Coğrafya Çalışmalarında Kullanılan Sayısal Verilerin Özellikleri

Prof.Dr. Halil NARMAN Armağanı 121
Oran (Ratio) Ölçeği; yukarıdaki üç ölçeğin tümünün özelliklerini taşır
ve gerçek sıfır noktasına da sahiptir. Bu nedenle tüm matematik işlemlere de
elverişlidir. Ağırlık, mesafe, uzunluk, hacim, cevap veren sayısı, zaman süresi
gibi veriler oransal ölçeklerdir. Örneklenecek olursa 20 mm yağış, 10 mm
yağışın miktar olarak iki katıdır. O nedenle bu verilere oransal ölçekli veriler adı
verilmektedir.
Bu konuyu topluca somutlaştırmak amacıyla Ankara ve İstanbul
illerinin 2000 yılı sayım sonuçlarına göre nüfusları kullanılabilir. Adlandırma
(nominal) ölçeğine göre Ankara’nın nüfusu 3.2 milyon İstanbul’un nüfusu 10
milyon denilmesi yeterlidir. Dereceleme ölçeğinde bu veriler kullanılarak
İstanbul, Ankara’dan daha büyüktür denilmesi gerekir, aralık ölçeğinde ise
İstanbul, Ankara’dan 6.8 milyon kişi daha kalabalıktır denilmelidir ve son
olarak oran ölçeğine göre İstanbul, Ankara’dan 3 kat daha fazla nüfusa sahiptir
şeklinde ifade edilmesi gerekir.
Coğrafi verinin çeşitliliği ve verinin tipi, o verinin nasıl toplandığı, nasıl
ölçüldüğü gibi bilgiler hakkında da ışık tutar, diğer taraftan veriler
araştırmacının ve araştırmanın varsayımlarını da yansıtır niteliktedirler. Bu son
derece önemlidir çünkü, yapılacak olan çalışmanın sonuçları bizim bilgilerimiz
ile topladığımız verilerin niteliklerinin ortak bir sonucu olarak karşımıza
çıkacaktır, özellikle davranış ve tutum ölçmeye, niteliklerle ilgili bilgiye dayalı
olarak toplanan veriler daha başlangıçta araştırıcının varsayımlarına dönük bir
şekilde, amaca hizmet edecek biçimde toplanmış ise sonuçları da doğrudan
varsayımları destekler nitelikte olacaktır (Robinson 1998, s.13). Bir başka ifade
ile kişilerin kendilerinin topladıkları veriler araştırıcının varsayımlarını
destekler nitelikte olabilir, böyle bir yaklaşımla, gerçeği belirlemek için değil,
varsayımı ispatlamaya dönük olarak, yanlı toplanan veriler ve bu tür verilerle
yapılmış çalışmalar şüphe yok ki bilimsel etikten uzaktır, diğer taraftan bu tür
verilerde çeşitli sınırlılıklar ve eksiklikler de olacaktır. Bununla birlikte, yine de,
çoğu coğrafyacı araştırması için gerekli olan bilgileri kendisi toplamaz,
çoğunlukla daha önce yapılmış çalışmalardan, çeşitli kamu kuruluşlarının
topladıkları verilerden ya da şayet varsa mali destek sağlayan kişi, araştırma
fonu, vakıf vb. kuruluşlardan yararlanırlar, ancak bu durumda da doğal olarak
verileri toplayanlar ile kullanan coğrafyacıların varsayımları birbiriyle
tamamıyla uyumlu olmaz. Böyle bir verinin kullanımında farklı durumla
karşılaşılabilir; bunlardan ilki verinin muhtemelen daha yansız oluşudur ki bu
durumda bunlara bağlı analizler de daha gerçekçi sonuçlar verecektir, diğeri de
verilerin toplayan kişi-kurum tarafından yanlı derlenmesi durumunda düşülecek
hatalı sonuçlardır.