Yaşlılarda Yürüme Bozuklukları ve Kognitif Yıkım Arasındaki İlişki

Yaşlılarda yürüme bozuklukları ve kognitif yıkım arasındaki ilişkiolduğunu göstermişlerdir. Ayrıca yürüyüş programınaalınan yaşlılarda bilişsel işlevlerde belirgin bir yararın gözlenmemesininnedeni olarak fiziksel aktivasyonu kısıtlayankardiyovasküler risk faktörleri gösterilmiştir.Yürüme hızını, gerek motor gerekse kognitif ekgörevlerin yavaşlattığı çeşitli çalışmalarda gösterilmiştir.Özellikle motor görevlerden çok, kognitif görevlerinyürümeyi daha fazla etkilediği, gerek yaşlılarda (25)gerekse sağlıklı gençlerde (26) yapılan çalışmalarda bildirilmektedir.Yaşlıların yanısıra, yaşı ortalama 24 olansağlıklı bireylerden oluşan genç bir popülasyondayapılan bir çalışmada, basit serbest yürüme sırasındaverilen kognitif görevin yürüme hızını azalttığı bildirilmiştir(26). Bunun nedeni olarak, motor görevlere göre,kognitif görevlerin yürümeye daha az benzerlik gösterdiği,verilen ek kognitif görevin motor göreve göreyürüme performansını daha fazla etkilediği öne sürülmüştür(26). Bu sonuç, kognisyon ve yürüme arasındakibağlantının daha objektif şekilde ortaya konmasıaçısından anlamlı kabul edilebilir.Toulotte ve arkadaşları (27), daha önce düşmeöyküsü olan ve olmayan sağlıklı yaşlılarda ek motorgörev vererek yürüme özelliklerini incelemiş, yürümehızını ve dakikadaki adım sayısını (kadans) verilen ekmotor görevin azalttığını bildirmiştir. Literatürde, inmesonrası iyileşen hastalarda, ek kognitif görevin yürümehızını azalttığı bildirilmiştir (26). Beauchet ve arkadaşları(28), yaşlı bireylerde kognitif görevlerin yürüme hızınıazalttığını, adım sayısını arttırdığını bildirmişlerdir.Literatürde Alzheimer hastalığında (AH), fizikselaktivitede sağlanan bağımsızlığın yaşlılarda bilişsel işlevlerinarttırılmasında etkin bir yöntem olduğu bildirilmiştir(28). Podewils ve arkadaşları (3), fiziksel aktiviteile demans arasındaki ilişkiyi 3375 katılımcıyı 5.4 yılizleyerek incelemişlerdir. Larson ve arkadaşlarının (29)yaptıkları benzer bir çalışmada da, fiziksel aktivite ileAH gelişimi arasında ters bir orantı olduğu bildirilmiştir.Weuve ve arkadaşları (30), yaşlı kadınlarda (70-81yaş) fiziksel aktivite ile bilişsel işlevler (sözel bellek,kategorisel akıcılık, dikkat gibi) arasındaki ilişkiyi,18766 katılımcıda değerlendirmişlerdir. Yürüyüş dedahil olmak üzere, uzun süre yapılan düzenli egzersizinönemli ölçüde daha iyi bilişsel fonksiyonlarla ilişkiliolduğu gösterilmiştir.Yürüme Bozukluğu ve Kognitif EtkileniminBirlikte Görüldüğü Nörolojik HastalıklarBilişsel işlevler ile fiziksel aktivite arasındaki yakınilişki, büyük ölçekli epidemiyolojik çalışmalar ile desteklenmektedir.Gerek insan çalışmaları, gereksedeneysel hayvan çalışmalarında böyle bir ilişki varlığınöronal bir temelde tartışılmalıdır. Hafif kognitifbozukluk, AH, subkortikal iskemik vasküler demans,frontotemporal hafif kognitif bozukluk, frontotemporaldemans gibi demans alt tiplerinde, demans ve yürüyüşbozuklukları arasındaki ilişki kanıtlanmış olmakla birlikte,bu hastalıklarda motor bozuklukların klinik olarakbelirgin olmadığı düşünülmektedir (19).Literatürde, düzenli egzersiz yapan sağlıklı yaşlılardademans gelişme sıklığının, sedanter yaşayanlaraoranla %32 oranında daha az olduğu bildirilmiştir (16).Yürütücü fonksiyonların günlük yaşam aktivitelerinisürdürmede önemli rol oynadığı bilinmektedir. Düzenliyapılan egzersizin, tipi, süresi ve yoğunluğundanbağımsız olarak kognitif fonksiyonları, özellikle deyürütücü fonksiyonlar başta olmak üzere iyileştirdiğigösterilmiştir (31). Günlük yaşam aktiviteleri ile AH’dekognisyondaki azalmanın paralellik gösterdiği söylenmektedir(24). Bu yüzden günlük yaşam aktivitelerindebozulmanın ileri evre AH’de motor değişikler ve ekstrapramidalsemptomlar, miyoklonus ve frontalyürüyüş bozuklukları gibi nörolojik belirtiler ile ilişkiliolduğu bildirilmektedir (26,32). Aynı zamanda, yaşlailişkili olan hafif kognitif bozukluk, vasküler demansgibi diğer nörodejeneratif hastalıkların yüksek derecedekiel motor hareketleri ile ilişkisi tartışılan diğer birkonudur (33). Montero-Odasso ve arkadaşları (34),yavaş yürüme hızının, demansa dönüşüm açısındanönemli bir belirteç olabileceğini bildirmişlerdir (Şekil-1).Özellikle, ikili görev verilerek yürüme hızında azalmanıngözlendiği katılımcılarda, yürütücü fonksiyonlarve çalışma belleğinde bozulma olduğu saptanmıştır.Yaşlı hastalarda ikili görev ile yürüyüş hızındaki azalmanıngenç hastalar ile karşılaştırıldığında, daha sıkolarak kognitif bozulma ile ilişkili olduğu gösterilmiştir(35,36).Camicioli ve arkadaşları (32), 65 yaş üzeri popülasyondayürüyüş ve duruş bozukluğu ve parkinsonizm336 Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, Cilt 24, Sayı 4, Aralık 2011 / Düşünen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, Volume 24, Number 4, December 2011