ALTAN GÜRMAN 2010

More documents

Recommendations

Info

harikulade işler yapar. Kara parçası, ağaç, gökyüzü ve buluttan ibaret dört elemanlı kompozisyonlar yapar.( Kompozisyon 3, Kompozisyon 5, Kompozisyon 6, Kompozisyon 7). Bu kompozisyonlarda kara parçası ve ağaç kamuflajlı, gökyüzü aydınlık, bulutlar kedersizdir. Yer ve gök diye ikiye ayrılan dünyada yeri yalnız ağaç gökyüzünü ise bulutlar temsil eder. Ayrıca asker figürlerinin kullanıldığı başka kompozisyonlar yapar (Kompozisyon 1, Kompozisyon 2). Bu kolaj işlerde, nesne figürü tekli ve ikili bir şekilde kompoze edilmişlerdir. Biçimlendirilmeleri şeyleşmelerine yardım eder. Dikkatli bakılmasa ve belki bilinmese yan yana dizilmiş bomba da olabilirler. Herhangi bir savaş aracı gibi, hepimiz gibi Altan Gürman gibi, her Türk erkeği gibi, Little Boy’u sallayan bir pilot gibi, sıra eri ya da nesnesi olarak modellenmişlerdir. 1967 asistanlığa başladığı yılın diğer başyapıtları her müzenin, her koleksiyonerin en az bir tanesini mutlaka koleksiyonuna katmak isteyeceği Montaj dizisinden M1, M2, M3, M4, M5, M6 ve bir hayli alışılmadık büyük boyutlarda triptikler, kamuflajların gerisinden bakan tehditkar montajlar M2, M3, bariyerler, çitler, dikenli tellerle yasaklar dünyası M4, M5 ve belki de bir konsantrasyon kampından göğe bakış M6 (170X170) Gökyüzü sınır koyamayacağımız yegane alan. Bütün bunlar Türk Alman Kültür Merkezi’nde ilk kez yapacağı kişisel sergiyle sunulur. Kuvvetli bir ortaya çıkış! Ve ardından bir kez daha kişisel sergi yapma fırsatı bulamaz. Yine aynı sene Evrensel Barış şenliğine, Türkiye Çağdaş Ressamlar Cemiyeti Sergisine bu işlerinden bazıları gider. 68 yılı ve traversal özgürlükler 1968 Yılı Sorbone’daki öğrenci ayaklanması ve üniversite işgallerinin fabrika işgalleri ve grevlerle toplumun diğer katmanlarına da sirayet ederek, sosyal olayların tüm dünyaya yayıldığı senedir. Akademi de öğrenciler tarafından işgal edilir ve öğrenciler hocalarını içeriye almaz. Tüm dünya da herkes daha fazla özgürlük istemektedir. Vietnam savaşı halen doludizgin devam ederken Türkiye de ise, Demirel hükümeti zamanında, kontrgerillaya bağlı komando kampları kurulmuştur. Akabinde bir öğrenci yurduna yapılan polis baskınında Vedat Demircioğlu pencereden atılarak öldürülür. Daha sonra da daha ağır bedeller ödemeye devam edecek olan öğrencilerin üniversite işgallerinin tek olumlu sonucu, Akademide bir Temel Sanat Kürsüsü’nün kurulmasıdır. Reform çalışmaları uygulamaya konmuştur. Kanlı pazar Altan Gürman’ın 1969 yılına ait iki peyzajı 1967 yıllarına ait peyzajlardan farklılıklar gösterir Kompozisyon 9’da artık ağaçlar siyahlaşmış (Yanmış?) gökyüzünü yine simsiyah bulutlar kaplamıştır. Atmosferdeki o eski mutlu havadan eser yoktur. Bir diğeri Kompozisyon 8, yine tehditkâr bulutlarıyla atmosferdeki havanın değiştiğine işaret eder. Bu kompozisyonların arkasında yatan duygusal travmaları bilebilecek durumda değiliz. Ancak 1969 yılının ikinci ayında Altan Gürman’ın doğum gününe 9 gün kala 76 öğrenci örgütünün ABD’ye ait 6. filoyu izinli protesto gösterisi, siyasal tarihe ‘Kanlı Pazar’ olarak geçer. Olay Kontrgerillanın kitle gösterilerine ilk planlı saldırısıdır ve iki kişi öldürülmüştür. 1969 yılı sonu itibariyle komando kamplarının sayısı 45i bulmuştur. Yine İstanbul’a bir toplantı için Ankara’dan gelen öğrenci lideri Taylan Özgür güpegündüz sokak ortasında o zamanlar bir üsteğmen rütbesi olan şahıs tarafından öldürülmüştür. Ölümünden kırk yıl sonra bu şahsın 1999 yılında generalliğe kadar yükseldiği iddia edilmektedir. Cinayet adeta gelecekteki baskı ve tehditkâr bir dönemin habercisi gibidir. Demokratikleşme sürecinin sona ermesi 15–16 Haziran 1970 olayları sırasında iki işçi, bir polis, bir esnaf hayatını yitirdi. Başta Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun olduğu protesto eylemine Türk İş’ten de topluca katılanlar olur ve 15 -16 Haziran Cumhuriyet tarihine en büyük işçi eylemi olarak geçer. Akabinde hemen seksen günlük sıkıyönetim ilan edilir. Bu esnada Altan Gürman Pierro’yu iki boyuttan üçüncü boyuta taşıyacak çalışmalar yapmaktadır.( Pierro 1970, İstanbul Kâğıt üzerine mürekkep 55X50cm) Daha sonra 1976da bu asker figürünü 90 cm. yüksekliğinde üçboyutlu hale getirdiğini görürüz. 1970 yılında Altan Gürman’ın kurduğu kürsüde Temel Sanat derslerinin tüm akademi öğrencilerine verilmeye başlanmasını mutlu bir gelişme olarak hatırlayabiliriz. 12 Mart 1971 tarihinde de askeri muhtıra verilir. Darbeyi yapan generallerden Tağmaç şöyle der: ‘Sosyal uyanış ekonomik gelişmeyi aşmıştı’. Televizyonda Türk siyasal hayatından bir kesit sunan 27 Mayıs ve 12 Mart’ı 49 BOŞ TU- VAL
50 BOŞ TU- VAL anlatan 10 bölümlük, Mehmet Ali Birand, Can Dündar ve Bülent Çaplıya ait belgeselde; Mehmet Ali Birand her bölümün başında durumu özetleyen şu sözleri tekrarlamaktadır: “Demokrasi yolunda 1960’ların sokaklarından önce ihtilalciler geçti, sonra zafer şarkılarıyla gençler, isyan bayraklarıyla işçiler, sağcılar, solcular ve yeniden darbeciler. Ülke ihtilalin pençesinde 12 yıl geçirdi ve sonunda tüm yollar yine aynı kavşağa çıktı”. Altan Gürman ve eşi Bilge, demokrasiye ara verilen bu yıllarda 1972–1973 arasında bir yıl Türkiye den uzaklaşıp İtalya’ya giderler. Bilge Gürman kişisel anılarında 12 Mart döneminde her türlü atılımın engellendiğini ifade etmektedir. Görünü 6: Sıradışı bir köşe yapıt 1973 yılına tarihlenen ve İtalya da yapılmış olan Görünü 6 (Kâğıt yapıştırma ve Selülozik Boya 70X50) tıpkı 1969’da yapmış olduğu sıra dışı peyzajlar (Kompozisyon 8, Kompozisyon 9) gibi özellikler taşımaktadır. Gökyüzü giderek kızarmaktadır. Kompozisyonun merkezinde yer alan kurşun asker figürü dışında ikinci bir figür giderek çerçevenin dışına taşacak kadar büyümüştür. Böylece tümüyle algılanması, tanımlanması zorlaşmış –imkânsız –hale gelmiştir. Eski kompozisyonlardaki haki Kompozisyon no 8, 1969, karton üzerine selülozik boya, 70 x 100cm., İstanbul renk, mavi renk kırmızı renklerden hiçbiri burada kullanılmamıştır. Kızarmaya başlayan bir gökyüzü ve tamamıyla siyah figürlerle kompozisyon tamamlanmıştır. 1973 İtalya Perugia’da yapılan bu resim (Görünü 6) klasik ufuk çizgisini tam ortaya çekmiştir. Asker figürü de resmin merkezinde, ufuk çizgisine basar vaziyettedir. Resmin dışına taşan ve sağında yer alan diğer figür ilk bakışta askerin resme derinlik duygusu veren ikinci yakın plan tekrarı gibi gözükse de dikkatli bakıldığında modle edilen ve kalıp haline gelen elemandan daha farklı bir kesime sahip olduğu anlaşılabilir. Bu ilişki; yöneten-yönetilen, ezenezilen, kumanda eden-kumanda edilen, yakındaki-uzaktaki, büyük-küçük, bilinmeyen bilinen, emniyette-tehlikede, kenarda-ortada çelişkilerini ifade etmektedir. Bilindiği üzere 1971 darbesi öncelikle Kızıldere’de 10 gençlik liderinin öldürülmesi (30.03.1972) ve üçünün de apar topar asılmasıyla ( 06.05 1972) hatırlanmaktadır. Ortalama 23 yaşında olan bu gençlerin öldüğü sene, Türk aydını gazeteci yazar Murat Belge o dönemin meşhur ve gizli(!) sorgu ve işkence evi Ziverbey Köşkü’ndeki sorgulamasında kendisine işkence yapan Veli Küçük’ü hatırladığını ifade etmiştir. Yine Altan Gürman’ın 1975 yılına tarihlenen 25X25cm gravüründe tamamen gizleme motifleri içinde kaybolmuş iyice saklanmış ve çok zor fark edilebilen bir Pierro portresi vardır. Bu portrenin yanına Görünü 6 (1973) ve iki ayrıksı peyzaj Kompozisyon 8 ve Kompozisyon 9’u (1969) bir arada düşündüğünüzde Altan Gürman’ın ne derecede geleceğe projekte olduğunu ve gününde söylediği sözün değerini anlayabiliriz. Bazı sanatçılar gününde büyük, bazıları ise giderek daha büyük Altan Gürman 41 yıllık kısacık ömründe kocaman bir sanat geleneği başlatmayı becerebildi. Öte yandan bakacak olursak da bu kısacık ömürde iki yerli darbe, koca bir dünya savaşı, bitmek bilmez soğuk savaşlar, barış çabaları acı ve gözyaşını görürüz. Hayatı daha çok Türkiye’nin siyasal hayatına endekslenen kronolojik çalışmamızdaki ülke yer ve diğer isim ve tarihler değiştiğinde Altan Gürman’ın sanat programının yine çalışacağı görülecektir. Yunanistan veya Arjantin adı her neyse dünyanın herhangi bir yerine taşıyabileceğimiz kronoloji, gününe tanıklık etmiş bu sanatçının, toplumsal çıkarlar çerçevesindeki deneyimleri, herkesin genel iyiliğine dönüşmüştür. Montaj 6, 1967, tahta üzeri tahta, 170 x170 x 9,5 cm., İstanbul
Page 1 and 2: 46 BOŞ TU- VAL ALTAN GÜRMAN 2010
Page 3: 48 BOŞ TU- VAL Sanatın merkezi, k

ALTAN GÜRMAN 2010

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?