BÜTÇE KANUNU ve BÜTÇE SÜRECİ Ercan ÇELİKER TBMM Plan ...
BÜTÇE KANUNU ve BÜTÇE SÜRECİ Ercan ÇELİKER TBMM Plan ...
BÜTÇE KANUNU ve BÜTÇE SÜRECİ Ercan ÇELİKER TBMM Plan ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>BÜTÇE</strong> <strong>KANUNU</strong> <strong>ve</strong> <strong>BÜTÇE</strong> <strong>SÜRECİ</strong><strong>Ercan</strong> <strong>ÇELİKER</strong><strong>TBMM</strong> <strong>Plan</strong> <strong>ve</strong> Bütçe KomisyonuYasama Uzmanıercanceliker@tbmm.gov.trKADINLARA YÖNELİK ÇALIŞMALAR YÜRÜTENSİVİL TOPLUM KURULUŞLARININYASAMA <strong>SÜRECİ</strong>NE KATILIMLARININ GÜÇLENDİRİLMESİSEMİNERİ5-6 Kasım 2009ANKARA
Bütçe Nedir?• Devlet gelir <strong>ve</strong> giderlerini karşılıklı olarakgösteren belge.• Kamu kuruluşlarının gelecek bir yıl için gider<strong>ve</strong> gelirlerini gösteren, gelirlerintoplanmasına, giderlerin yapılmasına yetki <strong>ve</strong>izin <strong>ve</strong>ren kanun.• Devletin bir yıllık gelir <strong>ve</strong> gider tahmini.• Kamu hizmetlerini gösteren belge.Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 2
Bütçe Hakkı• Hükümete gelir toplama <strong>ve</strong> harcama yapmayetki <strong>ve</strong> iznini halkın temsilcisi olanParlamentonun <strong>ve</strong>rmesi• Parlamentonun bütçeyi onaylama hak <strong>ve</strong>yetkisi• Bu hak yalnızca parlamentoya aittir.Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 3
Bütçe Hakkının Unsurları• Vergi koyma yetkisinin parlamentoya aitolması• Toplanan <strong>ve</strong>rginin parlamentonun izniyleharcanabilmesi• Yapılan harcamaların parlamento denetiminetabi olması <strong>ve</strong> sonradan ibra edilmesiKasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 4
Bütçenin nitelik <strong>ve</strong> işlevleri• Siyasi işlev• Hukuki işlev• Ekonomik <strong>ve</strong> mali işlev• Denetim işleviKasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 5
Bütçe İlkeleri• Genellik• Birlik• Denklik• Yıllık olma• Mali Saydamlık• Doğruluk• Önceden izinKasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 6
Bütçe Büyüklüğü• Gelişmiş ülkelerde GSYH’nın yüzde 40-50’sicivarında• Türkiye’de yüzde 30 civarında (2010bütçesinde yüzde 27,9)• Türkiye’de tüm kamu kesiminin ekonomidekibüyüklüğü yüzde 30-35 civarında• 2010 Bütçesi “286.927.553.810” TL• 2010 yılında GSYH “1.028.802.000.000” TLolarak öngörülüyor.Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 7
Performans Esaslı Bütçeleme• Girdi değil çıktı odaklı• Bütçelerin yapılacak işlere göresınıflandırılması• Maliyetlerin hesaplanması• Çıktı <strong>ve</strong> sonuçların, yani başarı <strong>ve</strong>başarısızlıkların ölçülmesiKasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 8
Performans Esaslı BütçelemeninTemel Bileşenleri• Stratejik plan• Performans programı• Faaliyet raporları• Analitik bütçe sınıflandırması• Mali saydamlık• Hesap <strong>ve</strong>rme sorumluluğuKasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 9
Analitik Bütçe SınıflandırmasıBütçe Kanununda Sınıflandırma:• Kurumsal (dört düzey)• Fonksiyonel (dört düzey• Finansman (bir düzey)• Ekonomik (iki düzey)Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 10
Analitik Bütçe SınıflandırmasıAnalitik Bütçe Sınıflandırması <strong>ve</strong> DüzeylerKurumsal Fonksiyonel Finansman EkonomikI II III IV I II III IV I I IIKasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 11
Fonksiyonel Sınıflandırma (1.Düzey)• 01 GENEL KAMU HİZMETLERİ• 02 SAVUNMA HİZMETLERİ• 03 KAMU DÜZENİ VE GÜVENLİK HİZM.• 04 EKONOMİK İŞLER VE HİZMETLER• 05 ÇEVRE KORUMA HİZMETLERİ• 06 İSKAN VE TOPLUM REFAHI HİZM.• 07 SAĞLIK HİZMETLERİ• 08 DİNLENME KÜLTÜR VE DİN HİZM.• 09 EĞİTİM HİZMETLERİ• 10 SOS. GÜV. VE SOS. YARDIM HİZM.Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 12
Ekonomik Sınıflandırma (1. Düzey)• 01 Personel Giderleri• 02 Sos. Güv. Kurumlarına Devlet Primi Gid.• 03 Mal <strong>ve</strong> Hizmet Alım Gid.• 04 Faiz Gid.• 05 Cari Transferler• 06 Sermaye Giderleri• 07 Sermaye Transferleri• 08 Borç Verme• 09 Yedek ÖdeneklerKasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 14
Bütçe Sürecinin Yasal Çerçe<strong>ve</strong>si• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası• Kamu Mali Yönetimi <strong>ve</strong> Kontrol Kanunu(Kanun No: 5018)• Kamu Finansmanı <strong>ve</strong> Borç YönetimininDüzenlenmesi Hakkında Kanun (Kanun No:4749)• Sayıştay Kanunu• Yıllık Bütçe Kanunları <strong>ve</strong> Diğer MaliDüzenlemelerKasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 15
Devlet BütçesiTürkiye’de Kamu Hizmetleri;1. Merkezi Yönetim Bütçesi• Genel Bütçe• Özel Bütçe• Düzenleyici <strong>ve</strong> Denetleyici Kurum Bütçesi2. Sosyal Gü<strong>ve</strong>nlik Kuruluşlarının Bütçeleri3. Mahalli İdare Bütçeleriaracılığıyla yürütülür.Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 16
Bütçe Sürecinin Aktörleri• Bütçenin Hazırlanmasında; Maliye Bakanlığı Devlet <strong>Plan</strong>lama Teşkilatı Hazine Müsteşarlığı Kamu Kurum <strong>ve</strong> Kuruluşları• Bütçenin Kabulünde; <strong>TBMM</strong> Cumhurbaşkanlığı• Bütçenin Uygulanmasında <strong>ve</strong> Muhasebeleştirilmesinde; Maliye Bakanlığı İlgili Kurum <strong>ve</strong> Kuruluşlar• Bütçenin Denetlenmesinde; İç denetimde kurum iç denetçileri Dış denetimde Sayıştay (<strong>TBMM</strong> adına)Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 18
Merkezi Yönetim Bütçesi HazırlıkSüreciOrta Vadeli Program (OVP)MayısSonuOrta Vadeli Mali <strong>Plan</strong> (OVMP)15 HaziranBütçe Çağrısı <strong>ve</strong> eki Bütçe Hazırlama Rehberi ile YatırımGenelgesi <strong>ve</strong> eki Yatırım Programı Hazırlama RehberiHaziranSonuKamu idarelerinin bütçe tasarılarının hazırlanmasıHaziranSonu –Ekimin İlkHaftasıKasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 19
Bütçe Kanununun Özellikleri-IAnayasa gereği;• Bütçe Kanununda yer alan ödenekler harcanabilecekmiktarın sınırını gösterir. Ödeneklerin yetersizkalması halinde ek bütçe kanunları ile ila<strong>ve</strong> ödenek<strong>ve</strong>rilir.• Bütçe Kanununa ödenek sınırının Bakanlar Kurulu(yürütme organı) kararı ile artırılabileceğine dairhüküm konulamaz.• Bakanlar Kurulu Kanun Hükmünde Kararnamelerlebütçede değişiklik yapamaz, Bakanlar Kuruluna bukonuda yetki <strong>ve</strong>rilemez.Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 22
Bütçe Kanununun Özellikleri-II• Anayasa gereği, Bütçe Kanununa bütçeyle ilgisiolmayan hükümler konulamaz.• Yürütme organı (Cumhurbaşkanı) belli bir bakanlığınbütçesini ya da bütçe kanununun tamamını tekrargörüşülmesi için Parlamentoya geri gönderemez.• Bütçe Kanunu herhangi bir nedenden dolayı maliyılbaşından önce yürürlüğe konulamazsa, harcamalarçıkarılacak bir geçici bütçe kanunu ile yapılır.Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 23
Bütçenin Uygulanması• Maliye Bakanlığı;− Bütçe uygulamasının izlenmesi <strong>ve</strong> kontrolü− Muhasebeleştirme <strong>ve</strong> Raporlama− Gelirlerin toplanması• Devlet <strong>Plan</strong>lama Teşkilatı;− Kamu sektörü istatistiklerinin hazırlanması− Yatırımların vize edilmesi• Hazine Müsteşarlığı;− Kamu borçlarının idaresiGörevlerini yürütür.Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 24
Bütçenin Denetlenmesi• İç denetim harcamacı kuruluşlar tarafından yapılır.• Anayasa gereği Kesinhesap Kanunu Tasarısı izleyen yılınHaziran ayı sonuna kadar Bakanlar Kurulunca Parlamentoyasunulur.• Sayıştay, Maliye Bakanlığınca hazırlanan kesinhesaplarhakkında Genel Uygunluk Bildirimini Parlamentoya sunar.• Sayıştay yine Anayasa gereği Kesinhesap Kanunu Tasarısınınsunulmasından sonra mali yılbaşından en az 75 gün önce GenelUygunluk Bildirimini Parlamentoya sunar.• Bütçenin uygulanması konusunda Bakanlar Kurulunun siyasisorumluluğu bulunmaktadır.Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 25
<strong>TBMM</strong>’de Bütçe TakvimiBütçenin <strong>TBMM</strong>’ye sunulması- mali yılbaşından (1Ocak) en az 75 gün önceMaliye Bakanının Bütçe Kanunu Tasarısını <strong>Plan</strong> <strong>ve</strong>Bütçe Komisyonunda sunuşu<strong>Plan</strong> <strong>ve</strong> Bütçe Komisyonu -75 günlük sürenin 55 günüGenel Kurul - 75 günün geriye kalan 20 günüBütçe Kanununun Resmi Gazetede yayımlanmaküzere Cumhurbaşkanına gönderilmesi17 EkimEkim SonuKasım Başı–Aralık BaşıAralıkOrtalarıEn geç 31AralıktayayımlanırKasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 26
<strong>Plan</strong> <strong>ve</strong> Bütçe Komisyonu Aşaması• Maliye Bakanı, Bütçe Kanunu Tasarısının Komisyonasunuşunu yapar.• Bütçe ile ekonomik <strong>ve</strong> mali politikalar üzerinde genelgörüşme <strong>ve</strong> değerlendirme yapılır.• Anayasa gereği bütçe kanunu tasarısı ile kesinhesapkanunu tasarıları birlikte görüşülür.• Her bir harcamacı kuruluşun bütçesi <strong>ve</strong> kesinhesabıtartışılır, bunlar üzerinde gerekli görülen değişiklikleryapılır, her bir bütçenin <strong>ve</strong> kesinhesabın bölümleriayrıca görüşme yapılmaksızın ayrı ayrı oylanır.Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 27
Genel Kurul Aşaması• Maliye Bakanı bütçenin Genel Kurula sunuşkonuşmasını yapar.• Bütçe ile ekonomik <strong>ve</strong> mali politikalar üzerinde genelgörüşme <strong>ve</strong> değerlendirme yapılır.• Her bir harcamacı kuruluşun bütçesi <strong>ve</strong> kesinhesabıtartışılır, varsa önergeler görüşülür; bütçelerin <strong>ve</strong>kesinhesapların bölümleri <strong>ve</strong> önergeler, üzerindeayrıca görüşme yapılmaksızın ayrı ayrı oylanır.• Bütçe <strong>ve</strong> Kesinhesap Kanunu Tasarılarınınmaddelerinin görüşülmesine geçilir. Maddeler <strong>ve</strong>varsa önergeler ayrı ayrı görüşülerek oylanır.Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 28
Değişiklik Önergeleri• <strong>Plan</strong> <strong>ve</strong> Bütçe Komisyonu aşamasında <strong>ve</strong>rilebilecekönerge sayısı konusunda sınırlama yoktur. (Ancak,yalnızca Komisyon üyeleri önerge <strong>ve</strong>rebilir.)• Önergelere katılıp katılmadığı hükümet temsilcisinesorulur; ancak hükümet temsilcisinin görüşü bağlayıcıdeğildir.• Genel Kurul aşamasında; Anayasa gereği gelirazaltıcı, gider artırıcı önerge <strong>ve</strong>rilemez. (GenelKurulda diğer kanun tasarılarında olduğu gibi her birmadde üzerinde en fazla toplam yedi önerge<strong>ve</strong>rilebilir.)Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 29
Önergelerin Bütçe Dengesine <strong>ve</strong> ÖdenekDağılımına Etkisi• Ödeneklerin önergeler yoluyla artırılması; 40 üyeden oluşan <strong>Plan</strong> <strong>ve</strong> Bütçe Komisyonunda iktidarpartisi ya da partilerine en az 25 üyelik düşmesi, Sıkı parti disiplininedenleriyle sınırlı kalmaktadır.• 2001-2007 döneminde bütçe önergeler yoluylaortalama yüzde 0,2 oranında artırılmıştır. Budurumun 2001 yılından itibaren sıkı maliyepolitikalarının izlenmesinden kaynaklandığısöylenebilir.Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 30
Parlamentoya Sunulan Rapor <strong>ve</strong>Dokümanlar• 2003 yılında kabul edilen Kamu Mali Yönetimi <strong>ve</strong> KontrolKanunu bütçeyle ilgili olarak Parlamentoya sunulandokümanların sayısını artırmış <strong>ve</strong> bütçenin kapsamınıgenişletmiştir.• Parlamentoya sunulan başlıca doküman <strong>ve</strong> raporlar şunlardır:Orta Vadeli Mali <strong>Plan</strong>ı da içeren Bütçe gerekçesi, Orta VadeliProgram, Yıllık Ekonomik Rapor, Kamu Borç Yönetimi Raporu,yerel yönetimlerin <strong>ve</strong> sosyal gü<strong>ve</strong>nlik kuruluşlarının bütçetahminleri.• Bütçe Kanunu; maddeler, ekli tablolar, ödenek <strong>ve</strong> gelircet<strong>ve</strong>llerinden oluşan oldukça hacimli bir kanundur. Örneğin,2007 yılı Bütçe Kanunu 1.920 sayfadan oluşmaktadır.Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 31
Mevcut Yasalaşma SürecininEtkililiği• Bütçe Kanununu görüşme yetkisinin tümüyle <strong>Plan</strong> <strong>ve</strong>Bütçe Komisyonuna <strong>ve</strong>rilmesi, Parlamentonun diğerüyelerinin bütçeye ilgisini <strong>ve</strong> katılımını azaltmaktadır.• Parlamentonun bütçe <strong>ve</strong> diğer finansal hesaplara <strong>ve</strong>raporlara ilişkin araştırma kapasitesi yetersizdir.• <strong>Plan</strong> <strong>ve</strong> Bütçe Komisyonunun iş yükü oldukça ağırdır.• Sivil toplumun sürece katılımı konusunda belirli biryöntem oluşturulmamıştır. Parlamento komisyonlarıda bu konuda tam bir alışkanlık kazanamamıştır.Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 32
Reform <strong>Plan</strong>ı• <strong>Plan</strong> <strong>ve</strong> Bütçe Komisyonu bünyesinde bütçe <strong>ve</strong>kesinhesaplar üzerinde çalışmak üzere iki ayrı daimialt komisyonun kurulması• Diğer ihtisas (sektör) komisyonlarının sürecekatılımının sağlanması(<strong>TBMM</strong> Başkanlığına sunulmuş olan İçtüzükdeğişiklik teklifinde bu iki amaca yönelikdüzenlemelere yer <strong>ve</strong>rilmiştir.)• <strong>Plan</strong> <strong>ve</strong> Bütçe Komisyonunun bütçe <strong>ve</strong> ilgilidokümanlar hakkında araştırma kapasitesininartırılması• Sivil toplumun bütçenin Parlamentoda görüşülmesürecine katılımının artırılmasıKasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 33
Bütçenin ParlamentodaGörüşülmesi Sürecinde İdari Yapı• Kanunlar <strong>ve</strong> Kararlar Dairesi Başkanlığı Bütçe Müdürlüğü : <strong>Plan</strong> <strong>ve</strong> Bütçe Komisyonunagerek komisyon çalışmalarında gerekse GenelKurulda uzmanlık desteği ile idari destek sağlar. Kanunlar <strong>ve</strong> Kararlar Müdürlüğü : Genel Kurulgörüşmelerine idari destek <strong>ve</strong> uzmanlık desteğisunar. Tutanak Müdürlüğü : Gerek <strong>Plan</strong> <strong>ve</strong> BütçeKomisyonu, gerekse Genel Kurul görüşmelerineilişkin tutanakları tutar.Kasım 2009 Türkiye Büyük Millet Meclisi 34
Change language