ATMD DERGİ 1.SAYI

çaldıran 1516“... sen ki, kötü yoldasın, İslam inançlarının Saffetinibozmuş bulunuyorsun. İslam’a saygısızlıktaileri gitmektesin. Sen Müslümanlara karşı tiranlıkve baskı kapılarını aştın. Müslümanların memleketlerinesaldırdın; şefkat ve utanmayı bir tarafa bırakarakzulümden sakınmadın, günahsız Müslümanlarıincittin… Bu durum karşısında ben, Allah’ınemirlerini yerine getirmek, zulüm görenlere yardımetmek için merasimlerde kullandığım ipekli Padişahlıkelbiselerimi çıkardım. Zırhımı giyip, kılıcımıkuşandım. Atıma binerek Safer ayının başındaAnadolu yakasına geçtim, sana doğru gelmekteyiz.Alınan asil karara göre, seninle savaşa girmiş bulunuyoruz…Sanabu mektubu yollayışımızın sebebiseni gerçek inanca çağırıştır. Peygamberin düşüncesineve inancına uygun bir biçimde hareket edereksavaş başlamadan evvel sana Kur’an’ın sözlerineuymanı, kılıçtan önce teklif ediyoruz. İyiliklegerçek mezhebi kucakla, tam bir samimiyetle tövbeve istiğfar et, doğru yola gel, gözlerini aç…”Yavuz Selim Han ile Şah İsmail arasında mektuplaşmalardevam etti. Mektupların üslubu gittikçesertleşiyordu.Osmanlı ordusu Doğu Anadolu üzerinde ilerlerken,Şah İsmail’in Diyarbakır sorumlusu MuhammedHan, Osmanlı ordusunun erzak sıkıntısınagirmesi için geçiş güzergahını tamamenyakıp yağma ederek İran’a çekildi. Yavuz SultanSelim önceden bu durumu öngörerek Trabzon limanınagemilerle erzak naklettirmişse de bu yeterliolmamıştır. Yaklaşık 2500 km yol kat edenorduda, yorgunluk ve isteksizlik baş göstermiş,ortalarda Safevi ordusunun bulunmaması da önesürülerek geri dönülmek istenmiştir. Yeniçerilerinçadırlarını yaktıkları, çarıklarını harbilerinüzerine dikmek ve hatta Sultanın çadırına okatmak suretiyle protestoda bulundukları bildirilir.Durumu kendisine ileten (çok değer verdiği)Karaman Valisi Hemdem Paşayı idam ettirmesiPadişahın kararlılığını göstermektedir.İki ordu 23 ağustos 1514’te Çaldıran Ovası’ndakarşı karşıya geldi. Savaş çok şiddetli bir şekildebaşladı. Şah’ın sağ kolu şiddetli bir süvari hücumuylaOsmanlının sol kolunu bozdu. Sol koluidare eden Rumeli Beylerbeyi Hasan Paşa bu çarpışmadahayatını kaybetti. Bu bozgun, azaplarıntopların önünden içeri alınamaması ve toplarınzamanında ateşlenememesi yüzünden meydanageldi. Ancak sağ kol kumandanı Hadım SinanPaşa, tam zamanında topları ateşlemeyi başardı.Sayıları 200 civarında olan hafif toplar Şah’ın solkuvvetlerini dağıttı. Şahın önemli KomutanlarındanUstacluoğlu (Ustacalu) Muhammed öldürüldü.Bu arada merkezdeki yeniçerilerin, Şah’ıngalip gelen sağ koluna yoğun bir tüfek atışı başlatmasıile Safeviler tarafında tam bir bozgun başgösterdi.Osmanlı birlikleri, etkili kullanılan ateşli silahlarınüstünlüğü sayesinde Safeviler’e karşıbüyük bir zafer kazanmış oldu. Savaş alanındayaralı halde görülen Şah İsmail’i yakalamak içinharekete geçen Osmanlı Süvarisinin önüne çıkanve kıyafetleri Şah İsmail’e çok benzeyen AliMirza’nın “Şah benim” diyerek süvariyi oyaladığıve Şah İsmail’in bu sayede kaçabildiği nakledilir.Yavuz Sultan Selim’e getirilen Mirza Sultanidam edildi. Şah’ın otağı, bütün eşyalarıyla birlikteOsmanlının eline geçti.Yavuz’un ordusu Çaldıran’dan Tebriz’e yöneldi.Yavuz Sultan Selim şehre merasimle girdi.Camiler, tekrar Sünnilerin ibadetine açıldıve Sultan Selim adına hutbe okundu. En az 700zanaatkâr ailesi İstanbul’a götürüldü.Çaldıran Zaferi, Kızılbaş ilerlemesini geçiciolarak durdurdu. Bölgedeki yerel hanedanlarve aşiret reisleri 1516-1517 arasında Osmanlıhâkimiyetini tanıdılar.Bölgenin ilhakı ekonomik açıdan da önemlidir.Osmanlılar böylece Tebriz-Haleb ve Tebriz-Bursa İpek Yolu’nun kontrolünü tamamen elegeçirdiler. Anadolu ve Haleb ticaret yollarınınbirleştikleri büyük ticaret merkezi Diyarbekir’inzaptı, Osmanlı hazinesine büyük bir gelir kaynağıoldu.Kaynaklar:OsmanGazi’den Vahdettin’e Osmanlı Kronolojik Tarihi Derleyen: Ayhan Buz Neden KitapOsmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600) Halil İnalcık Yapı Kredi Yayınları Alfabetik Sırayla Osmanlı TarihiTolga Uslubaş Venedik YayınlarıOsmanlı İmparatorluğu Tarihi Micolae Jorga Yeditepe YayınlarıDevlet-i Aliye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar 1 Halil İnalcık Türkiye İş Bankası Kültür YayınlarıOsmanlı Tarihi Joseph Von Hammer Kapı Yayınlarıhttp://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c08/c080140.pdf35