Patolojik Bir Kıskançlık Yakası - Düşünen Adam

Patolojik Bir K ıskançl ık Yakas ı
A. Ertan TEZCAN *, Fahrettin ÜLKEROĞLU *
ÖZET
A şırı k ıskançlık dü şüncesi, k ıskançl ık sanrıs ı olarak değerlendirilen ve sanrısal bozukluk tan ıs ı konularak bu
yönde tedavi gören hastanın tekrar değerlendirilmesinde aşırı k ıskançlık düşüncesi obsesyonel k ıskançl ık olarak
değerlendirilmiş ve hastaya patolojik k ıskançl ık tan ısı konulmu ştur. Çalışmam ızda hastaya monulan tanılar ve
tedaviler tartışılm ıştır.
Anahtar kelimeler: Anormal k ıskançl ık, patolojik k ıskançlık, sanrısal bozukluk, fluoksetin
Düşünen Adam; 1995, 8 (3): 15-17
SUMMARY
Thougts of morbid jealousy which are considered as delusions of ealousy and are diagnosed as delusional disorder,
in reexamining the patient who is the subject to the treatment, thoughts of morbid jealousy were diügnosed
to be obsessional jealousy and she has been diagnosed to have pathological jealousy. In our study, the
diagnosis and treatments are discussed.
Key words: Morbid jealousy, pathological jealousy, delusional disorder, fluoxetine
GİRİŞ
Normal populasyonda k ıskançl ıkla ilgili sistemli
araştırmaların kıs ıtl ı olmas ı nedeniyle, konu ile ilgili
davran ışlar hakk ında bilgilerimiz s ınırl ıdır ( 1 ). Psi-
kiyatrik aç ıdan kıskançl ık; kişinin benlik sayg ısına
karşı olu şan bilinç altı tehdite karşı bir reaksiyon
olarak tan ımlanmaktad ır (2) .
Toplumumuzun genelde ho şgörü ile baktığı kıskançl
ık, anormal derecede (Morbid Jealousy) oldu ğunda,
gerek bu duyuyu ya şayan, gerek bu duyunun yansıtıldığı
eş için evlilik yaşam ın ı olumsuz yönde etkileyebilir
ve zamanla k ıskançl ık duygusuna eklenen
sadakatsizlik duygusunun yoğunluğu eşlerin birlikteli
ğini dayan ılmaz hale getirebilir (3) .
* F ırat Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dal ı
Günümüzde, k ıskançhk/sadakatsizlik sanns ı olarak
değerlendirilen bu dü şüncenin benzer şekilde affektif
komponentleri yüklü ki şilerde de karşılaşılmas ı
nedeniyle patolojik veya obsesyonel k ıskançl ık tabiri
de kullan ılmaktad ır (4) .
pecya
Tedavilerindeki farkl ılık nedeniyle Enoch ve Trethowan
taraf ından tan ımlanan, pür sadakatsizlik sannlannı
içeren ve psikotik bir tablo olan Othello
sendromu ile patolojik luskançl ığın özellikle tedavilerindeki
zıtlık derecesindeki farkhlük nedeniyle
ay ırt edilmesi gerekmektedir (5) . Bishay ve
arkadaşları da anormal k ıskançl ık teriminin sanr ısal
durumlardan farkl ı psikiyatrik tablolardaki k ıskançl
ık reaksiyonlar ı içinde geni ş bir fenomen olduğunu
belirtmi şlerdir (6) .
15

Patolojik Bir Kıskançlık Vakası Tezcan, CIlkerağlu
Bu çal ışmam ızda şiddetli kıskançl ık/sadakatsizlik
dü şüncesi sadakatsizlik sanr ısı olarak değerlendirilen
ve paranoid bozukluk tan ısı konularak tedavi
edilen bir vakada konulan tan ı ve uygulanan tedavi
tartışılm ıştır.
OLGU
Hasta 39 ya şında kad ın, 19 yıllık evli, 17 ya şında
erkek ve 14 ya şında kız, iki çocuk annesi, lise mezunu.
Onsekiz ya şında başladığı çal ışma hayatına 25
yaşında ikinci çocu ğunu doğurduktan sonra son vermiş.
Eşi mühendis, serbest çal ışmakta ve yakla şık
yirmi yıllık alkol öyküsü mevcut. Çok a şırı alkollü
olduğu zamanlar d ışında sessiz, sakin ve çevrelerinde
sevilen bir ki şi. Hastan ın şikayetleri yaklaşık
iki yıl kadar önce, kendi ifadesi ile birdenbire
başlamış.
Eşinin kendisini aldattığı hissine kap ılmış. Yaklaşık
3-4 ay bu duyuyu kendi ba şına yenmeye çal ışm ış .
Zamanla, eşinin her hareketini incelemeye, bir ipucu
bulurum dü şüncesiyle e şinin giyeceklerini karıştırmaya
başlam ış. Rahatlann veya bildiklerini
bana söyler dü şüncesiyle hissettiklerini çok yak ın
iki-üç arkada şına söylemi ş. Aldığı yan ıtlar "Bu dünyada
e şini aldatacak son ki şi senin e şin, senin ki vesvese
vs.." şeklinde olmuş ancak duygularında bir deği
şiklik olmamış. Eşinin geç geldiği bir akşam eşini
beklerken yine ayn ı duyguya kap ılmış . İlk kez o
akşam e şine kendisini aldatt ığını düşündüğünü,
böyle bir şey varsa ilk duyan ın kendisi olmak istediğini
belirtmiş. Eşinin böyle bir şey olmad ığını ve
olamayacağını söylemesi ve çocuklar ının üzerine
yemin etmesi hastay ı o gece için rahatlatm ış ama
sabah yine ayn ı duyuyla uyanm ış. Birkaç hafta sonra
ilk kez e şini takip etmi ş. Zamanla takip etmesine ilayeten
e şinin iş yerinin karşısındaki kafeteryada oturarak
e şini gözetlemeye ba şlamış. Yaklaşık 5-6 ay
süren bu süre içinde i ştahı kesilmiş, 7-8 kilo kaybetmi
ş; yorgunluk, halsizlik, toplumsal faaliyetlerden
uzaklaşma ve niye bu şekilde dü şünüyorum diye
kendine k ızmaya başlamış ancak e şine kendsini aldatıp
aldatmad ığın ı sormaya devam etmi ş. Zaman
zaman bu sorulardan b ıktığın ı ifade eden e şiyle tartışmaları
olmuş .
Hastan ın eşi, birgün eve bir gazete küpürü ile gel-
miş. K ıskançl ığın ruhsal bir hastal ıktan kaynaklan-
16
dığın ı aynntılı bir şekilde yazd ığını söyleyerek yaz
ıyı hastaya okutmu ş. Hasta "Adeta kendimi okudum"
şeklinde ifade kullanmakta. Hemen ertesi gün,
rahats ızlığın başlamas ından yaklaşık 18 ay sonra,
dostlarının tavsiyesiyle bir psikiyatriste müracaat etmişler.
Kıskançlık tipi paranoid reaksiyon tan ıs ı ile
15 mg/G trifluoperazin + 6 mg/G biperiden ile tedaviye
başlanmış. Kıskançlık dü şüncesinde iki hafta
içinde bir azalma olmu ş ancak bu dönem kendini
aşırı yorgun, bitkin, ne şesiz, mutsuz adeta ya şayan
bir bitki gibi hissetmeye ba şlamış. Tedaviye üç ay
kadar devam etmi ş ve bu dönemde depretif belirtilerinin
a şırı artmas ı nedeniyle tedavisine 50 mg/
G amitriptilin ilave edilmi ş. Birkaç ay bu tedaviye
devam eden hasta şikayetlerinde bir azalma olmamas
ı nedeniyle ilaçlar ı bırakm ış .
Müracaat ında yapılan ruhsal muayenesinde bariz
anksiyete, a ğır depresif bulgular, otoaktizasyon,
yoğun obsesif u ğraşlar ve a şırı sadakatsizlik düşüncesi
saptanm ıştır. Hastan ın sanrı düzeyindeki sadakatsizlik
dü şünceleri obsesyonel patolojik k ıskançl
ık olarak de ğerlendirilmi ş ve 20 mg/G fluoksetin
ve psikoterapötik yalda şım ile sekiz haftal ık
süre sonnuda düzeldi ği saptanm ıştır. Çal ışmatn ızda
hastaya daha önce konulan sanr ısal bozukluk tan ısı
tartışılmıştır.
TARTIŞMA
pecya
İkinci çocuğunun doğumuna kadar aktif bir i ş yaşam
ı ve toplumsal üretkenliği olan hastan ın, çocukların
büyümesi ve bireyselle şmeleri nedeniyle
zamanla i şe yaramad ığı duygusuna kap ılarak benlik
sayg ıs ını kaybetmeye başladığı kanaatindeyiz. Hastan
ın e şinin alkole olan dü şkünlüğünün, e şi ile arasındaki
duygusal ba ğın zayıflamas ına, muhtemelen
cinsel ve evlilik sorunlar ına zemin haz ırlamas ı da
söz konusudur.
Nitekim, kendine güvende eksiklik, cinsel sorunlar ın
ve evlilik sorunlar ın ın kıskançl ık sannlan ile ilişkili
olduğu (7) ve tatmin edici duygusal ili şkileri bulunmayan
insanlar ın kıskançl ık duygularına daha
yakın oldukları bildirilmektedir (8) . Hastan ın e şinin
alkol bağıntl ılığı, iş düzeninide olumsuz etkilemi ştir.
Stabil bir ekonomik temel kayb ı her kad ının başl ıca
endişesidir (3) . Bu endişenin de hastay ı olumsuz etkilenmesi
söz konusudur.

Patolojik Bir K ıskançl ık Vakası
Hastaya muhtemelen şu bilgiler ışığında sannsal bozukluk
tan ısı konulmuştur: Sannsal bozukluklarda,
kıskançlık sannlan monosemptomatik sann şeklindedir
(9) . Hastada ilk muayenede ba şka bir bulgu
saptanmam ış ve/veya diğer bulgular ilk muayenede
göz önünde bulundurulmam ıştır. Biraz dü şünce, dizorganize
konu şma, varsan ı gibi bulgulann olmamas
ı ve yine bu dönemde bariz depresif bulgulann
bulunmay ışı kıskançl ık tipi sannsal bozulduğu düşündürmüştür.
Sannsal bozuklu ğu olan hastalar karakteristik
olarak tek bir delil olmaks ızın e şin ihanetinden
emindirler (3). Hasta da, hiçbir delil
olmaks ız ın e şinin ihanetinden emin oldu ğunu belirtmi
ştir. Hastan ın eşini gizlice takip etmesi de sanrısal
sürecin bir parças ıdır (I°).
Sunduğumuz olguda olduğu gibi bazı vakalarda ihanet
ve sadakatsizlik dü şüncelerinin kesin olarak obsesyon
mu yoksa sanr ı m ı olduğuna karar vermenin
zorlu ğu bildirilmi ştir (1,4) . Nevrotik veya ki şilik bozukluğu
olan hastalarda psikozun di ğer bulgular olmaks
ızın kıskançl ık sanrılann ın bulunduğu belirtilmiştir
(1,4,11).
Docherty ve Ellis; k ıskançl ığın aşırı obsesyonel ve
egodisforksiyonel tipini tan ımlamışlardır (7). Hastan
ın ilk psikiyatrik başvurusunda sanrısal bozukluk
tanıs ının ayine tan ıda obsesyonel/patolojik k ıskançlık
gözönünde bulundurulmadan konulduğu düşünülmüş
ve şu bilgiler ışığında hastan ın sannlan
obsesyonel/patolojik k ıskançlık olarak değerlendirilmi
ştir: K ıskançlık sanns ı olan hastalar ın
% 69'unun erkek olduğu ve bu sannlann yaşamlanndaki
diğer sannlardan sonra geli ştiği gözlenmiştir
( 12).
Hastan ın yaşam ın ın herhangi bir döneminde kendisi
ve yakınları tarafından sannsal bir dü şünce tanımlanmamaktad
ır. Kıskançl ık sanr ısı olan hastalarda
sannya sekonder öfke bildirilmi ştir ( 10). Sunduğumuz
olgu da kendisi ve yak ınları tarafından
öfke tan ımlanmamaktad ır ve ruhsal değerlendirmelerinde
de bu bulgu saptanmam ıştır. Kıskançl
ık sannsm ın söz konusu olduğu vakalarda has-
Tezcan, Ülkeroğlu
talann arkada şlarının birçoğunu farkl ı fıkirlere kar şı
aşikar şekilde ho şgörüsüz olduğu için kaybettikleri
bildirilmiştir (3) . Hastan ın arkadaşları ile ilişkilerinde
bir bozukluk olmay ıp özel ve izole edici
bir duygu olan k ıskançlığını arkada şları ile paylaşmas
ı ve yard ım aramas ı söz konusudur. E şinin rahats
ızlığı nedeniyle psikiyatriste müracaat önerisini
red etmemi ştir. Halbuki, sannsal bozuklu ğu olan
hastalar hastal ığını kabul etmez ve hekime gelmeye
karşı direnir (13).
Hastan ın "Niye böyle dü şünüyorum?" şeklindeki
otoaküzasyonu da sanr ısal bir tabloyu de ğil, depresif
bir süreci dü şündürmektedir. Hastan ın hakk ında
bilgi al ınan çocuklar ı, özellikle 17 ya şındaki oğlu,
hastan ın obsesif kompülsif ki şiliğini çok net bir şekilde
tan ımlamaktad ır. Bu bilgiler ışığında hastada
san,psal olmayan patolojik k ıskançlık düşünülmüş ve
patolojik kıskançlık tedavisinde ba şarılı sonuçlar
sağladığı bildirilen fluoksetin (M,11) ile tedavi edilmiştir.
KAYNAKLAR
1. Soyka M, Naber N, Völeker A: Prevalance of delusional jealousy
in different psychiatric disorders: An analysis of 93 cases.
Br d Psychiatry 158:549-553, 1991.
2.Cobb J & Marrs I: Morbid jealousy featuring as obsessive compulsive
neurosis: Treatment by behavioural psychotherapy. İ3r J
Psychiatry 133:679-683, 1979.
3. Kaplan IH, Saddock JB: Synopsis of Psychiatry. 7. bask ı, Williams
Wilkins, Baltimore, s. 503-512, 1994.
4. Lane RC: Successful treatment of pathologic jealousy. J Clin
Psychiatry 51:345-346, 1990.
5. Enoch MD & Trethowan WH: Uncommon Psychiatric Syndromes.
1. baskı , Wright Son, Bristol, s. 36-49, 1979.
6. Bishay NR, Petersen N & Tavrier N: An uncontroled study of
cognitive therapy for morbid jealousy. Br J Psychiatry 154:386-
389, 1989.
7. Docherty JP & Ellis J: A new concept and finding in morbid jealousy.
Anı J Psychiatry 133:679-683, 1976.
8. Mullen PE: Jealousy: The pathology of passion. Br J Psychiatry
158:593-601, 1991.
9. American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical
Manual of Mental Disorders. 4. bask ı, American Psychiatric Association,
Washington DC, s. 296-301, 1994.
10.Crowe BR, Clarkson C, Tsai M, et al: Delusional disorder: Jealous
and nonjealous types. Eur Arch Psychiatry Neurol Sci
237:179-183, 1988.
11.Gross MD: Treatment of pathological jealousy by fluoxetine.
Am J Psychiatry 148:683-684, 1991.
12.Musalek M, Berner P & Katsching H: Delusional theme, sex
and ase. Psychopathology 22:260-267, 1989.
13. Oztürk O: Ruh Sağlığı ve Bozukluklar ı. 2. baskı, Evrim
Yayım, İstanbul, s. 199-201, 1989.
pecya
17