You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
KİMYANIN<br />
GÜNLÜK HAYATTA KULLANIMI<br />
Sıcak çayla doldurulmuş plastik bardaklar<br />
tehlike saçıyor! Su damacanalarından,<br />
alüminyum folyoya birçok ambalaj yiyip<br />
içtiklerimize geçiyor. Dr. Memduh Sami Taner<br />
günlük hayatımıza “sızan” kimyasalları<br />
anlattı.<br />
Ege Üniversitesi’nden radyokimyager<br />
ve radyofarmasist Dr. Memduh Sami Taner<br />
günlük hayatımızda yaygın olarak kullandığımız<br />
bazı ambalaj malzemelerinin tehlikelerine<br />
dikkat çekiyor. Dr. Taner’e göre,<br />
içindeki yiyecekle tepkimeye girmeyen,<br />
hiçbir kimyasal madde sızdırmayan “cam<br />
ambalajlar” tercih edilmeli.<br />
Plastik Bardak, Tabak, Çatal<br />
Plastik bardak ve malzemeler ile sıcak<br />
içecek-yiyecek tüketimi ciddi olarak terk<br />
edilmesi gereken, Sağlık Bakanlığı’nca<br />
üretimine müdahale edilmesi gereken bir<br />
konudur. Maliyeti düşürmek ve daha çok<br />
kar elde edebilmek için “çok ince” plastik<br />
bardak ve tabak üretildiğine şahit olmaktayız.<br />
Bu tür malzeme ile tüketilen 70-90<br />
derece sıcaklığındaki içecek, içinde bulunduğu<br />
polimer (plastik) malzemeyi ısı etkisi<br />
ile çözerek, monomerlerine ayırmaktadır.<br />
Bu monomerler ise tehlikeli kanserojen<br />
malzemelerdir.<br />
Köpük Bardak<br />
Köpük, polimer bir malzemedir. Yukarıda<br />
açıklanan plastik malzemelere göre ısıl<br />
müdahalelere dayanıklılığı daha yüksek<br />
gibi görülse de gözenekli yapısı dolayısıyla<br />
100 derece sıcak sıvılar bu materyalin (ör.<br />
polistiren) çözünmesini sağlayabilir. Bu<br />
durumda yine monomerik gruplar sıvıya<br />
geçecek ve oral yolla bünyeye toksik madde<br />
alımı gerçekleşebilecektir.<br />
Kağıt bardak<br />
Sıcak su ile ilişkiye en az geçme ihtimali,<br />
kağıt bardaklar için geçerlidir, özellikle<br />
ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği’nde kağıt<br />
bardak yaygın kullanımdadır. İnsan ve çevre<br />
sağlığı açısından geri dönüşümlü materyallerin<br />
kullanımı zorunlu ve öncelikli bir<br />
konu olduğundan yurtdışında soğuk-sıcak<br />
her türlü içeceklerin perakende satışı kağıt<br />
bardak ile yapılmaktadır. Ülkemizde<br />
ise plastik malzemeler halen yoğun olarak<br />
kullanılmakta ve çevre kirliliğine sebep olmaktadır.<br />
Su ve gazlı içeceklerin plastik şişeleri<br />
Suyun dolumunda kullanılacak kaplar Sağlık<br />
Bakanlığı’nın iznine tabidir. Bu kaplar,<br />
suyun niteliğini değiştirmeyecek ve su ile<br />
etkileşmeyecek, izin alınmış bir maddeden<br />
yapılır.<br />
Ambalajda cam dışındaki malzemeden<br />
yapılmış kapların kullanılması halinde, bu<br />
kapların sağlık açısından sakıncalı olmadığına,<br />
kullanım ve üretimine ilişkin bilgi<br />
ve belgeler, ilgili bakanlığa sunularak izin<br />
alınır.<br />
Geri dönüşsüz (iade edilmeyen) plastik<br />
kap ve şişeler polietilen (PET) ve polivinilklorür<br />
(PVC) olarak bilinen polimerlerden,<br />
iadeli plastik kaplar ise Polikarbonat adı<br />
verilen polimerik malzemeler kullanılarak<br />
üretilmiş damacanalardan oluşmaktadır.<br />
Bu polimerler üretilirken sağlık açısından<br />
çok riskli hammaddeler ile yola çıkılır.<br />
Hatta polikarbonatın üretimindeki<br />
hammaddelerden biri de çok tehlikeli olan<br />
fosgen’dir* (fosgen, en çok bilinen kimyasal<br />
silahtır). Suyla etkileşimi minimal derecede<br />
olacak şekilde üretilse de yumuşak<br />
(memba) suyu her zaman iyi bir çözgendir,<br />
asitli içeceklerde ise çözücü karakter daha<br />
da baskındır. Böyle olunca da tüketicilerin<br />
uzun süre polimerik malzemeli ambalajda<br />
beklemiş içecekleri tercih etmemeleri önerilir.<br />
Poşet çaylar<br />
Ülkemizde poşet çayların kullanımı hızla<br />
artarken sağlık açısından getireceği riskler<br />
de daha çok dikkate alınmaya başlamıştır,<br />
poşeti oluşturan ambalaj malzemesinin<br />
niteliği, gözenekli olan bu malzemenin<br />
polimer lifli yapıya sahip olması, sıcaklığa<br />
bağlı olası yapısal değişimleri ve metal<br />
zımba kullanılmış olması istenmeyen özelliklerdir.<br />
Şayet poşeti oluşturan gözenekli, kağıt<br />
hissi veren malzeme sentetik elyaf veya<br />
polimer içerikli bir maddeden yapıldıysa<br />
bu sağlık açısından sakıncalı sonuçlar doğurabilir.<br />
Başta karaciğer, böbrek olmak<br />
üzere vücuttaki değişik organ ve dokularda<br />
olumsuz etkiler yaratabilir.<br />
Limonlu çay içme alışkanlığı olanların<br />
metal zımbalı poşet çay kullanmaktan<br />
sakınmaları gerekir. Hava kirliliği, kalitesi<br />
düşük gıdalar, ilaçlar, aşırı mineralli sular<br />
ve diş hekimliğinde kullanılan dolgular<br />
dolayısı ile kentsel doku içinde yaşam sürdüren<br />
çağımız insanı, zaten vücudunda<br />
normalin üzerinde bir metal birikimi ile<br />
yaşamaktadır. Poşet çay üzerindeki zımba<br />
veya benzeri sakıncalı gıda ambalajları bu<br />
birikimi hızlandırarak, kanser, çeşitli nörolojik<br />
hastalıklar, karaciğer, beyin, böbrek<br />
hasarına sebep olabilmektedir.<br />
Sıcak suya konulan çay poşetlerinin<br />
ısıyla bozunmayacak, lifli doğal malzemelerden<br />
yapılmış olması gerekir. Sentetik<br />
selüloz liflerinden imal edilen poşet materyali<br />
kullanılmamalıdır. Tarım Bakanlığı’nın<br />
ve Sağlık Bakanlığı’nın etkin kıldığı<br />
bir yönetmelikle, hem üreticiye hem de<br />
tüketiciye çay konusunda her türlü bilgi<br />
verilebilmeli, üretimde istenen ambalaj<br />
kriterleri net olarak ifade edilebilmeli ve<br />
yenilikler herkesin ulaşabileceği bir açık<br />
zeminde (internet) bulunmalıdır. Çünkü<br />
ülke genelinde en çok tüketilen ve kültürel<br />
bir öğe haline gelmiş yegane içecek çaydır.<br />
13.12.1996 tarih ve 22846 sayılı Resmi<br />
Gazetede ilk kez yayınlanıp, 2003 yılına<br />
dek iki kez minör değişiklikler yapılan ve<br />
bu gün yürürlükte olan “siyah çay tebliği”,<br />
içerik açısından oldukça kısıtlı bir metindir.<br />
Şerife ALİBEKİROĞLU<br />
Kimya Öğretmeni<br />
TÜRKİYENİN BİTKİSEL<br />
ZENGİNLİKLERİ<br />
• Ülkemiz 3 farklı iklim taşıma<br />
etkisindedir.<br />
• Ilıman kuşakta en zengin floraya<br />
sahiptir.<br />
• Yaklaşık 11000 bitki türüne sahibiz.<br />
Bu bitkilerin 30034 türü endemiktir.<br />
• Her yıl 60 tür bitkide Türkiye<br />
florasına eklenmektedir.<br />
HATAY COĞRAFYASI<br />
• İlimiz ülkemizin güneyinde batısında<br />
Akdeniz, güney ve doğusunda<br />
Suriye, kuzeybatıda Adana,<br />
kuzeyinde ise Osmaniye bulunmaktadır.<br />
• İlimizin en önemli dağlık kütlesi<br />
Amanos Dağlarıdır. En yüksek<br />
noktası ise Hassa ilçesindeki Mığır<br />
Tepesidir. Diğer önemli nokta Kel<br />
Dağ’dır. Bu dağ Akdeniz’in en son<br />
noktasıdır.<br />
HATAY’IN DOĞAL BİTKİLERİ<br />
Hatay İli ;<br />
• Odunsu türlerden Karaçam,<br />
Hartlap; Meşe, Çınar ve Ardıça sahiptir.<br />
• Otsu bitkilerden ise genellikle<br />
Maki topluluğundan Adaçayı,<br />
Zakkum, Defne, Karadiken, Katırtırnağı<br />
gibi bitkilere sahiptir.<br />
• Hatay ili zengin bitki çeşitliliği<br />
nedeniyle çok sayıda bilim adamı<br />
tarafından ziyaret edilmiş ve bu<br />
bölgeden çok sayıda bitki örneği<br />
toplanmıştır. Bu araştırmacılardan<br />
özellikle Boissier 1846 yılında Kızıldağ<br />
içine alan çok sayıda bitki<br />
örneği toplamış sadece tıp örneğinden<br />
bilinen 30 aşkın tür adlandırmıştır.<br />
• Bugünkü bilgilerimize göre<br />
Hatay’da doğal olarak 2000 civarında<br />
çiçekli bitki olup 300 tanesi<br />
endemiktir. Bu bitkilerden 550 tanesi<br />
tıbbi aromatik bitki özelliğindedir.<br />
Habibe GÖKTEKİN<br />
Biyoloji Öğretmeni<br />
58 I ERZİN BAHRİ ÇELEN ANADOLU LİSESİ I MAYIS 2015 MAYIS 2015 I ERZİN BAHRİ ÇELEN ANADOLU LİSESİ I 59
Change language