+gil Eki Üzerine - Dil Arastirmalari

+gil Eki Üzerine
Türkçede olmas gerekmez miydi” eklinde baka bir itirazn gelmesi de mümkündür.
Fakat unutulmamaldr ki Çuvaçadaki bütün l’ler Genel Türkçede ile
karlanmamaktadr. *r² > z ve *l² > ile *r¹ > r ve *l¹ > l denklikleri Türkologlarca
bilinmektedir 6 . Çuvaça l = Genel Türkçe l denkliine uyan pek çok kelime
mevcuttur. Aada bu kelimelerden bazlarna (Eski Türkçe esasnda) örnekler
verilmitir.
Eski Türkçe
Çuvaça
al- “almak” il- (ÇRS, 110)
öl- “ölmek” vÏl- (ÇRS, 79)
kel- “gelmek” kil- (ÇRS, 175)
kül- “gülmek” kul- (ÇRS, 191)
bil- “bilmek” pÏl-
(ÇRS, 287)
bol- “olmak” pul- (ÇRS, 311)
böl- “bölmek” pül- (ÇRS, 322)
sil- “silmek” íÉl- (ÇRS, 401)
tol- “dolmak” tul- (ÇRS, 491)
kal- “kalmak” yul- (ÇRS, 639)
bal “bal” pl (ÇRS, 323)
Yukardaki örnekler, Çuvaça kelimenin Türkçede +gi deil de +gil eklinde
görülmesini, yadrganacak bir durum olmaktan çkarmaktadr.
Bütün bu anlatlanlardan hareketle; annemgil, dayngil, babasgil gibi yaplarda
görülen ve bünyesinde çokluk anlam tayan Ouz grubu lehçelerindeki
(Türkmence dnda) +gil ekinin Çuvaçada “ev, aile” manasna gelen kil ile ayn
veya akraba bir kelimeden geldiini söylemek, kanaatimizce yanl olmayacaktr.
Çuvaça eklin, Moolcadaki ger ile ilikisi ise ayrca düünülmelidir.
KISALTMALAR
ADG Azerbaycan Dilinin Grammatikas, Morfolokiya
BK Bilge Kaan
CM Chuvash Manuel, Bloomington, 1961 (KRUGER, J. G. )
ÇRS Çuvasko-Russkiy Slovar’
ÇS-8 : ÇÉva SÉmahÏ 8, upakar 2000 (O. . Peçnikov, M. N. Peçnikova)
6 Özellikle, “Talat Tekin, Makaleler 1, Altayistik” adl çalmada konuyla ilgili ayrntl bilgilere ulamak mümkündür
27