Muhabbet Çiçeğinin (<strong>Reseda</strong> <strong>lutea</strong> L.) Boyama Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma198
S. KIZIL, N. KAYABAŞIEn düşük değer olan 2 sodyum sülfatmordanı ile yapılan boyamadan, potasyumbikromat ve sodyum sülfit mordanları ileyapılan boyamalardan 5, bakır sülfat ileyapılan boyamadan 6 değeri elde edilmiştir.Elde edilen ışık haslığı değerleri orta veüzerindedir. Sürtünme haslığı değerleri 3 ile4-5 arasında değişmiştir. Demir sülfat ileyapılan boyamadan sürtünme haslığı değeri3, bakır sülfat, kalay klorür ve sodyumklorür mordanları ile yapılan boyamalardan4, diğer mordanlar ile 4-5 değeri eldeedilmiştir (Çizelge 2). Su damlası haslıkdeğerleri; yaş su damlası değeri 4-5 ve kurusu damlası değeri 5 olarak belirlenmiştir. Budeğer muhabbet çiçeği ile yapılanboyamalardan elde edilen renklerin yaş vekuru su damlasına karşı herhangi bir lekebırakmadığını göstermektedir.Birlikte mordanlama yöntemininuygulanmasıyla elde edilen renklerin ışıkhaslık değerleri 2 ile 5 arasında değiştiğigörülmektedir. Düşük değer olan 2 değeri önmordanlama yönteminde olduğu gibisodyum sülfat mordanı ile yapılanboyamadan, kalay klorür, sodyum klorür vedemir sülfat mordanları ile yapılanboyamalardan 3, alüminyum şapı, vesodyum sülfit ile 4, bakır sülfat ve potasyumbikromat ile yapılan boyamalardan 5 değerielde edilmiştir. Birlikte mordanlamayöntemi ile yapılan boyamalardan eldeedilen renklerin sürtünme haslığı değerleri 4ile 4-5 arasında değişmiştir. Bakır sülfat,kalay klorür, sodyum klorür, sodyum sülfitve demir sülfat, ile yapılan boyamadansürtünme haslığı değeri 4, alüminyum şapı,potasyum bikromat ve sodyum sülfatmordanları ile yapılan boyamalardan 4-5değeri elde edilmiştir. Su damlası haslıkdeğerleri 3-4 ile 5 (yaş) ve 5 (kuru) olarakbelirlenmiştir (Çizelge 2).Son mordanlama yöntemi ile yapılanboyamalarda ise açık kirli sarı, açık kına vekahve sarısı renkler elde edilmiştir. Burenklerin ışık haslığı değerleri 3-6, sürtünmehaslıkları 1-2 ile 4-5, su damlası haslıkdeğerleri 3-4 ile 5 (yaş) ve 4-5 ile 5 (kuru)arasında değişmiştir.Mordansız yapılan boyamada, ışıkhaslığı değeri 2, yıkama haslığı 4, yaş sudamlası haslığı 4 ve kuru su damlası haslığıise 5 olarak bulunmuştur.Üç farklı boyama yönteminde debakır sülfat mordanı ile yapılan boyamalardaışık haslığı değerleri en yüksek bulunurken,sodyum sülfat mordanı ile yapılanboyamalardan en düşük bulunmuştur.Sürtünme haslıkları bakımından demir sülfatmordanı ile yapılan boyamalarda en düşükdeğerler elde edilmiştir.Muhabbet çiçeği ile yapılmış boyamaçalışmalarında ışık haslığı 4, yıkama haslığı4-5, su haslığı 4 ve sürtünme haslığıdeğerlerinin iyi derecede olduğubelirlenmiştir (Anonim, 1997). Anonim(1991) tarafından <strong>Reseda</strong> ile yapılan boyamaçalışmalarında farklı mordanlar kullanılaraksarının değişik renk tonlarının elde edildiğive renklerin haslık derecelerinin yüksekolduğu belirtilmektedir. Türkmen ve ark.(2004) muhabbet çiçeği ile yaptıklarıboyamalarda sarı tonları ağırlıklı renkler veışık haslığı değerlerinin 3-4 arasındadeğiştiğini bildirmektedirler. Benzer şekildeKaptanoğlu ve Dane (1990) tarafındanyapılan boyama çalışmalarında ise muhabbetçiçeğinden parlak limon sarısı, koyu altınsarısı ve bej gibi renkler elde edilmiş, bakırsülfat mordanı ile ışık haslığı değeri 4 olarakbelirlenmiştir. Farklı mordanlarla yapılandiğer bazı çalışmalarda ışık haslığı değerleri3 ile 5-6 arasında değiştiği belirlenmiştir. Buçalışmada elde edilen sonuçlar, Anonim(1997), Kaptanoğlu ve Dane (1990),Anonim (1991) ve Türkmen ve ark.(2004)’nın sonuçları ile uyum içindedir.4. SonuçTürkiye florası boya bitkileriçeşitliliği bakımından oldukça zengindir.Boya bitkileri yetiştiriciliği ile birlikte elsanatlarının da gelişmesi, turizmingelişmesine ve üreticinin daha fazla gelirelde etmesini sağlayabilecektir.<strong>Reseda</strong> <strong>lutea</strong> L. günümüzde tarımıyapılan birkaç boya bitkisinden bir tanesidir.El sanatları ürünlerinde bitkiselboyamacılığın gelişmesi ile birlikte istenilenrenk tonlarının hangi bitki ve boyamayönteminden elde edilebileceği önemli halegelmektedir.Sonuç olarak; farklı boyamayöntemleri ve mordan maddelerle yapılan bu199
Change language