Aralık 2011 Sayı:276 - Verimlilik Genel Müdürlüğü - Bilim, Sanayi ve ...

Aralık 2011
fından yapılan tanıma göre standard; imalat, anlayışta,
ölçme ve deneyde bir örneklik sağlama işlemidir”. Standardizasyon
ise; “Belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik
fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafların (imalatçı,
üretici ve tüketicilerin) yardım ve işbirliği ile belirli kurallar
koyma ve bu kuralları uygulama işlemini” ifade eder (11).
AB’ye Uyum Sürecinde Üretici Sorumluluğu,
Ürün ve Gıda Güvenliği
Avrupa Birliği (AB)’nde standardizasyon ve kalite
anlamındaki gelişmeler, geçmişteki “alıcı düşünsün”
kabulünü, artık “satıcı düşünsün” şeklinde tersine
çevrilmiştir. AB’de, kısaca “Üretici Sorumluluğu” olarak
anılan ve 25 Temmuz 1987 tarih ve 85/374 Sayılı
Direktif ile yaşama geçirilen bu uygulama; “Tüketicinin
korunması için, üretim sürecine katılan tüm üreticilerin
mamul, yarı mamul ürünlerle hammadde sunuşlarında
ürünlerin kusurlu bulunması hallerinde sorumlu tutulmaları”
gereği ile hazırlanmış ve yürürlüğe konulmuştur
(12). Yine, AB’ye göre; “Piyasaya arz edilecek her
ürünün, insan sağlığı, can ve mal güvenliği, hayvan ve
bitki yaşam ve sağlığı, çevre ve tüketicinin korunması
açısından asgari güvenlik koşullarını sağlaması” yani
Ürün Güvenliği’nin sağlanması gerekmektedir. AB
tarafından 29 Haziran 1992 tarih ve 92/59 Sayı ile yayımlanan
direktif ile “Pazara çıkarılan ürünlerin güvenliğini
sağlama” zorunluluğu getirilmiştir. Ülkemizde
de AB’ye uyum çerçevesinde çıkarılan ürün güvenliğine
ilişkin ilgili kamu kuruluşlarının görev ve sorumlulukları
ile üretici ve dağıtıcıların yükümlülüklerini belirleyen
en önemli mevzuat, 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik
Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Yasa ile
bu yasa kapsamında hazırlanan Ürünlerin Piyasa Gözetimi
ve Denetimine Dair Yönetmelik’ tir. Bu mevzuat
ürünlerin piyasaya arz koşullarını, üretici ve dağıtıcıların
yükümlülüklerini, uygunluk değerlendirme kuruluşlarını,
onaylanmış kuruluşlarının piyasa gözetim ve denetimini,
güvensiz ürünlerin piyasaya arzının yasaklanmasını,
toplatılmasını, bertarafını kapsamaktadır. Kanun, Temel
Gerekler’ i; “Ürünün; insan sağlığı, can ve mal güvenliği,
hayvan ve bitki yaşam ve sağlığı, çevre ve tüketicinin korunması
açısından sahip olması gereken asgari güvenlik
koşulları” olarak tanımlamakta ve temel gereklere uygun
olan ürünlerin “uygunluk işareti” taşımalarını hükme bağlamaktadır
(13). AB tarafından gerçekleştirilen ve “Avrupa
normlarına uygunluk” anlamına gelen CE simgesi
“Conformite Europeene” sözcüklerinden oluşur. Bir ürünün
AB direktifleriyle belirtilen; sağlık,güvenlik,çevrenin
ve tüketicinin korunması amaçlarına uygun olduğu ve
tüketici açısından “asgari güvenlik koşullarına” sahip
olduğu bu sembol ile anlam bulur. CE simgesinin
temelinde tüketici güvenliği ile birlikte, rekabette eşitlik
de bulunmaktadır (12).
Bu mevzuatın uygulanmasından sorumlu olan Bilim,
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Sağlık
Bakanlığı, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Gümrük
ve Ticaret Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Bilgi
Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Denizcilik Müsteşarlığı
gibi kamu kuruluşlarıdır.
Tüketicileri yakından ilgilendiren bir diğer konu da
“Gıda Güvenliği” konusudur. Kısaca, “Raf ömrü süresince
fiziksel, kimyasal ve biyolojik riskleri taşımayan
gıda” olarak tanımlanan gıda güvenliği; ülkemizde de
Kodeks Alimentarlus ve AB müktesebatı ile uyumlu
olarak hazırlanan mevzuat çerçevesinde; ülke genelinde
“Çiftlikten Sofraya Güvenli Gıda” anlayışı doğrultusunda
etkin ve yeterli bir gıda denetimini öngörmektedir
(14). Bu bağlamda mutat piyasa gözetim ve denetimi
yanı sıra “Alo Gıda 174” hattı aracılığıyla tüketicilerin
interaktif, etkin ve yaygın bir şekilde korunması amaçlanmaktadır.
Güvenli ürünü sağlayabilmek için, çeşitli
standardizasyon çalışmaları söz konusu olup bunlardan
en gelişmişi ISO 22000, HACCP Gıda Güvenliği Yönetim
Sistemidir.
Standardizasyonun Üretici ve Ekonomiye
Sağladığı Yararlar
Üretimi gerçekleştiren ve üretimin hedefi, nedeni
olan ilgili tarafların (imalatçı/üretici, yönetici, çalışan,
tüketici vb.) işbirliğiyle ortaya konulan standardizasyon
çalışmaları kalitenin yanı sıra kaynakların etkin ve
etkili kullanılmasını sağlayarak verimliliğin de yapı taşlarını
oluşturacaktır. Nitekim ilgili DPT raporuna göre;
“Standardizasyon aynı cins mal ve hizmet üretim
ve sunuşunda bütünlük sağlar, verimliliği artırır ve
üretimde asgari düzeyde kalite eşitliğini kurar”
(9). Böylece; hem üretici, hem tüketici ve hem de yurt
ekonomisine önemli yararlar sağlanacaktır. Nitekim bu
alandaki ulusal kuruluşumuz TSE standardizasyonun
üreticiye yararlarını; “Üretimin belirli plan ve programlara
göre yapılmasına yardımcı olur, uygun kalite ve seri
imalata olanak sağlar, kayıp ve artıkları asgariye indirir,
depolamayı ve taşımayı kolaylaştırır, stokların azalmasını
sağlar, maliyeti düşürür, verimliliği ve hasılayı artırır” şeklinde
özetliyor. TSE’ye göre standardizasyonun ekonomiye
yararları ise şöyle sıralıyor: “Standardizasyon kaliteyi
teşvik eder; kalite seviyesi düşük üretimle meydana
gelecek emek, zaman ve hammadde israfını ortadan
kaldırır; sanayi belirli hedeflere yöneltir; yan sanayi dal-
14