Hekimler için Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları ... - Kültegin Ögel

2. Etki MekanizmalarıAlkolDiğer psikoaktif maddelerin tersine, alkol etkisini belli bir reseptöre bağlanarak göstermez. Bu nedenleMSS üzerindeki etkilerinin neye bağlı olduğu hâlâ tartışma konusudur. Alkolün etkilerini açıklamakiçin öne sürülen hipotezlerden ikisi geçerliliğini günümüzde de korumaktadır.Bunlardan fluxus hipotezine göre, alkol, hücre zarındaki gangliozidlere bağlanır. Böylece, Zarın genel kararlılığını azaltır, İyon kanallarının yapısını —dolayısıyla işlev görme yetilerini— değiştirerek eksitabiliteyi etkiler, Membran proteinlerinin (ve enzimlerinin) etkinliklerinin değişmesine yol açar, İyon kanalları üzerinden işleyen nörotransmiterlerin etkisini değiştirir (GABA-benzodiazepinsistemi gibi).Ancak alkolün uyarıcı NMDA reseptörlerinin etkisini zayıflattığı, buna karşılık baskılayıcı GABAreseptörlerinin etkisini artırdığı da söylenmektedir.Bir başka görüşse alkolün dopamin-serotonin sistemleri üzerinden etki gösterdiğidir. Ayrıca alkolünvücuttaki doğal opioidler olan endorfinlerin yapımını artırdığı da bilinir. Olasılıkla bütün bumekanizmaların farklı tiplerdeki alkol bağımlığının gelişiminde rolü vardır.Opioidlerİnsan bedeninde opioidlerin bağlandığı en az altı farklı tür reseptör olduğu sanılmaktadır: 1 , 2 , , , ve . Opiyatları klinik etkilerine göre sınıflandırmada kullanılan agonist, parsiyel agonist, mikstagonist-antagonist gibi ayrımlar, değişik maddelerin bu reseptörler üzerindeki farklı etkilerine bağlıdır.Bağımlılık davranışını besleyen reseptör reseptörüdür. Bu reseptörün iki alt tipi vardır: insanbedeninin kendi ürettiği opioidler olan enkefalinlerin de bağlandığı, çok sıkı bir bağlanmanıngerçekleşmediği 1 ve kötüye kullanılan birçok opiyatın sıkıca bağlandığı 2 . Reseptörlerinçeşitliliğinden, bağımlılık tedavisinde de yararlanılmaktadır. Örneğin tam bir opiyat antagonisti olannaltrexon, reseptörlerine çok sıkı bağlandığı için uzun süreli tedavide ya da çok hızlı detoksifikasyonprogramlarında önemli yere sahiptir. Naltrekson kullanan biri opiyat alsa bile opiyat etkileri görülmez.Buna karşılık bir parsiyel agonist olan buprenorfin, opiyat bağımlılarının maddeye duydukları aşırıisteği (craving) ortadan kaldırır ve bir ölçüde opiat benzeri etki gösterir. Ancak bu etki sınırlıdır. Dahada önemlisi, buprenorfin bırakıldığında oluşan yoksunluk sendromu çok kısa ve hafiftir.BenzodiazepinlerBeynin inhibitör ağı olan GABA sistemi, biri modülatör, öbürüyse inhibitör iki reseptör üzerinden (Bve A) etki gösterir. GABA A reseptörleri klor kanallarının yakınlarında bulunur ve bu kanallarınaçılmasını sağlar, sonuçta aşırı polarize olan hücre daha zor uyarılır.Benzodiazepinler, GABA A reseptörlerine yakın bir liganda bağlanırlar ve klor kanallarının sankiGABA A reseptörü uyarılmış gibi çalışmasını sağlarlar. Ancak normal olarak bu kanallar üzerindekietkileri, maksimal dozda GABA salgısının göstereceği etkiyi aşmaz. Bu özellik, benzodiazepinleriHekimler İçin Alkol ve Madde Eğitim Programı13