 . “Artık bu kanıtlardan sonra ey insan 

seni dinin asılsız olduğu sonucuna götüren 

şey nedir?” 

Âyetteki “ed-dîn” kelimesi İslâm dini 

anlamına gelebileceği gibi, âhiret ve ceza 

anlamına da gelebilmektedir. İnsanın 

yaratılışının üstünlüğüne, onun istifadesine 

verilen nimetlere temas edildikten sonra, 

sağlıklı bir düşüncenin insanı imana götürmesi 

gerektiği, bütün âyet ve delillere rağmen 

dini inkar etmenin ilim ve akıl yönünden 

sağlam bir dayanağının bulunamayacağı 

ifade edilmektedir. En güzel biçimde yaratılan 

insanların bir kısmı ahlaki bakımdan en 

aşağı seviyeye düşerken bir kısmı iman 

ederek iyi ameller işlemekte ve bu düşüşten 

kurtulmaktadır. Bu iki ayrı grup insanın 

akıbetinin aynı olacağını kabul etmek de akla 

aykırı bir durumdur. 

8 . “Allah (c.c.) hüküm verenlerin en 

adili değil midir?” 

Bu son ayette de Allah’ın (c.c.) kainattaki 

varlıkları hikmet ve adalet ölçülerinde yaratıp 

yönettiği, dünyada peygamberleri aracılığıyla 

en doğru ve adil hükmü verdiği ve ahirette de 

yine en adil hakim olarak mahlukat arasında 

hüküm vereceği vurgulanmaktadır. Âyetin 

soru şeklinde olması ise hükmünün kesinliğini 

göstermektedir. Resûlullah (s.a.v.) bu âyeti 

okuyanın “Evet öyledir, ben de buna şahitlik 

edenlerdenim” demesini tavsiye etmiştir. 12 

9 Razi, Tefsr-i Kebir, c.XXIII, s. 246. 

10 Hac, 22/5; Yasin, 36/68. 

11 DİBY, Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, c.V, s.648. 

12 DİBY, Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, c. V, s.648. 


11

HADİS 

M. DİKKATLİ 

مَا مَلَأ اآدَمىٌّ‏ وِعَاءَ‏ شَ‏ رًّا مِنْ‏ بَطْنِهِ‏ بِحَ‏ سْ‏ بِ‏ ابْنِ‏ اآدَمَ‏ لُقَيْمَتٌ‏ يُقِمْنَ‏ صُ‏ لْبَهُ‏ فَاإنْ‏ كَانَ‏ لَا 

مَحَ‏ الَةَ‏ فَاعِلاً‏ فَثُلْثٌ‏ لِطَعَامِهِ‏ وَ‏ ثُلْثٌ‏ لِشَ‏ رَابِهِ‏ وَ‏ ثُلْثٌ‏ لِنَفْسِ‏ هِ‏ 

Habib-i Kibriya Muhammed Mustafa (sav) buyuruyor ki; 

“Âdemoğlu,midesinden/karnından daha şerli/fena bir kap doldurmamıştır. 

Belini doğrultacak birkaç lokmacık ona yeter. Yok, birkaç lokma ile 

yetinmeyecekse (nefsinin galebesiyle) ille de midesini dolduracaksa hiç olmazsa 

onu üçe ayırsın: (karnının) üçte birini yemeğe, üçte birini içeceğine/suya, üçte 

birini de nefesine (ayırsın, üçte birden fazlasına yemek koymasın).” * 

Bir zât, Rasulullah’ın yanında öğürmüştü. 

Rasulullah ona şöyle buyurdu: “Öğürtünü/ 

geğirmeni bizden uzak tut. Zira, dünyada 

insanların en çok doymuş olanları, Kıyamet günü 

en çok aç kalacak olanlardır.” 1 

Hocam ben zayıflamak istiyorum. 

Arkadaş zayıflamanın temeli az yemekten 

geçiyor. Acıkmadan yemeyeceksiniz. Mide 

yediklerini eritip, bir şey kalmayıncaya kadar 

geçen vakitte küçülme başlıyor. Çok acıktınız, 

‘midem kazınıyor, başım dönüyor, asabım 

bozuluyor, sinirlerim kalkıyor, elim ayağım 

titriyor’ diyor ya insanlar, işte o zaman iyice 

acıkmış oluyorsunuz. Biraz sabredin, oruç 

tutmadınız mı hiç? Arada bir şey yemeyin. 

Sünnette 3 öğün yok zaten. İki öğün yerken 

de doymadan kalkacaksınız. Allah’ın Rasulü 

(sav); “çok geviş getirin” diyor. Çok çiğneyin ki, 

hazmınız kolay olsun, tokluk hissi çabuk gelsin. 

Tabii ki dua edin; 

-Allah’ım! Benim vekilim, kefilim Sensin. 

Benim yeme tamahıma, yeme hırsıma karşı 

sabretme gücü ver. 

Paraya mı ihtiyacınız var; 

-Aman ya Rabbi! Bana kanaat ver. Amin. Para 

isteme güzel kardeşim, isteme. İstedikçe bu göz 

doymaz. Zaten istediğin de bir şekilde olmaz. 

* (Tirmizî, Kıyâmet 38 –2480-; İbn Mâce, Et’ıme 50 –3350-; K. 

Sitte, 11/130). 

1 Abdullah Murad Şükrüoğlu\ On Hafta Sohbetleri 5.cilt 

Sağlık isteyeceksiniz, hastalıkta şükür isteyin. 

-Ya Rabbi! Biliyorum ki bu hastalığı bana 

Sen ihsan ettin. Demiri küften arındırmak için 

ateşi verdin. Bedeni günahlardan dökmek için 

hastalık verdin, şükürler olsun ya Rabbi! Bize 

çekemeyeceğimiz yük verme Ya Rabbi! Şifa 

istemeyi bile bilmiyoruz. İnsanoğlu hemen isyan 

eder. Allah’ın kovmuş olduğu şeytanlar ve cinler 

bu insanlara yakındırlar. Bunlar der ki; ‘Sen oldun, 

sen şöylesin, böylesin, senin gibi abdest alan 

yok, senin gibi namaz kılan yok, sen cennetliksin 

kardeşim, sen oldun.’ 

Bizler Allah’tan mü’minlik isteyeceğiz. 

İnsanlar tek halle kendisini korurlar. Alışkanlık 

haline getireceksiniz. Gururu, kibri bırakıp, Hak 

yolda yol alacaksınız. Hakikat yolunda yol kat 

edeceksiniz. Bu yol Muhammedilik. Muhammed 

Mustafa (sav)’in yolu. 

“Bende sizin gibi bir beşerim-kuru et yiyen 

kadının oğluyum” diyen bir Nebinin tevazu yolu. 

Bu Hak ve hakikat yolu nefsimizi susturmak 

için yememeye, içmemeye alışma yoludur. 

Kendi kendimizi motive edeceğiz. Yemeyi 

yiyeceğimizde, acıktığımızda içimizde bir trafik 

polisi belirleyeceğiz, ‘dur yeme, bir saat sonra ye’ 

diyeceğiz. 

Şimdi az yiyeceğiz. Yemezsem öleceğim diyen 

kardeş, yersen daha çabuk öleceksin. 

Vesselam. 


12

FIKIH 

Kurban 

AYŞE TUNÇ 

Sual: Kurban kesmenin hükmü ve vakti nedir? Hangi hayvanlardan 

kurban olur? İzah eder misiniz? 

Cevap: 

Değerli Kardeşim; 

Kurbanın sözlük anlamı; “Yaklaşmak, Allah’a 

yakınlık sağlamaya vesile olan şey” demektir. Dinî 

bir terim olarak ise; “ibadet maksadıyla belirli bir 

vakitte belirli şartları taşıyan hayvanı usulünce 

boğazlamak, ya da bu şekilde boğazlanan 

hayvan” demektir. Arapçada bu şekilde kesilen 

hayvana udhiyye denilir. 

Kurban kesmenin hükmü hususunda fakihler 

arasında görüş farklılıkları vardır. Yükümlülük 

şartlarını ( Müslüman olmak, akıl-baliğ olmak, 

mukim olmak, nisap miktarı malı olmak) taşıyan 

kimselerin kurban kesmeleri Hanefî mezhebinde 

ağırlıklı görüşe ve bazı müctehid imamlara göre 

vacip, fakihlerin çoğunluğuna göre müekked 

sünnettir. Hanefîler, Kur’an’da Habib-i Kibriya 

Muhammed Mustafa (s.a.v)’e hitaben “Rabbin 

için namaz kıl, kurban kes” 1 

buyrulmasının 

ümmeti de kapsadığı ve gereklilik bildirdiği 

görüşündedir. Ayrıca Habib-i Kibriya Muhammed 

Mustafa (s.a.v)’in birçok hadisinde hali vakti 

yerinde olanların kurban kesmesi emredilmiş 

veya tavsiye edilmiş, hatta “Kim imkânı olduğu 

halde kurban kesmezse bizim mescidimize 

yaklaşmasın.” 2 ”Ey insanlar, her sene, her ev 

halkına kurban kesmek vaciptir.” 3 

Öte yandan kurban kesmeyi Allah’ın Resulü 

hiç terk etmemiştir. Bu ve benzeri delillerden 

hareket eden fakihler gerekli şartları taşıyanların 

kurban bayramında kurban kesmesini vacip 

görürler. 

Kurbanın sahih olabilmesi için belirlenmiş 

vakit içinde kesilmesi gerekir. Kurban, kurban 

bayramının ilk üç günü yani zilhicce ayının 10, 11 

ve 12. günleri, bayram namazının kılınmasından, 

3. günün akşamına kadarki süre zarfında 

kesilebilir. Şâfiî mezhebine ve bazı fakihlere 

göre bu süre, bayramın 4. günü akşamına 

1 (el-Kevser 108/2) 

2 (İbn Mâce, “Edâhî”, 2; Müsned, II, 321), 

3 (Tirmizî, “Edâhî”, 18; İbn Mâce, “Edâhî”, 2) 

kadardır. Bayram namazı kılınmayan yerlerde 

sabah namazı vaktinden itibaren kesilebilir. 

Kurbanın bayramın 1. günü kesilmesi daha 

faziletli görülmüş, kesimin gündüz yapılması 

tavsiye edilmiştir. Geceleyin kurban kesmeyi 

caiz görmeyenler veya mekruh görenler, 

aydınlatma imkânının yetersizliğinin yol açacağı 

muhtemel tehlike, hata ve zorlukları göz önünde 

bulundurmuş olmalıdır. Bu sakıncalar yoksa gece 

de kurban kesilebilir. 

Kurban; koyun, keçi, sığır, manda ve deveden 

olur. Bunların dışındaki hayvanlar kurban olarak 

kesilemezler. Söz konusu hayvanların kurban 

olarak kesilebilmesi için devenin 5; sığır ve 

mandanın 2; koyun ve keçinin 1 yaşını doldurmuş 

olması gerekir. Bu sayılan yaş sınırını geçtiği 

halde süt dişlerini değiştirmeyen hayvanlar 

da kurban edilir. Bunun yanında, 6 ayını 

tamamlayan koyun, bir yaşını doldurmuş gibi 

gösterişli olması halinde kurban edilebilir. Koyun 

veya keçinin bir kişi tarafından; sığır, manda ve 

devenin ise, yedi kişiye kadar ortaklaşa kurban 

olarak kesilebileceği Rasulullah’ın hadisleri ve 

uygulamaları ile sabittir. 4 Ancak ,kurbanın ibadet 

niyeti ile kesilmesi şarttır. Ortaklaşa kesilen 

kurbanda, ortaklardan birinin sadece et elde 

etme niyetiyle iştiraki diğerlerinin kurbanını 

geçersiz kılar. 

Kurban edilecek hayvanın, sağlıklı, azaları tam 

ve besili olması, hem ibadetin gaye ve mahiyetine 

hem de sağlık kurallarına uygun düşer. Bu 

nedenle, kötürüm derecesinde hasta, zayıf ve 

düşkün, bir veya iki gözü kör, boynuzlarının biri 

veya ikisi kökünden kırık, dili, kuyruğu, kulakları 

ve memesi kesik, dişlerinin tamamı veya çoğu 

dökük hayvanlardan kurban olmaz. Ancak, 

hayvanın doğuştan boynuzsuz olması, şaşı, 

topal, hafif hasta, bir kulağı delik veya yırtılmış 

olması, kurban edilmesine mani teşkil etmez. 5 

4 (Ebû Dâvûd, “Dahâyâ”, 7-8). 

5 İsam 


13

SİYER-İ NEBİ 

M. DİKKATLİ 

Rabbü’l Alemin’in buyurduğu gibi 

yeryüzünde ibadet maksadıyla inşa edilmiş 

ilk bina, rahmet ve hidayet kaynağı olarak 

kurulmuş ilk mescit Kabe’dir 1 . Küp şeklinde 

yapı anlamına gelen Kabe’yi ilk inşa edenin Hz. 

Adem olduğu bilinirken bu inşa şimdiki haliyle 

değil temelleri belirlenmiş hürmet ve tazim 

gören bir mekan halindedir. Hz. Şit tarafından 

yenilendiği bilinen ve Nuh tufanından sonra 

yeri kaybolmuş olan Kabe’yi, hayatı boyunca 

zulmün karşısında durmuş, tek başına ümmet 

olmuş, yürekli Hz. İbrahim’ in, sadakat ve 

teslimiyete örnek kurbanlık oğlu İsmail (as) 

ile birlikte aynı temel üzerine ikinci defa inşa 

ettikleri rivayet olunur. Ayet-i kerimede bu 

durum şöyle belirtilir; 

“Bir zamanlar Kabe’nin yerini İbrahim’e şu 

şekilde hazırlamıştık: Sakın bana hiçbir şeyi 

ortak koşma; tavaf edenler, orada (kıyama) 

1 Ali İmran, 96. 

duranlar, rüku edenler ve secdeye varanlar 

için evimi tertemiz et.” 2 

Ayette ‘Evimi tertemiz et’ denilirken 

Kabe’nin Allah katındaki değerinden 

bahsedilmesi adına evimiz diye belirtilmiş, 

hem maddi hem manevi pisliklerden arınmış 

olarak muhafaza edilmesi adına da tertemiz 

istenmiştir. 

Başka bir ayet-i kerimede geçen ‘yükseltiyor’ 

kelimesi daha önceden belirlenmiş bir temel 

halinin yeniden inşasına bir işaret olarak kabul 

edilmiştir. 3 

Bu inşa halinde Hz. İbrahim gelen ilahi 

emirle Kabe’nin duvarlarını örerken oğlu 

İsmail (as) ise sevgili babasına çevreden taş 

taşıyordu. Örülen duvarın boyunu aşması 

üzerine Hz. İbrahim günümüzde Makam-ı 

2 Hac, 26. 

3 Bakara, 127. 


14

İbrahim olarak ziyaret edilen bu mekanı iskele 

taşı olarak kullanarak inşaatı devam ettirir. Bu 

taş, Kabe’nin inşası esnasında iskele olarak 

kullanıldığı için üzerinde Hz. İbrahim’in ayak 

izleri oluşmuştur. Makam-ı İbrahim ifadesi 

Kuran’ı Kerim’de iki defa zikredilir. 4 Kabe tevhidin, 

Makam-ı İbrahim kulluğun sembolüdür, kulluğa 

düşen amelin, gereken çabanın sembolüdür. 

İbrahimî bir duruşun anlamını ifade eder ki aynı 

taşın Hz. İbrahim tarafından insanları hacca 

çağırırken de kullanıldığı rivayet edilir. Bu kutlu 

emanet Hacerü’l-esved ile Hicr-i İsmail arasında 

kalan yerde, Kâbe’nin kapısının olduğu tarafta 

Kabe’ye 15.40 metre mesafededir. Yaşadığı çağın 

her şekil putperestliğine karşı duran bu kıdemli 

yüreği anmak, O’na yakınlaşmak adına tavaftan 

sonra Makam-ı İbrahim’de iki rekat namaz kılmak 

sünnettir. 5 

Yine bu yükseltme işlemi sırasında Kâbe’nin 

güney doğu köşesinde yerden bir buçuk metre 

yüksekliğinde, yumurta biçiminde 30 cm. 

çapında oldukça parlak siyah bir taş olan ve 

bundan dolayı ‘siyah taş’ olarak anılan Hacerü’l- 

Esved’in de buraya Hz. İbrahim tarafından 

konulduğu bilinir. Mekke’nin hemen yakınında 

olan Ebu Kubeys Dağı’ndan getirildiğine 

inanılmakla birlikte cennetten Cebrail (as) 

vasıtasıyla getirildiği de rivayet edilir. 6 

Rasulü Zişan Efendimiz bu iki nişane hakkında 

şöyle buyurmuştur; 

“Rükn (Haceru’l-Esved) ve Makam-ı İbrahim 

Cennet yakutlarından iki yakuttur. Eğer Allah 

onların aydınlıklarını gidermemiş olsaydı doğu 

ile batı arasını sürekli aydınlatırlardı.” 7 

Haniflerin efendisi, ümmetin önderi Hz. 

İbrahim’in; “Rabbim! Bu şehri güvenli kıl, beni 

ve oğullarımı putlara tapmaktan uzak tut. 

Rabbim! Çünkü o putlar insanlardan birçoğunu 

saptırdılar.” 8 Kabe her tarafının putlarla dolu 

olmasının yanı sıra bulunduğu konum itibarı 

ile de yaşanan sel ve toprak kaymalarından, 

zamanla yaşanan yangın, hırsızlık ve benzeri 

olaylardan etkilenerek epeyce yıpranmıştı. Başka 

kabilelerin elinde hırpalanmış, zaman zaman da 

bunları gidermek için inşasına çalışılmıştı. 

Kainatın Efendisi Habibi Kibriya Muhammed 

Mustafa (sav)’in risalet görevlerinden 5 yıl 

4 Ali İmran, 96-97. / Bakara, 125. 

5 İmam Nevevi, el-İdah, s.245 

6 Keşfü’l-Hafâ, Aclûnî, 1108 

7 İbrahim, 35- 36. 

8 A. Köksal, İslam tarihi, 1-2/ 190. 

öncesinde yaşanan yenilenme kararıyla M.605 

yılında yıkılmasından korkulan Kabe’nin dört bir 

duvarının yapımını Kureyşliler kendi aralarında 

bölüştüler. İşe başlayacakları sırada Kureyş’in ileri 

gelenlerinden Ebu Vehb b. Amr şöyle bir çağrıda 

bulundu; 

‘Ey Kureyş topluluğu! Kazancınızdan ancak 

temiz olanla bu işe girişin. Buraya faiz veya 

insanlardan haksızlıkla elde ettiğiniz bir kazançla 

katılmayın.’ Bu çağrı zamanla dejenere olunsa 

da öz itibarı ile edilen duaların karşılığının 

alınacağına, tamir ve tadilatın yalnızca yapılarda 

değil gönüllerde de vukuu bulacağına işaret 

oluyordu. 

Ne var ki bunca hazırlığa rağmen kimse bu 

kutsal mabetten ilk taşı sökmeye cesaret edemez. 

Buna Velid bin Muğire’nin niyetinin salih olması 

ve bu şekilde Allah’a yakarmasıyla attığı ilk adım 

son verir. Velid bin Muğire’nin başına bir şey 

gelmediği görüldükten sonra Kabe’ nin duvarları 

tamamen yıkılarak Hz. İbrahim’in attığı temellere 

kadar inildi. Göz nuru Efendimiz (sav)’in bu 

inşada amcalarıyla beraber bizzat taş taşıdıkları 

bilinir. 

Bu şekilde bina Hz. İbrahim’in zamanındaki 

temellerin üzerine yükselmeye başlayıp sıra 

Hacerü’l Esved’i yerleştirmeye gelince kabileler 

arasında tartışma çıktı. Her bir kabile bu şerefli 

görevi kendilerinin hak ettiğini düşünerek 

iknaya yanaşmıyordu. Konu iyice şiddetlenip 

taraflardan bir kısmının kanları uğruna yemin 

etmesiyle daha da büyüyen bu anlaşmazlık dört 

gün sürdü. Kureyşin en ihtiyarı Ebu Ümeyye bin 

Muğire 9 Ben-i Şeybe kapısından Kabe’ye girecek 

ilk kişinin hakem olmasını ve onun kararına 

göre hareket edilmesini teklif etti. 10 İyice zora 

sıkışan bu durumun bitmesini isteyen bir kısım 

Mekkeliler bu teklifi hemen kabul ettiler ve 

herkes Ben-i Şeybe kapısından kimin gireceğini 

beklemeye koyuldular. 

Heyecan, merak, korku ve endişeyle bekleyen 

Mekkelilerin baktığı tarafta bir kişinin belirmesi 

tüm bu duyguları daha da arttırdı. Uzaktan 

beliren bu zat, kendine has görünüşü, vakurlu 

yürüyüşüyle her vakitte olduğu gibi o günde 

gören gözlere derman oldu. İnsanlar içlerindeki 

huzur, güven ve ferahlığı coşkuyla hep bir 

ağızdan şöyle dile getirdiler; 

“İşte güvenilir kişi, El-Emin geldi! Biz onun 

9 Taberî, Tarih, c. 2, s. 210. 

10 İbn Sa’d, I/146. 


15

vereceği karara seve seve razı oluruz.” 11 

Hikmet budur ki, Efendimiz burada 

vereceği kararla insanlara risaletinden öncede 

derin düşünce ve muhakeme yeteneğini 

ispatlamış olacaktı. Çevreye uyan değil, çevreyi 

oluşturan insanlardan olmasının kanıtıyla 

kendisini sevmeyenlerin dahi koşulsuz 

güvendiği haliyle bizlerin bir kez daha modeli 

olacaktı. Biz kendisine peygamberlik görevi 

verilmeden önce dahi ‘El- Emin’ olarak anılan 

bir nebinin ümmetiyiz. Bu şekilde kaçacak 

noktamızın kalmadığını, emin olunmamış bir 

Müslümanlığın kalitesinden sorgulanacağımızı 

unutmamalıyız. Sonraki zamanlar içinde 

insanların kendisine olan itimatlarını ve onları 

hiçbir suretle yanıltmayacağını ifade edecek 

zemin hazırlanmıştı. 

Bu şekilde kendisine 

anlatılan duruma karşılık 

Nebiyi Muhterem 

Efendimiz tertemiz 

zihniyle net ve hızlı bir 

şekilde gelerek hemen 

ridasını çıkarttı ve yere 

yaydı. 12 Merakla beklenen 

çözüm herkesi memnun 

edecek, kendisine duyulan 

güveni de ispatlayacak 

şekildeydi. Efendimiz (sav) 

Hacerü’l Esved taşını bir 

yaygının üzerine koyarak, 

bu yaygının her bir 

ucunu dört büyük kabile 

reisleri olan, Utbe bin 

Rebia, Zem’a, Ebu Huzeyfe b. Muğire, Kays bin 

Adiy’in eline verdi. Hep birlikte taşın konacağı 

yüksekliğe kaldırıldıktan sonra Efendimiz (sav)’de 

taşı alıp kendi elleriyle yerleştirdi. Anlaşmazlığın 

bu şekilde memnuniyetle sonuçlanması, kan 

dökülmeden hallolmasıyla kısa sürede duvar 

tamamlandı, Kabe’ nin inşası sona erdi. 

Allahın evi olarak kıymet bulan, tevhidin 

sembolü, enbiyaların hatırası olan Kabe-i 

Muazzama bundan başka çeşitli dönemlerde 

ve hatta günümüzde de devam eden bir 

şekilde tadilatta kalmış, gelişen ihtiyaca 

cevap verebilmek adına genişletmelerde 

bulunulmuştur. Osmanlı’nın da ciddi anlamda 

katkısının olduğu son hali kutsal mekanlar hac ve 

11 Belâzurî, Ensab, c. 1, s. 99. 

12 İbn Sa’d, Tabakat, c. 1, s. 146 

umre çalışmaları merkezi tarafından hazırlanan 

plan gereği mimari yapı korunmaya çalışılarak 

düzenlenmektedir. 

Bugünde hedeflediğimiz toplumun maddimanevi 

inşası için güdülen benliklerin, çıkar 

davalarının, dökülen kan ve gözyaşının tesellisi 

Rasul-ü Zişan’ın göstermiş olduğu yolla olacaktır. 

Çözüm olarak sermiş oldukları rida, üst giysisi 

anlamına gelmekle risalet görevine de benzetme 

yapılabilir. Çünkü insan bir sorumluluğu 

almakla bir nevi omuzlarına bunu yüklenmiş 

olur. Efendimiz (sav)’in getirdiği ölçülere sıkı 

sıkıya tutunarak, benlik değil de bizliğe aday 

olarak tutunduğumuzda o zaman yükseliş 

gerçekleşecektir. Ve yine o mübarek elleriyle 

hitama erdirdikleri gibi bizler de işlerimizi O’na 

götürmekle, işlerimizi Onunla yürütmekle güzel 

sonuçlara erişeceğiz biiznillah. Bizlerin, dağların 

dahi yüklenmekten 

kaçındığı emaneti 

hakkıyla taşımamız Emin 

(sav) olana tutunmamız, 

emin olarak anılmamızla 

yaşanacaktır. Emin olana 

emanet olalım inşallah. 

Kabe’nin Bina Olarak 

Özellikleri 

Beyt-i Muazzama 

şu son çalışmalar 

haricinde en son haliyle 

145 metrekarelik bir alanı 

kapsamaktadır. 13 m 

yüksekliği, 122 ye 11 m 

duvar uzunlukları olan küp 

şeklinde bir yapısı vardır. Kabe’nin yapısı sade 

fakat heybetlidir. Sitare veya kisvede denilen 

altın işlemeli hat yazıları bulunan siyah bir örtü ile 

kaplıdır. Üzerindeki bu örtü, ipekli bir kumaştan 

dokunmuş olup, üzerine Kelime-i Şehadet 

işlenmiş, çatıya yakın kısmında çevresine altın 

işlemeli bir şerit geçirilmiş; kemer biçiminde 

olan bu şeritte de Kur’an ayetleri işlenmiştir. Bu 

örtü her sene hac mevsiminde yenilenmektedir. 

1. Hacerü’l-Esved: Doğu köşesinde bulunan 

kara parlak taştır. Günümüzde taşın parçaları 

gümüş bir çerçeveyle bir arada tutulmaktadır. 

Görünen kısmı yaklaşık 16,5x20 cm’dir. Tavafa 

buradan başlanır ve burada bitirilir. 

2. Kabe Kapısı: Kabe’nin doğu duvarında 

zeminden 2,13 metre yükseklikte 

bulunmaktadır. 


16

3. Altın oluk: Kuzey duvarı üzerinde bulunan 

altından yapılmış oluk. Mekke’de ender 

yağan yağmur sularını Kâbe’nin çatısından 

indirmek için ilk 605 yılındaki tamir 

esnasında eklenmiştir. Emeviler döneminde 

altınla kaplandığı için bu isimle anılır. Farsça 

da -Mi’zab’ur Rahme/ Rahmet oluğu- olarak 

bilinir. 

4. Kabe’nin duvarlarının diplerini yağmur ve 

sel sularından korumak amacıyla yapılan 

mermer korumadır. Kabe’nin duvarları 25 

cm yükseklikte ve 30 cm kadar çıkıntılı bir 

mermer kaide üzerinden başlar. 

5. Hatim: Kabe’nin batı duvarının önünde 

bulunan ve 90 cm yüksekliğinde ve 1,5 m 

eninde beyaz mermerden yapılmış İsmail 

duvarı adı verilen kavisli yarım daire şeklinde 

alçak duvarla sınırlanmış bir bölgedir. 

Kabe’ nin aslından olup, 605 yılındaki tamir 

esnasında dışarıda kalan bölümdür. Bu 

boşluğun iç kısmına da Hicr denilir. 

6. Mültezem: Kâbe’nin doğu duvarında Kâbe 

kapısı ile Hacerü’l-Esved arasındaki duvar 

kısmıdır. Duaların kabul edildiği kıymetli 

yerlerden biridir. 

7. Makam-ı İbrahim: Hz. İbrahim ve oğlu 

İsmail tarafından Kâbe inşa edilmekte iken 

İbrahim’in ayak izini bıraktığı taşın olduğu 

yerdir. 

8. Rükn-i Şarkî (Doğu köşesi “Hacerü’l-Esved”) 

9. Rükn-i Yemanî (Güney köşesi) 

10 . Rükn-i Şamî (Batı köşesi) 

11 . Rükn-i Irakî (Kuzey köşesi) 

12 . Cebrail makamı: Kabe’nin doğu duvarının 

önünde kapının bulunmadığı kısımda “Irakî” 

köşesinin hemen yanında bulunan mevkidir. 

13 . Tavaf’ın başlangıç ve bitiş çizgisi olarak 

kullanılan mermer banttır. 2006 yılından 

itibaren kaldırıldı. 


17

TASAVVUF 

Zamanın velisi Abdullah Murad Şükrüoğlu 

Hocaefendi şöyle buyurarak bize Kabe’nin 

kapısını açtı, ledün okyanusundan hikmet 

damlaları saçtı; 

Kabe Beytullah, insanların kıblesi. 

Hakikatte ise Beytullah insanın kendisi. 

İnsanların kıblesi beyt iken Rabb’imizin Beyt’i 

İnsanın gönlü haline geldi. 

İnsana nazargahullah denildi. 

“Bir adam Şibli’ye gitti. Şiblî (k.s) ona dedi ki: 

-Nereye gidiyorsun? 

-Hacca 

-Öyle ise iki çuval götür, onlara orada rahmet 

doldur ve onları giy, bize getir ki, hacdan 

nasibimiz olsun;gelene onu verelim, ziyaret 

edeni onunla ağırlayalım. 

Tasavvuf, 

İnsan İlmidir... 

Z.BİLMEN 

Adam diyor ki; 

-’Huzurundan vedalaşıp çıktım. Döndüğüm 

zaman Şibli bana sordu’; 

-Haccettin mi? 

-Evet. 

-Haccetmek için ne amel yaptın? 

-Guslettim, ihrama girdim, iki rek’at namaz 

kıldım ve telbiye ettim. 

-Bununla haccı akdettin mi(ahdettin mi, söz 

verdin mi Allah’a)? 

-Evet... 

-Peki, yaratıldığından beri bu akdine muhalif 

bütün akitleri bozdun mu? 

-Hayır... 

-Sen akdetmemişsin. 

-Sonra elbiseni çıkardın mı? 

-Evet... 

-Yaptığın her işten de soyundun mu? 

-Hayır... 

-Sen elbiseni çıkarmamışsın. 

-Sonra temizlendin mi? 

-Evet... 


18

-Bu temizlenmenle sende bulunan her illeti 

giderdin mi? 

-Hayır... 

-Sen temizlenmemişsin. 

-Sonra telbiye ettin mi? (Lebbeyk Allahümme 

lebbeyk.. Buyur Allah’ım emret…anlamında dua) 

-Evet... 

-Aynen telbiyenin cevabını aldın mı? 

-Hayır... 

-Sen telbiye etmemişsin. 

-Sonra Harem’e girdin mi? 

-Evet... 

-Allah’a yaklaşmaya erdin mi? 

-Hayır... 

-Sen Ka’be’yi görmemişsin. 

-Üç defa remledip, dört defa yürüdün mü? 

-Evet... 

-Seninle beraber olduğunu bildiğin her 

şeyden kaçıp kesildin mi? Dört defa yürümekle 

güvene erip bundan dolayı Allah’a şükrettin mi? 

-Hayır... 

-O’ndan başka şeylerden kesilmemişsin. 

-Evet... 

-Harem’e girmenle her haramı terk etmeye 

ahdettin mi? 

-Hayır... 

-Sen Harem’e girmemişsin. 

-Sonra Mekke’yi gördün mü? 

-Evet... 

-Mekke’yi görmenle Allah’tan sana hal geldi 

mi? 

-Hayır... 

-Sen Mekke’yi görmemişsin. 

-Mescid-i Haram’a girdin mi? 

-Hacer’i musafaha ettin mi? 

-Evet... 

-Yazık sana, hani denilir ki, Hacer’i musafaha 

eden Hakk’ı musafaha eder; Hakk’ı musafaha 

eden de güven mahallindedir. Binaenaleyh 

sende güven alameti göründü mü? 

-Hayır... 

-Sen Hacer’i musafaha etmemişsin. 

-İki rekat namaz kıldın mı? 

-Evet... 

-Allah, azze ve Celle’nin önünde durur gibi, 

olduğun yerde durup niyetini O’na gösterdin mi? 

-Hayır... 


19

-Sen namaz kılmamışsın. 

-Safa’ya çıkıp orada durdun mu? 

-Evet... 

-Ne amel ettin? 

-Orada tekbir ettim. 

-Safa’ya çıkmakla sırrın saflaştı mı? Rabbini 

tekbir etmekle ekvan gözünde küçüldü mü? 

-Hayır... 

-Sen Safa’ya çıkmamışsın ve tekbir de 

etmemişsin. 

-Sa’yinde hervele ettin mi? 

-Evet... 

-O’ndan O’na kaçtın mı? 

-Hayır... 

-Sen Hervele ve sa’y etmemişsin. 

-Merve’de durdun mu? 

-Evet... 

-Merve’de iken üzerine sekine’nin (huzurun) 

indiğini gördün mü? 

-Hayır... 

-Sen Merve’de durmamışsın. 

-Oradan Mina’ya gittin mi? 

-Evet... 

-Temenni ettiğin sana verildi mi? 

-Hayır... 

-Sen Mina’ya gitmemişsin. 

-Hayf Mescidi’ne girdin mi? 

-Hayır... 

-Sen Hayf Mescidi’ne girmemişsin. 

-Arafat’ a çıktın mı? 

-Evet... 

-Halkedildiğin (Yaratıldığın) ve varacağın hali 

bildin mi? Bildin mi ki Rabbin kimdir ve inkar 

etmekte olduğun o Zat-ı Kibriya kimdir? Ve hak 

sana, havassı aşina kıldığı bir hal gösterdi mi? 

-Hayır... 

-Sen Arafat’a çıkmamışsın. 

-Meş’ar’e koştun mu? 

-Evet... 

-Orada Allah’ı, masivayı hatırlamayı unutturan 

bir zikirle zikrettin mi? Ve ne ile cevap verildiğini 

ve ne ile hitap edildiğini anladın mı? 

-Hayır... 

-Sen Meş’ar’e gelmemişsin. 

-Kurban kestin mi? 

-Evet... 

-Şehvetlerini ve iradeni Hakk’ın rızasında ifna 

ettin mi? 

-Hayır.. 

-Sen kurban kesmemişsin. 

-Şeytana taş attın mı? 

-Attım... 

-Sendeki cehaleti attın mı ve bu suretle sende 

ilim zuhur etti mi? 

-Hayır... 

-Sen taş atmamışsın. 

-Ziyaret ettin mi? 

-Evet... 

-Sana hakaikten bir şey keşfedildi mi? Yahud 

ziyaret sebebiyle ikramların arttığını gördün mü? 

Çünkü Rasulullah (S.A.V.) şöyle buyurmuştur: 

“Hacılar ve umre yapanlar, Allah’ın 

ziyaretçileridir. Ziyaret edilenin kendisini ziyaret 

edene ikram etmesi haktır.” 

-Hayır... 

-Sen ziyaret etmemişsin. 

-İhlal ettin mi? 

-Evet... 

-Helal yemeye azmettin mi? 

-Hayır... 

-Sen ihlal etmemişsin. 

-Veda ettin mi? 

-Evet... 

-Nefsinden ve ruhundan bi’l-külliye çıktın mı? 

-Hayır... 

-Sen veda etmemişsin ve Hac da etmemişsin. 

Eğer istersen tekrar dönüp haccetmen gerekir. 

Ve eğer haccedersen bu söylediğim şekilde 

haccetmeğe çalış. 

في اأمان الله 


20

Dünya’nın kıyametini düşünürsün, 

Kendi kıyametini düşünmekten uzak. 

Kendi kıyameti dururken dünyanınkini düşünen, 

Bizce hakikaten ahmak. 

Varisün-Nebi 

Abdullah Murad Şükrüoğlu

Ayın 

Sohbeti 

VarisÜn-Nebi 

Abdullah Murad ŞÜKRÜOĞLU (k.s) Hocamızın sohbetinden... 

وَاَذِّنْ‏ فِي النَّاسِ‏ بِالْحَ‏ جِّ‏ يَاأْتُوكَ‏ رِجَ‏ الاً‏ وَعَلٰى كُلِّ‏ ضَ‏ امِرٍ‏ يَاأْتيِنَ‏ مِنْ‏ كُلِّ‏ فَجٍّ‏ عَميِقٍ.‏ 

“İnsanlar arasında haccı ilan et ki, gerek yaya olarak, gerek uzak yollardan gelen yorgun develer 

üzerinde sana gelsinler.” 1 

1 (Hacc/27) 

Putlardan temizlenmeden hac olur mu? Beyti 

tavaf etmeden sahibi bulunmaz mı? 

Beyt iki tanedir: gökte Beyt-i Ma’mur, yerde 

Beytullah. Allah’ın gökte Beyt-i Ma’mur’u evvela 

yeryüzünde idi. Yerde iken ziyarete gücümüz 

yetmedi. Gökte iken gelin seyran edelim desem 

kim gelir? Adem (as) ile Havva annemiz cennetten 

indirildiğinde Beyt-i Ma’mur semaya kaldırıldı, 

Kabe bugün bulunduğu yere atıldı. İnsanların 

kıblesi Kabe. Hakikatte ise Beytullah yani Allah’ın 

evi, insanın kendisi. İnsanların Kabesi beyt iken 

Rabbimizin beyt’i insanın gönlü haline geldi. İnsana 

nazargah denildi. 

NE BEN VARSIN NE DE SEN. 

CÜMLE VAR OLAN ALLAH. 

BUNU ZAT’A YÜKLEME SEN. 

ADEMDİR NAZARGAHULLAH. 

Rabbimin ziyaret ettiği beytin sahibi insanlık 

siz, yirmi dört saatte her nefes alışverişinde 

Allah’ı bilirseniz; “men arafa nefsehu fe gad arafe 

Rabbehu” sırrına ermiş, nefsinizi bilmiş olursunuz. 

O zaman sizi yaratanın daim size nazar ettiğinin 

fevkine ve farkına varırsınız. Rabbü’l alemin 

daim bizimle. O zaman bizim nefislerimiz Allahu 

Teala’nın mülkü haline gelir. Beden Kabe’sini 

temizleyip içerdeki yedi nefsi, yani yedi hayvani 

huyu “Bismillah Allah-u ekber” deyip kurban 

etmeden gelen hacıya, hacı mı denir? Sahibini 

bulmadan gelen hacı, hacı mı olmuştur? Evi gördünüz 

ev sahibini görmeden bu evin sahibi var 

diyebilir misiniz? Diyemezsiniz değil mi? O zaman 

hepsi yalan söylemiş olmuyor mu? 

Şirk putundan, beden putundan, nefis putundan, 

hanım putundan, dünya putundan kurtulmadan 

hacı olunmaz. Allah-u Teala buyuruyor 

ya; 

لَنْ‏ يَنَالَ‏ اللَّهَ‏ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِنْ‏ 

يَنَالُهُ‏ التَّقْوَى مِنْكُمْ‏ كَذَلِكَ‏ سَ‏ خَّرَهَا 

لَكُمْ‏ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ‏ عَلَى مَا هَدَاكُمْ‏ وَبَشِّ‏ رِ‏ 

الْمُحْ‏ سِ‏ نِينَ‏ 


25

“Onların ne etleri ne de kanları Allah’a ulaşır; 

fakat O’na sadece sizin takvânız ulaşır. Sizi hidayete 

erdirdiğinden dolayı Allah’ı büyük tanıyasınız 

diye O, bu hayvanları böylece sizin istifadenize 

verdi. (Ey Muhammed!) Güzel davrananları 

müjdele!” 2 

Sizin kurbanlık ettiğiniz, şu nefsiniz ve hevesiniz 

olsun. Rabbü’l Alemin buyuruyor: 

“Görmedin mi o hevasını Rab edineni?” 3 

Hevanızı kurban ettiğiniz zaman işte, siz nefsinizi 

bilmeye başladınız. Bir koç gibi sağ tarafına 

yatırdınız, sol ayağınızı sırtına bastırdınız. ‘Bismillah 

Allahu Ekber! Ya Rabbi, bendeki tamahı, hırsı, 

kini, nefreti, hasedi kestim’ diyerek bıçağı boynunuza 

vurdunuz. Keçiyi inadın bil, sığırı doymayı 

bilmeyen tamahkar nefsin, deve kindarlığın 

olsun, koyunu başı eğik mülayim gibi görünüp 

aslında içinde bir şeytan gibi duran nefsin bil. 

Dizinin altına koyup bıçağı, ‘Allah sen çok büyüksün 

ben bunu kesiyorum sende beni bu dünya 

ve dünyalıklardan kes’ deyip keseceksiniz. Kesen 

siz, kesilen sizsiniz. Şimdi Hak kurbanı kestiniz. 

Kabe’yi, taş duvarları yedi şavt, bir tavaf etmek 

hac değildir. Evin sahibini ziyarete gedeceksiniz. 

Sahibinin etrafında aşk ile şevk ile döneceksiniz. 

Her gönlü Kabe bilip, gönüller ziyaret edip, 

gönlün sahibini memnun edeceksiniz. Allah-u 

Teala’nın bize söylettiği gibi; 

İKİ GÖNÜL BİRBİRİNİ SEVERSE RIZAEN LİL- 

LAH, 

OLUR BİRİ GÖKTE BEYT-İ MAMUR, DİĞERİ 

YERDE BEYTULLAH. 

Haccı uzakta arama, bak yanı başında. 

Arifi billah öyle demiş; 

Ey muradı Kabe olan, 

Kabe benem, hac bendedir. 

Gelsin Hacc-ı ekber kılan, 

Kabe benem, hac bendedir. 

Arif-i billah doğru söylüyor. Sebebi ne? O Rahman 

olan Allah’ın nazargahı haline gelmiş. Daim 

Allah-u Teala’nın Kitab-ı Kadim’i ile hem hal. Kitabın 

emirleriyle meşgul. Allah-u Teala benimle 

beni işitiyor, beni görüyor, beni biliyor inancıyla 

hareket ediyor. Kulun gönlü Rahman’ın beyti, 

Kabesi oldu. Kim ki onu ziyaret etti muhakkak ki 

2 Hac suresi/ 37 

3 Casiye/23 

hacı oldu. Hadis-i Şerif’te şöyle buyrulmaktadır: 

“Mümin kulun kalbi, Rahman olan Allah’ın 

arşıdır.” 4 

İşte buradan da anlıyoruz ki, kulun gönlü manevi 

arş yani beyt-i Ma’mur’dur. Taş Kabe’yi, gönlünü 

Kabe’ye çeviren insanın öğretisiyle ziyaret 

edebilirsin. O öğretiyi almadan kuru bir taklit ile 

gidersen Mekke’li müşriklerin ziyaret etmesine, 

tavaf etmesine benzersin. Onlar kurban kesmiyor 

değildi. Onlar Kabe’yi tavaf etmiyor değildi. 

Onlar namaz kılmıyor değildi. Dünya kurulduğundan 

bu yana her insan namaz kılıyor ama haberi 

yok kıldığı namazdan. İnsanların namazdan 

anladığı şu; 

NAMAZI SANDILAR EĞİL EĞİL KALK 

HANİ HUZUR HANİ HUŞU BİR DÜŞÜN BAK. 

Kimisi haç çıkartıyor namaz kılıyor. Kimisi 

akşama kadar oturuyor namaz kılıyor. Her insan 

kendince bir şekilde Allah’a ibadet ediyor. 

Müslüman’da namaz sadece bende var zan ediyor. 

Namaz bezm-i vahdette başladı. İlk secdeyi 

melekler Adem (as)’a yaptı. Başlar, o zaman 

secdeye vardı. Başlar, o zaman tazimi bildi. Beller, 

o zaman rükuya eğildi. Ama Müslüman, sen 

anlamıyorsun ki? Namazı anladığın yok, sücudu 

anladığın yok, kıyamı anladığın yok, tahiyyatı 

bildiğin yok. Okuduğun şehadetten haberin yok. 

Ne diyeyim ki sana? Aklını başına topla! Allah-u 

Teala insanı kendisine halife etti. Halifeye kovmuş 

olduğu şeytanı secde ettirdi. E peki secde 

etti mi? Etmedi. Etmediği gibi karşısındakini yani 

Hz. Adem’i suçlu bildi. Hep karşıyı, hep karşıyı 

görenler muhakkak ki şaşırır, Allah-u Teala’dan 

yüz çevirirler. 

‘Allah’ım, ben her attığım taşla, kötü huylarımı 

atıyorum’ şuuruyla Allah’ın kovduğu şeytanı 

taşla. Her taş bir nefise işaret etsin, deyin bismillah, 

atın kurtulun inşallah. Haccı böyle yapın, 

hacı olacaksanız böyle olun. 

Kişi helalleşmeden hacca gidiyor. Önce bütün 

dünya ve dünyalıklarla helalleşin. Hocam benim 

helalleşeceğim kişi vefat etti, nasıl helalleşeceğim, 

diyor. Onun hakkında nasıl helalleşirsin? 

Parasını aldın da vermediysen şahsın arkasında 

bıraktığı birileri varsa onlara vereceksin. Yoksa o 

kişinin adına hayır yapıp, Allah-u Teala’dan afv ve 

mağfiret dileyeceksin. Gelin burada hesaplarımızı 

kolay edelim. Gelin burada hakkı ve hakikati 

gözetelim. Yalanlarınızdan temizleneceksiniz. 

Yalan işlerden, yalancı kimselerden yüz çevi- 

4 K. Hafâ 


26

“ Ey mü’minlerin emîri! 

Ben bir şey yapmadım! 

Sadece her koyunu 

kendi bacağından astım. 

Fakat görülüyor ki, her 

koyun kendi bacağından 

asılsa da bütün çevreyi 

rahatsız ediyor, herkese 

zarar veriyor. Bir 

kötünün zararı sadece 

kendine 

olmuyor, herkese zarar 

veriyor “. 

receksiniz. O zaman işte ‘Rabbim ben kelamını 

okudum, hayatıma tatbik ettim’ diyebileceksiniz. 

Hayatınıza tatbik etmediğiniz kitabın tecvidini, 

mahrecini bilseniz, cübbe giyseniz, sarık taksanız, 

elinize asa alsanız, başınız eğik, ayakucunuza 

bakıp dolaşsanız yine de cehennemden kurtulamazsınız. 

Kur’an’ın hükümlerine uymaz, insanları 

aldatırsanız Allah-u Teala bunun hesabını hepimizden 

soracak. “Onların kıyafetleri yaşantıları 

bize benzeyecek içinde zerre miktarı iman eden 

olmayacak.” diyor Habib-i Kibriya Muhammed 

Mustafa (sav). 

Zamanında hac farizasını bir yükmüş gibi gören, 

başıboş bırakıldığını zanneden bir abimiz 

geldi: 

-Hacca gideceğim hakkını helal et, dedi. 

- Helallik vereceğim lakin sana bir menkıbe 

anlatayım, dedim. Hacca üç kişi çağırır. Allah-u 

Teala’nın kovmuş olduğu şeytan çağırır, Allahu 

Teala çağırır, Allah’ın Rasulü (sav) çağırır. Seni 

hangisi çağırdı dedim? 

-Nasıl yahu, nasıl bileceğiz bunu? Dedi. 

-Kolay dedim gelince görüşürüz. Allah’ın çağırdığı 

ihlasla, aşk ve muhabbetle gider ehli keramet 

olur da döner. Keramet ehli olur. Feraseti 

açılır. 

Allah’ın Rasulü’nün çağırdığı kişinin muhabbeti, 

aşkı artar, ibadeti, itaati artar. Fakat hayatında 

bir değişiklik olmaz. 

Allah-u Teala’nın kovmuş olduğu şeytanın çağırdığı 

kişi, cömert gider cimri olarak gelir. Gider 

selametle gelir ihanetle dedim. 

Kişi hacdan döndü, aradan biraz zaman geçsinde 

rahat bir zamanda gidelim, dedim. Dediler 

ki dükkanı açmış dükkanda ağırlıyor misafirlerini. 

Kasıtlı olarak tam öğle vakti yanına gittik. Biz 

öğle yemeği yemeyiz. Konya’da adettir öğle yemeği 

İslam’da ise bidattir. İslam’da öğlen yemeği 

diye bir yemek yoktur, sabah ve akşam yemeği 

vardır. Sabah yemeğini çokça yiyin akşam yemeğini 

fazla kaçırmayın, az yiyin. Akşam yemeği yemezseniz 

de erken ihtiyarlarsınız. Allah’ın Rasulü 

(sav) böyle tembihliyor. Dört kişiyiz, tabakta beşaltı 

tane hurma var, mini mini bardaklarda zemzem. 

Ben gülümsedim. 

-Niye gülüyorsun, dedi. 

-Hani sana bir kıssa anlatmıştım, hatırladın 

mı? Önceden her geldiğimizde yemek ikram 

ederdin, biz istemezdik. Bugün teklif dahi edemiyorsun. 

Zemzemi, hurmayı bir başka misafire 

verirsin, dedim. 

Müslüman haddini bilen insan demektir. Haddini 

bilen insan ise her işini Kur’an’a ve sünnete 

götüren demektir. Kur’an’ı ve sünneti hayata 

intizam olarak geçirmeyen kimse, ‘Kul ya eyyuhel 

kafirun’ diye okur, Allah-u Teala Muhammed 

(sav)’e söyledi der, ‘Kul’ emrinin kendine olduğunu 

bilmezse, KUL olmayı bilmez. Rabbim bana 

ne emredecek diye Kur’an’ı okumaya başlayın: 

‘Ya Rabbi Senin adınla kelamına başlıyorum, Habib-i 

Kibriya Muhammed Mustafa (sav)’in sana 

gelişi gibi geldim. Emret ya Rabbi! Lebbeyk Ya 

Rabbi!’ 

Bir hadis-i şerifte Efendimiz (sav) şöyle buyururlar: 

“Kim Rabbiyle konuşmak istiyorsa Kur’ân 

okusun.“ 5 

Kim ki Allah’la muhabbet diler, açsın Kur’an-ı 

Kerim okusun. Kim ki Allah’ı ziyaret etmek ister, 

açsın Kur’an-ı Kerim okusun. Biz haccı, Kabe’nin 

etrafında fırıldak gibi dönmek bilirsek, birine 

omuz birine tekme atıp, birine küfür edip gelirsek, 

Allah-u Teala’nın kovmuş olduğu şeytanı taşlıyorum 

diye ‘filanca gün filanca saatte şu günahı 

işletmiştin, al sana’ deyip taşa ayakkabıyı atarsak 

hacı mı oluruz sizce? Hala Allah-u Teala’nın kovmuş 

olduğu şeytanı, şeytan bilip, karşıdaki taşta 

arıyorlar. Yahu senin kolunu burkmuyor ki sen 

5 Hatîb el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd 7/239; ed-Deylemî, el- 

Müsned 1/302 


27

niyet ediyorsun, o niyetinin ipini gevşetiyor. Sen 

faiz alacaksın da yolda karşına banka çıkartıyor. 

Sen zina yapacaksın da internette karşına adresler 

çıkarıyor. Sen zina yapmaya azmetmişsin 

zaten. Niyetine göre Allah-u Teala’nın kovmuş olduğu 

şeytan olaylar çıkartacak. Sen hacca vardığında 

makinalı tüfeği alıp taşı tarasan, patriyotları 

yağdırsan geri döndüğünde bir daha işlemez 

misin o günahı? 

İçindeki şeytanı öldürmedikten sonra, sen 

seninle olduğun müddetçe günah işleyeceksin 

elbette. Benim diyen Allah-u Teala’nın kovmuş 

olduğu şeytana benzeyeceksin işte. 

Kurbanda koçu değil nefsini keseceksin. Şimdi 

Müslümanlar kurban parasına acıyorlar. Elbette 

onu et bayramı haline getirenler utansın. 

Birbirini aldatmak için kurban kestik diyenler 

utansın. Daha ucuz fiyata kurbanlık arayıp, bir 

keseceğime iki kestim diyen cahiller utansın. Beş 

yüz liraya bir tanesini alamazken yüz liraya nasıl 

alacaksın? İsmini bilmediğin, resmini bilmediğin, 

namazını bilmediğin başka diyarlarda, kesilip kesilmediğinden 

habersiz kurbana razı oluyorsun. 

Kurbanınızı Kabil’in kurbanına çevirmeyin. Hacca 

giderken, ‘Ben taklidini yapmaya gidiyorum 

döndüğümde hayatıma uygulayacağım inşallah’ 

deyin. Allah’ın Rasulü nasıl hacca yöneldiyse nasıl 

umreye yöneldiyse bizde öyle yöneleceğiz. Allah-u 

Teala’nın Kabe’si kulun gönlüdür bunu da 

böyle bileceğiz… 6 

6 Bu yazı Abdullah Murad Şükrüoğlu Hocaefendi’nin 31.08.2013 

tarihli Cumartesi sohbetlerinden alıntıdır. 


28

Dillerde Zikrimiz 

Biz Muhammediyiz gönülden eseriz 

Güneşin doğup battığı yerdeyiz biz 

Gül-i Rana Sultan Murad bazarındanız 

Gülzarıyız oluk oluk Fatih hanlarız 

Damla olur akarız yeryüzüne 

Sevgi olur damlarız her bir gönüle 

Kan olur akarız kerb-ü beladan 

Sultanımızda Rasulullahın (s.a.v) tadı var 

Yürüyoruz zaman ve mekân şahit olsun 

Dillerde tekbirler sembolümüz olsun 

Asırlardır beklenen meş’ale tutuştu 

Murad Sultan Gülzarı kalp bağımız olsun 

Der ki fuzuli aşık-ı sadık menem 

Bende mecnunun adı var 

Bizde deriz ki aşk Muradımızdır 

Bizde Efendimizin himmeti var 

Ve dahi deriz ki biz Muhammediyiz 

Bizde Sultanımızın bereketi var 

Ve kalben beyan ederiz: Biz biriz 

Bizde Şeyhimizin sevdası var 

Dillerde zikrimizdir daim Subhanallah 

Gönüllerde keremimizdir Zikrullah 

Daim Allah deriz hak La İlahe İllallah 

Sultan Murad aşkımızdır Elhamdülillah 

Ebubekir ONHAN

SAHABE-İ GÜZİN 

Burak Çınar 

(Edb.Fak. Tarih Böl. 3. Sınıf) 

EBÛ ZER GIFÂRÎ 

Ebû Zer-i Gıfârî, Mekke’nin ticâret yolu 

üzerinde yaşamakta olan Benî Gıfârkabîlesindendir. 

Bunlar Arabistan’da bulunan diğer 

kabîleler gibi câhiliye devrinin her çeşit kötülüğünü 

işliyor ve putlara tapıyordu. Ticâret 

kervanlarını çevirip, yağmacılık yapmalarıyla 

tanınmışlardı. 

Ebû Zer-i Gıfârî de çevresinin te’sîriyle bir 

müddet kervan soygunlarına katılmıştı. Kavmi 

arasında atılganlığı ve cesâreti ile şöhret bulmuş, 

gücü, kuvveti ve yiğitliği ile o çevrede 

pek meşhur olmuştu. 

Putlardan Nefret Ediyordu 

Fakat o, bütün bunlardan bir tat almıyor, 

zavallı insanların elleriyle yonttuğu putlara 

ilâh diyerek tapmasına şaşıyor, putlardan nefret 

ediyordu. 

Nihâyet bir gün her şeyin tek bir yaratıcısı 

olduğuna inanarak, yol kesme işinden vazgeçti. 

İnsanlardan uzak bir hayat yaşamaya ve 

Allah Teâlâ’nın rızâsına kavuşmak için kendisine 

yol gösterecek bir rehber aramaya başladı. 

Üç sene böylece devam etti. 

Ebû Zer-i Gıfârî hidâyete adım adım yaklaşmakta 

iken, Muhammed aleyhisselâma Allah 

Teâlâ tarafından peygamberliği bildirilmişti. 

Artık insanlar birer ikişer Müslüman olmakla 

şerefleniyor, İslâmın nûru âlemi aydınlatmaya 

başlıyordu. İslâmın doğuş haberi gün geçtikçe 

çevrede yayılıyor, müşrikler ise engellemek 

için çâreler arıyordu. 

Nihâyet bu haber Benî Gıfâr kabîlesinin 

yurduna da ulaşmıştı. Mekke’den gelen biri, 

Ebû Zer-i Gıfârî’nin “Lâ ilâhe illallah” dediğini 

işitince dedi ki: 


30

- Mekke’de bir zât var, senin söylediğin 

gibi “Lâ ilâhe illallah” diyor ve peygamber olduğunu 

bildiriyor. 

Ebû Zer heyacanla sordu: 

- Hangi kabîledendir? 

- Kureyş’tedir. 

Ne Haber Getirdin? 

Ebû Zer-i Gıfârî bu hâlleri işitir işitmez kardeşi 

Üneys’e dedi ki: 

- Hayvanına bin, Mekke’ye git, kendisine vahiy 

geldiğini söyleyen zâtla görüş, söylediklerini 

dinle, benim için bilgi edin, haberini bana getir. 

Üneys, Mekke’ye gidip, Peygamber Efendimizin 

(asm) mübârek cemâli, sohbeti ve ihsânları 

ile şerefledi. Hayran kaldı. Sonra tekrar memleketine 

döndü. Kardeşi Ebû Zer kardeşine sordu: 

- Ne haber getirdin? 

- Vallahi öyle yüce bir zâtı gördüm ki, hep 

hayrı, iyiliği emredip, kötülüklerden sakındırıyor. 

- Peki insanlar, onun hakkında ne diyorlar? 

Zamanın meşhur şairlerinden olan kardeşi 

Üneys şöyle cevap verdi: 

- Şair, kâhin, sihirbaz diyorlar. Fakat onun söyledikleri 

ne kâhinlerin sözüne, ne de sihirbazların 

sözüne benzemiyor. Onun söylediklerini şairlerin 

her çeşit şiirleriyle karşılaştırdım. Onlara 

hiç benzemiyor, hiç kimsenin sözüyle ölçülemez. 

Vallahi o zât hakkı bildiriyor, doğruyu söylüyor. 

Ona inanmayanlar yalancı ve sapıklık içindedirler. 

Bu zât iyiliği, ahlâkî değerleri emrediyor, kötülükten 

de sakındırıyor. 

Ebû Zer-i Gıfârî Hazretleri kardeşinin bu sözü 

üzerine: 


31

- Sen bana, bu husûsta arzû ettiğim, gönlüme 

şifâ veren, müşkillerimi giderir bir haber 

getirmedin. Kendim gidip, onu görürüm, dedi. 

Kardeşi Üneys dedi ki: 

- İyi olur, fakat sen Mekke halkından sakın! 

Çünkü Mekkeliler, ona karşı son derece kin besliyorlar 

ve onunla görüşenleri takip ediyorlar. 

Ebû Zer, hemen Mekke’ye gitmeye ve Peygamberimizi 

(asm) görüp Müslüman olmaya karar 

verdi. Eline bir değnek ve biraz da azık alarak 

büyük bir şevkle Mekke yoluna düştü. 

Kimseye Sormadı 

Mekke’ye varınca hâlini kimseye anlatmadı. 

Çünkü bu sırada müşrikler Peygamberimize 

(asm) ve yeni Müslüman olanlara şiddetli düşmanlık 

yapıyorlar ve bu düşmanlıklarını safha 

safha ilerletiyorlardı. Bilhassa Müslüman olup da, 

kimsesiz ve garip olanlara işkence yapıyorlardı. 

Ebû Zer-i Gıfârî de Mekke’de kimseyi tanımıyordu. 

Garip ve yabancı idi. Bu bakımdan kimseye 

bir şey sormadan Kâ’be’nin yanına varıp oturmuştu. 

Peygamberimizi (asm) görmek için fırsat 

kolluyor, nerede olduğunu öğrenmek için bir işâret 

arıyordu. Burada Zemzem’den başka bir şey 

yiyip içmiyordu. 

Akşam üstü bir sokak köşesine çekildi. Hz. Ali 

(ra), Ebû Zer’i gördü. Garip olduğunu anlayarak 

alıp evine götürdü. Hâlinden bir şey sormadığı 

gibi, Hz. Ebû Zer de ona sırrını açmadı. 

Sabah olunca, tekrar Kâ’be’ye gitti. Akşama 

kadar dolaştığı hâlde hiçbir ip ucu elde edemedi. 

Eski oturduğu köşeye gelip oturdu. Hz. Ali (ra), o 

gece yine oradan geçerken, Ebû Zer’i görünce: 

- Bu biçâre hâlâ aradığını bulamamış, diyerek 

tekrar evine götürdü. 

Sabahleyin yine Beytullaha gitti, sonra oturduğu 

köşeye çekildi. Hz. Ali (ra) tekrar da’vet 

edip evine götürdü ve ona sordu: 

- Senin işin nedir? Bu şehre ne için geldin? 

- Eğer bana doğru bilgi vereceğine kat’î söz 

verirsen, söylerim. 

- Söyle, hâlini kimseye açmam. 

Akıllılık Ettin 

- İşittim ki, burada bir Peygamber çıkmış. 

Onunla görüşmesi, ondan işittiklerini ezberleyip 

bana nakletmesi için kardeşimi göndermiştim. 

Kardeşim gönlüme şifâ verecek bir haber getirmedi. 

Onun için bizzat kendim onunla görüşmek 

ve ona kavuşmak için buraya geldim. 

- Sen doğruyu buldun, akıllılık ettin. Bu zât 

Allah’ın Resûlüdür, hak Peygamberdir. Sabahleyin 

ben o zâtın yanına gidiyorum. Beni takip et, 

senin için korkulacak bir şey görürsem, ayakkabımı 

düzeltiyormuş gibi yaparım. Sen beklemez 

gidersin. Ben geçip gidersem, arkamdan gel ve 

benim girdiğim eve sen de peşimden gir! 

Ebû Zer-i Gıfârî, Hz. Ali (ra)’yi takip edip, onunla 

birlikte Peygamberimizin (asm) mübârek yüzünü 

görmekle şereflendi. Ve hemen: 

- Esselâmü aleyküm, diyerek selâm verdi. Bu 

selâm İslâm’da bu şekilde verilen ilk selâm ve 

Ebû Zer-i Gıfârî de ilk selâmlayan kimse oldu. 

Peygamber efendimiz selâmını aldıktan sonra, 

aralarında şu konuşma geçti: 

- Sen kimsin? 

- Gıfâr kabîlesindenim. 

- Ne zamandan beri buradasın? 

- Üç gün üç geceden beri buradayım. 

- Seni kim doyurdu? 

- Zemzem’den başka bir yiyecek, içecek bulamadım. 

Zemzemi içtikçe hiç açlık ve susuzluk duymadım. 

- Zemzem mübârektir. Aç olanı doyurur. 

- Yâ Muhammed! İnsanları neye da’vet ediyorsun? 

- Bir olan ve ortağı bulunmayan Allah’a 

îmân etmeye ve putları terketmeye, benim 

de Allah’ın Resûlü olduğuma şehâdet etmeye 

da’vet ediyorum. 

Bana İslâmı Bildir 

Bunun üzerine Ebû Zer-i Gıfârî Hazretleri: 

- Bana İslâmı bildir, dedi. 

Peygamber Efendimiz (asm) ona Kelime-i 

şehâdeti okudu. O da söyleyip, Müslüman oldu. 

Ebû Zer Müslüman olmanın verdiği büyük bir iştiyâkla 

dedi ki: 

- Yâ Resûlallah! Allah Teâlâ’ya yemîn ederim 

ki, Müslüman olduğumu Kâ’be’de müşrikler 

arasında haykırmadıkça memleketime dönmiyeceğim. 

Bundan sonra Ebû Zer-i Gıfârî Kâ’be yanına gidip, 

yüksek sesle: 


32

- Eşhedü en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne 

Muhammeden abdühu ve Resûlüh, diye haykırdı. 

Bunu işiten müşrikler hemen üzerine hücum 

ettiler. Taş, sopa ve kemik parçaları ile öyle dövdüler 

ki, kanlar içinde kaldı. 

Bu hâli gören Hz. Abbâs seslendi: 

- Bırakın bu adamı, öldüreceksiniz! O sizin ticâret 

kervanınızın geçtiği yol üzerinde oturan bir 

kabîledendir. Bir daha oradan nasıl geçeceksiniz? 

Böylece Ebû Zer Hazretlerini müşriklerin elinden 

kurtardı. 

Kavminin Yanına Dön! 

Müslüman olmakla şereflenmenin verdiği 

şevkle, öylesine seviniyor ve coşuyordu ki, ertesi 

gün gene Kâ’be’nin yanında Kelime-i şehâdeti 

yüksek sesle bağıra bağıra söyledi. Bu sefer de 

üzerine hücum eden müşrikler, yere yıkılıncaya 

kadar dövdüler. Yine Hz. Abbâs yetişip, ellerinden 

kurtardı. 

Bundan sonra Peygamber Efendimiz (asm) 

Ebû Zer-i Gıfârî Hazretlerine buyurdu ki: 

- Şimdi kavminin yanına dön! Emrim sana 

ulaşınca, onu kavmine haber ver! Ortaya çıktığımızın 

haberi sana geldiği zaman yanımıza 

dön! 

Bu emir üzerine Ebû Zer-i Gıfârî kendi kabîlesi 

arasına dönüp, onlara İslâmiyeti anlatmaya başladı. 

Hicrete kadar bu hizmete devam etti. 

Ebû Zer-i Gıfârî Hazretleri kavmini İslâmiyete 

da’vet ediyordu. Birgün kabîlesine, Allah’ın bir 

ve Muhammed aleyhisselâmın onun Resûlü olduğunu 

ve bildirdiklerinin hak ve tapmakta oldukları 

putların bâtıl, boş ve ma’nâsız olduğunu 

söylemişti. Kendisini dinleyen kalabalıktan bir 

kısmı, “Olamaz” diye bağrışmaya başladılar. Bu 

sırada kabîlenin reisi Haffâf, bağıranları susturdu 

ve dedi ki: 

- Durun, dinleyelim bakalım ne anlatacak! 

İşte Sizin Taptığınız Şey 

Bunun üzerine Ebû Zer Hazretleri şöyle devam 

etti: 

- Ben Müslüman olmadan önce, bir gün Nuhem 

putunun yanına gidip, önüne süt koymuştum. 

Bir de baktım ki, bir köpek yaklaşıp, sütü 

içiverdi. Sonra da putun üzerine pisledi. Görüyorsunuz 

ki, put köpeğin üzerini kirletmesine 

mânî olacak güçte bile olmayan bir taş! İşte sizin 

taptığınız şey! Köpeğin bile hakâret ettiği puta 

tapmak hoşunuza gidiyorsa, buna çok şaşılır. 

Herkes başını eğmiş duruyordu. İçlerinden 

biri cevap verdi: 

- Peki senin bahsettiğin Peygamber neyi bildiriyor. 

Onun doğru söylediğini nasıl anladın? 

Bunun üzerine Ebû Zer Hazretleri, yüksek sesle 

kalabalığa şöyle hitap etti: 

- O, Allah’ın bir olduğunu, O’ndan başka ilâh 

olmadığını, her şeyi yaratan ve her şeyin mâliki, 

sahibi olduğunu bildiriyor. İnsanları Allah’a îmân 

etmeye çağırıyor. İyiliğe, güzel ahlâka ve yardımlaşmaya 

da’vet ediyor. Kız çocuklarını diri diri 

gömmenin ve yaptığınız diğer her türlü kötülüğün, 

haksızlığın, zulmün, çirkinliğini ve bunlardan 

sakınmayı emrediyor. 

Ebû Zer-i Gıfârî Hazretleri İslâmiyeti uzun 

uzun açıkladı. Kabîlesinin, içinde bulunduğu sapıklığı 

bir bir sayıp, bunların zararlarını ve çirkinliğini 

gayet açık bir şekilde anlattı. Onu dinleyenler 

arasında başta kabîle reisi Haffâf, kendi kardeşi 

Üneys olmak üzere çoğu Müslüman oldu. 

Diğerleri ise daha sonra Peygamberimizi (asm) 

görerek Müslümanlığı kabûl ettiler. 

Ebû Zer-i Gıfârî Hazretleri bu hizmetleri 

yaptığı sırada, İslâmiyet, Mekke’de ve civârında 

oldukça yayılmıştı. Müşriklerin zulmü de o derece 

artmış, İslâm uğrunda kanlar dökülmüş, ilk 

şehîdler verilmişti. İki defa Habeşistan’a, daha 

sonra Medîne-i Münevvereye hicret yapıldı. 

Her Şeyi Sorardı 

Ebû Zer Hazretleri de Medîne’ye hicret etti. 

Peygamber Efendimiz (asm) hicretten sonra Eshâb-ı 

kirâm arasında kurduğu kardeşlikte Ebû 

Zer Hazretlerini de Münzir bin Amr Hazretleri ile 

kardeş yaptı. Daha sonra İslâmı anlatması için 

tekrar kabîlesi arasına gönderildi. 

Ebû Zer-i Gıfârî Hazretleri Hendek savaşından 

sonra Medîne’ye geldi ve yerleşti. Bundan 

sonra Peygamber efendimizin yanından ayrılmadı. 

Bütün zamanını dîni öğrenmeye ayırdı. İlim 

öğrenmek husûsunda büyük gayret sahibi idi. 

Her şeyi Peygamberimize (asm) sorardı. Îmân, 

ihsân, emir ve yasaklar husûsunda, Kadir Gecesi 

ve daha birçok husûsların sırlarını, izâhını, namaza 

dâir ince husûsları ve nice şeyleri Resûlullah 

(asm)’a bizzat sorarak öğrenmiştir. 

Resûl-i Ekrem Efendimiz (asm) Ebû Zer’i çok 


33

sever, ona, husûsî iltifât buyururdu. Çok zaman 

gece geç vakte kadar Resûlullah (asm)’ın huzûrunda 

kalırdı. Peygamberimizin (asm) mahremi, 

sır dostu idi. Onunla mahrem meseleleri konuşurdu. 

Ayrıca Ebû Zer Hazretleri, Peygamberimizin 

(asm) mübârek elini öpmek saâdetine kavuşmuştur. 

Resûlullah Efendimize bi’ât ederken de, 

“Hak Teâlâ’nın yolunda hiçbir kötüleyicinin kötülemesine 

aldanmıyacağına, ne kadar acı olursa 

olsun dâimâ doğru sözlü olacağına” söz vermişti. 

Ömrünün sonuna kadar hep böyle kaldı. Bu 

husûsta Resûlullah Efendimiz (asm) buyurdu ki: 

- Dünyaya Ebû Zer’den daha sâdık kimse 

gelmedi. 

Tebûk Seferi 

Resûlullah (asm)’a anlatılamayacak derecede 

muhabbeti ve bağlılığı vardı. Bir defasında şöyle 

demiştir: 

- Yâ Resûlallah, benim kalbim yalnız Allah 

Teâlâ’nın ve sizin muhabbetinizle doludur. Bu 

muhabbet o derecede ki, insanın kalbi ancak bu 

kadar muhabbetle dolu olur. 

Tebük muharebesinde Ebû Zer-i Gıfârî Hazretlerinin 

devesi pek zayıf ve dayanıksız olduğu için 

geride kalmıştı. Yolun ortasında devesi çöküp 

kalınca, devesinden indi. Eşyasını sırtına yükleyerek 

orduya yetişmek için yaya yürümeye başladı. 

Şiddetli sıcak ortalığı kavuruyordu. Bir öğle 

vakti Ebû Zer orduya yetişti. Resûlullah (asm)’ın 

yanında bulunan Eshâb-ı kirâm dediler ki: 

- Yâ Resûlallah! Tek başına bir adam geliyor. 

Resûlullah Efendimiz (asm): 

- Ebû Zer midir? Onun olmasını isterim, buyurdular. 

Eshâb-ı kirâm dikkatle bakıp Resûlullah 

(asm)’a dediler ki: 

- Yâ Resûlallah, gelen Ebû Zer’dir. 

- Allah Ebû Zer’e rahmet eylesin! O, yalnız 

yaşar, yalnız yürür, yalnız başına vefât eder 

ve yalnız başına haşrolunur. 

Daha sonra Ebû Zer’e: 

- Ey Ebû Zer! Niçin geride kaldın, buyurdular. 

Her Adımına Karşılık 

Ebû Zer, devesinin durumunu anlattı ve bu 

sebeple geride kaldığını söyledi. Bunun üzerine 

Resûlullah efendimiz: 

- Bana gelip kavuşuncaya kadar, attığın 

her adımına karşılık, Allah Teâlâ bir günâhını 

bağışlasın, diye duâ buyurdular. 

Ebû Zer-i Gıfârî dünyaya hiç değer vermezdi. 

Son derece kanâatkâr, fakîr ve yalnız yaşardı. Peygamber 

Efendimiz (asm) bu sebeple ona, “Mesîh-ül-İslâm”lâkabını 

vermişti. 


34

Ebû Zer-i Gıfârî Hazretleri, Mekke’nin fethine 

de kendi kabîlesinin sancağını taşıyarak katılmıştır. 

Peygamberimize (asm) tam bağlanıp, onun 

sevip, beğendiğini seven, sevmediğini ve beğenmediğini 

sevmeyen Ebû Zer, Resûlullah 

(asm)’ın vefâtında da yanında bulunmuştur. Peygamberimizin 

(asm) vefâtından sonra bir köşeye 

çekilip, son derece mahzûn ve yalnız yaşadı. Hz. 

Ebû Bekir (ra)’in halîfeliği devrinde de böyle yaşayıp, 

onun vefâtından sonra Şam’a gitti. Oraya 

yerleşti. 

Bir gün Ebû Zer-i Gıfârî Hazretleri, Kâ’be’nin 

yanında durarak şöyle dedi: 

- Ey ahâli, sizden biri bir yolculuğa çıkacak olsa, 

azıksız aslâ çıkmaz, mutlaka bir yol hazırlığı yapar. 

Yanına yiyecek, içecek, para vs. alır. Dünya hayâtında 

bir yolculuğa çıkan bir insan, azık almadan 

çıkmazsa, ya âhıret yolculuğuna çıkacak birisi, 

azıksız nasıl çıkar? 

Âhıret Azığı 

Orada toplanan ahâli sordu: 

- Bizim âhıret azığımız nedir yâ Ebâ Zer? 

- Dünyayı iki kısma ayırınız. Birini dünyalık 

elde etmeye, diğerini de âhıret hazırlığı yapmaya 

tahsîs ediniz. Üçüncüsü size zararlı olur, fayda 

vermez. 

Ebû Zer-i Gıfârî Hazretleri, Hz. Osman (ra)’ın 

halîfeliğine kadar Şam’da kaldı. Şam halkına din 

bilgilerini öğretmekle meşgul oldu. Şüphelilerden 

ve harâmlardan son derece sakınırdı. Evinde 

bir günlük nafakasından fazlasını bulundurmaz, 

hep fakîrlere dağıtırdı. 

Bir defasında Şam vâlisi, tecrübe etmek için, 

hizmetçisi ile akşam on bin dirhem altın göndermişti. 

Ebû Zer Hazretleri altınları alınca uykusu 

kaçtı, uyuyamaz hâle geldi. Hemen kalktı ve 

fakîrlere dağıttı. Yanında tek altın bile saklamadı. 

Ertesi gün vâlinin hizmetçisi gelip dedi ki: 

- Aman efendim, dün akşam sana getirdiğim 

altınlar meğerse başkasına gidecekmiş. Yanlışlıkla 

sana getirmişim. Mümkünse altınları geri alayım, 

yoksa vâli benden hesap sorar. 

Bunun üzerine Ebû Zer-i Gıfârî Hazretleri buyurdu 

ki: 

- Oğlum, onları fakîrlere dağıttım. Sen vâliden 

iki-üç gün mühlet iste, ben bu parayı hazırlarım, 

o zaman iâde ederiz. 

Vâlinin adamı durumu vâliye anlattı. Vâli, Ebû 

Zer’in, sözünün eri olduğunu anladı. 

Ancak, Ebû Zer’in bir günlük ihtiyaçtan fazlasını 

bulundurmayıp dağıtmasını ve halkı buna 

teşvik etmesini, halkın anlamayacağını anlayan 

vâli, durumu halîfe Hz. Osman (ra)’a mektup ile 

bildirdi. 

Medîne’den Ayrıl! 

Bunun üzerine halîfe, Ebû Zer’i Medîne’ye 

da’vet etti. Ebû Zer, Medîne’ye geldiğinde, evlerin 

Sel Dağına dayandığını ve refâhın arttığını 

gördü. Halîfenin huzûruna çıkınca, Hz. Osman 

(ra)’a, niçin insanların biriktirdikleri malları dağıttırmıyorsun, 

diye sordu. Bunun üzerine Hz. Osman 

(ra) buyurdu ki: 

- Yâ Ebâ Zer, halkı zühd yoluna zorla sokmak 

imkânsızdır. Onlar zekâtlarını verdikten sonra, 

benim vazîfem, onlar arasında Hak Teâlâ Hazretlerinin 

emriyle hükmetmek ve onları çalışma, iktisat 

tarafına teşvik eylemektir. 

Bunun üzerine Ebû Zer dedi ki: 

- Resûlullah (asm) bana “Binalar Sel dağına 

ulaştığı zaman, sen Medîne’den ayrıl!” diye 

emretmişlerdi. İzin verirseniz, ben Medîne’den 

gideyim. 

Hz. Osman (ra) müsâade buyurdu. Birkaç 

koyun ve keçi, yetecek miktarda yiyecek vererek, 

Medîne-i Münevvere yakınlarındaki Rebeze 

adındaki köye gitmesini söyledi. Ailesi de 

Şam’dan buraya gönderildi. 

Ebû Zer-i Gıfârî Hazretleri, Rebeze’de, küçük 

bir kulübeye yerleşti. Gelip geçenlere, hadîs-i 

şerîf ve dînî bilgiler öğretmeye başladı. Halîfenin 

hediye ettiği, birkaç koyun ve keçisi vardı. Onlarla 

hayatını devam ettiriyor, dâimâ Allah’a şükrediyordu. 

Elbisen Eskidi 

Birgün, muhterem hanımı hatırlattı: 

- Elbisen çok eskidi, bir yenisini bulamaz mıyız? 

- Bize artık elbise değil, kefen lâzımdır! Üstelik 

sana, iyi haberlerim var. 

- Hayırdır İnşâallah efendi... 

- İnşâallah yakında, Allah’ın sevgilisi Peygamber 

Efendimize (asm) kavuşacağım. Ey ölüm çabuk gel, 

rûhum Rabbime kavuşmak sevgisiyle çırpınıyor. 

Hanımı ağlamaya başladı. 


35

- Niçin ağlıyorsun hanım? 

Kadıncağız bir şeyler söylemek için dedi ki: 

- Nasıl ağlamıyayım! Gerçekten bir emr-i Hak 

vâki olsa, vefât etsen, ben buralarda tek başıma 

ne yaparım? Sonra bir kefen bezimiz bile yok. Ayrıca 

kadın başıma, seni nasıl defnedebilirim? 

- Şimdi bunları bırak da, kapıya çık bakalım! 

Gelen giden, var mı? 

Hanımı gözlerini sildi. Kapı önüne çıktı. Uzaklara, 

ufuklara baktı, baktı. Issız çöl rüzgârlarından 

başka, ne gelen vardı, ne giden! Üzüntüyle içeri 

döndü. Başını salladı: 

- Bilirsin ki, hac mevsimi geçti. Bu günlerde, şu 

ıssız çöle, kimin yolu düşebilir? 

- Gelirler! Gelirler! Sen şimdi kalk! Bir keçi kes; 

pişirmeye başla! İyi kalbli Müslüman cemâ’ati gelince, 

onlara ikrâm edersin. Sakın, yemeden onları 

salıverme! 

Hanımı, tekrar dışarı çıktı. Gözleri nemli, efendisinin 

emirlerini yerine getirmeye başladı. Yemek 

pişirirken yolu da gözlüyordu. İşte bu sırada 

ufukta, bir toz bulutu belirdi. Bulut yaklaştı, yaklaştı. 

Gelenler Var! 

Nihâyet atlılar ve develiler, açıkça belli oldular. 

O zaman kadıncağız buruk bir sevinçle içeri 

koştu: 

- Müjde efendi! Söylediğin gibi, gelenler var! 

Yaşlı Sahâbînin gözleri parladı ve dedi ki: 

- Elhamdülillah! Çok şükür, geldiler demek. Öyleyse, 

gel de şu yaşlı vücûdumu, Kıbleye doğru çevirelim. 

Sonra Kelime-i Şehâdet getirip vefât etti. Hanımı, 

efendisinin dediklerini yaptı. Sonra tekrar, 

kapı önüne çıktı. Yolcular gelmişlerdi. 

Bunlar Abdullah bin Mes’ûd, Mâlik bin Eşter 

ve ba’zı Müslümanlardı. Kadıncağız eliyle, gelenlere 

evi gösterip sordu: 

- Ebû Zer içerde, vefât etti. Onu kefenleyip, 

ecre, sevâba nâil olmak istemez misiniz? 

Bu ismi duyan kâfile mensupları, hep birlikte, 

Ebû Zer Hazretlerinin hizmetine koştular. 

Abdullah bin Mes’ûd’un verdiği kefenle kefenlendi 

ve cenâze namazını da, Abdullah bin 

Mes’ûd kıldırdı. Hazırlanan etten de yiyerek hep 

birlikte Medîne’ye döndüler. Çoluk çocuğunu 

Hz. Osman (ra) himâyesine aldı. 

Hz. Ömer (ra), halîfeliği zamanında birgün arkadaşları 

ile oturmuş sohbet ediyordu. Bu sırada 

iki genç huzûruna geldi. Yanlarında kollarından 

sıkıca tuttukları bir genç vardı. Kollarından tutulan 

genç, temiz giyimli mert birine benziyordu. 

Biri geliş sebeplerini şöyle anlattı: 

- Bu genç, babamızı öldürdü. Bunun muhâkeme 

edilmesini istiyoruz. 

Üç Gün Mühlet Ver 

Hz. Ömer (ra), her iki tarafın da ifâdelerini aldı. 

Hâdisenin nasıl cereyân ettiği iyice öğrenildikten 

sonra kâtil genç suçlu görülerek idâma mahkûm 

edildi. 

Delikanlı kararı sükûnetle dinledikten sonra, 

dedi ki: 

-Siz, mü’minlerin emîrisiniz. Emriniz başımızın 

üzerinedir. Kararın yerine getirilmesine hazırım. 

Ancak, babam vefât etmezden önce paralarını 

ayırmış, bana,”Oğlum, şunlar senin, şunlar da 

kardeşinindir. Büyüyünceye kadar sen muhâfaza 

et! Büyüyünce kendisine verirsin.” diye vasiyet etmişti. 

Ben de bu paraları bir yere gömdüm. Şimdi 

karar infaz edilirse, bu paralar orada kalır. Çünkü 

benden başka yerini bilen yoktur. Yetim hakkı 

zâyi olur. Bana üç gün müsaade ederseniz gider 

emâneti ehil birine teslim ederim. Sonra da gelir 

teslim olurum. 

Hz. Ömer (ra): 

-Yerine bir kefil bırakman lâzım, buyurdu. 

-Burada bulunanlardan biri bana kefil olur? 

-Kefilini göster! 

Genç, orada bulunanların yüzüne dikkatlice 

baktı. Sonra Ebû Zer Gıfarî Hazretlerini göstererek: 

- İşte bu zât kefil olur, dedi. 

Hz. Ömer (ra): 

- Ey Ebû Zer, kefil olur musun? 

- Evet, üç güne kadar döneceğine ben kefil 

olurum. 

Aradan üç gün geçti. Mühlet bitmek üzereydi. 

Da’vâcı gençler gelmiş fakat, suçlu genç gelmemişti. 

Da’vâcılar dedi ki: 

- Ey Ebû Zer, kefil olduğun genç gelmedi. 

Madem o gelmedi, sen onun kefili olarak, onun 

cezâsını çekmedikçe buradan ayrılmayız. 

Ebû Zer Hazretleri gayet sakin bir şekilde: 


36

- Daha vakit var, sürenin sonuna kadar bekleyin 

bakalım. Eğer gelmezse, ben hazırım. 

Sözünde Durdu 

Nihâyet bildirilen vakit doldu. Ebû Zer Hazretleri 

de ortaya çıkıp, cezâsının infazını istedi. Tam 

bu sırada, toz duman içinde birinin gelmekte olduğunu 

gördüler. Gelen, o gençten başkası değildi. 

Genç geciktiği için özür dileyerek: 

- Parayı bulup dayıma teslim ettim. Kardeşimi 

de ona emânet ettim. Dayımın yeri haylı uzak olduğu 

için ancak bu zamanda gelebildim. 

Orada bulunanlar, gencin sözünde durmasına 

hayran kaldılar. Bu husûsu kendisine söylediklerinde: 

- Mert olan hakîki Müslüman sözünde durur. 

Arkamdan, “Artık dünyada sözünde duran kalmadı.” 

dedirtmem. 

Ebû Zer Hazretlerine, genci tanımadığı hâlde 

neden kefil olduğunu sorduklarında: 

- Genç bana güvenerek, “Bu bana kefil olur.” 

dedi. Bunu reddetmeyi mürüvvete, insanlığa 

sığdıramadım. “Âlemde fazîlet, iyilik kalmamış.” 

dedirtmem. 

Bu durumu gören da’vâcılar: 

- Biz de “Bu dünyada kerem sahibi, cömert 

kalmadı.” dedirtmeyiz. Allah rızâsı için, 

da’vâmızdan vazgeçtik, ölenin vârisleri olarak 

affettik, dediler. 

Peygamber Efendimiz (asm) Ebû Zer Hazretleri 

hakkında buyurdu ki: 

- Benim ümmetimde Ebû Zer, Meryem oğlu 

İsâ’nın zühdüne sahiptir. Bu fıtrat üzere yaratılmıştır. 

İsâ aleyhisselâmın tevazuuna bakmak 

kendisini mesrur eden kimse, Ebû Zerr’e 

nazar eylesin. 

Ebû Zerr-il Gıfârî Peygaberimiz (asm)’den bizzat 

işiterek 281 hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Kendisinden 

Enes bin Mâlik, İbn-i Abbas, Hâlid bin 

Vehba, Zeyd bin Vehb, Hurşe bin Hurr, Cübeyr 

bin Nüfeyr, Ahnef bin Kays, Abdullah bin Samit, 

Amr bin Meymun ve daha çok sayıda hadîs âlimi, 

hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Ondan rivâyet edilen 

bu hadîs-i şerîfler Kütüb-i sitte denilen meşhur 

altı hadîs kitabında yer almıştır. 

Ebû Zerr’in rivâyet ettiği bir hadîs-i kudsî şöyledir: 

Allahü tebâreke ve teâlâ Hazretleri buyurdu 

ki: 

“Ey kullarım! Şüphesiz zulmü kendime 

haram kıldım. Ya’ni zulümden münezzehim. 

Bunu size de haram kıldım. Sakın kimseye zulüm 

etmeyin.” 

“Ey kullarım! Hepiniz, dalâlet, sapıklık üzere 

yaratıldınız. Yani din bilgilerini bilmiyordunuz. 

Ancak sizden hak yoluna hidayet ve 

imân etmeğe muvaffak eylediğim kimseler 

hidayete kavuştu, dalâletten kurtuldu. Benden 

hidayet isteyiniz, sizi hidayete kavuşturayım.” 

“Ey benim kullarım hepiniz açtınız. Fadl 

ve keremimle sizleri yedirip içirip doyurdum. 

Benden yiyecek içecek talep ediniz ki size bunun 

sebeplerini ve yolunu kolaylaştırayım.” 

“Ey benim kullarım hepiniz çıplaktınız, hepinizi 

ben giydirdim. Benden giyecek talep 

ediniz ki sizi giydireyim.” 

“Ey benim kullarım! Şüphesiz siz bana hiç 

bir zarar veremezsiniz ve bana hiç bir fâide 

sağlayamazsınız. Ben bunlardan münezzeh 

ve müberrâyım. Ben ganiyy-i mutlakım siz de 

fakir-i mutlaksınız.” 

“Ey benim kullarım! Eğer sizin öncekileriniz 

ve sonrakileriniz, insanlarınız, cinleriniz, 

takvânın en yüksek derecesinde olsa, benim 

mülkümde zerrece artış olmaz. Zühd ve takvânızın 

fâidesi yine sizedir.” 

“Ey benim kullarım! Sizin öncekileriniz ve 

sonrakileriniz insan ve cinleriniz, yani hepiniz 

en âsî bir kimse gibi hep, isyânkâr ve 

günâhkâr olsanız, benim mülkümden zerre 

eksilmez. Bunların zararı, ziyânı size ulaşır.” 

“Ey kullarım! Öncekileriniz ve sonrakileriniz, 

insanlarınız ve cinleriniz, yeryüzünde 

bir yerde el kaldırıp benden isterseniz, (Ben 

de dilersem), her istediğinizi veririm. Böylece 

benim mülkümden bir şey eksilmiş olmaz. 

İğne denize daldırıldığı zaman iğne denizden 

birşey eksiltir mi? Ucunda kıymetsiz bir yaşlık 

kalır.” 

“Ey kullarım! Sizin amel ve ibadetlerinizi, 

her işinizi, ilmi ezelîm ve hafaza meleklerim 

ile zapt ve hıfz ederim. Sonra işlerinizin karşılığını 

âhirette noksansız veririm. İşte bu şekilde 

her kim bir hayır işlerse, bana hamd-ü senâ 

eylesin. Bu da benim ihsânımdır. Bundan başka 

iş işleyenler de beni değil, kendi nefislerini 

kötülesinler. Zira kötülük işleyenler, irâde-i 

cüz’iyyeleri ile kendi nefslerine uyarak günâh 

işliyorlar.” 


37

Ebû Zerr-il Gıfârî şöyle anlatmıştır 

Bir gün mescid girdim. Resûlullah Efendimiz 

(asm) yalnız oturuyordu. Ben de yanına oturdum, 

buyurdu ki: 

- Yâ Ebû Zer, mescide girince iki rekât namaz 

(tahıyyet-ül mescid) kılmak gerekir. Kalk 

kıl. 

Kalktım iki rekât tahıyyet-ülmescid namazı 

kıldım sonra yine Resûlullah (asm)’ın yanına varıp 

oturdum. Dedim ki, 

- Yâ Resulallah, bana namaz kılmayı emir buyurdunuz. 

Bu namaz nedir? 

- Azı ve çoğu Allah Teâlâ’nın koyduğu bir 

ibâdettir. 

- Yâ Resûlallah hangi amel daha efdaldir: 

- Allah Teâlâ’ya imân etmek ve onun yolunda 

cihad yapmak. 

- Yâ Resûlallah imân bakımından en kâmil 

mü’min hangisidir? 

-Ahlâkı en güzel olanıdır. 

-Yâ Resûlallah mü’minlerin en emini kimdir? 

- İnsanlara elinden ve dilinden zarar gelmeyen 

kimsedir. 

-Yâ Resûlallah en efdal hicret hangisidir? 

- Günâhlardan uzaklaşmaktır. 

- Yâ Resûlallah en efdal namaz hangisidir? 

- En uzûn kılınan namazdır. 

- Yâ Resûlallah, oruç nedir? 

- Ecrini, mükâfatını bizzat Allah Teâlâ’nın 

katkat vereceği bir farzdır ibâdettir, 

- Yâ Resûlallah hangi cihad daha efdaldir? 

- Mal ve canı ile yapılan cihaddır, 

- Yâ Resûlallah hangi köleyi azât etmek daha 

efdaldir? 

- Madden ve manen kıymetli olanı. 

- Sadakanın en efdali hangisidir? 

- Az da olsa fakirin gönlünü almak için verilendir. 

- Yâ Resûlallah, Allah Teâlâ’nın indirdiği âyetler 

içinde en fazîletlisi hangisidir? 

- Âyet-el kürsîdir.. 

Ebû Zer Hazretleri devam ederek, 

- Yâ Resûlallah bana nasihât et! 

- Sana Allah’tan korkmayı tavsiye ederim. İşin 

başı budur. 

- Yâ Resûlallah biraz daha!.. 

- Sana Kur’ân-ı Kerîmi okumayı tavsiye 

ederim. O senin için yeryüzünde nur, gökte 

meleklerin övgüsüdür. 

- Biraz daha... 

- Çok gülmeyi terket, çok gülmek kalbi öldürür, 

yüzün nurunu giderir. 

- Biraz daha nasihât buyur, Yâ Resûlallah! 

- Susmayı tercih et sadece hayır söyle, bu 

şeytanı senden uzaklaştırır, dîne uymakta 

sana yardımcı olur. 

- Biraz daha, Yâ Resûlallah! 

- Cihad et, çünki cihad ümmetimin zühdüdür. 

- Biraz daha... 

- Miskinleri, fakirleri sev onlarla bulun. 

- Biraz daha, Yâ Resûlallah! 

- Kendinden aşağı olanlara bak, senden 

üstün olanlara bakma, çünkü içinde bulunduğun 

hal senin için nimettir. 

- Biraz daha, Yâ Resûlallah dedim! 

- Akrabanı ziyaret et, onlar seni ziyaret etmeseler 

de. 

- Biraz daha, Yâ Resûlallah dedim. 

- Allah Teâlâ’ya itâat et, kınayanların kınamasına 

aldırma. 

- Biraz daha nasihât et, Yâ Resûlallah! 

- Acı da olsa Hakkı söyle! 

- Biraz daha istedim. 

- Tedbir almak gibi akıllılık yoktur. Haramlardan 

el çekmek gibi vera yoktur. Güzel ahlâk 

gibi de soyluluk yoktur. 

Kaynaklar: 

1) Hilyet-ül-evliyâ, 1/156. 

2) Tabakât-ı İbn-i Sa’d 1/219, 2/354. 

3) El-A’lâm, 2/140. 

4) Tehzîb-üt-tehzîb 12/90. 

5) El-İsâbe 4/62. 

Selam ve dua ile... 


38

MÜSLÜMAN 

BİLİMADAMLARI 

ALİ KUŞÇU 

FARUK KUL 

Türk-İslam dünyasının büyük astronomi ve 

kelam alimi olan Ali Kuşçu, XV. yüzyıl başlarında 

Semerkant’ta doğdu. Babası Muhammed, ünlü 

Türk Sultanı ve astronomu Uluğ Bey’in kuşcu 

başısı (doğancıbaşı) olduğu için, ailesi ‘Kuşçu’ 

lakabıyla meşhur oldu. Küçük yaştan itibaren 

matematik ve astronomiye ilgi duyan Ali Kuşçu, 

devrin en büyük alimleri olan Bursalı Kadızâde 

Rumî, Gıyâseddin Cemşîd ve Muînuddîn Kâşî’den 

matematik ve astronomi dersi aldı.Daha sonra 

bilgisini artırmak için Kirman’a gitti. Burada Hall-ü 

Eşkâl-i Kamer (Ay Safhalarının Açıklanması) 

adlı risale ile Şerh-i Tecrîd adlı eserini yazdı. 

Ali Kuşçu, Semerkant ve Kirman’da eğitimini 

tamamladıktan sonra Uluğ Bey’e yardımcı ve 

rasathanesine müdür olmuştu. 1449’da hacca 

gitmek istedi. Tebriz’de Akkoyunlu Hükümdarı 

Uzun Hasan kendisine büyük saygı gösterdi ve 

Fatih’le barış görüşmelerinde yardımını istedi. 

Ali Kuşçu, Uzun Hasan’ın sözcülüğünü yaptıktan 

sonra Fatih’in davetiyle İstanbul’a geldi. XV. 

yüzyılın ilk yarısında, Semerkant, dünyanın en 

önemli bilim merkeziydi. 

Uluğ Bey Rasathanesi, gök bilgisi araştırmaları 

için en doğru sonuçları alıyordu. Rasathanenin 

genç müdürü Ali Kuşçu, gece gündüz demeden 

çalışıyor, bilimsel gerçeklere yenilerini katmak 

için uğraşıp didiniyordu. 

Gökyüzü bilgisi (astronomi), hem değişmez 

kuralların, kanunların tespit edilmesine yarıyor, 

hem de gözlemlerle kontrol edilebiliyordu. 

Otuz yıla yakın bu işte çalışan Ali Kuşçu, bir gün 

ansızın her şeyi yüzüstü bırakarak hacca gitmeye 

karar vermişti. Buna da sebep, en olmayacak bir 

zamanda, sevgili hükümdarı Uluğ Bey’in 1449 

“Hünkârım izin verirlerse önce 

Tebriz’e döneyim. Çünkü burada bulunuşumun 

gerçek sebebi, Akkoyunlu 

Hükümdarı’nın elçisi olmaktır. Elçiye zeval 

yoktur. Gerektir ki, hünkârımın lütûfkâr 

davetini kabul etmeden önce vazifemi 

iyi bir sonuca ulaştırdığımı, beni 

gönderen, bana güvenmiş olan insana 

bildireyim...” 

yılında öldürülmesiydi. Uluğ Bey, Ali Kuşçu için 

bambaşka bir mânâ taşıyordu. Her şeyden önce 

hocasıydı. Ondan matematik ve astronomi 

dersleri almış, eserlerini uzun uzun incelemiş, 

sohbetlerinde bulunmuş, hâttâ Doğancıbaşısı 

olduğu için, adının ucundaki “Kuşçu” lâkabı bile 

böylece yadigâr kalmıştı.Uluğ Bey, kendi kurduğu 

rasathaneye de müdür olarak Ali Kuşçu’yu lâyık 

görmüş, henüz tecrübesiz bir çağdayken bu 

dev rasathanenin başındaki çalışmalarda, ona 

bizzat yardımcı olmuştu. İşte Uluğ Bey’in bir 

ihanete kurban giderek öldürülmesi Ali Kuşçu’yu 

can evinden vuran bir olaydı. Ali Kuşçu bu 

olayla çok kırıldı. Çoluk çocuğunu toparlayıp 

Tebriz’e geldi. Uzun Hasan kendisine o kadar 

saygı gösterdi ki, Konstantiniye Fâtih’i, bir devri 

kapayıp yenisini açan genç cihangirle ihtilâfında 

aracılık etmesini istedi. Genç Fâtih’in de bilgin 

olduğunu, bilginlere büyük saygı gösterdiğini 

biliyordu. İstanbul’da olup bitenler, kuş 

kanadıyla Tebriz’e ulaşıyorduBunun üzerine Ali 


39

Kuşçu, kendisine bunca itibar eden Uzun Hasan’ın 

dileğini kırmayarak yol hazırlıklarını tamamladı. 

Semerkant’ta Kızıl Elma olarak bilinen eski 

Bizantium’a ulaştı. Haberciler; onun geleceğini 

daha önceden saraya uçurmuşlardı. Huzura 

kabul edildiği zaman Osmanlı hükümdarından 

beklemediği kadar iltifat gördü. Çünkü, 

kendisinden önce, eserleri İstanbul’ca biliniyordu. 

Uluğ Bey Rasathanesi’ndeki çalışmalarından, 

Semerkant’a aylarca uzak bulunan İstanbul’daki 

hükümdarın haberi vardı. Osmanlı tahtında oturan 

II. Mehmet (Fatih), gayet dikkatli, bilgili, uyanık bir 

padişahtı. Âdet olan merasimle Uzun Hasan’ın 

elçisini kabul etmiş, dileklerini dinlemiş, ama 

hemen geri dönmesine izin vermemişti. Ondan, 

gelip artık batıya kaymış olan ilim merkezlerini 

aydınlatmasını, bilgisiyle İstanbul medreselerinde 

ilim heveslisi gençleri yetiştirmesini rica etti. Bu 

teklif, Ali Kuşçu için beklenmedik bir iltifattı. 

Cefâlı olduğu kadar şefkatli olduğunu da bildiği 

Fatih’in isteği, onun için emir demekti. Ama, 

ahlâkı dürüst bir ilim adamı olduğunu şu sözlerle 

ispat etti: “Hünkârım izin verirlerse önce Tebriz’e 

döneyim. Çünkü burada bulunuşumun gerçek 

sebebi, Akkoyunlu Hükümdarı’nın elçisi olmaktır. 

Elçiye zeval yoktur. Gerektir ki, hünkârımın 

lütûfkâr davetini kabul etmeden önce vazifemi 

iyi bir sonuca ulaştırdığımı, beni gönderen, bana 

güvenmiş olan insana bildireyim...” Ali Kuşçu’nun 

bu mazereti, Fatih’e son derece akla yakın göründü. 

Padişah; iki şeye birden sevinmişti: Kuşçu, davetini 

kabul etmişti, gelip buradaki ilim öğrencilerini 

yetiştirecekti. İkincisi ise, son derece mert ve 

ahlâklı bir insandı. Her haliyle, medreselerde 

yetiştireceği gençlere örnek olacaktı. Bu sebeple, 

bir müddet daha misafir ettikten sonra kendisine 

izin verdi. Değerli matematik ve astronomi 

bilgini Ali Kuşçu, sözünü tuttu. İki yıl sonra, 

ailesini de alarak Tebriz’den hareket etti. Osmanlı 

İmparatorluğunun sınırlarından karşılanarak 

ihtişam içinde İstanbul’a getirildi. Ölümüne kadar 

da gençleri yetiştirmekle uğraştı. Kuşçu’nun ders 

vermeye başlamasıyla, İstanbul medreselerinde 

astronomi ve matematik alanında büyük gelişme 

oldu. 

Ali Kuşçu’nun İstanbul’a gelişi önemlidir; çünkü 

o zamana kadar İstanbul’da astronomi ile uğraşan 

güçlü bir bilgin yoktu. Ali Kuşçu, Osmanlılar 

arasında astronomi bilimini yaydı. 

Uluğ Bey Ziyc’inin tamamlanmasında büyük 

emeği geçmiştir. Nasirüddün Tusi’nin Tecridül 

Kelam adlı eserine yazdığı şerh, bu konuda 

da gayret ve başarısının en güzel delilini teşkil 

etmektedir. Ebu Said Han’a ithaf edilen bu şerh, 

Ali Kuşcu’nun ilk şöhretinin duyulmasına neden 

olmuştur. 

Kaynakların değerlendirilmesi sonucu 

anlaşılmaktadır ki; Ali Kuşcu yalnız telih eseriyle 

değil, talim ve irşadıyle devrini aşan bir bilgin 

olarak tanınmaktadır. Öyle ki; telif eserlerinin 

dışında, torunu Mirim Çelebi, Hoca Sinan Paşa 

ve Molla Lütfi (Sarı Lütfi) gibi astronomların 

da yetişmesine sebep olmuştur. Bu bilginlerle 

beraber, Ali Kuşcu’yu eski astronominin en büyük 

bilginlerinden birisi olarak belirtebiliriz. 

Doğum yeri Maveraünnehir bölgesi olduğu 

ileri sürülmüşse de, adı geçen bölgenin hangi 

şehrinde ve hangi yılda doğduğu kesinlikle 

bilinmektedir. Ancak doğum şehri Semerkant, 

doğum yılının ise 15. yüzyılın ilk dörtte biri 

içerisinde olduğu kabul edilmektedir. 16 Aralık 

1474 (h. 7 Şaban 879) tarihinde İstanbul’da ölmüş 

olup, mezarı Eyüp Sultan Türbesi hareminde 

bulunmaktadır. Ölüm tarihi; torunu meşhur 

astronom Mirim Çelebi’nin (ölümü, Edirne 1525) 

yazdığı bir eserin incelenmesi sonucu anlaşılmıştır. 

Mezar yerinin 1819 yılına kadar belirli olduğu ve 

muhafazası yapıldığı; ancak 1819 yılından sonra, 

Ali Kuşcu’ya ait mezarın yerine, zamanının nüfuzlu 

bir devlet adamının mezar taşının konmuş olduğu 

anlaşılmaktadır. 

ALİ KUŞÇU’NUN ESERLERİ 

Ali Kuşçu’nun değişik alanlardaki eserlerini beş 

grupta toplamak mümkündür. 

1 Astronomi Eserleri [1] 

Şerh-i Zîc-i Uluğ Bey: Süleymaniye, Carullah, 

nr. 1493, 215 yaprak. 

Risâle fî Halli Eşkâli Mu‘addili’l-Kamer li’l- 

Mesîr (Fâide fî Eşkâli ‘Utârid): Topkapı Sarayı 

Müzesi Kütüphanesi, III. Ahmet, nr. 3843, yaprak 

270b-273a. 

Risâle fî Asli’l-HâricYumkin fî’s- 

Sufliyyeyn: Bursa İl Halk Kütüphanesi, Hüseyin 

Çelebi, nr. 751/8, yaprak 124b-125b. 

Şerh ‘ale’t-Tuhfeti’ş-Şâhiyye fî’l- 

Hey’e: Süleymaniye, Ayasofya, nr. 2643, 64 yaprak. 

Risâle der ‘İlm-i Hey’e: Süleymaniye, Ayasofya, 

nr. 2640/1, 24 yaprak. 

1 Astronomi alanındaki eserleri için bkz. Ramazan Şeşen ve diğ., 

Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi (Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu), 

İstanbul 1997, I, 27-38; matematik alanındaki eserleri için bkz. a. 

mlf. ve diğ., Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi (Ed. Ekmeleddin 

İhsanoğlu) , İstanbul 1999, I, 271-275; kelam sahasındaki eserleri 

için bkz. Müjgan Cumbur, a.g.e., Ankara 1974, s. 6-23. 


40

el-Fethiyye fî ‘İlmi’l-Hey’e [2] : Süleymaniye, 

Ayasofya, nr. 2733/1, 70 yaprak. 

Risâle fî Halli Eşkâli’l-Kamer: Bursa İl Halk 

Kütüphanesi, Hüseyin Çelebi, nr. 751/7, yaprak 

119b-123b. 

2. Matematik Eserleri 

er-Risâletu’l-Muhammediyye 

fî’l- 

Hisâb: Süleymaniye, Ayasofya, nr. 2733/2, yaprak 

71b-168b. 

Risâle der ‘İlm-i Hisâb: Süleymaniye, 

Ayasofya, nr. 2640/2, yaprak 25b-72b. 

3. Kelâm ve Usûl-i Fıkıh Eserleri: 

eş-Şerhu’l-Cedîd ‘ale’t-Tecrîd: Süleymaniye, 

Çorlulu Ali Paşa, nfr. 305, 285 yaprak. 

Hâşiye ‘ale’t-Telvîh: Süleymaniye, Carullah, 

nr.1438/2, yaprak 13b-20a. 

4. Mekanik Aletleri Hakkındaki Eseri: 

et-Tezkire fî Âlâti’r-Ruhâniyye [3] . 

5. Dil ve Belagat Eserleri: 

Şerhu’r-Risâleti’l-Vad‘iyye: ‘Adûduddîn 

İcî’nin Fâ’ide fî’l-Vad‘ adlı risâlesinin şerhidir 

(Köprülü, nr. II, 339/1; Râgıb Paşa, nr. 1285/6, 

1289/3; Kayseri Raşid Efendi, nr. 1001/4). 

el-İfsâh: İbn Hâcib (ö.h.646)’in Arapçanın 

cümle yapısı konusunda kaleme aldığı el-Kafiye 

fi’n-Nahv adlı eserinin şerhidir. (Raşid Efendi, nr. 

9226, Topkapı Sarayı Müzesi, Emanet Hazinesi, 

nr. 1891, 1892). 

el-‘Unkûdu’z-Zevâhir fî Nazmi’l-Cevâhir: 

Arapça sarf ilmi konusunda kaleme aldığı bir giriş 

ve üç bölümden oluşan bir eseridir (Süleymaniye, 

Fatih, nr. 4676, 148 yaprak; Yeni Cami, nr. 1181/1; 

Laleli, nr. 3030/10; Şehit Ali Paşa, nr. 2576, 2577, 

2578). Sultan Selim döneminde Müftüzâde 

Abdürrahim tarafından şerh edilmiştir. 

Şerhu’ş-Şâfiye: İbn Hâcib’in sarf ilmindeki eş- 

Şâfî adlı eserinin Farsça şerhidir (Köprülü, nr. 

1598, vr.42-234). 

Risâle fî Beyâni Vad‘i’l-Mufredât: 

Kelimelerin bir anlam için konulmasıyla ilgili 

küçük bir risaledir (Süleymaniye, Şehit Ali 

Paşa, nr. 2830; Hafit Efendi, nr, 450, vr. 80b-81a; 

Köprülü, nr. 1610/35). 

Fâ’ide li-Tahkîki Lâmi’t-Ta‘rîf: Harf-i tarifin 

2 Ali Kuşçu’nun bu eseri Seyyid Ali Paşa (ö.1846) tarafından 

Mir’âtu’l-Âlem (“Evrenin Aynası”) adıyla Türkçeye çevrilmiştir. 

Bkz. Seyyid Ali Paşa, Mir’âtu’l-Âlem (Haz. Yavuz Unat), Kültür 

Bakanlığı, Ankara 2001. 

3 Takiyyuddîn Râsid bu eserden söz eder. Bkz. Sevim Tekeli, 

16’ıncı Asırda Osmanlılarda Saat ve Takiyyuddîn’in “Mekanik Saat 

Konstrüksüyonuna Dair En Parlak Yıldızlar” Adlı Eseri, Ankara 

1966, Türkçe s.46, İngilizce s.114, Arapça s.221. 

bazı özellikleri üzerinde duran tek varaklık bir 

risâledir (Köprülü, nr. 1593/21; Süleymaniye, 

Reşid Efendi, nr. 1032/39). 

Risâle mâ Ene Kultu: Taftazanî’nin Telhîsu’l- 

Miftâh üzerine yazdığı ve el-Mutavvel diye tanınan 

şerhte geçen “mâ ene kultu” ibaresiyle ilgili olarak 

yazılmıştır. Risâle fî Beyâni Sebebi Takdîmi’l- 

Musnedi İleyh diye de anılır (Süleymaniye, Reşid 

Efendi, nr. 1032/30; vr. 183-187; Köprülü, nr. III, 

704/3; Ragıb Efendi, nr. 374, vr.208-211). 

Risâle fî’l-Hamd: Seyyid Şerîf el- 

Curcânî’nin el-Hâşiyetu’l-Kubrâ’sında söz konusu 

ettiği “hamd” ile ilgili sözlerin tahkikine dair bir 

risaledir (Süleymaniye, Fatih, nr. 5384, vr. 68-70). 

Risâle fî ‘İlmi’l-Me‘ânî: İlm-i Me‘ânî 

konusunda küçük bir risâledir (Süleymaniye, 

Carullah, nr. 2060, vr. 136-137). 

Risâle fî Bahsi’l-Mufred: Arapça’da basit 

ve mürekkep kavramlar hakkında dil felsefesi 

ağırlıklı bir risaledir (Süleymaniye, Pertevniyal, 

nr. 896, vr. 7b-8b; Şehit Ali Paşa, nr. 2761, vr. 63- 

68). 

Risâle fî’l-Fenni’s-Sânî min ‘İlmi’l- 

Beyân: Belagat ilimlerinden beyân ilmi hakkında 

kısa bir risaledir (Süleymaniye, Yazma Bağışlar, 

nr. 4140, vr. 78a-81a). 

Tefsîru’l-Bakara ve Âli ‘İmrân: Kehhâle 

tarafından zikredilen bu eserin herhangi bir 

nüshasına rastlanmamıştır [4] . 

Risâle fî’l-İsti‘âre: Bu risâlede hakikat, 

mecaz, istiare ve kinaye konuları örneklerle 

incelenmektedir [5] . 

Kaynaklarda Ali Kuşçu’ya nispet edilen, ancak 

nüshaları tespit edilemeyen başka eserler de 

vardır. Bunlar: Târîhu Ayasofya, Tefsîru’z- 

Zehraveyn, Mahbûbu’l-Hamâ’il, Risâle fî 

Mevdû‘ati’l-‘Ulûm, Meserretu’l-Kulûb fî 

Def‘i’l-Kurûb [6] 

“Babası, Ünlü Türk Sultanı ve astronomu Uluğ 

Bey’in kuşcu başısı (doğancıbaşı) olduğu için, 

ailesi ‘Kuşçu’ lakabıyla meşhur oldu.” 

4 ‘Umer Ridâ Kehhâle, a.g.e., Beyrut ts., VII, 227. 

5 Ali Kuşçu’nun bu eseri Musa Yıldız (ö.1846) tarafından Türkçeye 

çevrilerek İsmail Ayvalı tarafından yapılan şerhi ile birlikte Bir 

Dilci Olarak Ali Kuşçu ve Risâle fî’l-İsti‘âre’si adıyla Kültür Bakanlığı 

yayınları (Ankara 2002) arasında basılmıştır. 

6 Cengiz Aydın, a.g.m., s. 410; ayrıca bkz. Katib Çelebi, a.g.e., I, 

286, 448, 572, 883, II, 1676; Muhammed Süreyya, Sicill-i Osmânî, 

İstanbul 1311, III, 486-487; Abdülhak Adnan ADIVAR, Osmanlı 

Türklerinde İlim, s. 47-54. 


41

ŞEHRİN GÖRÜNMEYEN YÜZÜ 

Eceli Gelen İnsanın 

Şerrinden Allah’a Sığınırız 

Ümmü HARAM 

Bismillahirrahmanirrahim 

Başlık oldukça ilginç değil mi? Biz bu duayı 

ilk defa Abdullah Murad (k.s.) hocamızdan 

işittiğimizde bize de çok ilginç gelmişti. Oysa 

Rasul-ü Ekrem Muhammed Mustafa (s.a.v.)’in 

sığındığı şeylerdenmiş eceli gelen insanın şerri. 

Öyle ki adamın vadesi yetmiştir bir dokunmayla 

yere yıkılır, üzerine kalır. Bunun gibi birçok örnek 

verilebilir bu duruma. Mesela yaptığımız mahalle 

ziyaretlerinden birinde rastladığımız bir vakıa da 

buna bir örnek teşkil edebilir. 

Soğuk bir güz gününün 

akşam saatleriydi. Sobalar, 

kaloriferler yeni yanmaya 

başlamış. Gündüz olmasa 

bile akşamları bir ısınma 

aracına ihtiyaç hissedilir 

olmuştu. O günkü 

ziyaretlerimizi, Konya’nın 

en mutena semtlerinden 

birine 

yapacaktık. 

Kardeşlerimizle muhabbet 

ederek ziyaret edeceğimiz 

adreslere doğru ilerlerken, 

“Bu lüks semtlerde de 

yardıma muhtaç insanlar 

var mıdır?” sorusunun 

üzerine konuşuyoruz. 

Artık, gözlerimizle görerek 

anladığımız üzere her 

semtte ihtiyaç sahibi insan 

yaşıyor. 

Bol ışıklı caddelerin kenarlarındaki görkemli 

binaların içinde yaşayan iyi giyimli, hali vakti 

yerinde olduğu belli insanlar, lüks araçlarını 

park edip, evlerine çekilmeye başlamışlardı. 

Caddelerde, sokaklarda bir akşam telaşı hakimdi. 

Aracımız ana caddeden ara sokaklara saptığında, 

bu ışık ve renk cümbüşü yerini hüzünlü bir 

karanlığa bırakmıştı. 

Mahallenin, caddenin iç tarafında kalan 

bölümü, yine lüks evlerin çoğunluklu olduğu bir 

yer olmasına karşın daha gariban bir görüntü 

vardı. Arada kalmış tek tük müstakil evler de, 

bir müteahhit tarafından yıkılıp yerine yapılacak 

apartman için gün sayıyordu, besbelli. Aracımız 

işte böyle bir evin önünde durdu. Yıkılmasına az 

kalmış bu küçük evde bir kadının çocukları ile 

birlikte yaşadığını öğrendik. 

Çaldığımız kapının aralanması ile birlikte 

içeriden dört beş çocuk fırlıyor. Bir yandan da 

nara atıyorlar, sesleri anneleri ile anlaşmamıza 

mani olacak kadar 

yüksek. Anneleri bir 

birine sesleniyor bir 

ötekine... Ama heyhat 

söz dinleyen kim? 

Bakıyoruz çocukların 

neredeyse hepsi yaşıt 

gibi. “İkiz, üçüz falan 

mı?” diye soruyoruz. 

“Yok.” diyor hanım. 

Çocukları işaret ederek, 

“Şu ikisi yaşıt, bu ikisi 

de birbiriyle yaşıt.” 

diye ekliyor. Bizim 

şaşırdığımızı görünce, 

“Şu ikisi benim, diğer 

ikisi kumamın. Bunlar 

aynı yıl doğdu.” diye 

açıklama yapıyor. 

Öyle güler yüzlü, 

öyle pozitif bir hanım 

ki yıllardır tanışıyormuş 

gibi kaynaşıyoruz. Hikayesini anlatıveriyor 

samimiyetle. Çocuk denecek yaşta evlenmiş. Şu 

anda da kırkında yok zaten. Kocası üzerine kuma 

getirmiş. Çaresiz kalıp kabullenmiş. Fakat gelen 

kuma oldukça serkeş bir kadınmış. Kanaatten, 

sabırdan, sebattan nasibini alamamış. Evde 

sürekli kavga çıkartıp kocasını da kendisini de 

rezil ediyormuş. İkiye bir evi terk edip gidiyormuş. 

Beraber yaşadıkları süre içerisinde üç kendinin 


42

üç de kumanın çocuğu olmuş. Hanımın önceden 

de bir çocuğu varmış. 

Kumasının çocuklarına da kendisi bakmış. 

Çocuklar zaten onu anneleri biliyorlarmış. “Şu 

anda bu çocukların hepsi benim evlatlarım.” 

diyor. 

Hikayenin gerisi daha acıklı. Kuma evden 

kaçtığı zamanlar bakıp ilgilenmediği halde 

çocuklarını da kaçırıyormuş. Baba evlatlarının 

derdine düşüp birde onları arıyormuş. birkaç defa 

çok uzak memleketlerdeki yuvalardan çocukları 

bulup getirmişler. Hanımın kocası o sıralarda 

şehir dışındaki büyük piknik alanlarından birinde 

bekçilik yapıyormuş. 

Bir gün kuması adamın çalıştığı parka gidiyor. 

Çıkan bir tartışma uzayarak fiziksel kavgaya 

dönüyor. Aralarında çıkan arbede sonucu kuma 

gelen kadın ölüyor. Adam hapse gönderiliyor. 

Çocuklar da ziyaret ettiğimiz hanıma kalıyor. 

Basit bir darbe ile ölüveren kuma, bize “Eceli 

gelen insanın şerrinden Allah’a sığınırım.” duasını 

hatırlatıyor. 

“Babaları hapiste, anneleri öldü. Bunlar benim 

evlatlarımdan farksız. Belki de bu yavruların 

hürmetine Rabbim bizi rızıklandırıyor.” diyor 

hanım kardeş. Kadıncağız sahip çıkamam 

düşüncesi ile 15 yaşındaki öz kızını evlendirmiş. 

“Başında babası yok, arkasında dolanamam, kötü 

olmasından da korktum.” diyor. Diğer çocuklar 

zaten çok büyük değil, Altı ile on yaş arasında 

değişiyor, altı çocuğun yaşı. 

“Evde şimdilik oturuyoruz ama bu ev harabe, 

bir gün yıkılacak. Allah bir çıkış yolu gösterecektir 

diye bekliyorum.” diyor. 

Bizde yardımlarımızı yapıp hanım kardeşimizle 

vedalaşıyoruz. Bir sonra ki eve doğru yol alırken 

hanım kardeşimiz için dua ediyoruz. 

Hayır dualarıyla bu kapıdan ayrılırken, şükrün 

ve sabrın ne kadar önemli olduğunun idrakine 

tekrar vardık. Rabbim Cümle Müslüman’a şükrün 

lezzetini versin. Allah’a emanet olalım. 


43

TOPRAĞI KAYBEDİLMİŞ KUBBE: 

“GÖNÜL DÜNYAMIZ” 

Ebubekir ONHAN 

Gerçek saadet, insan zihninin dağınıklık ve 

perişaniyetten kurtulması, insan kalbinin itminan 

ve istirahata ermesinden ibarettir. Onu, deniz 

kenarlarında, dağ başlarında, tenha koruluk ve 

koylarda arayanlar hep yanılmışlardır. 

Aydınlık veya Şua, karanlıklarla savaşarak 

gerçek derinliğine ulaşır. Güzellikler, çirkinlikler 

içinde daha bir belirginleşir. İyiler, fâikiyetlerini 

tam olarak ancak kötüler arasında ortaya 

koyabilir; hiç olmazsa bazıları için bu böyledir. 

Toplum, huzura ihtiyaç hissettiğinde onu daha 

iyi duyar; duyar ve onun için çabalar durur. 

Rahatı, gerçek derinlikleriyle ancak meşakkat 

görmüşler anlayabilir; Cenneti de sırat yaşamış, 

sırattan geçmiş olanlar. Karanlığın en azgın ânı 

ışığın sabahını soluklar. Gündüzler, ana rahmi 

dönemini gecenin bağrında geçirirler; baharlar 

da karın-yağmurun sinesinde. Sebepler, bütün 

bütün tesirsizleşince, ruhları Kudreti Sonsuz 

mülâhazası sarar, “meşakkat teysîri celbeder” 

fehvâsınca, sıkışma da her zaman ferahfeza 

iklimlere açılmanın önemli bir rıhtımıdır. 

İç içe bunalımlarla sarsılıp çeşitli kaosların 

fasıklar dairesi içinde kıvrandığımız şu günlerde, 

rahatı, huzuru daha iyi anlayabiliyor en 

azından ışığın kadrini daha bir yürekten takdir 

edebiliyoruz. İmanı ve Hakk’a kulluğu, o derin 

güzellikleriyle daha net görebiliyor ve kaynağı 

iman, vicdanlarımızdaki hakikî güveni daha 

engin duyabiliyoruz. İyiliklere karşı arzularımızın 

köpürdüğünü, kötülüklere karşı da tiksinti 

duyduğumuzu daha açık hissediyor ve tam bir 

iyilik duası yapmak için kendimizi, şu aydınlık 

günlerin çağlayanlarına salarak son bir kez daha 

topraği kaybedilmiş olan gönül dünyamızın 

meçhuller limanına yanaşıp tekrar yok olmasını 

engellemek adına ellerimizi semaya kaldırıyoruz. 

Kim bilir, şimdiye kadar kaç defa semaya yönelmiş 

ama, değişik olumsuzlukların milleti çepeçevre 

kuşattığı, iradelerimizin çatırdayıp azimlerimizin 

sarsıldığı ve gurbet içinde gurbetler yaşadığımız 

böyle kasvetli bir zaman diliminde, hırpalana 

hırpalana tam mazlumlaşmanın, her gün 

ayrı bir saldırı karşısında buruklaşmanın 

hâsıl ettiği farklı bir hisle –bu biraz da kulluk 

insiyaklarımızdan kaynaklanıyor– sinelerimizi 

Rabbimize açıp en içten duygularla sızlanıyor 

ve “Ey Müsebbibü’l-esbâb, sebepler bütün 

bütün uçup gitti! Düşmanların cefâsı, dostların 

da hâl bilmezliği acz ve zaafımıza inzimam 

edince yol mülâhazalarımızı yoldakilerin hayreti 

sardı; bahtına düştük, bizi takılıp yollarda kalan 

yalnızların tâli’sizliğine uğratma!” diyoruz; diyor 

ve içimizi çekiyor; maruz kaldığımız ızdırapları 

duyma ölçüsünde, ihtiyaç ve ıztırar hâliyle 

O’nun kapısının tokmağına dokunuyor; böyle 

bir tevhid mülâhazasına iltifatlarının ifadesi 

sayılan teveccühlerini, yine O’na olan itimat 

ve güvenlerimizle bekliyoruz ki, bu seviyede 

tabiatlarımızın derinliklerinde duyarak bir başka 

zaman dilimi yaşadığımızı hatırlamıyorum ve 

yaşayacağımıza da fazla ihtimal veremiyorum. 

Evet, şimdiye kadar değişik iltifat esintileriyle 

defaatle idrak ettik ve defaatle dualaşmaya 

çalıştık; millet olarak şanlı günlerin içli ve derin 

sarsıntıları, harb u darblerin yaşandığı o tozludumanlı 

günlerin sisli atmosferinde, ziyası ve 

bereketiyle maytaplar gibi yanıp-sönen buruk 

anları; maddî-mânevî iç içe yoklukların ortalığı 

kasıp kavurduğu hazanlı günleri… Azimlerimizi 

ümitlerimize bağlayıp “Hak tecelli eyleyince her 

işi âsân eder / Halk eder esbâbını bir lahzada 

ihsan eder” duygularını mırıldanarak, gece- 


44

gündüz arası gelip-gidip fevkalâdeden bir 

kapı aralanacağı ümidiyle hep aktif bekleyişte 

bulunduğumuz canlı fakat yetim zamanları… 

Her anın bir sebepler dairesinde işleyişi vardır. 

Ve her şey lisan-ı hal ile Bismillah der. Der ve O 

uhuvvet deryasında zaman dahi tüllenip gider. 

Bütün mevcudat adeta ruh-i hal ile hicret eder. 

Ve bu kutlu yolculukta sadece Rabbine doğru 

yöneliş vardır. 

“Kimi beyhude yorulur 

Kimi ise aşk ile yoğrulur” 

Aşk ile yoğrulanların, İman sevdası ile 

coşanların soy kütüğüne işlenmiştir bu asil duruş. 

Mehmet Akif Üstadım ne güzel de anlatıyor: 

“ Oku, şayet sana hisli bir yürek lazımsa 

Oku, zira O’nu yazdım iki söz yazdımsa…” 

“Faran dağlarının eteklerine kurulu o mukaddes 

şehir, ‘Şehirlerin Anası’, o gün çok farklı bir hâdiseye 

şahitlik ediyordu. Güneş o sabah sanki bir başka 

doğmuştu, Mekke semalarında. Vakit, herkesin 

istirahat için köşesine çekildiği öğle vaktiydi. 

Efendiler Efendisi (sallallâhu aleyhi ve sellem), 

‘kardeşim’ diye iltifat ettiği Ebû Bekir’i (ra) ziyaret 

için o gün hiç de alışık olmadıkları bir zamanı 

seçmişti. Mekke’nin ıssız sokaklarını aşarak Hz. 

Ebû Bekir’in hânesine ulaştı, kapısını çaldı; içeri 

girmek için izin istiyordu. Her hâliyle şaşılacak bir 

hâdiseydi bu. Hz. Ebû Bekir, hâne halkıyla birlikte 

hemen ayağa kalktı ve: “Anam babam yoluna feda 

olsun! Vallahi bu saatte geldiğine göre, bunda 

mutlaka önemli bir iş var!” dedi önce. Sonra da 

hemen kapıya koştu ve göz aydınlığı misafirini içeri 

buyur etti. Merakla bekliyordu olacakları. Allah 

Resûlü önce baş başa kalmalarının daha uygun 

olacağını söyledi ise de, Ebû Bekir (ra), kızlarını 

kastederek: “Ey Allah’ın Resûlü, endişe etmeyin. 

Onlar benim kızlarım; Senin de ehlinden sayılır.” 

dedi. Bunun üzerine Kutlu Nebî (sallallâhu aleyhi 

ve sellem): “(Bilesin ki,) Mekke’den hicret etmek için 

bana izin verildi.” dedi. Hz. Ebû Bekir heyecanla: 

“Birlikte mi, ey Allah’ın Resûlü?” diye sordu. 

“Evet, birlikte.” diye karşılık verdi, Allah Resûlü. 

Resûl-i Ekrem’e (sallallâhu aleyhi ve sellem) 

bu mukaddes yolculukta refakat etmek için 

sabırsızlıkla bekleyen biri için bu haber, bir muştu, 

bir sevinç kaynağıydı. Çünkü Hz. Ebû Bekir, 

diğer arkadaşları gibi hicret için izin istediğinde, 

Efendimiz kendisine: “Acele etme! Belki Allah 

yanına bir arkadaş verir.” diye karşılık vermişti. 

O, bu sözlerden ne kastedildiğini anlamakta 

gecikmemişti. Hemen iki deve satın almış ve dört 

aydır da bu yolculuk için hazırlanmaya çalışıyordu. 

Allah Resûlü’nün bu sözleri onun için büyük 

bir lütuftu; kendini tutamadı, sevinçten hıçkıra 

hıçkıra ağlamaya başladı... Sonrasında, tarihin 

akışını değiştirecek o mukaddes yolculuğa çıkmak 

için gerekli olan plân ve hazırlıkları yapmaya 

koyuldular...” 


45

MUAVAEZETEYN SURELERİ 

SURELERDEN 

S.GÜLSOY 

113 - Felak Suresi 

Medine döneminde inmiştir. 5 âyettir. Felak, 

sabah aydınlığı demektir. 

Bismillâhirrahmânirrahîm 

1. De ki: «Sığınırım o sabahın Rabbine, 

2. yarattığı şeylerin şerrinden, 

3. Karanlığı çöküp bastırdığında bir 

gecenin şerrinden, 

4. o düğümlere üfleyen üfürükçülerin 

şerrinden 

5. ve kıskançlık gösterdiğinde bir kıskancın 

şerrinden!» 

114 - Nas Suresi 


46

Medine döneminde inmiştir. 6 âyettir. Nâs, 

insanlar demektir. 

Bismillâhirrahmânirrahîm 

1. De ki: «Sığınırım insanların Rabbine, 

2. insanların hükümdarına, 

3. insanların İlahına; 

4. o sinsi vesvesecinin şerrinden, 

5. ki, insanların sinelerine vesvese verir 

durur. 

6. Gerek cinlerden, gerekse insanlardan 

(olsun).» 

Efendimiz Muhammed Mustafa (s.a.v) bir 

çok durumda ; yağmurda ve karanlıkta,uyurken, 

şeytanın, nefsin ve yaratılmış tüm mahlukların 

şerrinden emin olmak için, nazar değmesine karşı 

ve bunun gibi zarar verecek nice duruma karşı 

ashabına muavezeteyn surelerini okumalarını 

tavsiye etmiştir. 

Ukbe İbnu Amir’den rivayetle 

Resulullah (s.a.v) buyurdular ki: «Bu 

gece indirilen ayetler var ya, onlar gibisi hiç 

görülmemiştir: Kul euzu bi>rabbi>l-felak ve Kul 

euzu bi-rabbi>n-nas sureleri». 1 

Abdullah İbnu Hubeyb anlatıyor: 

Hafif bir yağmur ve karanlığa maruz kalmıştık. 

Bize namaz kıldırsın diye Resulullah (s.a.v) ‘ı 

bekledik.” (Ravi der ki; Abdullah İbnu Hubeyb 

şu manada birşeyler daha söyledi: “Resulullah 

(s.a.v) çıktı ve: “Söyle” dedi. Ben: “Ne söyliyeyim?” 

diye sordum. Bunun üzerine: “Aksama ve sabaha 

erince Kul hüvallahu ahad ve Muavvizeteyn 

sürelerini üçer kere oku. Bu sana, her şeye karşı 

yeterlidir” dedi. 2 

Cabir (r.a) den: 

Resulullah (s.a.v) bana: “Ey Cabir okur dedi. 

Ben: “Annem babam sana kurban olsun, ne 

okuyayım?” diye sordum. Bunun üzerine: “Kul 

euzu bi-rabbi’l-felak ve Kul euzu bi-rabbi’n-nas 

surelerini oku!” dedi. Ben de onları okudum. 

Resulullah ilaveten: “Bu iki süreyi oku, bunlar 

gibisini asla okuyamıyacaksın!” dedi. 3 

Hz. Aişe de demiştir ki: 

1 Müslim, Misafirin 264 

2 Nesai, İstiaze 1, (8, 250-253 

3 Nesai, İstiaze 1, (8, 254 

Hz. Resulullah (s.a.v) (bir gün) Ay’a bakarak: 

“Ey Aişe, şunun şerrinden Allah’a sığın. Bu, (ayet-i 

kerimede geçen) gasıktır. (Ayet): “Kaybolduğu 

zaman Ay’ın şerrinden...” demektir” 4 

İbnu Abbas(r.a)den rivayetle 

Resulullah (s.a.v) buyurdular ki: “Şeytan 

insanoğlunun kalbinin üzerinde tünemiş 

vaziyette bekler. Allah’ı zikredince siner, çekilir, 

gaflet etse vesvese verir.” 5 

Ukbe İbnu Amir 

Tirmizi’de gelen bir rivayette der ki: 

“Resulullah (s.a.v), bana, her namazın arkasından 

Muavvizeteyn’i okumamı emretti.” 6 

Rabbim bizleri bu surelerin sırrına mazhar 

etsin. Bu surelerle bizleri Rasulünü ve ashabını 

koruduğu gibi korusun (amin) velhamdülillahi 

rabbilalemin. 

4 Tirmizi, Tefsir, Muavvizateyn, (3363) 

5 Buhari, Tefsir, Kul euzu bi-rabbi’n-nas 1 

6 Tirmizi, Sevabu’l-Kur’an 12, (2905) 


47

ARAPÇA RABCA’YA 

GÖTÜRÜR 

N. HADRA 

İSİM CÜMLESİ 

İsimle başladığı için cümleye “İSİM CÜMLESİ” denir. 

İki öğeden oluşur; 

1-mübteda 

2-haber 

İlk isme mübteda ikinci isme haber denir. 

MÜBTEDA her zaman marife أ ‏(‏elif-lam‏)ل alır. 

Son harfin harekesi daima merfu (ُ) olur. 

NOT: Özel isimler أ ‏(‏elif-lam‏)ل takısı almazlar. 

İkinci isim HABER’dir. 

Başında أ ‏(‏elif-lam‏)ل takısı almaz. 

Son harfin harekesi ٌ olur. Nekradır. 

Bütün “dır-dir’ler haberdir. 

Mübteda ve haber birbirlerine (Müzekker-Müennes //Tekil-İkil-Çoğul)’da uyarlar. 

ÖRNEK CÜMLELER; 

Kız güzeldir. 

Kalem kısadır. 

Okul büyüktür. 

Oda geniştir. 

Öğrenci çalışkandır. 

اَلْبِنْتُ‏ جَ‏ مِيلَةٌ‏ 

اَلْقَلَمُ‏ قَصِ‏ يرٌ‏ 

اَلْمَدْرَسَ‏ ةُ‏ كَبِيرَةٌ‏ 

اَلْغُرْفَةُ‏ وَاسِ‏ عَةٌ‏ 

اَلطَّالِبُ‏ مُجْ‏ تَهِدٌ‏ 


48

İÇECEKLER اَلْمَشْ‏ رُوبَات 

Ayran 

Çay 

Kahve 

Maden suyu 

Meyve suyu 

Limonata 

Portakal suyu 

Soğuk suyu 

عَيرَان 

شَ‏ اي 

قَهْوَة 

مِيَاه مَعْدَنِيَّة 

عَصِ‏ يرُ‏ الْفَاكِهَة 

عَصِ‏ يرُ‏ اللِيمُون 

عَصِ‏ يرُ‏ الْبُرْتُقَال 

مَاءٌ‏ بَارِدٌ‏ 

اِنَّا فَتَحْ‏ نَا لَكَ‏ فَتْحً‏ ا مُبِينًا 

BİZ SANA APAÇIK FETİH VERDİK. 

(FETİH DİYE İSİMLENDİRİLEN SÜRE 1.AYET) 

اَلْبَخِ‏ يلُ‏ مَنْ‏ ذُكِرْتُ‏ عِنْدَهُ‏ فَلَمْ‏ يُصَ‏ لَّ‏ عَلَيّ‏ 

CİMRİ, YANINDA ADIM ANILIP DA BANA SALAVAT GETİRMEYEN KİMSEDİR. 

TİRMİZİ 


49

HAYDAR 

Ahmet NAVRUZ 

İki peçeli halkın hayret dolu bakışları arasında küffar askerlerini yara yara ilerliyordu. Üstelik 

birisi yaralı idi. Herkes biliyordu ki onu ayakta tutan iman kuvveti idi. Dumanlar içinde yürüyerek 

kayboldu peçeliler. 

*** 

Peçeli sırtındaki yaralı kardeşini güvenli bir yere taşımak için var gücü ile koşuyordu. Ama 

aklında da sürekli bir düşünce vardı. Sırtındaki peçeli kim di?Bu eller bu ses tanıdığı birine aitti. 

Kimsenin bilmediği deposuna gelmişti peçeli yaralı kardeşini yatağa yatırdı ve hemen tedaviye 

başladı. İçinden bir ses önce yüzünü aç diyordu ama merakını yenip bir an evvel kurşunu çıkardı. 

Tedaviyi tamamlamıştı şükür ki ağır birşeyi yoktu. Peçeli yaralı kardeşinin yavaşca yüzünü açtı. 

Gördükleri onu şaşrıtmamıştı bu Muhammetti. Ama bu sırada bir tıkırtı duydu hemen dışarı baktı. 

İsrail askerleri takip etmiş ve etraflarını sarmıştı. 

Peçeli birşeyler yapıp Muhammeti kurtarmalı idi. Hemen gizli tunele doğru taşıdı Muhammeti 

ve siper aldı. Çok kalabalıktı küffar askeri ama Peçeli önce bir tekbir getirdi ve ateşe başladı. Attığı 

kurşular boşa gitmiyordu hiç. Her biri bir küffarı cehenneme yolluyordu. Ama peçeli bir kurşun atıyordu 

sipere yüzlerce kurşun geliyordu. Peçeli burdan çıkmalı idi ama nasıl. birden arka taraftaki 

israil hastanesi aklına geldi oraya girerse savaşması ve kaçması daha kolay olacaktı. Cephanesine 

baktı 3 tane el bombası kalmıştı onları askerlerin yoğun olduğu yerlere atıp koşmaya başladı. Çok 

cephanesi yoktu ama hastahanenin altını israil askerleri cephanelik olarak kullanıyordu o yüzden 

daha da bir kuvvetle koştu. Hastahanen kapısına varmiştı hemen güvenliği etkisiz hale getirirp 

kapıya mayın döşedi ve zincirle kitledi israil askerleri çevrede peçeliyi arıyordu. Anons odasına 

girip kimseye zarar vermeyeceğini herkesin pencereden uzak durmasını söyledi. Çünkü biliyordu 

ki küffar masum çoçuk demez öldürür dü. Hemen en güzel yere cephane taşıyıp beklemeye başladı 

İsrail askerleri hastahaneye girdiğini anlamış hasta masum demeden ateş ediyordu. Peçeli 

de kendi başına yardım ediyordu. Hastahane de hiç müslüman yoktu ama bu acımasızlığı gören 

bazı hristiyan ve yahudilerde ellerine silah almış ediyorlardı. Bazı kadınlarda cephane taşıyordu. 

Peçeli hem ateş ediyor hem de ayetel kürsi ile fil suresini okuyordu. 

*** 

Çatışma saatelerdir devam ediyordu. İsrail askeri geri çekilmiyor hastahanede teslim olmuyordu. 

Bir anda kurşunlar durdu ve dışardan komutan konuşmaya başladı. 

‘’İçerdeki herkes 5 dakika içinde dışarı çıkmazsa nükleer bomba atacağız içeri’’ diyordu. 

Herkes panik içinde kapıya koşmaya başladı Peçeli :’’Eğer çıkarsanız hepizi öldürürler kalın 

savaşalım diyordu. ’’ama kimse dinlemiyordu bir kaç kişi hariç. Peçeli mayını çekerek isteyenleri 

dışarı çıkarıyordu ki israil askerleri çıkanlara ateş etmeye başladı. Peçeli bu hamleyi bildiği için 

herkesi içeri katıp kapıyı kapatmaya uğraşiyordu ki kurşunun birisi koluna isabet etti. Dışarı çıkan 

50 kişi kadar halk ölmüştü. İçerde 120-130 kişi kalmıştı. Peçeli yerden kalkıp kapıya tekrar mayını 

döşedi ve kolunu sardı. Kurşun sıyırmıştı. Dışarda küffar ordusu nükleeri hazırlıyordu herkes korku 

içinde ağlıyordu. Haydar yüksek sesle: 

‘’ Ey alemlerin sahibi ikram ve kerem sahibi Yüce Rabbim. Sen bizi bu küffar ordusu karşısında 

bizi hezimete uğratma. Katından bize rahmet ve yardım gönder. Burada senin yolundan sapmış 

bu kalpler belki bu vesile ile doğru yolu bulurlar. Ey Rabbim her zaman sana duam beni saidler 

olarak yaşat şehid olarak ruhumu kabzet oldu. Muhakkak senin yolunda ölmek benim için mükafatın 

en büyüğüdür lakin bu küffar karşisinda yenilgiye uğramamız müslüman kardeşlerimizin 

azmini kıracaktır,sen bizi kafir ordusu karşısında yenilgiye uğratma. ’’diyerek duasını bitirdi ve 

oradakilere:’’Eğer kurtulmak istiyorsanız dediklerimi tekrar edin’’ deyip ayetel kürsiyi okumaya 

başladı ve ateş acti. 

Bu arada küffar bombayı hazırlayıp fırlattı. Tam o anda her yer karardı ve etrafı kumrular sardı. 

Herkes korkudan titriyor peçeli ise tekbir getiiryordu. 


50

İlginç Bilgiler 

Haz. Ahmet NAVRUZ 

Bir insan hayatı boyunca ortalama 22 

kilogram deri kaybediyor. 

Karıncalar uyumaz. 

Timsahlar renk körüdür. 

Hawaii alfabesinde sadece 12 harf 

bulunmaktadır. 

Kereviz yerken harcanan kalori, kerevizin 

içindeki kaloriden daha fazladır. 

Hiçbir kağıt parçası 

7 defadan fazla ikiye 

katlanamaz! 

Hamamböcek leri 

yaklaşık olarak 250 

milyon yıldır yaşadıkları halde hiçbir değişime 

uğramamışlardır. 

Eiffel Kulesi´nin tepesine çıkana kadar 

1792 basamak vardır. 

Dünyanın en hızlı büyüyen bitkisi bambu, 

bir günde 90 cm kadar uzuyor. 

Kağıt para sanıldığı gibi kağıttan değil 

pamuktan yapılır. 1950´den önce kenevir, 

ağaç kabuğu ve marijuana yaprağı 

kullanılarak yapılırdı. 

Kangurular geri geri yürüyemezler. 

Ketçap 1830´lu yıllarda ilaç olarak satılırdı. 


51

Tarih’te Eylül 

Haz. A.Kadir AYDIN 

1 

4 

6 

1 Eylül - Özbekistan’ın 

bağımsızlığı (1991); Galatasaray 

Lisesi’nin açılışı (1868); II. Dünya 

Savaşının başlaması (1939) 

4 Eylül - Belediye Zabıta 

Teşkilatı’nın kuruluşu (1826); 

Sivas Kongresi (1919) 

5 Eylül - Nazilli, Pazaryeri, 

Domaniç, Alaşehir, Gördes ve 

Salihli’nin kurtuluşları (1922) 

6 Eylül - Çeçenistan’ın 

bağımsızlık ilanı (1992); Tebriz’in 

fethi (1514) 

Karacabey’in kurtuluşu (1922) 

15 

16 

17 

15 Eylül - Yassıada’da Demokrat 

Partili 11 devlet adamının idam 

kararı (1961); Bakü’nün fethi 

(1918) 

16 Eylül - Fatin Rüştü Zorlu ve 

Hasan Polatkan’ın idamları (1961) 

17 Eylül - Adnan Menderes’in 

idamı (1961); Rusların, 

Polonya’yı işgali (1939)20 Eylül 

- Peygamberimizin Hicreti 

(622); Sivrihisar, Mihalıççık ve 

Bozcaada’nın kurtuluşları (1921) 

7 

7 Eylül - Kanuni Sultan 

Süleyman’ın vefatı (1566); 

Aydın’ın kurtuluşu (1922) 

21 

21 Eylül - II. Abdülhamid Han’ın 

doğumu (1842); Kore Savaşı için, 

askerlerimiz Kore’ye gitti (1950) 

9 

11 

9 Eylül - Kapitülasyonlara son 

verildi (1914); İzmir’in kurtuluşu 

(1922); Keban Barajı’nın hizmete 

girişi (1974) 

11 Eylül - Budapeşte [Budin] 

(1526) ve Graz’ın (1532) fetihleri; 

Plevne Zaferi (1877); Bursa’nın 

kurtuluşu (1922) 

26 

27 

22 Eylül - Iran-Irak Savaşı’nın 

başlaması (1980) 

26 Eylül - I. Viyana Kuşatması 

(1529); Dil Kurultayı’nın ilk 

toplantısı (1932) 

27 Eylül - Preveze Zaferi (1538); 

Deniz Kuvvetleri Günü 

14 

12 Eylül - Ordunun idareyi ele 

alması (1980); Mudanya, Urla ve 

Kırkağaç’ın kurtuluşu (1922) 

14 Eylül - İstanbul’da Küçük 

Kıyamet denilen büyük deprem 

(1509); Bergama, Manyas ve 

30 

29 Eylül - İnebahtı Kalesi’nin 

fethi (1499) 

30 Eylül - Kanuni Sultan 

Süleyman’ın taht’a çıkması (1520); 

Azerbaycan’ın bağımsızlığı (1991) 


52

Çocuk 

Rasulullah (sav), bir gün çarşıya çıkmış. Evine 

geri dönerken yol kenarında ağlayan bir kızcağıza 

rastlamış. Kıza neden ağladığını sormuş. Kız 

ağlayarak cevap vermiş Rasulullah (sav): 

” Ya Rasulallah. Ben bir hizmetçiyim. Ev sahibim 

bana iki dirhem verip alışverişe göndermişti. 

Fakat ben parayı kaybettim.” 

Rasulullah (sav), cebindeki iki dirhemi hemen 

küçük kıza vermiş, ama küçük kız ağlamaya 

devam etmiş. Rasulullah (sav), bunun nedenini 

merak edip sormuş: 

” Geç kaldığım için bana kızmalarından 

korkuyorum.” demiş. Gül kokulu Efendimiz kızın 

elini tutup hizmetçilik yaptığı eve götürmüş. 

Kapıya gelince: 

” Esselamüaleyküm ” diyerek selam vermiş. 

Selama kimse cevap vermemiş. 

Bunun üzerine Rasulullah (sav), bir kez daha 

” EsselamüAleyküm” diyerek selam vermiş ama 

yine hiç ses çıkmamış. Rasulullah (sav), üçüncü 

defa selam verdiğinde: 

” Aleykümselam ” diyerek selama karşılık 

verenler olmuş. Rasulullah (sav): 

” Verdiğim birinci ve ikinci selamı duymadınız 

mı? ” diye sormuş. Evin reisi: 

” Duyduk Ya Rasulallah! Fakat bize verdiğiniz 

selamları artırmanızı ve güzel sesinizi biraz daha 

fazla duymayı istediğimiz için birinci ve ikinci 

selamınıza karşılık vermedik.” demiş. Rasulullah 

(sav)’i evlerine buyur etmişler ve: 

” Ya Rasulallah! Buraya ziyaretinize ne vesile 

oldu? ” diye sormuşlar. Rasulullah (sav), olan 

biteni anlatıp, küçük kızın endişesi yüzünden 

geldiğini söyleyince evin reisi: 

” Canım yoluna feda olsun ey Allah’ın Nebisi! 

Madem ki, bizim bu hizmetçi kızımız sizin buralara 

gelmenize vesile oldu, Artık hizmetçimiz değil, 

kızımızdır.” demiş. Peygamberimiz bu habere çok 

sevinmiş ve mutlu bir şekilde oradan ayrılmış. 

Bir sözdür ki şeytan kaçar, Bir anahtardır, Her kapıyı açar. 

(besmele) 

Minarede ses, Ölümsüz nefes 

(ezan) 

Eğilirsin kalkarsın, Engelleri yıkarsın, Bazen perde açılır, Sen Kabe’ye bakarsın. 

(namaz) 


54

KÜÇÜK YAŞTA SORUMLULUK SAHIBI OLMAK 

Osmanlı padişahlarından 2. Murad’ın oğlu olan 2. Mehmed (Fatih Sultan Mehmed) 

29 Mart 1432 yılında dünyaya geldi. 12 yaşında tahta çıktı. İlk padişahlığını 1444-1445 

yılları arasında yaptı. 

En büyük mürekkep balığı 

Dünyanın en büyük mürekkepbalığı 2004 yılında yakalanmıştı ve 150 

kilo ağırlığındaydı. Şubat 2007’de Yeni Zelandalı balıkçıların yakaladığı 

dev mürekkepbalığı ise daha önceki rekoru kırdı. 10 metre boyunda ve 

450 kilo ağırlığındaydı. Yakalandığı yer ise Antartika açıklarıydı. 

Bengal kaplanları 

Günümüzde sayıları yüzlerle ifade edilen Bengal kaplanları sadece 

Hindistan ve çevresinde yaşar. 160 cm uzunluğundadır. 

BULBAKALIM! 

Elimdeki çiçeklerin ikisi hariç hepsi papatya, ikisi hariç hepsi gül ve 

ikisi hariç hepsi karanfil olduğuna göre elimde hangi çiçekten kaç tane 

bulunmaktadır? 

(Her çiçekten birer tane vardır.) 

Salih’in babasının 5 çocuğu var: Birincisinin adı Çaça, ikincisinin Çeçe, 

üçüncüsünün Çiçi, dördüncüsünün Çoço, beşincisinin adı nedir? 

(Salih) 

FIKRA ; 

Annesi, matematiği zayıf olan oğluna dört işlemi öğretmeye çalışıyordu: 

- Bak yavrum, matematik kadar kolay bir ders yoktur aslında. Örneğin; sen bir bakkal olsan, ben 

sana gelip tanesi elli kuruştan iki yumurta, bir liradan da üç ekmek alsam, kaç lira vermem gerekir. 

Çocuk gözlerini kırptı, biraz düşündü, ama işin içinden çıkamadı. 

- Zararı yok anneciğim, borcun olsun; sonra ödersin. 


55

Kurban Allah’a Teslimiyetin Adıdır

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?