Gimp ile Renk Düzeltme - Tilkinin Dilinden

İçindekiler SUD 

Sudo Dergi Tayfası 

Serkan Çalış 

Eren Kovancı 

Hüseyin Sarıgül 

Çağlar Ersöz 

Burak Demir 

Murat Pınar 

Aydın Bez 

Caner Bulut 

Ergin Üresin 

Misafir Yazarlar 

Samet Konak 

Kadir Yücel 

SUDO Dergi tayfası 

Ubuntu Türkiye 

bünyesindedir. 

İletişim: sudo@ubuntutr.org 

SUDO, Creative Commons(CC) 

byncnd ile lisanslanmıştır. 

Not: SUDO, Gimp ve Scribus 

gibi 

özgür tasarım araçları 

kullanılarak 

hazırlanmıştır. SUDO, 

GNU/Linux 

dağıtımları altında tüm PDF 

yazılımlarıyla 

sorunsuz olarak görüntülenir. 

Open source software proves affordable, flexible for NIH, DoD................................Samet KONAK...............1 

Linux üzerinde erişim izinleri......................................................................................Serkan ÇALIŞ................3 

Conky.........................................................................................................................Murat PINAR.................8 

İnceleme: SMPlayer...................................................................................................Eren KOVANCI............12 

Scribus.......................................................................................................................Çağlar ERSÖZ.............15 

Espeak.......................................................................................................................Ergin ÜRESİN..............17 

Amarok 2....................................................................................................................Burak DEMİR..............18 

Linux ve Grafik............................................................................................................Kadir YÜCEL..............19 

Bash Extended Globbing............................................................................................Samet KONAK............23 

Shell script'e başlangıç...............................................................................................Caner BULUT.............25 

Çocuklara da özgürlük................................................................................................Burak DEMİR..............28 

Bilginin bilişim alanında gelişimi ve üretimi.................................................................Aydın BEZ...................30 

Gimp ile renk düzeltme...............................................................................................Hüseyin SARIGÜL......33 

.

Editör l Çağlar Ersöz 

SUD

Open source software proves affordable, flexible for NIH, DoD SUD 

On yıl önce, ulusal sağlık enstitülerindeki mühendisler süper 

hesaplamalar yapabilmek (supercomputing) adına bir grup sıradan 

bilgisayarı bir araya topladılar. Sonuç başarılı oldu ve binlerce DNA 

dizisini işlemek veya hücre işlevi üzerine çalışmak adına 6 aylık molekül 

simülasyonlarını çalıştırmak gibi aksi takdirde imkansız görünen 

işlemlerin gerçekleştirilmesini sağlayan bu yöntem o günden itibaren 

geliştirilmeye başlandı. 

Bu simülasyonlar bilim adamlarına laboratuvarlarda ölçemedikleri 

şeyleri inceleme imkanı sağlamaktadır. — Örnek olarak, moleküller 

hücre zarına nasıl nüfuz edeler veya bir ilaç bir proteinle nasıl etkileşir. 

Biowulf olarak bilinen bu sistem, hızlı ağda haberleşen 6500 işlemciye 

ve 8800 gigabyte hafızaya sahiptir. Bir süperbilgisayar oluşturabilmek 

için yeterli sayıda yazılım satın almak acentaya milyon dolarlara mal 

olabilirdi. Fakat 1999'da Biowolf'u oluşturan tasarımcılar çoğu ücretsiz 

temin edilebilen açık kaynak yazılımlar kullanmayı tercih ettiler. 

"1999'dan beri geliştikçe gelişti, bunu zamanında başarabildik çünkü 

yazılım masrafları neredeyse sıfırdı" sözü NIH (National Institutes of 

Health)'in sistem uzmanı Steven Fellini'ye ait. 

Tescilli yazılımların aksine, açık kaynaklı uygulamalar uygun gördükleri 

şekilde düzenleyebilmek üzere kullanıcıların uygulamanın kaynak 

kodlarına ulaşmalarına izin verirler. Bütün açık kaynaklı yazılımların 

ücretsiz olmamasına rağmen, açık kaynaklı yazılımlar için kullanılan 

lisanslar kullanıcılara yazılımı dağıtma hakkını vermek zorundadırlar. 

Açık kaynaklı lisanslar aynı zamanda teknolojiktarafsız olmalıdır, ve 

başka bir yazılıma ihtiyaç duymadan çalışmalıdırlar. 

Fellini "Eğer NIH sistemini kurmak için tescilli yazılımlar kullanmış 

olsaydı, masrafları nedeniyle bugünkü olduğu halinden çok daha küçük 

çapta olurdu" diyor. "Biowolf için kullanılan açık kaynaklı yazılımlara 

yakın Tescilli yazılımların sistemde kullanılan 2200 düğüm için lisans 

başına 370 $ masrafı olurdu. Bu bedel tescilli yazılımların bakımı için 

harcanan ve satın alma fiyatının en az yüzde 10'u değerindeki yıllık 

ücretlerini içermemektedir" diyor Fellini. 

Bunun yanında Biowolf kümelerinde tescilli bilimsel yazılımlar 

kullanılıyor olsaydı, NIH'in gücü ancak sınırlı sayıda lisans satın almaya 

yetebilirdi ve bilim adamları bu sayıyla sınırlanırdı. 

NIH'in sayısal biyoloji uzmanı Susan Chacko "Açık laynak yazılım 

lisanslarının sınırlandırmalarını ortadan kaldırmaktadır" demiştir ve 

şöyle devam etmiştir: "Yazılım ve bakım alanlardaki tasarruflar 

donanım alanında kullanılarak sistemin genişletilmesi sağlanabilir". 

Özelleştirilmiş Uygulamalar 

Ancak Açık Kaynak yazılımlar kullanmanın yararı ücret tasarruflarından 

ibaret değildir.Çünkü Açık Kaynak kullanıcılara yazılımın çalışmasını 

sağlayan her satırı görebilmelerini sağlamaktadır, kullanıcı uygulamayı 

bir hesap tablosu veya kelime işlemci gibi ihtiyaçlarına yönelik 

özelleştirebilir. Tescilli yazılımlar kullanıcılarına bu esnekliği 

sağlamazlar. 

Savunma Departmanının veri strateji lideri Daniel Risacher 

"departmanın kullandığı tescilli yazılımlar söz konusu olduğunda 

esneklik çok önemli bir mevzudur" diyor. 

Risacher aynı yazılımı kullanmak adına departmanın bütün şubelerinin 

lisansa sahip olabilmelerine rağmen lisans anlaşmasındaki 

sınırlandırmalar nedeniyle aynı yazılımın bir başka servis versiyonunun 

kullanılamadığını söylemiştir. Bunun bugünün ortamında en gerekli 

zorunluluklardan departmanın şubeleri arasındaki veri paylaşımına 

mani olduğu belirtmiştir. 

Risacher açık kaynağın departmana çok daha fazla kendi kararlarının 

belirleme gücü vereceğini ve bu sayede daha kararlı bir ortam 

1

Open source software proves affordable, flexible for NIH, DoD 

oluşturulacağını belirtiyor. Risacher, açık kaynak servislere sadece 

yazılımı paylaşma hakkını değil, aynı zamanda yazılımı tedarik etme, 

satıcının tarifesinde değil acentanın tarifesinde güncelleme ve yazılımı 

onarma hakkını verdiğini söylüyor. 

Risacher yeni yazılıma geçiş evresinde açık kaynağın kullanıcılarına 

sahip oldukları eski yazılımları tekrar kullanabilme imkanını da 

sağladığını vurguluyor. Yazılımı kullanan acentalar aynı zamanda 

yazılımı onarma masrafları konusunda da paylaşım yapabilmekteler 

çünkü son sonuçları paylaşabilmekteler. 

Risacher "Bizim amacımız kaynak kodu görebilmek ve onun üzerinde 

birlik olarak çalışabilmektir, bu yazılımı güncelleme imkanı sağlamaktadır 

ve yazılımı potansiyel olarak daha güvenli ve emniyetli kılmaktadır" diyor. 

Risacher kasım ayında açıklanacak olan savunma acentalarına yazılım 

seçme konusunda yardımcı olacak ve Açık Kaynağın departmanlar için 

en iyi seçim olabileceğini vurgulayan bir açıklama üzerinde çalışıyor. 

Daha Temiz Kodlar 

Açık kaynak yazılım şirketi Red Hat'ın teknoloji şefi ve Açık Kaynak 

Girişim Başkanı Michael Tiemann şu sözleri dile getiriyor: "Bütün bunlara 

ek olarak Açık Kaynak kodlar tescilli kodlara göre daha temizdirler 

(hatasızdırlar). Tescilli kodlar ortalama olarak her 1000 satır kod için 20 

30 adet hata içermektedir". 

Tiemann: "2030'unun asilerden oluştuğu 1000 askerlik bir tabur 

mevzilemeyi hayal edin, bu savaşa gitmek için isteyeceğiniz türden bir 

ordu değildir." 

Tiemann, buna karşılık açık kaynak kodlar ortalama her 1000 satır kod 

için 1'den daha az sayıda hata içermekte olduğunu söylüyor ve bu 

durumun açık kaynak platformlarda geliştirilen yazılımların daha az 

problem içerdiklerini göstermekte olduğunu belirtiyor. 

SUD 

Tiemann: "32 en popüler açık kaynak uygulamanın en kötüleri tescilli 

yazılımlara oranla 50 kat daha iyi seviyede kusur yoğunluğuna 

sahiptirler". 

Güvenlik Üzerine Uyarı 

UNIX, Linux ve Windows işletim sistemleri kullanıcılarına güvenlik 

yönetim uygulamaları geliştiren Symark Software yazılım şirketinin 

yardımcı pazarlama müdürü Ellen Libenson açık kaynak yazılımların 

tescilli yazılımlara göre daha iyi bir ize sahip olmasının %100 güvenli 

olduğu anlamına gelmediğini belirtiyor. Linux popüler bir açık kaynak 

işletim sistemidir. 

Libenson, Linux gibi açık kaynak ürünlerin tamamen güvenli olduğu 

düşünüldüğünde ve şirketlerin topluluk tarafından geliştirilen basit 

uygulamaların kullanıcıların ihtiyaçlarını giderebileceği düşünüldüğünde, 

bu uygulama hakkında herhangi bir destek bulunmadığı ve kaynak 

kodun saldırılara karşı savunmasız olup olmadığı hakkında kimsenin 

güvence almadığı anlamına gelmekte olduğunu belirtiyor. 

Libenson, açık kaynak yazılım seçmeden önce (seçerken) kullanıcıların 

tescilli yazılımlar için harcadıkları kadar çaba harcamaları gerektiğini 

belirtiyor. 

Libenson: "Ürünün arkasında gerçek bir organizasyon var mı, yoksa 

ürünün kaynağı belirsiz/güvenilmez mi, kaynak çeşitli yetenek grupları 

bireylerinin açık topluğunun vahşi batısı mı?". 

Acentaların ürünün satıcısına önem verdikleri gibi tedarik edicisine de 

önem vermeleri ve sorgulamaları gerektiğini, ürünü ortaya çıkaran 

personelin kalitesinin ve ürünü oluştururken en iyi güvenlik pratik 

metodlarının kullanılıp kullanılmadığının araştırılması gerektiğini 

belirtiyor. 

Open source software proves affordable, flexible for NIH, DoD | 

Elise Castelli federaltimes.com Çeviren: Guardian 2

Linux Üzerinde Erişim İzinleri 

Giriş 

Linux üzerinde zaman zaman karşımıza çıkan sorun veya meselelerden 

biri de dosya ve dizin erişim izinleridir. Bu yazıda kısaca izinler olacak 

anılacaktır. Linux üzerinde işlerini gören bir kullanıcının izinleri mutlak 

surette bilmesi gerekir. Bu kaçınılmaz bir durumdur zira ileride 

karşılaşılabilecek muhtemel bir problemin çözümünü üretmek için 

izinlerin tamamen anlaşılmış olması bize büyük bir getiri sağlayacaktır. 

Yazıda izinlerin mantığı anlatıldıktan sonra değişikliklerin nasıl 

yapılacağı da izah edilecektir. İşlemler yapılırken Linux'un temel 

bileşenlerinden olan terminal yolu kullanılacaktır. İzin değişimlerini 

normalde kullandığımız masaüstlerinin bize sağladığı yollarla da 

yapabiliriz. Fakat bu bizi masaüstü ile sınırlar ve kullanmak zorunda 

kalacağımız diğer masaüstünde tekrar bir öğrenme sürecine gitme 

zorunluluğu getirir. Terminal ile yapılacak işlemleri öğrenmek bize her 

Linux dağıtımında ve her masaüstünde aynı şekilde çözüm üretme 

kabiliyeti kazandırır. Meselenin özünü öğrenen kullanıcı dilerse yine 

diğer yollarla işini görebilir. 

İzin Seçenekleri ve Bloklar 

Öncelikle işe izin bölümlerinin ne anlama geldiğini anlatarak başlayalım. 

Aşağıda ev dizinimizde oluşturulan yeni bir dosyanın izin bölümleri 

görülmektedir. Terminal ile bir dosya veya dizinin izinlerini görmek için: 

ls l dosya_ismi 

ls ld dizin_ismi 

komutları kullanılabilir. Çıktıda karşımıza çıkan ilk bölüm izinlerle 

alakalıdır: 

rwrr 

Çıktının ne anlama geldiğini anlatmadan önce izin meselesinin temeline 

inelim. 

Linux dizin ve dosya yapısında izinler için temelde üç seçenek 

SUD 

mevcuttur: Okuma, yazma, çalıştırma. Her bir dosya veya dizin için 

bunları ayrı ayrı belirleyebiliriz. Böylece dosya veya dizinler bizim 

belirleyeceğimiz izinler doğrultusunda davranış gösterir. Fakat dosya ve 

dizinler için bu izinler biraz daha farklıdır. Bunu yazının ilerleyen 

bölümlerinde anlatalım. Şimdi ise çıktıyı ve izin meselelerini incelemeye 

çalışalım. 

Görüleceği üzere çıktıda dört blok mevcuttur. İlk blokta sadece "" 

karakteri vardır. İkinci blok rw, üçüncü ve dördüncü bloksa rbölümünü 

içerir. Buradaki ilk bloku normal dosyalar için her zaman "" 

olarak görürüz. Dizinlerde bu "d" olacaktır. Blok aygıtlarında "b", 

karakter aygıtlarında ise "c" olarak geçer. Fakat bahsettiğimiz son iki 

mesele bu yazının konusu değildir. Ancak kabaca söylemek gerekirse 

Linux üzerinde diskler, cdrom gibi aygıtlar blok aygıtlarıdır. Fare, 

klavye gibi aygıtlar ise karakter aygıtlarıdır. Aşağıda çıktı örneklerini 

görebilirsiniz: 

drwxrxrx 2 serkan serkan 4096 20090106 00:46 deneme_dizin/ 

brwrw 1 root disk 8, 0 20090105 20:53 /dev/sda 

crwrw 1 root root 13, 63 20090105 20:53 /dev/input/mice 

Çıktılarımızda ilk bölümde bu ayrımı belirten karakterleri ayrı ayrı 

görebiliyoruz. Bu konuyu burada kapatıp izin bloklarından devam 

edelim. 

Mevcut bulunan üç bloktan birincisi kullanıcının, ikincisi dosya veya 

dizinin ait olduğu grubun, üçüncü ve son blok ise diğerlerinin erişim 

izinlerini gösterir. Bu durumda yukarıdaki örnekte aldığımız çıktıya 

bakacak olursak, 

rwrr 

rw : Kullanıcı 

r : Grup 

r : Diğerleri 

3


şeklinde bir yapı görürüz. 

Bu aşamada artık izinler için belirlenen ifadelerin ne anlama geldiğini 

görebiliriz. 

r : Okuma (Read) 

w : Yazma (Write) 

x : Çalıştırma (eXecute) 

Görülebileceği üzere her bir blok üç haneden müteşekkildir. Bizim 

belirleyeceğimiz izinlerin durumuna göre bu haneler değişiklik gösterir. 

Çıktımızdan yola çıkarsak, 

rw : Dosyanın sahibi okuma ve yazma hakkına sahipken, çalıştırma 

hakkına sahip değildir. Kısacası dosya kimse için çalıştırılabilir durumda 

değildir. 

r : Dosyanın ait olduğu gruptaki kullanıcılarla beraber diğer kullanıcılar 

ise sadece okuma hakkına sahiptirler. 

Dosya ve Dizinler İçin İzin Farklılıkları 

Tam bu aşamada izinlerin dosyalar ve dizinler açısından nasıl 

değiştiğine değinebiliriz. 

Dosyalar için zaten bunu anlatmış olduk: r ile işaretlenmiş bir dosya için 

okunma izni vardır. w yazma hakkıyla beraber isim değiştirme hakkı da 

verir bize. x ile de çalıştırılabilir duruma getirmiş oluruz. 

Dizinlerde ise durum biraz değişiktir. 

r izni verilen bir dizinin içeriğini listeleme hakkına sahip oluruz. Eğer bu 

hak verilmemişse dizin içeriğini listeleyemeyiz. 

w izni verilen bir dizinin içinde alt dizin ve dosya oluşturma hakkını elde 

ederiz. 

x izni ise bize dizine girme hakkı verir. 

Kabaca bakacak olursak bir dizin rw iznine sahipse girme hakkımız da 

SUD 

olmadığından hiçbir şey yapamayız (Aslında ls ile içeriğe bakarız ancak 

alt dizin ve dosyalar görünmesine rağmen izin ve sahiplik gibi bilgiler 

görünmez). 

rx iznine sahip bir dizine girip, içeriği listeleyebiliriz ancak dosya veya 

alt dizin oluşturamayız. 

İzin İfadelerinin Rakamsal Gösterimi 

Yazının bir sonraki bölümü olan izin değişimlerine geçmeden önce 

ifadelerin rakamsal gösterimini anlatmakta fayda var. İzinleri 

değiştirirken kullanacağımız r,w,x gibi harfsel ifadelerin yerine daha 

kullanışlı olabilen rakamsal gösterimleri açıklayalım. Daha fazla detay 

vererek kafa karıştırmamak için ifadelerin doğrudan rakamsal değerlerini 

vererek, daha fazlasını öğrenmek isteyen okuyucularımızın yazının 

sonundaki gelişmiş yönetim bölümüne bakmalarını belirtelim. 

r: 4 

w: 2 

x: 1 

değerlerini alır. İzinleri belirlerken bu değerleri kullanarak üç blok için de 

farklı şekilde işlem yapabiliriz. İzinleri verirken toplamlardan yola çıkarız. 

İzinlerin Belirlenmesi 

Bir önceki bölümde de ifade edildiği gibi izinler belirlenirken rakamsal 

ifadelerin kullanılması daha pratiktir. Bu nedenle öncelikli olarak 

rakamsal yöntem anlatılacaktır. 

Linux üzerinde bir dosya veya dizinin izin işlemleri 

chmod izinler dosya_ismi 

komutu ile gerçekleştirilir. Dizinlerde barındırılan alt dizinler ve onların 

4


altındaki dosyaların da izinlerine müdahale etmek içinse R seçeneği 

kullanılır: 

chmod R izinler dizin_ismi 

Şimdi izinlerimizin bir önceki bölümde anlatılan rakamsal ifadeler 

doğrultusunda belirlenmesine geçebiliriz. 

1. senaryo 

Elimizdeki örnek dosyaya sadece sahibi için tüm hakları verip, geri kalan 

grup ve diğer kullanıcılar için hiçbir hak vermek istemiyoruz. 

Yapacağımız hesap dört işlemin ötesine gitmeyecektir: 

Dosya sahibi için: rwx = 4+2+1 = 7 

Diğerleri için: = 0+0+0 = 0 

O zaman kullanılacak komut: 

chmod 700 dosya_ismi olacaktır. 

2. senaryo 

Senaryoyu değiştirelim. Dosya sahibinin okuyup, yazmasını, diğerlerinin 

sadece okumasını istiyoruz: 

Dosya sahibi için: rw = 4+2+0 = 6 

Diğerleri için: r = 4+0+0 = 4 

chmod 644 dosya_ismi 

3. senaryo 

Son senaryomuza geçelim. Dosya sahibinin her hakka sahip olmasını, 

grubun sadece okuyup çalıştırmasını, diğerlerinin ise sadece 

çalıştırmasını istiyoruz: 

Dosya sahibi için: rwx = 4+2+1 = 7 

Grubu için: rx = 4+0+1 = 5 

Diğerleri için: x = 0+0+1 = 1 


SUD 

Örneklerle de anlatıldığı üzere izin meselesi, temelini anladıktan sonra 

son derece kolay bir şekilde halledilebiliyor. Şimdi rakamsal ifade yerine 

harfsel ifadelerle izinlere nasıl müdahale edebileceğimize bir bakalım. 

İlk etapta harfsel ifadenin daha kolay olduğu düşünülebilir ancak 

örnekler incelendiğinde neden daha meşakkatli olduğu anlaşılacaktır. 

Kullanacağımız komut yine chmod'dur. Fakat bu sefer rakamlar yerine 

izinlerin harfsel ifadelerini kullanacağız, +r +w +x gibi. Dosyanın sahibi 

için u (user), grubu için g (group), diğerleri içinse o (others) ile hakları 

tanımlarız. 

Öncelikle belirtelim, üç blok için de (sahip, grup, diğerleri) kimin için 

olduğunu söylemeden tek bir defada belirlenebilecek izin hakları r ve 

x'tir. w tek seferde sadece kullanıcı için belirlenebilir. Örneğin hakları olan 

bir dosya için şu komut sadece sahibi için +w hakkı verecektir. 

chmod +rwx dosya_ismi 

Daha işin başındayken bile ufak bir kaybımız oldu. Bu kaybı şu şekilde 

aşabiliriz: 

chmod ugo+rwx dosya_ismi 

Ancak asıl kaybı örnekleri inceledikten sonra göreceğiz. Rakamsal 

ifadelerdeki izinleri anlatırken kullandığımız örnekler üzerinden anlatıma 

devam edelim. 

5


1. senaryo 

Kullanacağımız komut şu şekilde olmalıdır: 

chmod u+rwx dosya_ismi 

chmod gorwx dosya_ismi 

olacaktır. Gördüğümüz gibi komut değil komutlar kullandık. 

2. senaryo 


chmod go+rwx dosya_ismi 

3. senaryo 


chmod g+rxw dosya_ismi 

chmod o+xrw dosya_ismi 

Sanırım rakamsal olarak izinleri değiştirmenin ne kadar yararlı olduğunu 

daha iyi görmüş olduk. 

Gelişmiş Yönetim 1: Rakamsal İfadelerin Detaylı İncelenmesi 

Rakamsal ifadeleri anlatırken doğrudan izinlerin değerlerini vermiş ancak 

neden bu şekilde olduğunu anlatmamıştık. Şimdi bu konuya değinmeye 

çalışalım. Anlattığımız üzere, r:4, w:2, x:1 değeri alır demiştik. Buradaki 

belirleyici kıstas bloklardaki her bir hanenin bit olarak değeridir ve şu 

şekilde gösterilebilir: 

İzinler İkilik Onluk 

000 0 

x 001 1 

w 010 2 

wx 011 3 

r 100 4 

rx 101 5 

rw 110 6 

rwx 111 7 

SUD 

Burada da gördüğümüz gibi harfsel ifadeler tek başlarına verdiğimiz 

değerleri alıyorlar. Biz dört işlem ile meseleyi hallettiğimizden dolayı 

diğer değerleri hafızamızda tutmamıza ve hatta bilmemize bile gerek 

yok. 

Gelişmiş Yönetim 2: Setuid, Setgid ve Stickybit seçenekleri 

Dosya ve dizin izinlerinde normal erişim haklarına ek olarak başka 

izinler de belirleyebiliriz. Bunlar sıradan bir kullanıcının çok az 

başvuracağı seçeneklerdir. 

User ID Belirlemek (suid) 

Eğer suid belirlenmişse, bir dosya sahibi kimse onun haklarıyla 

çalışacaktır. Örneğin dosya root'a aitse hangi kullanıcı olursa olsun, 

dosya çalıştırıldığında root hakları ile çalışır. 

Suid belirlemek için şu komut kullanılır: 


Burada 755 sadece bir örnektir, önemli olan en baştaki 4 rakamıdır. 

Suid'i sağlayan işte bu 4 rakamıdır. Muadili olan harfsel komutsa şudur: 

6


chmod u+srwx dosya_ismi 

chmod go+rxw dosya_ismi 

İzinlere baktığımızda şöyle bir gösterimle karşılaşırız: 

rwsrxrx 

Burada ilk bloktaki son hanede suid'in belirlendiğini s harfinden rahatça 

görebiliriz. 

Group ID Belirlemek (sgid) 

Sgid suid'e benzer ancak biraz farklılık gösterir. Sgid daha çok dizinler 

için belirlendiğinde yararlı olur. Sgid belirlenmiş bir dizin altında 

oluşturulacak yeni bir dosya dizinin grup erişimleri ile aynı değerleri alır. 

Kısacası dizin hangi gruba aitse dosya da o gruba dahil olacak şekilde 

oluşturulur. Böylece ortak dizinde çalışan kullanıcılar yeni oluşturdukları 

dosya için grup ayarları yapmak zorunda kalmazlar. 

Sgid belirlemek için şu komut kullanılır: 

chmod 2755 dizin_ismi 

Alternatif harfsel chmod komutunu Suid için verilen anlatımdan yola 

çıkarak kullanabilirsiniz. 

İzinler şu şekilde görülecektir: 

drwxrws 

Görebileceğimiz gibi sadece grup blokunda s harfi mevcut ve bu sgid 

belirlendiğine işaret eder. 

Sticky Bit Belirlemek 

SUD 

Sticky bit belirlenen bir dosyada sadece dosyanın sahibi erişim izinlerini 

değiştirebilir ve dosyayı silebilir. Eğer sticky bit belirlenmemişse dosyaya 

yazma hakkına sahip herhangi birisi erişim izinlerini değiştirip, dosyayı 

silebilir. Yine bir dizin paylaşan kullanıcılar için kullanışlıdır bu seçenek. 

Sticky bit belirlemek için şu komu kullanılır: 


İzinler şu şekilde görülecektir: 

rwxrxrt 

Son hanedeki t harfi sticky bit'in belirlendiğini gösterir. 

Sonuç 

İlk aşamada karışık gibi görünen dosya ve dizin izinleri birkaç pratiğin 

ardından rahatlıkla öğrenilebilecek kadar kolaydır. Karşınıza çıkacak 

izinlerle alakalı durumlarda chmod komutunu kullandıkça meseleyi daha 

iyi kavrarsınız. Yazımızı bitirirken son olarak izin meselelerinin sistem 

genelinde hayati önem taşıdığını belirtelim. Sistem geneli gibi büyük 

değişikliklerle normal kullanıcının pek işi olmaz. Eğer olmuşsa ve 

kullanmanız gerekiyorsa bile çok dikkatli olun. Bilhassa R ile 

kullanılacak yanlış bir chmod komutu tüm sistemi çalışmaz hale 

sokabilir. 

Serkan Çalış 

7

Conky SUD 

Ubuntu’dan Arch Linux’a geçmemle hayatımda değişen şeyler oldu. Her 

ne kadar yeni sisteme sahip bir kullanıcı olsam da, Arch Linux’a 

geçtikten sonra programların ne kadar bellek ve işlemci kullandığı ile 

ilgilenmeye başlayıp bunları minimuma düşürmeye başladım. Bu 

bağlamda tanıştığım programlardan biri de Conky. 

Conky küçük bir dosya aracılığı ile (~/.conkyrc) çok az sistem ve ram 

tüketerek sisteminiz hakkında yapılandırmanıza bağlı olarak 

belirlediğiniz özellikleri masaüstünde görmenizi sağlayan bir program. 

Kurulmuş hali 800 kb kadar. 

Conky ile yapılabilecekler sayısız olmakla birlikte küçük örnekler vermek 

gerekirse saati, tarihi, sistem özelliklerinizi, o anki cpu / ram kullanımını, 

hard diskinizin bölümlerinin doluluk oranlarını, kullandığınız müzik 

çalıcının betikleri aracılığı ile belirlediğiniz özellikler dahilinde 

gösterebilirsiniz. Bunun haricinde perl, python gibi programlama dilleri ile 

hazırladığınız betikleri conky ile masaüstünüzde görebilirsiniz. Conky’nin 

kendi hazırladığınız betikler hariç kendi dahilinde gelen 250 tane veri var 

ve bunlardan hangisini seçip hangi renk, yazı biçimi, yazı boyutu ile 

gösterileceğini ve yerini siz belirlemektesiniz. 

Aslında masaüstünü en verimli halde kullanmayı seven bir insanımdır, 

her alanını kullanmak isterim ancak Conky bu alışkanlığımı da değiştirdi. 

Şu anda terminalimi, Firefox penceremi, Msn pencerelerimi Conky’nin 

görünmesini engellemeyecek şekilde boyutlandırıp her an karşımda 

görmek istemeye başladım, böyle de güzellikleri var. 

Conky’nin en güzel yanlarından birisi de ikinci paragrafta belirttiğim 

~/.conkyrc dosyasıdır. Bu dosya kurulumda bulunmuyor, içini siz 

doldurup kendinize özel Conky’nizi yaratarak veya internetten 

bulacağınız hazır conkyrc dosyalarını indirerek kullanabiliyorsunuz. 

Önerim internetten beğeneceğiniz bir conkyrc dosyası indirip kendi 

ihtiyaçlarınız dahilinde düzenlemeniz. Bu sayede hem Conky’nin 

işleyişini öğreniyorsunuz hem de kendinize özel bir şeyler ortaya 

çıkarıyorsunuz. 

Conkyrc Dosyası Düzenleme 

Conkyrc dosyası iki bölümden oluşmakta. İlk bölüm Conky’nin 

ayarlarının yapılacağı ayar kısmı ve diğer bölüm ise Conky üzerinde 

göstermek istediğimiz şeyleri yazdığımız ikinci kısım. Şimdi dilerseniz 

bunları kabaca inceleyelim. 

Conky ayarları : 

alignment : Conky’nin nereye yerlesecegi, top_left, top_right, 

top_middle, bottom_left, bottom_right, bottom_middle, middle_left, 

middle_right seçenekleri kullanabilirsiniz. 

background : Conky’nin kendisine arka plan atayıp atamayacağı. Yes ya 

da no seçenekleri geçerlidir. 

default_color : Conky’nin hangi renkte olacağını belirler. 

double_buffer : Gelişmiş ekran önbelleğini ayarlar. Yes ya da no 

seçenekleri geçerlidir. 

draw_shades : Conky’nin gölge kullanıp kullanmayacağı. Yes ya da no 


default_shade_color : Conky’nin gölge rengi. Eğer gölge kullanıyorsanız 

bu satırdan gölge rengini ayarlayabilirsiniz. 

draw_borders : Conky’nin çerçeve kullanıp kullanmayacağı. Yes ya da 

no seçenekleri geçerlidir. 

draw_graph_borders : Grafiklere çerçeve çizilip çizilmeyeceği. Yes ya 

da no seçenekleri geçerlidir. 

gap_x : Conky’nin soldan ne kadar boşluk bırakacağı. 1100 seçenekleri 

kullanılabilir. Yazdığınız rakama göre belirlediğiniz özellikler sağa doğru 

kayacaktır. 

gap_y : Conky’nin yukardan ne kadar boşluk bırakacağı. 1100 

seçenekleri kullanılabilir. Yazdığınız rakama göre belirlediğiniz özellikler 

aşağıdan başlayacaktır. 

maximum_width : Conky’nin kullanacağı en geniş alan. Rakam olarak 

giriyorsunuz. Boyut size kalmış. 

override_utf8_locale : Türkçe karakterlerde sorun yaşamamak için utf8’i 

locale bölgeye göre zorlayıp üzerine yazması. Yes ya da no seçenekleri 

geçerlidir. 

own_window : Conky’nin kendi penceresine sahip olup olmayacağı. Yes 

ya da no seçenekleri geçerlidir. 

8

Conky SUD 

own_window_type : Conky’nin kullanacağı pencere tipi. 

own_window_transparent : Conky’nin şeffaflık kullanıp kullanmayacağı. 

Yes ya da no seçenekleri geçerlidir. 

own_window_hints : Conky’nin pencere özellikleri. Undecorated, 

below,sticky, skip_pager, skip_taskbar seçeneklerinden istediklerinizi 

seçebilirsiniz. 

use_xft : Fontların daha güzel görünmesi için açabilirsiniz. Yes ya da no 


update_interval : Conky’nin kaç saniyede bir kendisini güncelleyeceği. 

Rakamlar ile saniyeyi belirleyebilirsiniz. 

Xftalpha : Fontların yumuşatılma değeri. 0,1 den 1 e kadar seçenekleri 

kullanabilirsiniz. 

Xftfont : Xft’nin yazıtipi. 

Diğer ayar nesnelerini incelemek isterseniz 

http://conky.sourceforge.net/config_settings.html adresini ziyaret 

edebilirsiniz. 

Conky İle Yapabilecekleriniz 

Conky’nin görüntüleyeceği verilere nesne diyoruz. Conky’deki nesneleri 

genel hatları ile inceleyip, neler yapabileceğimizi 

–görüntüleyebileceğimizi aşağıda görebiliriz. 

Kullandığınız ip adreslerini görüntüleyebilirsiniz. 

(addr, addrs) 

Anakart ısısını celcius ve fahrenheit olarak gösterebilirsiniz. 

(acpitemp, acpitempf) 

Audacious kullanıyorsanız audacious nesnelerini kullanarak hangi 

şarkıyı dinlediğinizi, şarkının uzunluğunu, geçen ve kalan süreyi 

görüntüleyebilirsiniz. 

(audacious_bar, audacious_bitrate, audacious_channels, 

audacious_filename, audacious_frequency, audacious_length, 

audacious_length_seconds, audacious_playlist_position, 

audacious_playlist_length, audacious_position, 

audacious_position_seconds, audacious_status, audacious_title) 

Laptop kullanıyorsanız pil durumunuzu 


(battery, battery_bar, battery_percent, 

battery_time) 

BMPx kullanıyorsanız BMPx nesnelerini 

kullanarak hangi şarkıyı dinlediğinizi, 

şarkının uzunluğunu, geçen ve kalan süreyi 


(bmpx_artist, bmpx_album, bmpx_title, 

bmpx_track, bmpx_bitrate, bmpx_uri) 

Conky’nin kurulum tarihini gösterebilir, 

versiyonunu görüntüleyebilirsiniz. 

(conky_version, conky_build_date) 

Belirlediğiniz süre zarfında işlemci 

kullanımını görüntüleyebilirsiniz. Buna ek 

olarak grafik görüntü koyma şansınız da var. 

(cpu, cpubar, cpugraph) 

Hard diskinizdeki bölümlerin toplam boyutu, 

kullanılan boyutu ve ne kadar boş alan 

bulunduğunu görebilirsiniz. Grafik görüntüsü 

ekleyip daha görsel hale de getirebilirsiniz. 

(diskio, diskiograph, diskio_read, 

diskiograph_read, diskio_write, 

diskiograph_write disk_protect) 

Oturum esnasında internet kullanımınıza 

göre dosya indirme hızınızı, gönderme 

hızınızı ve toplam indirilen ve gönderilen 

dosya boyutunu grafik olarak ve yazılı 

gösterebilirsiniz. 

(downspeed, downspeedf, downspeedgraph, 

upspeed, upspeedf, upspeedgraph) 

Kernel ismini ve işletim sistemi tipini 


9

Conky SUD 

(kernel, machine) 

Pop3 mail sahibi iseniz, okumadığınız, okuduğunuz mailleri 


(mails, mboxscan, new_mails, pop3_unseen, pop3_used) 

Bilgisayarınızın o anki ram kullanımını grafiksel ve yazı ile 


(mem, membar, memmax, memperc) 

MPD (Music Player Daemon) kullanıyorsanız MPD nesnelerini kullanarak 

hangi şarkıyı dinlediğinizi, şarkının uzunluğunu, geçen ve kalan süreyi 


(mpd_artist, mpd_album, mpd_bar, mpd_bitrate, mpd_status, mpd_title, 

mpd_vol, mpd_elapsed, mpd_length, mpd_percent, mpd_random, 

mpd_repeat, mpd_track, mpd_name, mpd_file, mpd_smart) 

Kullandığınız dağıtımın o anda çalışan ve uyuyan işlemler sayısını 


(processes, running_processes) 

RSS aracılığı ile belirlediğiniz RSS adreslerini conky üzerinden 

belirlediğiniz sürelerde yenilenecek şekilde görüntüleyebilirsiniz. 

(rss) 

Belirlediğiniz süre zaafında görüntülenecek olmak üzere süreyi ve tarihi 

gösterebilir, aylık takvim görüntüleyebilirsiniz. 

(time, utime, tztime) 

Bilgisayarınızın ne zamandır çalıştığını gösterebilirsiniz. 

(uptime, uptime_short) 

İşlemcinin kullandığı voltajı görüntüleyebilirsiniz. 

(voltage_mv, voltage_v) 

Kablosuz bağlantılarınızın özelliklerini tüm detayları ile 


(wireless_essid, wireless_mode, wireless_bitrate, wireless_ap, 

wireless_link_qual, wireless_link_qual_max, wireless_link_qual_perc, 

wireless_link_bar) 

XMMS2 kullanıyorsanız XMMS2 nesneleri kullanarak hangi şarkıyı 

dinlediğinizi, şarkının uzunluğunu, geçen ve kalan süreyi 


(xmms2_artist, xmms2_album, xmms2_title, xmms2_genre, 

xmms2_comment, xmms2_decoder, xmms2_transport, xmms2_url, 

xmms2_tracknr, xmms2_bitrate, xmms2_id, xmms2_duration, 

xmms2_elapsed, xmms2_size, xmms2_percent, xmms2_status, 

xmms2_bar, xmms2_smart) 

Nesnelerin ne işe yaradığını görmek için 

http://conky.sourceforge.net/variables.html adresini kullanabilirsiniz. 

CONKY İle Kullanabileceğiniz Hazır Betikler 

Hava Durumu: Conky’niz aracılığı ile hava durumunu görüntülemek için 

hava durumu betiğini kullanabilirsiniz. 

Kurulumu : 

Ekte verilen conkyForecast.py isimli dosyayı ~/scripts/conkyForecast.py 

olarak kaydedin. 

~/.conkyrc ayar dosyanızı açıp istediğiniz bölüme; 

${alignc}${color #3366CC}~[ Weather ]~ 

${color #3366cc}${execi 1680 python ~/scripts/conkyForecast.py location=TUXX0015 

datatype=DW}:${alignc} ${execi 1680 python 

~/scripts/conkyForecast.py location=TUXX0015 datatype=DW startday=1 

endday=1}:${alignr}${execi 1680 python 

~/scripts/conkyForecast.py location=TUXX0015 datatype=DW startday=2 

endday=2}: 

${color #FFFFFF}${font Weather:size=25}${execi 1680 python 

~/scripts/conkyForecast.py location=TUXX0015 datatype=WF startday=0 

endday=2 spaces=4}${font}${color #CCCCCC} 

${execi 1680 python ~/scripts/conkyForecast.py location=TUXX0015 datatype=LT}${alignc}${execi 

1680 python ~/scripts/conkyForecast.py location=TUXX0015 

datatype=LT startday=1 endday=1}${alignr}${execi 


datatype=LT startday=2 endday=2} 

${execi 1680 python ~/scripts/conkyForecast.py location=TUXX0015 datatype=HT}${alignc}${execi 


datatype=HT startday=1 

10

Conky SUD 

Murat Pınar'ın masaüstü görüntüleri 

endday=1}${alignr}${execi 1680 python ~/scripts/conkyForecast.py location=TUXX0015 

datatype=HT startday=2 endday=2} 

satırını ekleyin. 

İp Numarası : Conky’niz aracılığı ile ip numaranızı görüntülemek için ip 

numarası betiğini kullanabilirsiniz. 

Kurulumu: 

Ekte verilen ip.txt isimli dosyayi /usr/bin/ip.txt olarak kaydedin. 

Gerekli çalıştırma haklarını verin. ( chmod 777 /usr/bin/ip.txt) 

~/.conkyrc ayar dosyanızı açıp ip numaranızı görüntülemek istediğiniz 

yere; 

${color grey}IP :${color white} ${execi 3600 ip } 


GMail Eklentisi : Gmail kullanıyorsanız Conky aracılığı ile yeni gelen 

maillerinizi kontrol etmek için bu eklentiyi kullanabilirsiniz. 

Kurulumu : 

Ekte verilen gmail.py isimli dosyayi /usr/bin/gmail.py olarak kaydedin. 

Gerekli çalıştırma haklarını verin ( chmod 777 /usr/bin/gmail.py ) 

~/.conkyrc ayar dosyanızı açıp gmail eklentinizin görüntülenmesini 

istediğiniz yere; 

${color #ffcb48}Gmail${hr 2} 

${color lightgray}Email: ${color D7D3C5}${execi 300 python 

~/usr/bin/gmail.py} 


Son Olarak.. 

Conky 800 kb’lık boyutu ve çok az ram kullanımı ile baş tacı olabilecek 

bir program. Eğer masaüstünüzde hareket görmek istiyorsanız sizin için 

biçilmiş kaftan. 

Not: Dergimizin bu sayısında ek olarak .conkyrc dosyamı ve hazır 

betikler bölümünde incelediğim hava durumu, ip numarası, gmail 

eklentisi için kullanmanız gereken betikleri bulabilirsiniz. İstediğiniz gibi 

değiştirebilir veya memnun kalırsanız bu şekli ile kullanabilirsiniz. 

Arch Linux 2008.06 Xfce 4.6 Murat PINAR 

11

İnceleme: SMPlayer 

SMPlayer 

Son 2 senem Ubuntu içinde kullanabileceğim, Windows sistemlerde 

kullandığım GOM Player'ın yerini doldurabilecek bir oynatıcı aramakla 

geçti diyebilirim. Kaffine, VLC, Mplayer, KMPlayer gibi onlarca popüler 

görüntü oynatıcısını denedim ama hiçbirinden verim alamadım. 

Özellikle alt yazılımı Divx (avi) film izlemek bir işkenceye dönüşüyordu. 

Denediğim bütün oynatıcılarda alt yazı kalitesi düşük ve alt yazı filmin 

altındaki siyah alana gelmiyordu. 

Alt yazılı film izleme konusunda Ubuntu'nun ve Ubuntu ekseninde diğer 

Linux dağıtımlarının yetersiz kaldığını, GOM Player'ı her zaman 

arayacağımı düşünürken SMPlayer ile tanıştım. Önceleri alışamadım bu 

oynatıcıya, soğuk geldi, ayarlarını yapamadım, istediğim kaliteyi 

bulamadım derken biraz kurcaladıktan sonra benim için vazgeçilmez bir 

oynatıcı haline geldi. SMPlayer artık film dendiğinde ilk aklıma gelen 

oynatıcı olmuş, bana ilk aşkım GOM Player'ı bile unutturmuştu. 

Neydi SMPlayer'ı bu kadar özel yapan derseniz herhalde vereceğim 

cevaplar bu yazıya sığmaz ama ben sizleri sıkmadan biraz özelliklerini 

dilim döndüğünce, kalemim yettiğince anlatmaya çalışacağım. 

Bölüm 1 Genel Görünüm 

SMPlayer bildiğiniz, sevdiğiniz oynatıcılardan farklı bir görünüme sahip 

değil. Gom Player ile kıyaslanırsa benzer bir arayüze sahip. Özellikle 

Windows'dan geçiş yapacaklar rahatlıkla alışacaklardır. 

Bölüm 2 SMPlayer Özellikleri 

SMPlayer özellikleri saymakla bitmeyecek kadar fazla ancak ben size 

en temel ve en çok işinize yarayacak özellikleri sıralamaya çalışacağım, 

özellikle yazının sonlarına doğru Ubuntu Türkiye sayesinde öğrendiğim 

bazı püf noktalarını sizlerle paylaşacağım. 

* 0.6.4 sürümünden genel bir görünüş 

SUD 

() Döndürme özelliği: Bu özellik 

sayesinde filminizi 90 derece sola, 90 derece sağa ya da 180 derece 

kendi ekseni etrafında döndürebilirsiniz. Menü yolu Video > Rotate 

() Filtreler: Bu özellik sayesinde elde ettiğiniz görüntü üzerinde 

oynayabilir ve film izleme seçeneklerini değiştirebilirsiniz. Menü yolu 

Video > Filtreler 

() Eşitleyici: Eşitleyici sayesinde zıtlık, parlaklık, renk tonu, doygunluk ve 

gama gibi değerleri değiştirebilir, göz zevkine kitap eden ve gözü 

yormayan daha kaliteli görüntüler elde edebilirsiniz. Menü yolu Video > 

Eşitleyici 

12

İnceleme:SMPlayer SUD 

() Kanallar: Kanallar vasıtasıyla eğer ses çıkışınız destekliyorsa stereo, 

4+1 surround ve 5+1 surround ses ayarlarını yapabilirsiniz. 

Bölüm 3 Püf Noktaları 

Alt yazı ayarları 

İşte benim en büyük derdim olan alt yazı ayarlarını burada vereceğim 

püf noktaları sayesinde sorunsuzca yapabilirsiniz. 

() Türkçe karakter seçimi 

Seçenekler > Özellikler > Alt Yazılar > Alt yazı Default Subtitle 

Encoding: bölümünden Türkçe (ISO88599) kısmını seçerseniz alt 

yazıda Türkçe sorunu yaşamazsınız. 

() Alt yazı kalitesini arttırma 

Seçenekler > Özellikler > Alt yazılar > SSA / ASS Library yolunu takip 

edin ve Use SSA/ASS ile başlayan cümlenin başındaki kutucuğa 

tıklayın. Styles kısmına 

Bold=1,Outline=1,Shadow=4,FontName=Sans,Fontsize=21 yazıp 

sırasıyla uygula ve tamam tuşlarına basınız. Bu sayede alt yazı 

kalitesinde gözle görülür bir kalite artışı olduğunu fark edeceksiniz. 

() Alt yazıyı siyah alanda göstermek 

Video > Filtreler > Add black borders seçeneğini işaretleyin. Bu sayede 

alt yazılar filmin en altındaki siyah alanca gözükecektir. 

() Yazı boyutunu pencereye göre ayarlamak 

Seçenekler > Özellikler > Alt Yazılar >Yazıtipi (Font) kısmından 

Autoscale: bölümüne gelin ve filmin genişliğiyle orantılı seçeneğini 

seçin. Bu şekilde ayarlanırsa alt yazınız filmin pencere boyutuna göre 

otomatik olarak orantılanacaktır. 

* Gizli Dosyalar isimli 1998 yapımı bilim kurgu filminden bir görüntü 

Bölüm 4 – Son Nokta 

Smplayer'ın çalışması için sisteminizde gerekli codeclerin ve özellikle 

Mplayer'ın kurulu olması gerekiyor. Sorun yaşamamak için bu hususlara 

dikkat etmelisiniz. 

Alt yazılı film için bulabileceğiniz en iyi oynatıcı SMPlayer. Eksileri yok 

mu, tabii ki var, örneğin DVD filmlere ait özel menüleri SMPlayer şimdilik 

göstermiyor. DVD filmleri de SMPlayer yerine başka oynatıcıyla 

(Örneğin Kaffeine ile) izleyebilirsiniz. 

13

İnceleme:SMPlayer SUD 

Seçenekler menüsünden oynatma listesi ayarlarını, kısa yolları, filtreleri, 

otomatik oynatma için disk sürücülerinizi, ekran görüntüleri kayıt yolunu, 

video ve ses ayarlarını, ses paket ayarlarını, bağlantı ayarlarını, kayıt 

ayarlarını ve çok daha fazlasını ayarlayabilirsiniz. 

SMPlayer'ı denedikten sonra alt yazılı film izlemek için en iyi yazılım 

olduğuna, GOM Player'a alternatif olabileceğine, Linux dağıtımları için 

hazırlanan oynatıcılardan çok daha iyi olduğuna şahit olacak ve bu 

yazıda değinilmeyen özellikleri gördükçe az bile anlatmışsın deyip bana 

kızacaksınız. :) 

Boş vakitlerinizde bol bol film izlemenizi tavsiye eder, okuduğunuz için 

teşekkürler diyerek de yazıma son noktayı koyarım. Son nokta böyle bir 

şey olsa gerek. :) 

Eren Kovancı 

*Seçenekler menüsünden bir görüntü 

Eren Kovancı'nın masaüstü görüntüleri 

Ubuntu 8.04 

Kubuntu 7.10 14

Scribus SUD 

Tanışıklığım kısa süre içinde olmuş olsa da kullanımına çabucak 

alıştığım ve dergimizin bu tasarımını oluşturmamızda katkısı büyük olan 

program Scribus'u bu ay sizin için incelemeye karar verdik. Yani Ubuntutr 

tayfası olarak geleneği bozmadık ve balık vermek yerine balık tutmayı 

öğretmeyi tercih ettik. Diğer tasarım programlarının yanında oldukça 

pasif gibi kalsa da Scribus özgür dünyanın nadide tasarım programı 

olması nedeniyle tercih edilmektedir. Bu program sayesinde PDF 

kitaplar, dergiler hazırlayabilir; kendi kartpostal tasarımlarınızı, 

takvimlerinizi oluşturabilirsiniz. 

İncelediğim sürüm 1.3.4 aslında stabil olmayan sürüm. Ancak stabil olan 

1.3.3.12 den daha stabil davranışlarıyla dikkatimi çekti. Bu benim 

donanımımdan kaynaklanmış olabilir ya da geliştiriciler hataları kapatmış 

olabilirler. Menü olarak aralarında fazla fark yoktur. Anlattıklarım her iki 

sürüm için de geçerli durumdadır. 

İtiraf etmeliyim ki ilk açtığımda basit yapısı ile gözümde büyümüş ve 

usta işi olduğuna inanmıştım. Ancak öyle değilmiş. Türkçe olması 

sayesinde menüleri çabucak kavrayıp tasarıma başlamam fazla süremi 

almadı. 

Scribus'u açtığınızda sizi, yeni belgede kullanmak istediğiniz sayfa 

yapısını belirleyebileceğiniz ekran karşılayacaktır. Biz Sudo dergisi 

olarak okunuş kolaylığı olması açısından fazla sütunu 

sığdırabileceğimiz yatay sayfa düzeninde A4 boyutlarını tercih ediyoruz. 

Siz de işinize uygun sayfa yapısını istediğiniz gibi seçebilirsiniz. 

İsterseniz öncelikle inceleyeceğimiz bölümleri sıraya koyalım: 

1.Metin ekleme 

2.ResimŞekil ekleme, boyutlandırma ve şeffaflık ayarları 

3.Link ve diğer sayfalara bağlantı ekleme 

4.Tablo oluşturma 

5.Diğer özellikler 

1.Metin ekleme 

Metin eklemek için en kısa yol klavyeden "T" tuşuna basmak ve bir 

metin kutusu oluşturmaktır. Daha uzun yollar ise üstten sembolüne 

tıklamak veya ekle menüsünden "Metin" seçeneğini seçmektir. Daha 

sonra oluşturduğumuz metin kutusuna iki kere tıklayarak yazı yazabilir 

veya ayrıntılı ayarlar için sağ tıklayıp metni düzenle dedikten sonra 

Scribus'un kendi metin editöründe düzenleyebiliriz. Bir diğer seçenek 

ise "Metin al"dır. Bu seçenekle dışarıda bulunan bir metin dosyamızdan 

metin aktarımını otomatik olarak yapabiliriz. 

15

Scribus SUD 

2.ResimŞekil ekleme, boyutlandırma ve şeffaflık ayarları 

Resim eklemek için kısayolumuz "I", şekil eklemek içinse kısayolumuz 

"S" dir. Yine aynı şekilde ekle menüsünden ve üstteki seçeneklerden bu 

işlemleri gerçekleştirebiliriz. Resim kutusunu ekledikten sonra yapmamız 

gereken şey bellidir. Sağ tıklayıp "resim 

al" seçeneğini seçeriz. Burada sizin de 

fark edebileceğiniz üzere resim özgün 

boyutlarında alınır. Çerçeveyi 

genişlettiğimizde ya da 

küçülttüğümüzde resim bundan 

etkilenmez. Bunu yapabilmek için 

resme sağ tıklayıp "Özellikler" 

menüsüne girdikten sonra buradan 

"Resim" sekmesine tıklayıp çerçeveye 

göre ölçeklendir dememiz gerekiyor. 

Aynı şekilde bu menü altından 

"Colours" sekmesinde "Opaklık" 

değerini düşürerek resmi 

şeffaflaştırabiliriz. Eğer bu bir şekil ise 

bu menü altından renk ayarlarını, kenar 

çizgi ayarlarını kolaylıkla sekmeleri 

kurcalayarak yapabiliyoruz. 

3.Link oluşturma ve diğer sayfalara 

bağlantı ekleme 

Link oluşturmak için öncelikle bir link 

alanı oluşturmamız gerekmektedir. Linkler bir yazıya, resme bağlı 

değillerdir. Yani bir yazı ile resimin ortasına link eklenebilmektedir. Link 

alanı oluşturmak için sembolüne basıp bir alan belirledikten sonra 

oluşan alana çift tıklarız. Bundan sonra, eğer diğer sayfalara link 

vereceksek "Tip" kısmından "Link" seçeneğini seçerek sayfayı 

belirleyebilir ve yanda önizlemesini görebilirsiniz. Eğer bir web adresine 

bağlayacaksak "Tip" kısmından 

"Dışarıya Bağlantı (web)" 

seçeneğini seçmemiz ve "Yol" 

hanesine adresi girmemiz yeterli 

olacaktır. 

4.Tablo oluşturma 

Tablo oluşturmak için 

kısayolumuz "A" tuşudur. Bunun 

haricinde tabloya çerçeve 

eklemek için ayrıca "N" ve içeriği düzenlemek için "E" kısayolları 

bulunmaktadır. İstersek tablonun bir kutusuna çift tıklayarak da tablo 

içeriğini düzenleyebilmekteyiz. 

5.Diğer özellikler 

Scribus altında bir çok betik vardır. Örneğin barkod oluşturucusunda 

adınızı barkod yapabilmek eğlenceli sayılır. :) Serbest çizim her yerde 

lazım olduğu gibi burada da önemini korumaktatadır ve "F" kısayoluyla 

aktif hale gelmektedir. 1.3.4 sürümünde mevcut olan takvim 

oluşturucuda, hediye olarak hazırladığınız takvimlerle sevdiklerinizi 

mutlu edebilirsiniz. 

Çağlar ERSÖZ 

16

Espeak SUD 

Espeak, sözcükleri sesli olarak okutmanıza yarayan c++ ile yazılmış, 

komut satırından çalışan, gpl ile lisanslanmış, ubuntu ile kurulu gelen bir 

yazılımdır. Espeak ile komut çıktılarını, yazı dosyalarını Türkçe de 

olmak üzere birçok dilde okutabilir ve ses dosyası olarak 

kaydedebilirsiniz. Eğer sisteminizde kurulu değilse 

sudo aptget install espeak 

komutu ile kurabilirsiniz. Konsolu açıp (uygulamalar > donatılar > 

uçbirim) 

espeak merhaba 

komutunu verdiğimizde sözcükler okunacaktır. Eğer başka parametreler 

veya birden fazla sözcük kullanacaksak, okumasını istediğimiz 

sözcükleri tırnak içine almalıyız. Ubuntu'nun sesini duyup merakımızı 

giderdikten sonra artık daha detaya inebiliriz. 

Ses seviyesini a parametresi ile 0200 arası bir değer girerek 

belirliyoruz. Ön tanımlı değeri 100'dür. 

espeak a50 "sesi kıstı" 

Sesin kalınlığını p ile beraber 099 arası bir değerle ayarlıyoruz. Ön 

tanımlı değeri 50'dir. 

Okuma hızını s ile beraber 80390 arası bir değerle ayarlıyoruz. Ön 

tanımlı değeri 170'dir. 

Sözcükler arası duraklama süresini g parametresi ile milisaniye 

cinsinden bir değerle belirliyoruz. Ön tanımlı değeri dakikada 170 kelime 

okunacak şekildedir. 

Uzun bir metni okutmamız gerektiğinde büyük/küçük harf duyarlılığı 

önem kazanır. Bunu k parametresi kullanarak ayarlayabiliriz. 

Komutumuza k1 parametresini eklediğimizde büyük harflerden önce bir 

tıklama sesi çalar. Eğer sözcüğün bütün harfleri büyükse iki tıklama sesi 

çalar. k2 kullandığımızda büyük harften önce "capital" der. k1000, 

k6000 gibi parametreler kullanıldığında ise sadece büyük harf, sadece 

küçük harf ve karışık olanları ayrı ayrı tonlarda okuyacaktır. 

Türkçe de dahil olmak üzere çeşitli dillerde okutma yapabilmek için v 

parametresini kullanıyoruz. Bu parametre ile aynı zamanda dört kadın 

(+f1, +f2, +f3, +f4) altı erkek (+m1, +m2...) sesinde okutma yapabiliriz. 

espeak v tr+f2 "türkçe kadın sesi" 

espeak v en+m3 "ingilizce erkek sesi" 

Sözcüklerin nasıl okunduğunu 

ekrana göstermek istersek x ve 

X parametrelerini kullanabiliriz. 

Sesi kapatmak için q 

parametresini kullanıyoruz. Belki 

x parametresi ile kullanışlı 

olabilir. 

Programa bir dosya içeriğini 

okutmak için f parametresini 

kullanıyoruz. 

espeak f Masaüstü/oku.txt 

Okunan sözcükleri mp3, flac, 

wma, wav gibi formatlarda 

kaydetmek istersek w parametresini kullanıyoruz. 

espeak w merhaba.wav "merhaba dünya" 

Standart bir çıktı üreten komutları okutmak için stdin kullanıyoruz. 

Örneğin lsusb komutunun çıktısını okutmak için, 

lsusb | espeak stdin 

komutunu yazmalıyız. Burada "|" işareti unix sistemlerde bir komutun 

çıktısını diğer komuta girdi olarak vermeye yarar. Örnekte, lsusb çıktısını 

espeak programına girdi olarak vermek için kullanılıyor. 

Bazı ssml ve html taglarını kullanabilme özelliğini m parametresi ile 

veriyoruz. 

Yardım ve sürüm bilgileri h parametresi ile görüntülenir. Çıktının ilk 

satırında yazılımın sürüm numarasını görebilirsiniz. 

İndirme adresi: http://espeak.sourceforge.net/ 

Ergin ÜRESİN 

17

Amarok 2 SUD 

Amarok 2.0 Aralık ayında yayınlanmıştı. Geçtiğimiz günlerde de bazı 

hataları düzeltilmiş ve beklenen bazı özellikler de eklenmiş olarak 

Amarok 2.0.1.1 yayınlandı. Önceki sayımızda Amarok 1.4'ü 

detaylarıyla incelemiş olduğumuzdan Amarok 2 hakkında detaylı bir 

inceleme yapmayacağız. Çünkü, zaten Amarok 1.4 ile 

yapabildiklerinizin çoğunu neredeyse aynı şekilde Amarok 2 ile de 

yapabilirsiniz. 

Amarok 2'nin Bazı Yenilikler 

*KDE 3 yerine KDE 4 altyapısını kullanan Amarok'un artık daha güzel 

bir görünümü var. Ayrıca Amarok kullanımını kolaylaştıran Plasma, 

Phonon ve Solid teknolojilerini kullanmak da mümkün. 

*Tümüyle yeniden tasarlanmış arayüzü ile Amarok 2'nin kullanımı 

kolaylaştırılmış. Özellikle şarkı sözlerinin, Wikipedia'dan sanatçı 

bilgisinin ve başka bilgilerin görüntülendiği alanın orta kısma taşınmış 

olması buradaki içeriğin okunmasını kolaylaştırmış. 

* Amarok 2; Magnatune, Last.fm, Jamendo, Ampache, MP3tunes ve 

Shoutcast gibi çevirimiçi hizmetlerle daha bütünleşik çalışabiliyor. 

*Amarok'a ilave özellikler eklememizi sağlayan Betik Yöneticisi de 

yeniden yapılanmış. 

Burak Demir 

burak.demir@boun.edu.tr 

18

Linux ve Grafik SUD 

Linux, müzik sanatçıları için olduğu kadar grafik sanatçıları için de çok 

uygun bir ortam. Mevcut grafik programlarının çoğunluğu özgür yazılım 

olduğu için bütçeyi dert etmenize gerek yok. Bununla birlikte bu 

programların birçoğu en az kapalı kodlu alternatifleri kadar performans 

göstermekte. 

Blender 

3boyutlu modellemenin özgür yazılım dünyasındaki bayraktarlığını 

yapan Blender, inanması zor fakat, sadece 10 MB büyüklüğe sahip. 

Modellemenin dışında animasyon, fizik ve parçacık simülasyonu, oyun 

motoru gibi birçok işi de yapabiliyor. Python betikleriyle de istenildiği 

kadar işlev kazandırılabiliyor. Programın arayüzü ilk başta yabancı gelse 

de birkaç kere kullandıktan sonra çok rahat aşina olunabiliyor. Hatta 

daha sonra muadilleri çok hantal ve kısıtlayıcı gelmeye başlıyor. 

Blender'ın başta kendi sitesinde olmak üzere çok sayıda yazılı ve görsel 

rehber belgeleri bulunuyor. Bilhassa video rehberlerle çok rahat 

öğrenilebiliyor. Elephants Dream (http://orange.blender.org/download) ve 

Big Buck Bunny (http://www.bigbuckbunny.org/index.php/download/) gibi 

filmlerin yapımı tamamen bu programla yapıldığı gibi Big Buck Bunny 

filminin oyunu olan Yo Frankie! (http://www.yofrankie.org) de bu 

programla yapılmıştır. Kapalı kodlu alternatifleri arasında 3ds Max, 

Lightwave, Maya gibi programlar bulunmaktadır. 

GIMP 

Linux dünyasının neredeyse de fakto olmuş resim işleme yazılımı. 

Programı başlattığınızda ilk fark edeceğiniz şey muhtemelen çok 

pencereli arayüzü olacaktır. Bu arayüze alışmak zor geliyorsa sadece bu 

iş için üretilmiş Gimphoto gibi alternatifleri de kullanabilirsiniz. RGB 

desteği sunmakta olan GIMP'le CMYK renkleri RGB'ye çevirerek kısmen 

de olsa düzenleme yapabilirsiniz. Şu an için CMYK desteği bazı üçüncü 

parti (third party) eklentiler hariç ne yazık ki bulunmuyor. JPEG, GIF, 

PNG, TIFF gibi birçok uzantıyı destekleyen GIMP'i sadece Linux üzerinde 

değil Windows, Mac OS, Solaris, BSD gibi çeşitli işletim sistemleri 

üzerinde de kullanabilirsiniz. http://registry.gimp.org adresinden birçok 

eklentisini bulabileceğiniz GIMP'le beraber USB ve MIDI çizim 

donanımlarının çoğu desteklenmektedir. Kapalı kodlu alternatiflerinden 

en bilineni ise Photoshop'tur. 

19


Inkscape 

Vektörel çizim programı ya da bir diğer deyişle SVG editörü. SVG, XMLtabanlı 

bir format olup açık kaynak kodludur ve çoğunluk tarafından 

kullanılmaktadır. Inkscape şu anda halen daha yoğun bir şekilde 

geliştirilmekle birlikte, web grafikleri, teknik diyagramlar, ikonlar, logolar, 

haritalar gibi birçok alanda başarıyla kullanılmaktadır. Bunlardan en göz 

önünde örnek Wikipedia'dır. Bu sitedeki binlerce resim Inkscape 

kullanılarak oluşturulmuştur. Firefox 1.5 ve sonraki sürümler SVG 

formatına tam destek verdikleri için web tasarımlarında yoğun olarak 

kullanılmaktadır. Bunun yanında oluşturduğunuz SVG dosyalarınızı 

Blender'da içe aktarıp animasyonlarınızda da kullanabilirsiniz. Inkscape'in 

desteklediği formatlar: SVG, SVGZ, PDF ve AI (Adobe Illustrator). Kapalı 

kaynaklı alternatifi ise Adobe Illustrator'dur. 

Scribus 

Masaüstü yayıncılık yazılımı. Desteklediği en önemli iki özellik PDF 

oluşturma ve CMYK renk desteği olarak verilebilir. Masaüstü yayıncılık 

terimi 1980'lerin ortalarında oluşturulmuş, dergiden broşüre birçok 

görsel medyanın dizaynını içeren bir terim. SVG dahil çok kullanılan 

resim formatlarının çoğunu destekleyen Scribus'un gömülü Python 

betik desteği de mevcut. Kendi formatı olan SLA, XML tabanlı ve 

tamamiyle belgelendirilmiş bir formattır. Scribus yazılımı Quark, 

InDesign, Publisher gibi yazılımların alternatifi olmaya çalışıyor fakat bu 

yazılımların kullandıkları dosya uzantılarını içe ya da dışa aktarma 

seçeneklerini içermiyor. Geliştiricileri böyle bir tersine mühendisliğin 

(reverse engineering) çok zor ve hatta bazılarının patentlerle 

korunduğu için imkansız olduğunu belirtiyorlar. 

20


Synfig 

Kısaca 2boyutlu vektör animasyon programı. Sıfırdan başlayıp 

gerçekten kaliteli animasyonlar hazırlayabileceğiniz bir program. 

Synfig'in animasyon mantığı diğer programlarınkinden farklı: diğer 

programlar kullanılarak yapılan animasyonlarda asıl kareler büyük çizer 

tarafından çizilir ve ara kareler daha küçük bir çizere bırakılır. Synfig ise 

ana karelerin (keyframe) aralarını kendisi doldurarak hem büyük çizere 

kolaylık sağlamış oluyor hem de zamandan tasarruf sağlıyor. Synfig 

kendi formatı olan SIF'i kullanmasına rağmen Inkscape'te 

oluşturduğunuz SVG dosyalarını svg2sif programıyla 

(http://www.synfig.org/Svg2synfig) SIF'e çevirip Synfig'de 

kullanabilirsiniz. http://www.synfig.org/Tutorials adresindeki yazılı ve 

http://www.synfig.org/Video_Tutorials adresindeki video anlatımlar 

yardımıyla Synfig'i iyi derecede kullanabilir düzeye gelebilirsiniz. 

Synfig'in kapalı kodlu alternatifi ise Anime Studio olarak gösteriliyor. 

Dia 

Dia bir diyagram oluşturma yazılımı. Bir Windows programı olan Visio'ya 

alternatif olması için başlanan bu yazılım şu anda bu tarz bir programda 

olması gereken çoğu özelliği barındırıyor ve uzun süredir geliştirildiği 

için şu anda gayet kararlı bir durumda. Dia halihazırda UML 

diyagramları, flowchart'lar, network diyagramları gibi birçok öntanımlı 

nesneyle birlikte geliyor.Dia'nın dışa aktarabildiği formatlar arasında 

EPS, SVG, XFIG, WMF ve PNG bulunmakta. 

CinePaint 

CinePaint film karelerini ve profesyonel fotoğrafları düzenlemek için 

oluşturulmuş bir resim işleme yazılımı. DPX, 16bit TIFF ve OpenEXR 

gibi yüksek çözünürlüklü formatların yanı sıra çok bilinen JPEG ve PNG 

gibi formatları da destekliyor. CinePaint'in belli başlı kullanım alanları: 

hareketli filmlerin karekare düzeltilmesi, leke yoketme, kablo destekleri 

silme, arkaplan tabakaları ve 3boyutlu model yüzeyleri boyama olarak 

verilebilir. Bu yazılımı kullanan stüdyolardan en bilindiği Sony Pictures 

Imageworks'tür. CinePaint'in kullanıldığı filmlere birkaç tane örnek 

verecek olursak The Last Samurai, 2 Fast 2 Furious, Harry Potter, 

Grinch, Stuart Little, Planet of the Apes ve Spider Man. CinePaint'in 

kapalı kodlu alternatifi olarak da Adobe After Effects verilebilir. 

21


QCAD 

QCAD 2boyutlu bilgisayar destekli çizim (CAD Computer Aided 

Drawing) yazılımıdır. QCAD kullanılarak bina, iç mekan, mekanik parça, 

şema, diyagram çizimleri yapılabilir. Okuduğu format sadece DXF fakat 

yazabildiği formatlar arasında BMP, JPEG, PNG gibi resim formatları, 

SVG ve yüksek çözünürlük PDF bulunmakta. AutoCAD'in sahip olduğu 

özelliklerin hepsine sahip olmamakla birlikte kullanabilmek için yeterli 

birçok özelliği barındırıyor. AutoCAD dosyalarınızı DXF olarak kaydedip 

kayıpsız bir şekilde QCAD'de açabilirsiniz. 

Yazan: Kadir Yücel 

İpucu 

apt ile program aramak 

İndirilecek paketin tam adı bilinmediği zaman işe yarayan bir özellik. 

Paketin isminin bir kısmı yazılarak pakete ulaşılabilir. Mesela, deluge 

programını indirmek isteyen ama sadece "luge" kısmını hatırlayan biri 

şu komutla arama yaparsa hedefe ulaşacaktır. 

aptcache search luge 

içinde "deluge" adı geçen bütün paketleri listelemek istersek, 

aptcache search deluge 

Bu sefer delugetorrent paketinin md5sum, sha1, boyutu, adresi gibi 

açıklamalarını görüntülemek isteyelim. 

aptcache show delugetorrent 

Eğer regex biliyorsanız aramalarınızda bunu kullanarak nokta atışı 

yapabilirsiniz. Regex kullanılmış basit bir örnek ise, 

aptcache search "(\w)luge" 

22

Bash Extended Globbing | Mitch Frazier SUD 

Bash dilinde joker karakterler pathname expansion (hedef isim 

genleşmesi) olarak adlandırılırlar. pathname expansion'larda bazen 

globbing (topaklama) denilen işlemi ifade etmektedirler. pathname 

expansion'lar komut içerisinde kullanıldıklarında "*", "?", ve "[...]" 

karakterlerini genişletirler, örneğin: 

Kod: 

$ ls *.jpg # Bütün JPEG dosyalarını listeler 

$ ls ?.jpg # Tek karaktere sahip (isminde) bütün JPEG dosyalarını 

listeler (eg a.jpg, 1.jpg) 

$ rm [AZ]*.jpg # Adı büyük harflerden oluşan tüm JPEG dosyalarını 

siler 

pathname expansion hakkında genel olarak anlaşılmayan nokta; bu 

eylemin işletim sistemi veya çalıştırılan program tarafından değil, BASH 

dili tarafından gerçekleştiriliyor olmasıdır. Çalıştırılan uygulama joker 

karakterleri asla görmez, BASH uygulamayı çalıştırmadan önce 

expansion'ları komut satırında kullanır. exec() ve benzer fonksiyonlar 

kullandığınız kodlar yazdığınız zamanlar hariç, bu nadiren önem arz 

eden bir durumdur. Uygulamayı BASH aracılığı ile çalıştırmıyorsanız, 

exec() fonksiyonuna yönlendirdiğiniz komut satırında yer alan joker 

karakterler genişletilmeyecektir. 

Fakat BASH tarafından desteklenen joker karakter formları bu kadarla 

sınırlı değildir. Bu diğer formlar Extended Globbing (Harici Topaklama) 

olarak adlandırılırlar ve bu formlar kullanılmadan önce aşağıdaki betik ile 

aktifleştirilmelidir: 

Kod: 

$ shopt s extglob 

harici topaklamanın (extended globbing) BASH kabuğunun man (manual 

klavuz) dosyalarındaki tanımı: 

Kod: 

?(patternlist) Matches zero or one occurrence of the given patterns 

//numune karakterlerinin sıfır veya bir adet karakter değişikliğini 

karşılaştırır 

*(patternlist) Matches zero or more occurrences of the given patterns 

//numune karakterlerinin sıfır veya daha çok sayıda karakter değişikliğini 


+(patternlist) Matches one or more occurrences of the given patterns 

//numune karakterlerinin bir veya daha çok sayıda karakter değişikliğini 


@(patternlist) Matches one of the given patterns //girilen numune 

karakterlerinin birini karşılaştırır 

!(patternlist) Matches anything except one of the given patterns 

//girilen numune karakterleri haricinde herşeyi karşılaştırır 

Burada numune karakterleri ile kastedilen "|" (pipe symbol boru 

sembolü) karakterleri ile ayrılmış karakter listesidir. Sıradan ifadelerle 

(Regular Expressions) karşılaştırarak neden rehber karakter 

kullanıldığını anlayabilirsiniz: 

Kod: 

[b]Bash Sıradan İfadeler (Regular Expression)[/b] 

?(numunelistesi) (...|...)? 

*(numunelistesi) (...|...)* 

+(numunelistesi) (...|...)+ 

@(numunelistesi) (...|...) [@ bir Sıradan İfade değildir] 

!(numunelistesi) "!" Sıradan ifadelerde negatif eylemleri belirtmede 

kullanılmaktadır. 

Evet, "@" karakteri haricindekiler için nedenini görebilirsiniz.. 23

Bash Extended Globbing | Mitch Frazier 

Örnek olarak, "ab" veya "def" ile başlayan tüm JPEG veya GIF 

dosyalarını listelemek için şu komutu kullanabilirsiniz: 

Kod: 

$ ls +(ab|def)*+(.jpg|.gif) 

Tabii ki harici topaklama (extended globbing) kullanmadan aşağıdaki 

komutu da kullanabilirsiniz: 

Kod: 

# ls ab*.jpg ab*.gif def*.jpg def*.gif 

"ab(2|3)+.jpg" sıradan ifadesi ile aynı karşılaştırmayı yapacak bütün 

dosyaları listelemek için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz: 

Kod: 

$ ls ab+(2|3).jpg 

Bu işlem sıradan topaklama (regular globbing) ile 

gerçekleştirebileceğiniz bir işlem. Not: Bu işlem ab2.jpg, ab3.jpg, 

ab2222.jpg, ab333.jpg, gibi ifadeleri karşılaştırmaktadır. 

Bununla birlikte; muhtemelen en ilginç harici topaklama (extended 

globbing) ifadesi, harici olan herşeyi karşılatırmaya yarayan (syntax) 

"!(...)" ifadesidir. Ancak, dikkatli olmanız gereken konu bu ifadenin her 

zaman gerçekleştirmek istediğinizi uygulamayabileceğidir. Örnek olarak, 

JPEG veye GIF olmayan bütün dosyaları listeleyelim. 

Kod: 

$ ls *!(.jpg|.gif) [i]# yanlış, Yanlış, YANLIŞ[/i] 

SUD 

Bu karşılaştırma çalışmaz, çünkü herhangi bir dosyanın ".jpeg" veya 

".gif" kısımları "*" ifadesi karşılaştırmasına tabi tutulmakta ve dosya 

adının sonunda yer alan hükümsüz metin (null string) "!(...)" ifadesi ile 

karşılaştırılmayan kısıma dahil olmaktadır. Diğer bir değişle, "*" ve "!" 

ifadeleri birlikte kullanılmıştır. Doğru yazım biçimi aşağıdaki gibidir: 

Kod: 

$ ls !(*.jpg|*.gif) 

Daha karmaşık olumsuz bir örnek için birinci örneğimize geri dönelim 

ve JPEG veya GIF olmayan ve "ab" veya "del" ile başlayan tüm 

dosyalarımızı listeletelim. Çok kolay, sadece birinci örneğimizi alıyoruz 

ve "!(...)" ifadesi içerisine yerleştiriyoruz. 

Kod: 

$ ls !(+(ab|def)*+(.jpg|.gif)) 

Tabii ki; karmaşık sıradan ifadelerde (regular expressions) olduğu gibi, 

bu karşılaştırma yazdığınız andan 10 dakika sonra akıl almaz bir hal 

alacaktır. 

Orjinal metin: Bash Extended Globbing | Mitch Frazier linuxjournal.com 

Çevirenler: Guardian 

24

Shell Script'e Başlangıç SUD 

Shell Scripting – Hazırlıklar ve Sistem 

Merhabalar, bu ilk yazımda Linux dünyasında Shell Scripting diye 

bilinen kavramı sizlere açıklamaya çalışacağım. Eğer Linux’un gücüne 

tanık olmak istiyorsanız kendinizi komutların sihrine bırakın. 

Linux’un eski günlerinde her şey komutlardan oluşuyordu. 

Kullanıcıların, tüm işlemlerini arayüz (GNOME ya da KDE) 

kullanmadan yapmaları gerekiyordu. Kullanıcılar işlemlerini, komutlarını 

girebildikleri Komut Satırı (Command Line İnterface – CLI ) adını 

verdiğimiz uygulamalar ile gerçekleştiriyordu. Günümüzde CLI 

kullanımı kullanıcı arayüzlerinin devreye girmesi ile azaldı, çünkü 

kullanıcılar iki tıklama ile işlemlerini kolaylıkla yapabiliyorlar. Ancak bazı 

durumlarda CLI kullanmak zorundayız. Linux üzerindeki işlemlerinizi 

otomatikleştirmek istiyorsanız, ya da sisteminizin kontrolünü tamamen 

elinizde toplamak istiyor iseniz komutlar gerçekten işimize yarayacak 

en güçlü araçlar. 

Herhangi bir masaüstü teknoljosi (GNOME, KDE) kullanıyor i.eniz, Linux 

üzerinde komutlarımızı çalıştırabileceğimiz, grafik ortamda da çalışabilen 

Terminal programları yer almaktadır. Bu uygulamalar, komutlar yazarak 

sistem ile iletişime geçebilmenizi sağlarlar. Shell oturumu, kullanıcı 

sisteme giriş yaptığında (login olduğunda) başlatılır. Kullanıcı bilgilerinin 

tutulduğu /etc/passwd dosyasında hangi kullanıcının hangi Shell tipini 

kullanacağını görebilirsiniz. 

rich:x:501:501:Rich Blum:/home/rich:/bin/bash 

Her Shell tipinin ve her terminal uygulamasının kendilerine göre detaylı 

özellikleri vardır. Detaylara girerek konuyu karmaşıklaştırmak 

istemiyorum. Bu nedenle hemen Shell üzerindeki çalışmalarımıza 

başlayalım. 

Shell Komut Satırı 

Biz konumuz boyunca GNU Bash Shell uygulamasını kullanacagız. Bir 

terminal uygulaması başlatıldığında yada sisteme grafiksel arayüzü 

olmayan bir sistem ile giriş yapıldığında, bir Shell oturumu başlatılmış 

olur. Örneğim Rich kullanıcısı ile sisteme giriş yapılır ise; 

rich@1[~]$ 

şeklinde bir komut satırı karşımıza gelir ve komut girmeniz beklenir. Bu 

satırı düzenleyebilir, sizin için daha anlamlı bir hale getirebilirsiniz. 

Örneğin Fedora gibi sistemlerde bu satır aşağıdaki gibidir. 

[rich@testbox ~]$ 

Yukarıdakı satıra dikkat edersek, 

Kullanıcı Adı rich 

Makinenin Adı testbox 

~ işareti ise dizini belirtir: Home dizini 

25


Dikkat edilirse, farklı dağıtımlarda Shell komut satırları farklı 

olabilmektedir. Siz Shell komut satırlarını kendinize göre 

düzenleyebilirsiniz. Bu düzenlemeler için iki farklı sistem değişkeni 

bulunmaktadır. 

PS1 : Varsayılan Shell komut satırı bilgilerini tutar. 

PS2 : Bir komut ile ilgili ekstra özellikler girmek için gerekli özellikleri 

tutar. 

rich@1[~]$ echo $PS1 

\u@\l[\W]\$ 

rich@1[~]$ echo $PS2 

> 

rich@1[~]$ 

Bu PS1 ve PS2 degerlerini yazdırdığımızda karşımıza çıkan ifadeler 

başlangıçta garip gelebilir ancak hepsinin belirli bir anlamı 

bulunmaktadır. Shell, özel karakterleri kodlamak için çeşitli formatlar 

kullanır. 

echo $PS1 sonucundaki çıktıya dikkat edilirse, tüm karakterler \ ile 

başlar. Bu normal bir karakterin Shell için kullanılabilmesini sağlar. Yeni 

bir Shell komutu oluşturalım: 

[rich@testbox ~]$ PS1="[\t][\u]\$ " 

[14:40:32][rich]$ 

Görüldüğü gibi, Shell komut satırı üzerinde çalışılan bilgisayarın saatini 

ve hangi kullanıcı ile sistemde bulunduğunuzu gösterir. Ancak bu 

ayarlarınız sadece siz sisteme giriş yaptığınız sürece devam edecek, 

oturumuzunu kapattığınızda Shell komut satırı varsayılan haline geri 

dönecektir. İleriki yazılarımızda bu ayarları nasıl kaydedebileceğinizi 

sizlerle paylaşacağız. 

Shell komut satırını düzenlerken, aşağıda önemlileri verilen komut 

karakterlerini kullanabilirsiniz. 

\a Bell karakteri 

\d Gün Ay Yıl olacak şekilde tarih bilgisi. 

\e ASCII kaçış karakteri 

\h Hostname 

\H FQDN (Domain İsmi) 

\j Shell tarafından yönetilen işlem sayısı 

\l Shell terminal aracının sistemdeki adı 

\n ASCII yeni satır karakteri 

\s Shell’in adı 

\t 24 Saat formatında zaman bilgisi 

\T 12 saat formatında zaman bilgisi 

\@ 12 saat formatında am/pm destekli zaman bilgisi 

\u Shell üzeindeki aktif kullanıcı adı 

\v Bash Shell’in versiyonu 

\w Üzerinde çalışılan tam dizin bilgisi 

\W Üzerinde çalışılan dizin bilgisi 

Bash Shell Man Sayfaları 

Komutlarla ilgili işlemler yapılırken en çok ihtiyaç duyulan komutların 

Man sayfalarıdır. Bu sayfalarda komutların nasıl çalıştığı, komutların 

özellikleri ve daha bir çok bilgiye hızlıca erişebilirsiniz. Örneğin üzerinde 

devamlı çalışacağımız Bash Shell’in Man sayfalarına erişemek için 

aşağıdaki gibi bir komut girilmesi gerekir. 

$ man bash 

Bu komut sonucunda karşımıza aşağıdaki gibi bir ekran açılır. 

26


Man komutu tüm komutlar içinde aynen kullanılabilir. Böylelikle hızlı bir 

şekilde komutların nasıl kullanıldığı konusunda bilgiler elde 

edebilirsiniz. 

Dosya Sistemleri ve Shell 

Bir Shell oturumu başlatıldığında dizin olarak HOME dizininize 

konumlanırsınız. Ve çoğu zaman siz bu dizinden çıkıp başka bir dizine 

geçerek işlemlerinizi yaparsınız. 

Eğer Linux’ta yeni iseniz Linux üzerinde dosya ve dizinlerin nasıl 

çalıştığı konusunda kafanızda bazı sorular bulunuyor olabilir. Özellikle 

Windows ortamından Linux’a gelenler için dosya sistemi farklılıkları çok 

göze batıcıdır. 

Ilk dikkat çeken fark; Linux, disk bölümleri için C yada D gibi isimler 

kullanmaz. Windows disk üzerindeki bölümlere bir harf verir ve dosya 

ve dizinlerini bu harflere göre yönetir. Örneğin; 

c:\Documents and Settings\Rich\My Documents\test.doc. 

Fakat Linux’ta dosya sistemleri böyle çalışmazlar. Linux bütün dosyaları 

ve dizinleri bir ağaç yapısı şeklinde tutar. Diski C yada D şeklinde 

bölmez. Linux’ta tüm dizinler ana dizin olan root dizinine bağlıdır. 

Örneğin; 

/home/rich/Documents/test.doc 

Görüldüğü gibi Linux’ta test.doc dosyasının hangi disk bölümü üzerinde 

tutulduğu belli değildir. 

Linux Sanal Dizin adı verilen bir dosya sistemi yapısı kullanır. İlk hardisk 

sistemde Root Aygıt adını alır, ve sanal dizin yapısı bu disk üzerinden 

oluşturulur. Bu root disk üzerinde Linux, sistem klasörlerini oluşturur, 

artık sisteme bağlanacak her depolama aygıtı, CD, USB, Harici disk root 

disk üzerindeki bağlantı noktalarından Linux dosya sistemine 

bağlanırlar. 

Siz Shell oturumunu başlattığınızda konum olarak Shell, sizin HOME 

dizininize konumlanır. HOME dizini sistemde oluşturulan bir kullanıcı 

için oluşturulmuş bir dizindir. Ve kullanıcının kişisel bilgilerinin tutulduğu 

yerdir. 

Hazırlayan; Caner Bulut 

canerblt@gmail.com 27

Çocuklara da Özgürlük: GCompris SUD 

Bu sayımızdan itibaren dergimizin bir bölümünü çocuklara ayırmaya 

karar verdik. Bu bölümde, çocukların beğeneceklerini düşündüğümüz 

oyunları ve eğitici programları tanıtmaya çalışacağız. 

GCompris 

Gcompris, 210 yaşlarındaki çocuklar için hazırlanmış 100'den fazla 

eğitici aktiviteden oluşan bir oyundur. Bu oyunun ilk sürümü Fransız 

yazılım mühendisi Bruno Coudoin tarafından 2000 yılında yapılmış, 

daha sonra pek çok geliştiricinin de desteğiyle daha nitelikli sürümleri 

üretilmiş ve bunların hepsi GNU Genel Kamu Lisansı (GPL) ile ücretsiz 

olarak dağıtılmıştır. 

Gcompris; Linux, Mac OS X ve Windows işletim sistemlerinde 

çalışmaktadır. Ne var ki, Linux ve Mac OS X sistemlerinde tüm 

özellikleri ücretsiz olarak kullanılabilmekteyken Windows'ta kısıtlı bir 

versiyonu ücretsiz olarak kullanılabilmekte ve tüm özelliklerinden 

faydalanabilmek için belli bir ücret karşılığında oyunun satın alınması 

gerekmektedir. 

Oyunda bulunan farklı 

aktivitelerin farklı 

konularda eğitici 

özellikleri bulunmaktadır. 

Bu aktiviteler çocukların 

bilgisayar kullanımını, 

matematik becerisini, 

coğrafya bilgisini, okuma 

becerisini, hafızasını ve 

mantığını geliştiren 

oyunlar olarak 

sınıflandırılabilir. 

Oyuncunun; bir oyunda 

gemiyi kanaldan 

geçirebilmek için suyun hareket şeklini mantığıyla çözmesi gerekirken 

başka bir oyunda renk bilgisini ve hafızasını kullanması gerekebiliyor; 

ya da bir oyunda paraşütle atlayan Tux'ın (Linux pengueninin) 

rüzgardan nasıl etkileneceğini kestirmesi gerekirken başka bir oyunda 

sesli olarak söylenen harfe klavyeden basması gerekebiliyor. 

Ubuntu kullanıcıları oyunu depolardan kolaylıkla indirip yükleyebilir. 

Oyunun nasıl kullanılacağıyla ilgili detaylı bir açıklama yapma gereği 

duymuyorum çünkü çok küçük yaştaki çocukların bile kendi kendilerine 

kullanabilecekleri kadar kolay bir kullanımı var. 

Ufak bir bilgi daha: GCompris'in Fransızca okunuşu, Fransızcada 

“Anladım” anlamına gelen “J'ai compris” cümlesinin okunuşuyla aynıdır. 

28

Çocuklara da Özgürlük: SuperTuxKart 

SuperTuxKart, rakiplerinize “masumca” saldırabileceğiniz bir yarış 

oyunudur. Oyunda yarıştırmak için seçebileceğiniz başta Tux olmak 

üzere toplam 11 maskot ve yarışabileceğiniz 16 parkur vardır. 

Yarış sırasında topladığınız kutucuklar sayesinde bazı ekipmanlar 

kazanıyorsunuz. Kazandığınız ekipmana göre önünüzdeki rakibinizi 

havaya uçurabiliyorsunuz (ölmüyor ya da yok olmuyor, tekrar yarışa 

devam edebiliyor), önünüzdeki tüm rakipleriniz yavaşlasın diye onlara 

paraşüt takabiliyorsunuz, yarış lideri yavaşlasın diye arkasına 

demirden kütle takabiliyorsunuz ya da aldığınız hızlandırıcılar 

sayesinde aniden hızlanabiliyorsunuz. 

Yarış sırasında ayrıca gümüş ya da altın paralar toplayabiliyorsunuz. 

Bunları toplayarak ekipman edinme kapasitenizi arttırıyorsunuz. 

Örneğin 5 gümüş para topladıktan sonra kutucuk aldığınızda, 

kutucuktan ne kazanırsanız bir yerine iki tane kazanıyorsunuz. 

Yarışırken “Shift” 

tuşuna basarak aracın 

önünü kaldırıp gitmeniz 

mümkün. Bu şekilde 

daha süratli 

gidebiliyorsunuz ama 

ön tekerlekler havada 

olduğundan dönüş 

yapamıyorsunuz. 

Çoklu Oyuncu Desteği 

Oyunu tek kişilik oynayabileceğiniz gibi aynı klavyeyi kullanarak çok 

kişilik (iki, üç ya da dört kişilik) de oynayabilirsiniz. Oyunu kaç kişilik 

açtıysanız ekran o sayıya bölünüyor ve her kullanıcı kendi ekranına 

bakarak yarışabiliyor. Diğer rakiplere saldırabilme özelliğinden dolayı bu 

oyunu çok kişilik oynamak gerçekten çok zevkli. Bu aralar yeğenimin en 

büyük zevki benimle birlikte SuperTuxKart oynamak. Ancak oyundan 

zevk almak için çocuk olmaya gerek yok, özellikle çok oyunculu 

yarışlar sebebiyle pek çok yetişkin de oyunun tiryakisi olabilir. 

Yarış Türleri 

Oyunda 4 farklı yarış türü vardır: 

SUD 

. Grand Prix: Farklı parkur kombinasyonlarından oluşan farklı farklı 

grand prix'lerden birini seçip yarışıyorsunuz. Seçtiğiniz grand prix'nin 

parkurlarında arka arkaya yarışarak şampiyon olmaya çalışıyorsunuz. 

. Quick Race: Kurallarını (yarışmacı sayısı, tur sayısı gibi) 

belirlediğiniz tek bir yarış yapabiliyorsunuz. 

. Time Trial: Zamana karşı yarışabiliyorsunuz. 

. Follow The Leader: Bu bölümde yarışırken maksat lideri takip 

etmektir. Yarışta bir lider var ve lideri geçmemek gerekiyor. Eğer 

geçerseniz oyundan eleniyorsunuz. Ayrıca belli bir zamanda bir, o 

anda sonuncu kimse o eleniyor. Örneğin, eğer yarış on kişilikse önce 

onuncu eleniyor, bir süre sonra dokuzuncu eleniyor... Dolayısıyla bu 

yarışı kazanmak için ikinci olmak gerekiyor. Yarışta herkes hızla lideri 

takip ederken lider kaza yaparsa (ya da bir füze tarafından havaya 

uçurulursa...) siz dahil tüm yarışçılar yanlışlıkla lideri geçiyorsunuz ve 

işte o zaman seyreyleyin cümbüşü. Herkes geri geri giderek liderin 

arkasına geçmeye çalışıyor. :) 

Oyunda bunlardan başka bir de “challenge” bölümü var. En başta 

kilitli olan bazı parkurları açabilmek için buradaki yarışları kazanmak 

gerekiyor. 

Burak DEMİR 

29

Bilginin Bilişim Alanında Gelişimi ve Üretimi SUD 

Toplumların bireylerden oluştuğu ve bireylerin de gelişerek toplumları 

ileriye ya da tam tersi gelişime ket vurup, gelişimle inatlaşıp, eskiyi yeğ 

tutmasıyla geriye doğru götürdüğü aşikar. 

Devir, zamanı yönetme ve insanlık için en iyisini, en güzelini, en 

yararlısını yapma zamanı olduğundan bilginin ve bilginin paylaşımı ile 

birlikte sınırsızlaşması, bilginin evrim yolunun zararlılardan arındırılması, 

kısaca üretilmesi her zamankinden daha önemli hale gelmiştir. 

Bugün gelinen noktada insanlık, her alanda bilişim ve bilgi 

teknolojilerinden, yenilikçi fikir ve gelişmelerden faydalanarak geçmişe 

oranla büyük bir yol almıştır. Çoğu Amerikan bilim kurgu, macera 

filmlerinde ağzımızı açık bırakan birçok teknolojik alet ya da yeni moda 

deyimiyle oyuncaklar artık çevremizde yer alırken; biz, onların yeni, 

doğal efendileri konumundayız. 

Bilgiye ulaşmak eskiye nazaran hiç olmadığı kadar kolay olmasına 

rağmen ulaşılan bilginin doğruluğu da o kadar şüphelidir. Çünkü açık ve 

şeffaf olan bilgiye erişimin de bir maliyeti olduğu gibi bilgiyi üretenin de 

katlandığı bir maliyet vardır. Ancak, üretici daima şunu bilir: bilgi en 

yararlı hale, ancak paylaşıma açık bir şekilde topluma sunulursa 

ulaşabilir. Nitekim elimizin altında bilimin şimdiye kadar ürettiği 

teoremleri, hesaplamaları, icatları, bilgileri ve nicelerini içeren kitaplar, 

kütüphaneler mevcut. Üstelik hepsi de kişisel ve kamusal kullanıma 

açık. 

Kuşkusuz, bilgisayarların eskiye oranla bugün çok farklı oldukları 

gerçek; ama anı olmanın da ötesinde artık bilgisayarlar odalara değil 

ceplere sığmaktalar. Hatta minicik boyutta olanları da sağlık ve tıpta 

yoğun bir şekilde kullanılmakta. Artık, koca koca bilgisayarlar ve sadece 

dört işlemi yapıp delikli kartonlara işleyen, ampullü transistörler ile 

çalışanları da sadece müzelerde yer almaktadır. Sürece bakılınca, 

bilginin gelişiminin inanılmaz hızı daha da anlaşılıyor. 

Bugünün vazgeçilmez iş makineleri bilgisayarlar kişisel kullanımın yanı 

sıra şirketlerde, kamu yönetimlerinde, birden fazla işlev yüklenerek 

*Çok değil, bundan 1015 yıl öncesinin biricik bilgi kaynağı kitaplar ve 

kütüphaneler bugün rağbet sayıları azalsa da doğru ve ulaşılabilir 

olmalarını hâlâ korumaktadır. 

adeta dünyayı yönetmektedirler. 

Eğitimden adalete, yönetimden üretim süreçlerine ve planlamasına, 

sağlık ve tıp alanından spora, eğlenceden ekonomiye dek her alanda 

artık biz, kendi ürettiğimiz bilgisayarlara bağlıyız. Yazının girişinde "biz, 

onların yeni, doğal efendileri konumundayız" demiştik; evet bu doğrudur, 

ancak her şey içinde karşıtını da taşır ilkesi gereğince insanlığın 

yarattığı değer yine insanın egemeni olacaktır. 

Dolayısıyla bu saydığımız daracık alandaki iş kollarında her gün, her 

saniye milyonlarca bilgisayar (belki de milyarlarca, evet, milyarlarca 

demek daha doğru) kendilerine daha önce belletilen iş akış ve 

süreçlerine uygun olarak yazılmış programlarla bu işi yürütmektedirler; 

ta ki, fişleri çekilene kadar ya da iş süreci değişene kadar. 

30


*Koca bir odanın içine sığan ve ampullü transistörler ile çalışan, işlediği 

verileri ise delikli kağıtlara döken ilk bilgisayarlardan ENIAC. 

Ancak şurası kesin; bunca gelişime karşın bilişim ve teknolojileri hala 

tam olarak gelişememiştir; gelişemediği gibi bilginin gelişim seyri de 

yavaşlamıştır. Bunun en başlıca nedeni ise hemen hemen her evde 

bulunan kapalı kaynak kodlu işletim sistemi ve bu tekele bağımlı olarak 

yapılan programlardır. Yani bilgisayarların, insanlarca yazılan 

programların, işlemlerin, fikirlerin, algoritmaların anlamlandırılıp elle 

tutulur, gözle görülür hale getirilmesini sağlayan işletim sistemleri ve 

programların büyük oranda tekel ve paralı, üstelik kaynak kodlarının 

kapalı olmasıdır. 

Tabii ki, burada emek sorunsalı ortaya çıkmaktadır. Emek, evrensel bir 

değer olup harcanan emek, zaman, öğrenilen bilgibeceri ve enerjinin 

birleşimiyle açığa çıkan ürünün evrensel ve de paylaşıma açık olması; 

yani tüm insanlığın hizmetine bencil olmayan kısıtlamalar dahilinde 

sunulması gerekir. Ancak bu şekilde emek, hak ettiği değeri bulur. 

Çünkü paylaşıma açılmış ve insanlığa mal olmuş bilgi bünyesine yeni 

değerler katarak işe yaramaz ve çağın gereklerine uyum 

sağlayamayan, yararı azalmış parçalarını geride bırakıp (en zayıf 

halkaların zincirden kopartılması ve kaybedilen hızın kazanılması) yeni 

ve işlevsel bir şekilde daha iyiye ulaşır ki, bu aynı zamanda evrimin 

gereğidir. 

Örneğin elektriği ve akımları keşfeden, hatta sayısız icadın patentini 

alıp, bulanın kendisi olduğunu kanıtlamak için kaydettiren Nikola Tesla 

bulduklarını sadece kendisine saklasaydı ve saklamakla kalmayıp katı 

anlaşmalarla, lisanslarla kullanım hakkını satsaydı bugün geldiğimiz 

noktada olabilir miydik? Elektrik ve elektronik bu denli dallanıp 

budaklanır, cebimize dek giren aletlerin içinde yer alabilir miydi? Ne 

olacağı kesin: her lamba açıp kapattıkça Tesla'nın kanından gelenlere 

*Bilgisayarlı eğitim gören öğrenciler 

31


*Ubuntu'nun resmi bir türevi olan GNU/Linux; 

dahası açık kaynak kodlu işletim sistemlerinin; 

kullanımını ilköğrenim çağındakilere 

kullandırmayı, sevdirmeyi amaçlayan 

Edubuntu'nun CD kapağı. 

lisans anlaşmaları dahilinde belirledikleri parayı 

ödeyecektik. Örneği genişletirsek gelmiş geçmiş 

tüm bilim adamları yaptıkları çalışmaları koruma 

altına alıp yanlışlanabilirliğini ve düzenlenmesini engelleyip kullanımını 

da kurallara bağlasaydı; üstelik her bir işlem başına da ücret talep 

etselerdi ne olurdu? Soruya soru ile cevap verirsek: okullarda fen 

bilgisi dersleri işlenebilir miydi? 

Bugün işletim sistemleri ve iş gören uygulamalar pazarına bakıldığında 

temelde belli başlı firmaların kuşkusuz hakimiyeti görülmektedir. İşletim 

sistemi kullanıcıya kısaca sadece bir temel sunmaktadır aslında; kendi 

kullanımına göre de kişi, sistemini izin verildiği ya da bilgisayar 

alanında bildiği, düşündüğü ölçüde düzenleyebilir. 

İşletim sistemleri ve üzerinde 

çalışacak bağımlı uygulamaları 

temelde ikiye ayrılmaktadır. 

1.Kapalı kaynak kodlu 

2.Açık kaynak kodlu ve özgür 

Kapalı kaynak kodlu işletim 

sistemleri firmalar tarafından kâr 

amacı güdülerek yapılıp pazara 

*Nikola Tesla, düşündüğü ve kar 

amacı duymaksızın patent altına 

aldırdığı yığınla icatlarını katı lisans 

anlaşmalarıyla koruma altına alsaydı 

bugün kullandığımız bilgisayarlar nasıl 

çalışacaktı acaba? 

sunulduğu için ücretlidir; satın alan son kullanıcıya (artık müşteridir) 

sadece belli başlı işlemleri yapması için izin verdiği gibi satın aldığı ürünü 

tam olarak tüketmesine de izin vermez. Ancak destek ve bakımonarım 

hizmetlerini sonuna dek satın alması için de müşteriye cazip seçenekler 

sunar ki, bunlara pekala satılan malın açıkları da diyebiliriz; bu şekilde 

satışa sunduğu malın açıklarını da yeniden satış yoluyla gizler. 

Üstelik müşteri satın aldığı kapalı kaynak kodlu işletim sistemini kendi 

isteklerine göre düzenleyemez; bu, sadece firmanın izin verdiği ölçüde 

olur. Çünkü satın aldığı bir taban sistem değil ön koşullu olarak 

kullanıcıyı paralı ve kapalı kaynak kodlu diğer yazılımlara mahkum eden 

gelişime kapalı bir tabandır; gelişimi sadece izin verildiği ölçüde 

mümkündür. Birde ne kapalı kaynak kodlu işletim sistemi satıcıları ne de 

uygulamaları satıcı firmaları ürünlerinin güvenliğini garanti eder. Bu 

işlemi de kapalı kaynak kodlu güvenlik yazılımları satan firmalara havale 

ederler ve tüketicinin özgürlüğü, dahası üreteceği bilginin gelişeceği alan 

bir çemberle sınırlanır; tüketici hep tüketici olarak kalır, sınıf atlayamaz. 

Bu, aynı zamanda bilginin “fasit bir daireye” hapsolması demektir. 

Bu çember içinde hapsolan birey sadece imkan verildiği ölçüde çözümler 

üreteceği içindir ki, bu sonrasında mekanikleşecek ve kendini 

tekrarlayacaktır. Ortaya çıkan bilgi ise bildik ve daima aynı sorunları 

çözen bir bilgi olacaktır. 

*Kaynak kodu denilen aslında açık 

devre/kapalı devre şeklinde 

tanımlayabileceğimiz 1 ve 0 

sayılarının art arda dizilmesiyle oluşan 

satırları kendince anlamlandıran 

bilgisayarların ve son kullanıcının işini 

biraz olsun kolaylaştırmak için yazılan 

ve bir çekirdekçe ekrana yansıtılan 

kodlardır. 

Aydın BEZ 

atarisalonu@gmail.com 

32

Gimp ile Renk Düzeltme 

Bu dersimizde GIMP ile renk düzeltme konusunu ele alacağız. Dijital 

fotoğraf makinesi ile çektiğimiz resimler her zaman istediğimiz sonucu 

vermeyebilir. Bazen açık çıkar bazen koyu. Bazen de renk hakimiyeti 

vardır. Şöyle deriz "bu resim kırmızıya kaçmış". Yani resimde kırmızı 

rengin fazla olduğunu belirtmiş oluruz. Eski fotoğraflarımıza göz atarız. 

Bir bakarız ki en sevdiğimiz resim solmuş. Burada solmak kelimesi 

fotoğraflarımızın renklerinin değiştiği anlamını taşımaktadır. Peki biz 

bunları nasıl düzelteceğiz. Bu soruların cevabını bu yazıda bulacaksınız. 

Şimdi öncelikle renk modellerinden bahsedelim. Renk modelleri LAB, 

RGB, CMYK olarak adlandırılır. CMYK modeli matbaada baskı 

sistemlerinde hatta renkli yazıcılarda kullanılan modeldir. Yazıcı 

kartuşlarına göz atabilirsiniz. Bunların biri renkli kartuş CMY renklerini 

içerir diğeri ise Black yani siyah kartuştur. Bu model tüm renklerin 4 

renkten cyan, magenta, yellow, ve key (black) renklerinin tonlarının 

birleşmesi sonucu olduğunu varsayar. 

CMYK Renk Modeli 

Tanıtacağımız ikinci renk modeli ise RGB renk modelidir. Adı 

Red(Kırmızı), Green(Yeşil) ve Blue(Mavi) kelimelerinin baş harfleri 

kullanlarak oluşturulmuştur. Dijital fotoğraf makinelerinde, monitörlerde, 

televizyonlarda ve tarayıcılarda standart olarak kabul edilmiştir. 

RGB Renk Modeli 

Bu yazımızda RGB renk modeli üzerinde çalışacağız 

SUD 

GIMP programımızı açarak Dosya menüsünden Aç'a tıklayalım veya 

Ctrl + O tuş kombinasyonu ile resmimizi açalım. 

Size sponge'i tanıtayım. Gayet şirin mi şirin bir köpekcik. Çok değer 

verdiğim bir tanıdığımın köpeği. Kendisinden rica ettim, o da beni 

kırmayıp birkaç resmini GIMP derslerinde kullanmam için verdi. 

Sponge :) 

33


Şimdi pencereler menüsünden Histogram'ı açalım. Histogram bize bir 

fotoğraftaki renk dağılımı hakkında bilgi verir. Renk soldan sağa doğru 

en koyudan en açığa dogru sıralanır. Grafiğin yüksekliği o tondaki 

renklerin fotoğrafta hangi oranda bulunduğunu gösterir, başka bir 

değişle benek (pixel) sayısı ile doğru orantılıdır. Bu resimde koyu 

tonların daha fazla olduğunu görmekteyiz. ( Histogramın sol bölgesi ) 

Orta tonların az bulunduğu söylenebilir. ( Histogramın ortası ) Açık 

tonların bulunduğunu ve en sağdaki en açık tonun yani beyazın bir 

sıçrama yaptığını görüyoruz. GIMP her renk kanalı için ayrı ayrı 

histogram oluşturulabilir. 

SUD 

Burada Kanal'dan diğer kanalları seçerek buradaki renk dağılımlarını 

görebiliriz. Kırmızı, Yeşil, Mavi Alfa kanalı veya RGB Kanalını seçebiliriz. 

RGB kanalını seçersek tüm renk dağılımlarını aynı histogramda 

gösterecektir. 

Histogram değerleri fotoğraftan fotoğrafa değişir. İdeal bir histogram 

yoktur denilebilir. Histogram bize renk dağılımı konusunda bilgiler verir. 

Mesela resimde açık tonların olmaması veya koyu tonların olmamasını 

eksiklik olarak değerlendirebiliriz. Fotoğrafın nerede çekildiği hangi 

zaman diliminde ve nasıl bir aydınlatma ile çekildiği önemlidir. Gece 

karanlığında çekilmiş bir resmin koyu tonlarının daha fazla olması çok 

doğaldır. 

34


Pencereler menüsünden kanallara tıklayalım. Aşağıda kanallar 

penceresi görülmektedir. 

Kanallar resim üzerinde bulunan Kırmızı Yeşil Mavi renklerini tek 

başına veya bir bütün olarak gösterilmesini sağlar. Kanallar penceresi 

üzerinde göz işaretlerini görebilirsiniz. Bunların üzerine tıklayarak açıp 

kapatabilirsiniz. 

Histogram yardımı ile renk düzeltmeyi nasıl yapacağız. 

SUD 

Renk düzeltmenin o kadar çok yolu var ki. Renk düzeltme ile ilgili 

sayfalarca yazı yazılabilir. Kontrast ayarı bozuk bir fotoğrafı 

düzeltmek için öncelikle fotoğrafı GIMP programında açıyoruz. 

Renkler menüsünden seviyelere tıklayalım. 

Parlaklık ve Kontrast ayarı bozuk bir resim. Resimde koyu ve açık 

tonların bulunmadığı görülmektedir. 

35


4 

1 2 3 

5 

6 7 8 9 

SUD 

Bu resimde orta tonların bulunduğunu açık ve koyu tonların hiç 

bulunmadığını histogram yardımı ile görmekteyiz. Bunu düzeltmek 

için 1 ile numaralandırdığım üçgen şeklindeki nesneye tıklayıp 

histogramın başladığı yere kadar sürükleyelim. Aynı şekilde 3 

numaralı üçgen biçiminde olan nesneye tıklayarak gene histogramın 

başlangıcına kadar olan yere taşıyalım. Resmimizin renklerinin 

düzeldiğini göreceğiz. En son 2 numaralı nesneye tıklayarak ince bir 

ayar yapalım. Böylece resim renklerini düzenlemiş oluruz. 

İkinci yol: 6 numaralı otomatik butonuna tıklayalım. Bu her zaman 

için kaliteli sonuçlar vermeyecektir. Bu resimde istediğim sonucu 

elde edemedim. 

Üçüncü yol koyu açık ve orta tonları tanımlamak 

7 numaralı butona tıklayarak resimdeki en koyu alana tıklayalım. 

8 Numaralı butona tıklayarak orta tonun bulunduğu yere tıklayalım. 

9 Numaralı butona tıklayarak açık tonların olduğu yere tıklayalım. 

Böylece renkleri düzeltmiş oluruz. Şunu belirtelim ki bu da her 

zaman kaliteli sonuç vermeyecektir. En kaliteli sonuç elle yapılan 

düzeltmedir. 

4 ve 5 numaralı nesneler resimde kullanılacak en koyu ve açık 

tonları göstermektedir. İleriki yazılarda bu nesnelerin nerede 

kullanılacağını ayrıntılı biçimde ele alacağız. 

36


SUD 

Giriş seviyeleri ayarlandıktan sonra fotoğrafımız görülmektedir. Bu 

yöntem eski solmuş resimler üzerinde çok kaliteli sonuçlar 

vermektedir. 

37


Başka ve eğlenceli bir yol: Resmimizi açalım. Histogram görünmüyorsa 

pencereler menüsünden histogramı açalım. daha sonra Pencereler 

menüsünden Brightness Contrast'a tıklayalım. Şimdi açılan pencereden 

Parlaklık ve Kontrast değerlerini değiştirip resimdeki değişiklikleri ve 

histogramdaki değişiklikleri izleyelim. Birçok deneme yapmanızı tavsiye 

ederim. Histogramın en koyudan en açığa doğru açılması gerektiğini 

belirteyim. Uygun değerleri ayarladıktan sonra histogramın durumu: 

Resmimiz altta, Parlaklık ve Kontrast penceresi yanda görülmektedir. 

SUD 

38

Gimp ile Renk Düzeltme SUD 

Renk düzeltmenin dışında daha keskin renkler elde etmek için Parlaklık 

ve Kontrastı kullanmamız gerekmektedir. Bu işlem için parlaklık değerini 

düşürüp Kontrast değerini arttırmamız gerekmektedir. Aşağıda orjinal 

resim ve daha keskin renkler elde ettikten sonraki durum gözükmektedir. 

Gelecek sayıda renk düzeltme konusuna devam edeceğiz. 

Gelecek sayıda görüşmek üzere, hoşçakalın. 

Hüseyin SARIGÜL 

gimpuzmani@gmail.com 

39

Gimp ile Renk Düzeltme - Tilkinin Dilinden

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?