Küpe 2. Sayı

KANT AHLAKI
ÜMMAHAN KIZILÖZ 10/D
Immanuel Kant, 22 Nisan 1724
yılında Doğu Prusya’nın Königsberg Kasabasında
dünyaya gelmiş ve hayatını hep
burada sürdürmüş Alman bir filozoftur.
Başlangıçta fizik ve astronomi ile ilgilenen
Kant, çalıştığı üniversitede mantık ve
metafizik kürsüsüne atanmasıyla Hume ve
Rousseau gibi önemli filozoflardan etkilenmiş
ve eleştirel felsefeyi geliştirmiştir. 12
Şubat 1804 yılında ölen Kant ahlak felsefesi
ile bilinmektedir.
Kant’ın ahlak felsefesine göre bir
davranışın yapılmasından çok o davranışın
neden yapıldığı önemlidir, o davranışın
yapılış amacı yani niyeti değerlendirilmelidir.
Niyetler, ahlaka uygun olmalı ve sadece
iyiliği gerçekleştirmeyi amaçlamalıdır.
Eğer verilen kararlarla yapılan işler akla uygunsa
ve herkes için doğruluk geçerliliği varsa
iyidir. Bu nedenle Kant, iyiyi yapıldığında
herkesçe kabul gören doğrular olarak kabul
eder.
Örneğin; bir arkadaşınızın bir
düşmanı vardır, arkadaşınıza yaptığı bir hatadan
dolayı ona zarar vererek cezalandırmak
ister. Arkadaşınız düşmanının bu planlarını
öğrenir, sizin evinize saklanmak ister. Bu
isteğini sizinle de paylaşır, siz arkadaşınızı
evinizde saklamayı kabul edersiniz. Fakat
arkadaşınızın düşmanı bir gün sizin evinize
gelir, arkadaşınızın sizinle olup olmadığını
sorar. Bir cevap vermeniz gerekmektedir.
Düşman arkadaşınızı bulsa ona mutlaka
zarar verecektir. Fakat siz düşmana arkadaşınızın
sizle olmadığını söylerseniz
doğruyu söylemiş olmazsınız. Sonucu ne
olursa olsun doğru, arkadaşınızın sizinle
olduğudur.
Kant’ın ahlak felsefesinde eylemin altında
yatan niyet maksim olarak adlandırılır.
Siz doğruyu söylemediğinizde amacınız arkadaşınızı
düşmanından korumak olur. Fakat
bu felsefede esas alınan kaynak akıldır. Duyguların
ve öznel görüşlerin geçerliliği yoktur.
Çünkü duygular kişiden kişiye değişir. Doğruluk
ifade etmez. Yaşadığınız durumda sizin için
doğru olan arkadaşınızı korumaktır. Düşman
için ise arkadaşınızı bulup onu cezalandırmaktır
ve size sorulan sorunun cevabı tektir: Arkadaşınız
sizinle. Kant’ın ahlak felsefesine göre
siz doğruyu söylemelisiniz. Ancak aklınızla
verdiğiniz cevaplar doğrudur.
Kant ahlak felsefesinin diğer bir ilkesi
de şudur ki yapılan eylem ahlaken konuyla
bağlantılı değildir. Yani sonucunda düşmanın
yapacağı sizi ilgilendirmez. Sizin göreviniz size
sorulan soruya doğru cevap vermektir. Duygularınız,
görüşleriniz veya olayların ileride neler
doğuracağı sizi ilgilendirmez.
Eğer siz yalan söylerseniz arkadaşınızı
korumuş olursunuz. Yalan söylemekteki sebebiniz
yani maksiminiz arkadaşınıza yardım
etmektir. Böylelikle siz koşullu buyruklarda
hareket etmiş olursunuz. Koşullu buyruklar,
bir amaca ulaşmak için yapılması gerektiğini
belirten buyruklardır. Bu eylemlerde, sizin de
yaptığınız gibi, sonuç dikkate alınır, eylem
yapılırken belirli çıkarlar gözetilir. Ayrıca koşullu
buyruklarda hareket edildiğinde maksim ahlaken
doğru kabul edilmez. Kant’a göre insan
ahlaklı davranmak istiyorsa koşulsuz buyruklara
göre hareket etmelidir. Çünkü koşulsuz
buyruklar eylemi, sadece o eylemi yapmak için
uyguladığın buyruklardır. Ahlaken doğru olanlar
da bunlardır. Siz “İnsanlara yardım et.” buyruğu
ile hareket ederseniz doğru ahlaka göre hareket
edersiniz ve kapınıza gelen düşmana doğruyu
söyleyerek ona yardım etmiş olursunuz aslında.
MART 2021 • KÜPE | 36