Coğrafya Çalışmalarında Kullanılan Sayısal Verilerin Özellikleri

Prof.Dr. Halil NARMAN Armağanı 119
Bu durumda verinin ölçüm ölçeğinin ne olduğu önem taşır. Ölçüm
kelimesini (measurement) coğrafyacılar iki anlamda kullanırlar ilki verinin neyi
gösterdiğini tanımlamak yani adlandırmak için (naming function -
fonksiyonlarını adlandırma) ve ikincisi onların miktarını niceliğini tanımlamak
için. Bir başka ifadeyle “Ölçüm” yerlerin özelliklerinin tanımlanmasına
adlandırmaya da yardım eder ve onların karmaşık ilişkilerinin toplanmalarında /
hesaplanmalarında (herhangi bir alandaki arazi kullanım yoğunluğunun
belirlenmesi-hesaplanması gibi) kullanılırlar (O’Brien 1992, s. 34). Çevreden
gözlemlenerek toplanan veriler çeşitli şekillerde gruplandırılarak yeni veri
grupları elde edilebilirler (mesela dünya alanında çöllerin yıllık yağış
tutarlarının esas alınarak ayrılması gibi), verilerde ayarlama yapılarak çeşitli
yeni konular oluşturulabilir (alan ve nüfus miktarı ilişkisinden faydalanılarak
nüfus yoğunluğu değerlerinin bulunması ortaya konması gibi) ya da yeni bir
takım sınıflar oluşturulabilir (herhangi bir alandaki yüksek, orta yahut az nüfus
yoğunluğuna sahip bölgeler gibi).
Ölçümlerin temelinde sayılar kullanılmış olduğu için bunlara türetilmiş
ölçümler de denilebilir. Bu verilerin yapısından kaynaklanır çünkü sayılardan
hareketle bunlarla olaylar arasındaki ilişkiler – bağlantılar çıkarılır, aydınlatılır.
Bir başka ifadeyle sayıların oluşturduğu yapı - yansıttığı yapı çevrenin aynası
durumundadır. Bu durum nitelikleri tanımlamada kullanacağımız sayıların
seçiminde bizi bir takım önlemler almaya sevk eder, yanlış seçim
sonuçlarımızın da yanlış olmasına yol açar, diğer taraftan sayılardaki örüntü
(patern) çevredeki her şeyin de açıkça görünmesini sağlamayabilir. Yani
rakamlar tek başlarına pragmatik olarak her şeyi anlamamıza yaramazlar ama
özetle bazı şeyler hakkında da fikir sahibi olmamızı sağlarlar (O’Brien 1992, s.
35).
Sonuç olarak rakamların çeşitli şekillerde bir araya getirilmesi verileri
kullanılabilecek bir değer haline getirir.
Uygulamada coğrafyacılar verileri 2 ayrı gruplama ile ele alırlar:
Bunlardan ilki ölçümleri sınıflandırmaya dayalıdır ve bu kendi içinde
adlandırma (nominal) ile sıralama (ordinal) olmak üzere ikiye ayrılır ikincisi ise
ölçümlerin sürekliliği ile ilgilidir ve bu da aralık (interval) ve oran (ratio) ölçeği
olmak üzere ikiye ayrılır (O’Brien 1992, s. 40). Bunların tümü de çevreden
toplanan bilginin biçimi ve kalitesiyle alakalıdır. Örneğin, nicelik ifade eden
veriler sayılarak elde edilmeleri sebebiyle tüm ölçek tiplerine
dönüştürülebilirler, ancak nitelik belirten veriler ile adlandırma ya da
derecelendirme yapılabilir.