Enfeksiyon Hastalıklarına Giriş-Doç. Dr. Bilgin Arda - Ege ...

membranlardaki fonksiyonel bütünlüğü ortadan kaldırır; bakterinin epitel hücrelerine
tutunması kolaylaşır.
Asit proteinaz enzimi: sadece patojen kandidalar tarafından üretilen ve bu
mayaların virulansından sorumlu önemli bir salgıdır. Candida albicans ve
C. tropicalis gibi deri epiteline invaze olan türler bol miktarda bu enzimi salgılarken,
invaziv olmayan türler ya salgılamamakta ya da çok az salgılamaktadır.
Bakteri toksinleri, patojeniteye önemli katkıda bulunurlar ya da bizzat patojeniteden
sorumludurlar. Bakteriler 2 tür toksin üretirler: endotoksinler ve ekzotoksinler.
Endotoksinler, aslında gram olumsuz bakteri duvarının bir komponenti olup
oligosakkarit bir çekirdek yapıya tutunmuş olan lipid A' dan ibarettir. Toksik etkiden
sorumlu olan kısım, lipit A' dır. Gram olumsuz hücre duvarının bir parçası olması
nedeniyle, genellikle, bakteri hücresi parçalandığı zaman açığa çıkarlar, bazan da
bakterinin vejetatif üremesi sırasında salınabilirler. Endotoksinin etkisi
kardiyovasküler sistem, solunum sistemi ve kanın pıhtılaşma mekanizmaları üzerine
olup ateş (endojen pirojenlerin salınmasına yol açarak) intravasküler koagulopati,
hipotansiyon, şok ve ölüme kadar giden olaylarla sonlanabilir. Bu etkiler aslında
endotoksinin direkt etkileri olmayıp endotoksinle uyarılmış makrofajlardan salgılanan
IL-1, TNF gibi biyolojik araci molekullerin etkisi ile ortaya çıkar.
Ekzotoksinler ise bakteri hücresinden diş ortama salgılanan protein yapısında
moleküllerdir ve genellikle A-B modeli diye bilinen 2 alt birimden oluşurlar. B alt birimi
toksik degildir; görevi, hedef hiicre reseptorlerine tutunmak ve toksik olan diger alt
birimin (A) hücre icine girişini kolaylaştırmaktır. Ekzotoksinler, vücuda ilk girdikleri
yerde veya üretildikleri yerden vücudun herhangi bir bölgesine taşınıp orada etkilerini
gösterebilirler. Öneğin; yara yerinde lokalize kalan Clostridium tetani, ekzotoksinin
sinir sistemi üzerine olan etkileri sonucu tetanoz hastalığını oluşturur. Ekzotoksinler
bu benzerlikleri (etki bolgeleri) dikkate alindiginda 3 ana grupta toplanırlar:
Enterotoksinler: E. coli (ETEC, VTEC), V.cholerae, S.aureus, C.perfringens,
B.cereus, C.difficile (toksin A)
Nörotoksinler: C.tetani, C.botulinum
Sitotoksinler: C.diphtheriae, P.aeruginosa (ekzotoksin A), C.perfringens (alfa-
toksin), C.difficile (toksin B), B.pertussis.
Görüldüğü gibi ekzotoksinlerin, endotoksinlerden farklı olarak (bütün gram olumsuz
bakterilerin endotoksik etkisi aynıdır), kendilerine özgü etkisi vardır; önegin difteri
toksini difteri hastalığının klinik belirtilerinden, tetanoz toksini tetanozun klinik