You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
KÎTAB-I MUKADDES AÇISINDAN<br />
GÜNÜMÜZ BATı SOMANı<br />
Duralı YILMAZ<br />
İnsanlıkla beraber gelişmeye başlamış, değişik<br />
adlarla günümüze kadar süregelmiş ve<br />
süregidecek olan kültür; tıp'kı bir ırmak gibi çeşitli<br />
dereciklerden beslenere'k büyümüş ve akışını<br />
sürdürmüştür. Bu derecikler ise, millî kültürlerdir.<br />
Bu ırmak, bazan zayıf, bazan coşkun, bazan<br />
duru, bazan da bulanık akmıştır. Fakat genellikle<br />
aktığı ülkelerin rengini almıştır. Hint kültürü,<br />
Yunan kültürü, İslam kültürü, Batı kültürü,<br />
Millî kültür dereciklerinden beslenen bu büyük<br />
kültür ırmağının değişik adlarıdır. Bu ırmağın<br />
kaynağını doğrudan doğruya «vahy»e bağlayanlar<br />
olduğu gibi, insan zekâsı ve deneyinin sonucu<br />
olduğunu söyleyenler de vardır.<br />
Günümüzde bu kültür ırmağı «Batı kültürü»<br />
adını almıştır. Özellikle sanayi devriminden sonra<br />
oldukça büyüyüp gelişen bu ırmak, Doğu ve<br />
Yunan nefesi, Kur'an ışığıyia aydınlanarak gelmiş;<br />
şimdi Kitab-ı Mukaddes boyası ve pozitif<br />
ilimle başka bir renk almıştır. Ve bu coşkun ırmak,<br />
'kendisine karışan millî kültür dereciklerini<br />
kurutma sevdasına düşmüştür. Bu durum ise zamanla<br />
bu ırmağın donmasına, hatta kurumasına<br />
yolaçabilecek tehlikededir.<br />
Roman sanatının doğuşu, sanayi devriminden<br />
ve kültür ırmağının Kitab-ı Mukaddes ve<br />
pozitif ilim boyasıyla renklenmesinden sonra olmuştur.<br />
«Roman bir itiraftır» tanımı, bu sanat<br />
üzerinde Hıristiyanlığın ne denli etkili olduğunu<br />
gösterir. Tevratî kültürün de bu sanat üzerindeki<br />
etkinliği su götürmez bir gerçektir. Öyle ki<br />
bir zamanlar Ya'kup Kadri için «Tevratî yazar»<br />
deyimini kullananlar, bilerek veya bilmeyerek,<br />
bu gerçeğe parmak basmışlardır.<br />
Roman sanatında Tevrat ve İncil'in etkisini<br />
daha yakından görebilmek için günümüz Batı romanına<br />
kısaca bir gözatalım,<br />
Özellikle Yahudi asıllı yazarların eserlerinde<br />
Tevratî kültürün etkisi çok belirgindir. Kafka,<br />
Beckett, Bellovv; işte üç ayrı dilde yazan ve üç<br />
ayrı milletin <strong>edebiyat</strong>ında yeralmış üç Yahudi<br />
asıllı yazar. Fakat her üçünün de Tevrat'tan gelme<br />
tutkuları var. Franz Kafka, Yahudi asıllı bir<br />
Alman romancısı. Romanlarının başkişisi Jozef<br />
K., hiçbir yerde tutunamayan, insanlar arasında<br />
belirli bir yer edinemeyen bir tip. Kafka'nın bütün<br />
eserlerinde egemen olan hava bu: Topluma<br />
yabancılaşma ve tutunamamışlîk, insanlarla uyuşamamak<br />
ve çoğunca öne çıkan amansız bir<br />
hırs. Samuel Beckett İngilizce ve Fransızca yazan<br />
Yahudi asıllı, İrlandalı bir romancı. Yazarın<br />
tipleri, amaçsız yolculuklara çıkarlar, bu yolculuklar,<br />
«Moloy» romanında olduğu gibi, genellikle<br />
sıkıntılıdır. İnsanlar tarafından koğuiurlar ve<br />
oturup, bilinmeyen bir 'kurtarıcı beklerler. Bu durum,<br />
çöllerde bir ümit ışığı arayarak şaşkın şaşkın<br />
dolanıp duran İsrailoğullarını hatırlatır. Seul<br />
Bellovv, Yahudi asıllı, Amerikalı bir romancı. Tipleri,<br />
kendi deyimiyle «boşlukta sallanan adam»<br />
görünümündeler. Toplumla uyuşamazlar, ne yapacaklarına<br />
ve nereye yerleşeceklerine de bir<br />
türlü karar veremezler. Sürekli bir yabancılaşmayı<br />
yaşarlar. Tevrat'ı okuyanlar, bu romancıların<br />
eserlerinde, Tevrat'ın komprime bir tip olarak<br />
çizdiği İsrailoğullarmın tek tek tiplere ayrıştırıldığını<br />
görmekte güçlük çekmezler.<br />
Hıristiyan romancıların tiplerinde ise bir günah<br />
hissi, acı çekme ve itiraz görülür. İşte buna<br />
örnek üç çağdaş yazar: James Joyce, Virginia<br />
Wolf, Michel Butor. Joyce'un «Sanatçının<br />
Bir Genç Adam Olarak Portresi» adlı romanı, tamamiyle<br />
incil'i yansıtır: Bir günah duygusu, derin<br />
bir iman özlemi ve itiraf isteği. Ulysses romanında<br />
da Hıristiyanî kültürün havası ağır basar.<br />
Joyce, irlandalı bir yazar. Fransız romancı<br />
Michel Butor'un eserlerinde kişisel acıların ve<br />
itirafların, özellikle «Değişme» romanında, öne<br />
çıktığı, görülür. Bu kişilerin çoğunca günah duygusundan<br />
kurtulamamalarını, eserlerin oluşumunda<br />
Hıristiyanlığın ağır basmasına bağlayabiliriz.<br />
Amerikalı Romancı VVolf'ta ise, kişisel acıların<br />
ve itirafların giderek toplumsal acı ve itiraflara<br />
dönüştüğünü görüyoruz.<br />
Burada hemen şunu belirtmekte yarar vardır:<br />
Sözünü ettiğimiz bu yazarlar katıksız Musevî<br />
veya Hıristiyandır, denemez. Hatta bunların<br />
bir kısmı Tanrı tanımazdır. Ne varki eserlerinin<br />
16
Change language