Coğrafya Çalışmalarında Kullanılan Sayısal Verilerin Özellikleri

Prof.Dr. Halil NARMAN Armağanı 117
COĞRAFYA ÇALIŞMALARINDA KULLANILAN SAYISAL
VERİLERİN ÖZELLİKLERİ
Harun TUNÇEL *
Tüm bilimsel çalışmaların oluşumu, biçimlenmesi ve sonuçlanması için
gerekli olan ilk temel malzeme veridir. Veri, belirli bir sonuca ulaşmak için
gerekli olan her türlü işlenmiş ya da ham-işlenmemiş bilgidir. Genel kabule
göre araştırmalarda kullanılan iki tür veri söz konusudur: olgusal veriler ve
yargısal veriler. Olgusal veriler herhangi bir yorumu gerektirmeyen, kişisel
yorumlardan uzak verilerdir, yargısal veriler ise olgusal nitelikte olmayan tüm
verilerdir, özneldirler (Karasar 1994, s. 132-133). Veriler çeşitli kaynaklardan
elde edilebilirler ve verilerin kaynakları ile elde ediliş biçimleri arasında da
doğrudan bir ilişki vardır, genel olarak veri kaynaklarını bireyler ve aileler,
firma-kurum ve kuruluşlar, istatistik, ansiklopedi, fotoğraf vb. gibi yayınlanmış
ve arşiv kayıtları gibi yayınlanmamış belgeler ve doğa olarak gruplandırmak,
verileri de konu, karakter, değişkenlik, özgünlük, ölçek, kaynak, gibi çeşitli
şekillerde sınıflandırmak mümkündür (Arıkan 1995, s. 76-78). Diğer taraftan
çalışmanın tutarlılığı bir başka ifadeyle kalitesi de, doğrudan o çalışmada
kullanılan verilerin türüne, biçimine ve geçerliliğine bağlıdır.
Dünyadaki coğrafya çalışmalarında, özellikle 60lı yıllardan sonra,
bilgisayar teknolojilerindeki gelişmelerin de etkisiyle, giderek artan miktarda
sayısal verilere ve istatistiksel tekniklere önem veren çalışmalar görülmeye
başlanmıştır, ancak ne yazık ki bu tür çalışmalar ülkemizde yeni yeni yapılmaya
başlanmıştır. Bu yazıda, çeşitli tekniklerle derlenmiş olan ve değişik biçimlerde
bir araya getirilerek coğrafya çalışmalarında kullanılan verilerin temel
niteliklerinin neler olduğu, bu verilerin hangi özelliklerine bakılarak ne şekilde
sınıflandırıldıkları ve tanımlandıkları, coğrafya çalışmalarının söz konusu
verilerden ne şekilde olumlu veya olumsuz etkilenebildikleri ele alınmıştır. Bu
yazı genel olarak kaynakçada belirtilen yayınlardan yararlanılarak
hazırlanmıştır. Bunlar içinden O’Brien’ın (1992) kitabında kullandığı sistematik
kalıp neredeyse olduğu gibi muhafaza edilmiştir ancak konular ve içerikler
* Doç. Dr. Fırat Üniversitesi Coğrafya Bölümü öğretim üyesi