Mevlana

Peygamberlerin güneşi doğunca "Ey, karışık olan, uzaklaş! Ey saf, beri gel! (denildi).
Renkleri göz fark edebilir; lâ'li de taştan ayırt eden, gözdür.
İnciyi de göz tanır, külü gübürü de... Onun içindir ki toz toprak gözü incitir.
KARANLIK ODADAKİ FİLİN HİKÂYESİ (3/1259 v.d.)
Hintliler halka göstermek üzere bir fil getirip karanlık bir ahıra koydular.
Hayvanı görmek için o kapkaranlık yere bir hayli adam toplandı.
Fakat ahır o kadar karanlıktı ki gözle görmenin imkânı yoktu. O, göz gözü görmeyecek kadar karanlık
yerde, file ellerini sürmeğe başladılar.
Birisi eline hortumunu geçirdi, "Fil bir oluğa benziyor" dedi.
Başka birinin eline kulağı geçti, "Fil bir yelpazeye benziyor" dedi.
Bir başkasının eline ayağı geçmişti, dedi ki: "Fil bir direğe benziyor."
Bir başkası da sırtını ellemişti, "Fil bir taht gibidir" dedi.
Herkes, neresi eline geldiyse, nasıl sandıysa fili ona göre anlatmaya koyuldu.
Onların sözleri, görüşleri yüzünden birbirine aykırı oldu. Birisi dal dedi, öbürü elif.
(Fakat) herkesin elinde bir mum olsaydı sözlerindeki ayrılık olmazdı.
Duygu gözü, ancak ele avuca benzer; avuç bütün fili birden kavrayamaz ki!
Denizi gören göz başka, köpüğü gören göz başka... Köpüğü bırak de denizin gözüyle bak sen!
Köpükler, gece gündüz denizden meydana gelir, onları deniz harekete geçirir. Fakat ne şaşılacak şey ki
sen köpüğü görüyorsun da denizi görmüyorsun!..
Biz, gemilere benziyoruz. Apaydın denizin içindeyiz de gözlerimiz görmüyor, birbirimize çarpıp
duruyoruz.
Ey ten gemisine binmiş, uykuya dalmış adam! Denizi gördün ama, asıl denize bak!
Denizin de bir denizi var; onu sürüp durur. Ruhun da bir ruhu var, onu istediği tarafa çeker çevirir.
MUSTAFA (A.S.)'IN HUZÛRUNDA AKLI KURBAN ET (4/1402 v.d.)
Bahtı yâver ve tâlihi kutlu olan kişi bilir ki akıl ve zekâ taslamak İblis'tendir, aşk ise Âdem'den!
Akıl ve zekâ, denizde yüzgeçliğe benzer. Bunlardan azı kurtulur; (çoğunun) sonu ise boğulup
gitmektir.
Yüzgeçliği bırak, büyüklenmekten vazgeç... Bu ırmak değil, dere değil, denizdir deniz!
Hem de öyle sığınılacak yeri olmayan uçsuz bucaksız bir deniz ki yedi denizi bir saman çöpü gibi
kapıverir!