osmanlı'dan günümüz türkiye'sine kadar yönetici sekreterleri

OSMANLI’DAN GÜNÜMÜZ TÜRKİYE’SİNE KADAR YÖNETİCİSEKRETERLERİAylanur ATAKLIatakli@hacettepe.edu.trSebahat EKİNCİsebahate@hacettepe.edu.trHacettepe Üniversitesi,Sağlık Hizmetleri Meslek YüksekokuluAnkara / TÜRKİYEÖZETYönetici sekreterleri, teknolojideki hızlı gelişmeye bağlı olarak yöneticilerin artan işlerini daha sağlıklıyürütebilmeleri için kendilerine geniş alanda hizmet veren yardımcılardır. Fakat literatürde sekreterlerle yapılmışaraştırma bulunmamaktadır. Hacettepe Üniversitesi’ne bağlı Ankara ve Polatlı’da bulunan Tıbbi Dokümantasyon veSekreterlik Bölümü son sınıf öğrencilerinin yaz stajı yaptığı 22 üniversite hastanesinden veri toplamadaki kolaylıknedeni ile tesadüfen seçilmiş 110 sekreter bu çalışmanın örneklemini oluşturmaktadır. Araştırmada Paknadel (1995)tarafından geliştirilen ve daha sonra Altınışık (1996 ve 1997) tarafından geliştirip geçerlik ve güvenirliği test edilerekkullanılan “İş Doyumuna Verilen Önem” ölçeği kullanılmıştır. Anketlerin deneklere dağıtılması ve toplanmasıişlemleri Hacettepe Üniversitesi’ne bağlı Ankara ve Polatlı’da bulunan Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik Bölümüson sınıf öğrencileri tarafından yapılmıştır. Anketör olacakların seçiminde, yaz stajı yapıyor olma ve anket çalışmasınagönüllü katılma şartı aranmıştır. Verilerin çözümlenmesinde f, % ve X ’dan yararlanılmıştır. Elde edilen sonuçlarınsekreterlerin beklentilerinin karşılanmasında ve performanslarının artırılmasında yararlı olacağı düşünülmektedir.Anahtar Kelimeler: Sekreter, yönetici, tutum, iş doyumuMANAGERS’ SECRETARIES FROM OTTOMAN TO TODAY’S’ TURKEYABSTRACTIn a rapidly developing technological environment and under the pressure of an intensive workload, executivesecretaries are considered as the assistants who provide wide ranging services to managers. However no research on thework of secretaries exists in any relevant literature.The population sample for this research was taken randomly and consisted of 110 secretaries from 22 universityhospitals in which Hacettepe University’s Medical Documentation and Secretariat Department’s (located in Ankara andPolatlı) last term students had their summer internship. In the research, “The Importance Given to Job Satisfaction”scales which were developed by Paknadel (1995) and expanded and used by Altınışık (1996 & 1997) after testing theirvalidity and reliability were applied. A questionnaire was distributed to the research subjects and collected byHacettepe University’s Medical Documentation and Secretariat Department’s last term students. Being a summer termstudent and being a volunteer for attending questionnaire process was required in selection of testers.In the analysis of data f, %, X were applied. It is believed that the results of the research will be beneficial inmeeting the expectations of secretaries and increasing their performances.Key Words: Secretary, manager, attitude, job satisfactionGİRİŞSekreterlik mesleğinin kökeni eski Roma ve Yunan toplumlarına dayanmaktadır. İlk ticaridaktilonun 1873 yılında kullanılmaya başlaması işyerlerinde daktilo kullananlar için bir kadrooluşturmuş, böylece sekreterlik denilen birim yavaş yavaş ortaya çıkmıştır (Altınöz, 1998: 6-7).Sekreter sözcüğü pek çok kişide “bayan eleman” çağrışımı yapmakla birlikte, Endüstri Devrimiöncesinde sekreterlik hizmetleri erkek iş gücü tarafından yürütülmüştür (Başpınar, 1999: 4). Oyıllardaki sekreterlik hizmetlerinde çalışanlarla ilgili istatistiklere bakıldığında, erkeklerin%97,3’lük bir oranla önde oldukları görülmektedir. 1970’li yıllarda ise durum tersine gelişmiştir.Erkekler %35 oranında istihdam edilirken, bayanlar %65’lik bir çoğunlukla çalışma alanında öne

geçmişlerdir (Demirtaş, 1998: 7). Bayanların sekreterlik mesleğine girmesinde steno vedaktilonun rolü olmuştur. Bir başka neden de, erkeklerin tüm iş alanlarında ortaya çıkan iş gücütalebini karşılayamamalarıdır (Başpınar, 1999: 4).Sekreterlik hizmetlerinin ülkemizdeki tarihsel gelişimi de hemen hemen diğer ülkelerleparalel olmuştur. Eski Türk Devletleri içerisinde, çeşitli görevlerde sekreterlere rastlanmaktadır.Bu görevliler hakanın mektuplarını yazan, devletin çeşitli kademelerinde sorumluluk alan veyazışma yapan “umumi katip”, “mahsus kalem müdürü” ya da “yazıcı” olarak adlandırılmaktadır(Demirtaş, 1998: 8). Osmanlı Devleti ise, Türkiye tarihinin dördüncü dönemini oluşturur. Enuzun varlık göstererek, en geniş sınırlara ulaşmıştır. Ayrıca kültür ve uygarlıkta çok büyükgelişme göstererek XV ve XVI. yüzyıllarda dünyanın en geniş imparatorluğu haline gelen birdevlettir. Dinsel ve ekonomik amaçlar üzerine kurulmuştur ve güç tek elde toplanmıştır (Suadiye,1997: 105). Bugünkü Türk milleti de, Orta Asya’nın Altay yaylalarında yetişmiş eski bir millettir.Ancak, Osmanlı devletinin kuruluş yıllarındaki eğitim kurumları bir süre toplumun ihtiyacınıkarşılayabilmiştir. Daha sonra değişen dünya şartlarına ayak uyduramamanın yanı sıra budönemde kızların eğitimi de ihmal edilmiştir. Ayrıca Osmanlı toplumunda özellikle büyükkentlerde kadın ile erkeğin sokakta ve sosyal hayatta karşılaşması uygun görülmediğindençalışma hayatı erkeklerden meydana gelmiştir. Dolayısıyla yönetici sekreterlerin tamamı erkektir.Literatürdeki yönetici sekreterlerine ilişkin kısıtlı bilgiye dayanarak, Osmanlı Devletinde “sırkatibi” olarak isimlendirilen sekreterliğin, devlet yönetiminde etkin bir yeri olduğu bilinmektedir.Divan-ı Hümayun’daki (devletin en üst kademesi) işler, Reisülküttap (yönetici sekreter) ve onunidaresinde bulunan Beylikçi’nin denetiminde yapılmakta idi. Bunlara bağlı “divan kalemleri” adıverilen çeşitli kalemler de vardı (Demirtaş, 1998: 8). Ancak daha detaylı bilgi bulunmamaktadır.Sekreterlik mesleğinin öneminin daha çok kavranması ve gelişmesi XX. yüzyılın ikinciyarısı içinde gerçekleşmiştir. Toplumda yer alan kuruluşların sayısı arttıkça ve geliştikçe hemprofesyonel anlamda yöneticilik, hem de sekreterlik mesleği gelişme göstermiştir (Demirtaş,1998: 8). Yönetici, bir grubu önceden saptanan amaçlara yöneltip, planları gerçekleştirmek üzere,koordine ve kontrol eden kişidir (Ar, 1999: 9). Türkiye’de sekreterlik hizmeti, iş akışı fazla olanyöneticilerin yazışma, haberleşme ve organizasyon işlerinin aksamadan yürütülmesi için işhayatına girmiştir. Giderek iş yaşamının yoğunlaşması ve karmaşık bir yapıya sahip olması,sekreterlik hizmetlerini sunacak kişilerin eğitimini ön plana çıkarmıştır. Ülkemizde ilk kez lise vedengi okul mezunları için 1956 yılında, Amerikalı uzmanlar tarafından Ankara’da 30 kız öğrenciile bu dalda eğitim yapılmaya başlanmıştır. 1979 yılında Sekreterlik Meslek Liseleri açılarakortaöğretim düzeyinde, 1982 yılından itibaren de üniversiteler bünyesinde ön lisans düzeyindeeğitim yapılmaya başlanmıştır.Günümüzde insanlar hemen her gün, değişik nedenlerle, çeşitli kuruluşlarla görüşmekdurumunda kalmaktadır. Bu görüşmeyi bazen bilgisayar, telefon, faks ya da mektup gibi iletişimaraçlarından yararlanarak, bazen de yüz yüze yapmaktadır. Her iki durumda da ilk karşılaşılankişi sekreter, ilk karşılaşılan hizmetler de sekreterlik hizmetleridir. İnsanlar üzerinde ilk ve son birdakikanın çok önemli etkisi olduğu düşünüldüğünde, sekreter ve sekreterlik hizmetlerinin önemianlaşılmaktadır. Sekreter sözcüğü İngilizce’de “secret” gizli, sır anlamında, “secretery” ise sırsaklayan, gizliliği koruyan kişi anlamına gelmektedir. Uluslararası Sekreterler Derneği Sekreteri;iş yaşamının gün geçtikçe karmaşıklaşan yönetiminde, yöneticinin en yakın desteği, iletişim gücü,ona aktivite kazandıran ve süresinin tamamını etkin olarak kullanabilmesini sağlayan, çalışmaortamının önemli bir büro görevlisi olarak tanımlamaktadır (Altınöz, 1998: 1).Sekreterler birkaç yıl öncesine kadar iş dünyasının ikinci sınıf vatandaşları olarak görüldüğüiçin, büyük çoğunluğu (öncelikle bayanlar), aile kurmaya karar verene dek geçici iş gücü olarakçalışmaktaydı (Demirtaş, 1998: 17). Ancak günümüzde sekreterlik hizmetleri yönetimin bir parçasıolup başlı başına bir meslek haline gelmiştir (Keyvan, 1991: 12). Geçmişten bugüne sekreteringörev alanı çeşitlenip genişlemiş ve sekreterlik mesleği bir uzmanlık alanı olmuştur. Çağdaşsekreter sadece daktilograf ya da stenograf değildir. Ayrıca Osmanlı devletindeki uygulamanın tam

tersine, sadece kadınlara özgü olarak düşünülen bir meslek olmaktan da çıkmıştır. İş dünyasındakive toplumdaki ekonomik değişmeler de, günümüz sekreterlerinin rolünü değiştirmiştir. Enflasyoneğilimleri, işverenleri ofislerini çalıştırmak için daha verimli yollar aramaya yöneltmiştir. Budurum, gereksinim duyulan sekreter sayısını azaltmamış, artırmanın yanı sıra uzmanlaşmaylabirlikte sekreterlerin, sekreterlik hizmetlerinden başka farklı görevlere de kaymalarına nedenolmuştur. Dolayısıyla, sekreterin geniş anlamdaki idari görevlerdeki ustalık ve bilgilerine duyulangereksinim artış göstermiştir (Dermirtaş, 1998: 3-17). Günümüzde kuruluşlar en alt bölümden enüst bölüme kadar sekreterlik hizmetlerine gereksinim duymaya başlamışlardır Böylece sekreterlikmesleği, gelişen teknoloji karşısında her sektörün hemen her bölümünde yer almıştır (Aygen, 2000:9).Günümüz kuruluşlarının giderek büyümeleri, yeni sorunlarla karşılaşmalarına nedenolmaktadır. Hızlı gelişmenin getirdiği sorunlar karşısında yöneticiler, artan işlerini daha sağlıklıyürütebilmek için kendilerine geniş bir alanda hizmet verebilecek yardımcılara gereksinimduymaktadırlar. Bu gereksinim ve arayışlar yönetici sekreterliğinin önemini ortaya koymaktadır(Karadağ, 1997: 56). Yönetici sekreteri, yönetim kadrosunun en vazgeçilmez ve zorunluparçasıdır (Türkel, 1999: 23). Yönetici sekreteri; yöneticinin iletişim, enformasyon ve zamanınıorganize ederek daha verimli çalışmasını sağlayan, olgun, insiyatif sahibi, ölçülü görgülü,çalışkan, protokol bilgisine sahip ve temsil yeteneği olan kişilerdir (Demirtaş, 1998: 10). Ayrıca,kuruluş içinde gerek iç müşteri gerekse dış müşteri ile doğrudan iletişim içindeki tek kişidir.Kuruluşun dış müşterisi için, kuruluşun imajını oluşturur. Kuruluşa gelen ya da telefon eden birmüşteri, yöneticiden önce yöneticinin sekreteri ile görüşmektedir. Bu da kuruluşun ilk izlenimiiçin oldukça önemlidir (Aygen, 2000: 12). İyi bir yönetici sekreteri yöneticisinin başarısındadoğrudan etkilidir. Onlar mutfakta güzel yemekleri hazırlayan aşçılara benzemektedir. Mutfaktagüzel yemekleri aşçılar hazırlamakta ama başarı şef garsona mal edilmektedir. İyi sekreteri olanyöneticiler de başarılı şef garson gibidirler. O halde yönetici sekreteri hem sekreterlik, hem deyönetime ilişkin bilgi ve becerilere sahip olmalıdır. Ancak bu durumda bağlı bulunduğukuruluşun amacına ulaşmasına önemli katkı sağlayabilir. Yöneticisinin sağ kolu ve asistanıolması nedeniyle sekreterde aranılan nitelikler şöyle özetlenebilir: Sır saklayabilme, güler yüzlüolma, Türkçe’yi çok iyi bilip kullanabilme, sözcük hazinesi zengin olma, hızlı anlama ve anlatımyeteneğine sahip olma, ses tonunu ayarlayabilme, ciddi ve özenli giyinebilme, dedikodularakarışmama, sağlıklı ve iyi görünümlü fiziki yapıda olma, ciddi ve nazik olma, temsil yeteneğibulunma, görgülü ve soğukkanlı olabilme, iş ortamındaki beşeri ilişkilerde başarılı olma, iyi birbelleğe sahip olma, sabırlı olabilme, bilgisayar kullanabilme ve dosyalama sistemlerini bilme deönemli becerileri arasındadır (Karadağ, 1997: 57).Yönetici sekreteri hedef kitleyi iyi tanımalıdır. İnsanı tüm özellikleri ile tanımadıkça,kuruluşun işleyişini ve mesaj yöneltilebilecek hedef kitleyi öğrenmenin ve iletişimde başarısağlamanın olanağı yoktur. İnsanın özelliklerini öğrenmenin yolu ise sosyoloji, sosyal psikoloji vetoplumun özelliklerini etki-leyen oluşumları öğreten tarih, coğrafya, hukuk, ekonomi gibi konularıkavramış olmayı gerektirir. Toplumun sanatsal yapısı ve bu yapıdaki gelişim de, bir yöneticisekreterinin incelemesi gereken konular arasındadır (Asna, 1997: 258).Yönetici sekreteri, aynı zamanda bir halkla ilişkiler görevlisidir. Halkla ilişkiler; birkuruluşu çalışanlara, müşterilere, bağlantılı olduğu kişilere sevdirme ve saydırma sanatıdır (Asna,1997). Halkla ilişkiler sayesinde kamuoyunda kuruluş hakkında görüş oluşturabilir, olumsuzgörüşler olumlu hale getirilebilir ya da olumsuz görüşler etkisiz hale dönüştürülebilir(Tengilimoğlu, 2001: 7). Halkla ilişkilerin önemli olduğu günümüz çalışma ortamında, gelenkişilere nasıl davranılacağını bilmeyen, telefon konuşmalarına dikkat etmeyen, yazışmalarıgerektiği gibi düzenli yapamayan, randevuları birbirine karıştıran, toplantıları düzenleyemeyen,basınla ilişkileri bilmeyen bir sekreterin hangi alanda olursa olsun sekreterlik mesleğini yapmasıve başarılı olması mümkün görünmemektedir. Çünkü sekreterlik mesleği ile ilgili özel bilgileribilmeden sekreterlik yapmak, kuruluşa zarar verir. Bu durumda sekreterin, sekreterlik eğitimi

almış olması, kuruluşun verimlilik ve etkililiğini artıracaktır. Her ne şekilde olursa olsun eğitimalmadan başarılı olmak zordur, eğitim almadan sadece deneyim ile iş yapmak, hataları ve zamankaybını beraberinde getirir.Kuruluşların yaşayabilmesi için müşteri çok önemlidir. Müşteri; kuruluşun farklıhizmetlerinden yararlanmayı amaçlayan, isteyerek ya da istemeyerek o kuruluşu seçmiş olankişidir. Müşteriler yaş, cinsiyet, karakter ve sosyo ekonomik düzey olarak birbirlerinden farklıolmalarına rağmen işlemlerinin kısa bir süre içinde gerçekleştirilmesi, ilgi ve güler yüzbeklentileri konusunda ortak gereksinimlere sahiptir. İnsanların ortak gereksinimlerinin bir listesiaşağıda verilmiştir (Manning ve Haddock, 1997: 73): İyi karşılanmak, zamanında hizmet almak,kaliteli ve güvenilir ürün temin etmek, doğru anlaşılmak, rahat hissedebilmek, yardım veyadestek almak, önemli olduklarını hissetmek, takdir edilmek, tanınmak ve hatırlanmak, saygıgörmek.Görüleceği gibi yukarda sayılan maddelerin yarıdan çoğu, sekreterin halkla ilişkilerdekirolü ile doğrudan ilgilidir. Halkın kuruluş hakkındaki görüşleri ilk olarak o kuruluştaki kişiseldeneyimlerine dayanır. Bu nedenle çalışanların kalitesinin yükseltilmesi, halkla ilişkilerin temelamaçları arasındadır. Çünkü müşterilerle yüz yüze iletişim halinde olan her kişi, bir halklailişkiler görevlisidir. Müşterilere hizmet sunan kişi, davranışlarıyla kuruluşu temsil ettiğinin vekuruluşun başarısında önemli rol oynadığının bilincinde olmalı (Tengilimoğlu, 2001: 37),müşteriye en kaliteli hizmeti vererek kuruluştan olumlu duygularla ayrılmasını sağlamalıdır.Olumlu duygularla ayrılan müşterilerin, ilerideki gereksinimleri için yeniden aynı kuruluşu seçmeolasılığı yüksektir (Karadağ, 1997: 129).Yönetici sekreterinin halkla ilişkilerdeki rolünü en iyi gösterebileceği yerlerden biri deziyaretçilerin karşılanması, bekletilmesi ve uğurlanması durumudur. Ziyaretçi kabulünde genelkural, ziyaretçiyi güler yüzle karşılamaktır. Ziyaretçi çekingen, sinirli ya da önyargılı olabilir. Buyüzden ona oldukça kibar ve ilgili yaklaşmak gerekir. İyi başlayan bir ilişki kişiyi rahat bir iletişimesürükler. Tavır ve davranış nazik değilse, söylenen nazik sözcüklerin de bir anlamı yoktur.Herhangi bir nedenle ziyaretçinin bir süre bekletilmesi gerektiğinde sekreter onu rahat ettirmelidir.Yönetici adına içecek bir şeyler ikram edilmeli, gazete ve dergilere bakabileceği hatırlatılmalı,bekleme süresi daha az sıkıcı hale getirilmeye çalışılmalıdır. Beklerken sabırsız ve sinirli olmasınıhoşgörür bir tavır içerisinde bulunulmalıdır. Uzun ya da kısa bir süre bekletilen kişiden mutlakaözür dilenmeli, ne kadar yoğun olursa olsun giderlerken “iyi günler” denilmelidir. Ziyaretçi,yöneticinin arzu etmediği bir konu için randevu istiyorsa ya da görüşmeye gelmişse, ziyaretçiyikırmadan nazik bir şekilde durumu halletmek yine sekreterin görevidir. İyi hizmet, karşıdakinedeğer vermek, memnun etmeye çalıştığını göstermek, tepkilerine duyarlı olmak ve hatalarıgidermeye çalışmakla verilir. Hizmetin iyisi beklentilere en uygun olanıdır (Başpınar, 1999: 278-279; Karadağ, 1997: 128-130).TÜRKİYE’DEKİ DURUMLiteratürde yönetici sekreterleri üzerinde yapılmış hiçbir araştırma bulunmadığından buçalışmada, sekreterlere ve yaptıkları işe, yöneticilerinin verdiği önemin sekreter tarafındanalgılanması incelenmiştir. İşi severek yapmada, kişiye ve işine yöneticinin değer vermesininönemli olduğu gerçeğinden hareket edilerek (Motowidlo vd., 1986: 617-629; Toplu, 1998) buçalışma yapılmıştır. Sekreterin bağlı bulunduğu yöneticisinin, görevinin ağır olduğu bir gerçektir.Ancak yönetici, farklı beklentileri olan kişilerle iletişim kurmak, onların çelişkili beklentilerinibağdaştırarak demokratik yönetimi sürdürmek zorunda olan kişidir (Kaya, 1993: 132).Yöneticinin zor olan görevini başarabilmesi için bazı yeteneklere ve yönetim kavramları ilesüreçleri konusunda en azından temel bilgilere sahip olması gereklidir (Ünal, 1991: 131-134).Herhangi bir kuruluşun etkili biçimde işleyişi hiyerarşi kademelerinin en üstünde bulunan vegenelde az sayıdaki yönetici ile yönetici sekreterinin kişisel çalışmalarındaki etkililiğe bağlıdır.Günümüzde insanlar hangi işi yaparlarsa yapsınlar, yaşamlarının büyük kısmını kendi yetenek ve

sınırlarını zorlayarak sürdürmektedir.Hacettepe Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu ve Polatlı Sağlık HizmetleriMeslek Yüksekokulu Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik bölümü son sınıf öğrencilerinin yazstajı yaptığı 22 üniversite hastanesinden veri toplamadaki kolaylık nedeniyle tesadüfen seçilen110 yönetici sekreteri (rektör, başhekim, hastane müdürü, arşiv müdürü, satın alma müdürü gibiyönetim basamaklarının sekreterleri) örneklemi oluşturmuştur. Araştırmaya katılan sekreterlerintamamı kadındır. Kadınların ekonomik yaşamda aktif rol almaları gerek kendileri, gerekse aile vetoplumsal kalkınma için önemli olmakla birlikte, iş gücüne katılım oranları düşüktür. Kırsalkesimde üretime katılan kadın, kente göçtüğünde eğitimsiz ve vasıfsız işgücü olması nedeni ile işolanaklarından yararlanamamaktadır. Ancak bu araştırmada görüldüğü gibi sekreterlerin çoğukadındır. Araştırmada Paknadel (1995) tarafından geliştirilen ve Altınışık (1996 ve 1997)tarafından geçerlik ve güvenirliği test edilerek tekrar kullanılan “tutum” ölçeği yöneticiler içinuyarlanarak kullanılmıştır. Ölçekte toplam 32 madde bulunmaktadır. Katılımcılardan, her birifadenin yöneticileri için ne kadar önemli olduğunu 4’lü likert ölçeği üzerinde belirtmeleriistenmiştir (örnek: “yöneticim için işyerimde işimi gerçekten severek yapmam ...............”).Maddelere verilen önem derecesi “Çok önemlidir”, “ Önemlidir”, “Önemsizdir”, “Çok önemlidir”seçenekleri ile ifade edilmiş olup seçeneklerin sayısal karşılığı 4, 3, 2, 1’dir.Anketlerin deneklere dağıtılması ve toplanması Hacettepe Üniversitesi ve Polatlı SağlıkHizmetleri Meslek Yüksekokulu Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik bölümü son sınıfta olupyaz stajı yapacak ve anket çalışmasına gönüllü olan öğrenciler tarafından gerçekleştirilmiştir.Ankette deneklerin kimliklerine ilişkin herhangi bir soru yer almamış ve anketlerin başınadeneklere hitaben bir açıklama yapılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde frekans, yüzde, X vestandart sapmadan yararlanılmıştır.Yönetim Biçimi, Çalışma Olanakları, Gelişme Olanakları, İş Arkadaşları, Fiziki Ortam veÜcret Boyutlarında sekreterlerin işi severek yapmalarına, yöneticilerinin ne derece önem verdiğiTablo 1, 2, 3, 4 ve 5’de gösterilmiştir. Likert ölçeğinde 4’e yaklaştıkça sekreterlere ve yaptığı işeverilen önem olgusu yükselmektedir. Ancak tüm tablolarda görüleceği gibi oranlar oldukçadüşüktür. Tablo 1’de “Önerilerinin dikkate alınması” en yüksek, “Yöneticilerin, sekretere değerverdiğine inanma” en alt sıralarda yer almaktadır. Birlikte çalıştığı yöneticinin kendisine değervermediğini düşünen bir sekreter başarılı olamaz. İnsan özelliğinin gereği olan değer verme, sorusorma ve tartışma ortamı oluşturma gerçekleşmediğinde kişi, çekingen ve suskun bir davranışiçerisine girmektedir. Ancak ne yazık ki ülkemizde bu tür alt-üst ilişkileri oldukça yaygındır(Tezcan, 1992). Oysa insanlar demokrat olmayan, önyargılı kişi ve yöneticilerle gerekli iletişimikuramamaktadır (Akhun,vd., 1998).Tablo 1. Yönetim Biçimi BoyutuX SSYöneticim aşağıdaki maddelere önem verir- Önerilerimi dikkate alma 1.76 .68- Ulaşım olanaklarım 1.54 .50- İşim konusunda kendime güvenim 1.49 .57- Kararlara katılmam 1.44 .57- Mesleğime değer verilmesi 1.37 .57- Yöneticimin görevini iyi yaptığına inanıyor olmam 1.36 .48- Sorunlarımın giderilmesi 1.30 .46- Yöneticilerimin bana verdiklere değere inancım 1.25 .43- Yükselmem 1.25 .43

−−−−−−−−−−Sancar, İ. (1996), İşletmelerde Motivasyon ve İş Doyumu İlişkisi Uygulamadan Bir Örnek, (YayımlanmamışYüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.Suadiye, Orhan (1997), Tarih, ABC Matbaacılık, Ankara.Şimşek, L. (1994), Mühendislerin İş Tatminini Etkileyen Faktörler ve Uygulamalı Bir Çalışma,(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.Tengilimoğlu, Dilaver (2001), Sağlık Kuruluşlarında Halkla İlişkiler, Gazi Kitapevi, Ankara.Tezcan, M. (1992), Eğitim Sosyolojisi, Zirve Ofset, Ankara.TİSK (1997), Türkiye’de ve Dünyada Meslek Eğitimi, Ankara, Türkiye İşverenler Sendikası KonfederasyonuYayınları, No:168.Toplu, D.B. (1998), Kamu Kurum Arşivlerinde Çalışan Personelin İş Tatmini, (Yayımlanmamış Yüksek LisansTezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.Tortop, Nuri (2001), “Halkla İlişkilerin Gelişmesi ve Uyulması Gereken Temel Kurallar”, TODAİE Dergisi,Cilt 34, Sayı 2, Haziran, s. 69 – 77.Türkel, Asuman (1999), Çağdaş Yönetici Sekreteri’nin El Kitabı, Türkmen Kitapevi, İstanbul.Ünal, L. (1991), “Nitelik Geliştirmenin Ekonomik Boyutları”, Eğitimde Arayışlar I. Sempozyumu Metinleri,İstanbul, Kültür Koleji Yayınları, No:1, s.131-134.