Ä°slam Hukuku ve Medeni Hukuk'ta Yetkisiz Temsil ... - Portal

Fırat Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 15:1 (2010)
271
____________________________________________________________________________
3. Yetkisiz Temsilin Unsurları
Ġslâm Hukuku’nda yetkisiz temsili meĢrû ve hukuka uygun bir müessese
olarak kabul edenlerin görüĢlerine yer veren 31 klasik hukuk kitaplarında
yetkisiz temsil ve unsurları sistemli olarak düzenlenmemiĢ, genel hatlarıyla
bilgi verilmekle yetinilmiĢtir. Fuzûlî (yetkisiz temsil eden), Ģer’î izni olmaksızın
tasarrufta bulunan kiĢi, yaptığı muamele de yetkisiz temsil olarak tarif
edilmiĢtir. 32 ÇağdaĢ hukukta ise yetkisiz temsilin unsurlarının dört baĢlık
altında değerlendirildiği görülmektedir. Bunlar:
a. Hukukî Bir ĠĢlemin YapılmıĢ Olması
BaĢkalarına zarar vermeyi amaçlayan fiilleri hariç, insanın olumlu
olan her fiili yetkisiz temsilin konusu olabileceği gibi 33 , alıĢ-veriĢ, nikâh
akdi, talâk, hibe v.b. muameleleri de iĢ yapma konusu olabilirler.
b. ĠĢlemin BaĢkası Adına YapılmıĢ Olması
Yetkisiz temsilde muameleyi yapan kiĢi, baĢka bir Ģahsın (üçüncü
Ģahıs) hukuk alanına müdahale etmiĢ olmaktadır. Bu müdahaleyle, ya
baĢkalarının hakları kullanılır veya korunur ya da yükümlülükleri yerine
getirilir. 34 Temsil eden tarafından yapılan muamelenin baĢkası adına
yapıldığı anlaĢılmaz ise veya temsil eden bildirmez ise, temsil edilen
doğrudan doğruya alacaklı ya da borçlu olamaz. 35 Temsil edenin kimin adına
hareket ettiğini üçüncü Ģahsın bilip bilmemesinin önemi yoktur. 36 Önemli
olan üçüncü Ģahsın, yetkisiz temsil edenin baĢkası adına hareket ettiğini
bilmesidir. Yetkisiz temsil edenin baĢkasının malında kendi adına tasarrufta
bulunması veya hakikatte kendisine ait olan ancak baĢkasının düĢüncesiyle
bir malda yaptığı tasarruf yetkisiz temsil kapsamına girmez. 37 Temsil edilen
31
32
33
34
35
36
37
el-Kâsânî, V/148; Burhanuddin Ebu’l-Hasan Ali b. Ebî Bekr b. Abdi’l-Celil el-Merğînânî,
el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mubtedi, Kahraman Yayınları, Ġstanbul 1986, III/68; Abdullah
b. Mahmud b. Mevdudî el-Mevsılî el-Hanefi, el-İhtiyâr li Ta’lîli’l-Muhtâr, Pamuk
Yayınları, Ġstanbul 1989, s. 193-194; Ġbn RüĢd, II/143-144; Abdulganî el-Ğuneymi el-
Meydanî, el-Lubâb fî Şerhi’l-Kitâb, Daru’l-Ihyâi’l-Arabî, Beyrut 1985, II/18; Kemaluddin
Muhammed b. Abdilvahid Ġbnu’l-Humâm, Şerhu Fethil Kadîr ale’l-Hidâye, Matbaatu
Kubra’l-Emîriyye, Bulak 1317, V/309; Ġbn Abidin, IV/187; Ibn Said et-Tennûhî es-
Sahnûn, el-Müdevvenetü’l-Kubrâ, Matbaatu’s-Saâde, Mısır (T.Y.), IV/38.
Mecelle, m. 111–112.
Tandoğan, Vekâletsiz İş Görme, s. 86; Bilge, s. 236; Aydın Zevkliler, Borçlar Hukuku,
SavaĢ Yayınları, Ankara 1984, s. 181.
Tandoğan, Vekâletsiz İş Görme, s. 958 vd; Zevkliler, s. 181.
Oser-Schönenberger, s. 275.
Oser-Schönenberger, s. 274.
Hüseyin Hamidhan Hassân, el-Medhal li-Dirâseti’l-Fıkhı’l-İslâmî, Matbaatu Mektebeti’l-
Mütenebbî, Mısır (t.y.), s. 394; Zeynuddîn b. Ġbrahim b. Nuceym, el-Eşbâh ve’n-Nezâir
alâ Mezâhibi’l-İmâmi’l-A’zam, Matbaatu Va’di’n-Nîl, Ġstanbul 1298, s. 113; Bilge, s.
236; Apaydın, s. 187.