Moduli "Vlerësimi i nxënësve"

Moduli 1
Rezana Vrapi
AKP
Vlerësimi i nxënësve
Qëllimi: Të njihen me qëllimet e testimit, objektivat arsimore, mënyrat
e matjes së tyre dhe hartimin e tabelës së specifikimeve.
Përmbajtja:
Objektivat
� Ç’është vlerësimi?
� Testet.
� Hartimi i qëllimeve dhe objektivave në vlerësim.
� Matja e objektivave.
� Tabela e specifikimeve.
Në fund të këtij moduli pjesëmarrësi do të jetë i aftë të:
� njohë karakteristikat kryesore të testimit, objektivave të vlerësimit dhe Blu-
Printin e testit.
� dallojë ndryshimet midis qëllimeve, objektivave të përgjithshme dhe
objektivave të vlerësimit.
� hartojë një Blu-Print testi.
� hartojë objektiva për nivele të ndryshme të taksonomisë.
Konceptet themelore
� Vlerësim
� Provim
� Testim
� Blu-Print testi
1

Hyrje
Qëllimi kryesor i vlerësimit është që të japë gjykime në lidhje me nivelin e arritjeve të
nxënësve.
Vlerësimi i arritjeve të nxënësve kërkon përdorimin e një numri teknikash për matjen e
këtyre arritjeve. Por, vlerësimi është diçka më shumë se një grumbullim teknikash. Ai
është një proces, një proces sistematik, që luan një rol tepër të rëndësishëm në
mësimdhënien efektive. Ai fillon me identifikimin e qëllimeve dhe përfundon me
gjykimet në lidhje më hapësirën në të cilën këto qëllime janë arritur.
QËLLIMI I TESTIMIT
Në klasë ne vazhdimisht marrim vendime. Për shembull, nxënësi A meriton notën 8,
nxënësi B notën 10 etj. Me të drejtë lind pyetja: Mbi ç’bazë merren vendime të tilla?
Në disa raste ne mbështetemi vetëm në gjykime personale. Në disa të tjera bazohemi në
të dhëna (nota, shënime etj.), ndonëherë gërshetojmë të dhënat me gjykimet personale.
Cila është mënyra më e mirë e marrjes s?
Është e domosdoshme të marrim në mënyrë objektive vendime në lidhje me arritjet e
nxënësit. Mësuesit, si qenie njerëzore janë subjekte “me ditë të mira ose të këqija”,
gjithmonë nën trysninë e prindërve, shkollës dhe ndikimeve të tjera. Pra, mbështetja
vetëm në gjykimin e mësuesit do të thotë që procesi i vendimmarrjes në lidhje me arritjen
e nxënësit duhet të jetë tepër subjektiv. Në mënyrë të natyrshme, asnjë mësues nuk do të
merrte me qëllim një vendim të “gabuar” për një nxënës. E megjithatë, ne të gjithë bëjmë
gabime.
Testet janë një përpjekje për të na siguruar të dhëna objektive, të cilat më pas
mund të përdoren së bashku me përshtypjet tona subjektive për të marrë vendime sa më
të drejta dhe të sakta. Testet, ndryshe nga vlerësimi i mësuesit, nuk janë objekt
ndikimesh. Por, nga ana tjetër, edhe përshtypjet subjektive zënë një vend të rëndësishëm
për shumë pjesë të vendimmarrjes për të cilat nuk ekzistojnë të dhëna objektive. Pra,
megjithëse të dhënat e marra nga testet janë objektive, duhet të kemi parasysh se ato janë
vetëm vlerësues të sjelljes së nxënësit. Testet s’mund të jenë kurrë 100% të saktë.
Si përmbledhje,
� Ne testojmë për të siguruar të dhëna objektive, të cilat ne i
kombinojmë me përshtypjet tona subjektive, për të marrë vendime
sa më të mira dhe të sakta në lidhje me nxënësit.
Një kombinim i të dy këtyre elementeve do të rezultonte në vendime tepër pozitive.
Për fat të keq, shumë shpesh, të dy këto elemente, ose vetëm njëri, nënvleftësohen gjatë
procesit të vendimmarrjes. Kur kjo ndodh, vendimet arsimore që merren janë të pasakta
dhe jo të vlefshme.
2

OBJEKTIVAT ARSIMORE
Më poshtë do të trajtojmë se si të përcaktojmë, se ajo që duam të masim është çfarë ne
dëshirojmë të masim.
Do të japim një shpjegim të shkurtër në lidhje me objektivat.
Mendoj se është domosdoshmëri që mësuesit të kenë parasysh objektivat për mësimet që
do të zhvillojnë.
Është e rëndësishme për mësuesit të dinë nëse nxënësit i kanë zotëruar objektivat e
hartuar nga mësuesi. Shpesh, mësuesi e di se çfarë duhet të masë, por testi që ai ndërton
aktualisht nuk e mat këtë. Për shembull, një nga objektivat është se nxënësi duhet t’i
përgjigjet tekstit në mënyre kritike, të ndjeshme dhe në detaje. Por, mësuesi mund ta
ndërtojë testin thjesht vetëm me pyetje të nivelit njohës ose thjesht të riprodhojë
informacionin e marrë nga teksti.
Me fjalë të tjera, testit të tij i mungon vlefshmëria e përmbajtjes. Kjo vlefshmëri tregon
hapësirën në të cilën një test aktualisht mat objektivat që ka vënë mësuesi për lëndën.
OBJEKTIVAT
� Objektivat përcaktojnë tepër saktësisht rezultatet specifike të të nxënit.
� Objektivat janë pohime që na çojnë drejt rezultateve të pritshme të nxënësit.
Një objektiv arsimor duhet të jetë një pohim i qartë dhe konciz i aftësisë ose aftësive të
nxënësit, që ju prisni që të realizojnë pas një njësie mësimore. Ai duhet të përfshijë
nivelin e aftësive që duhet të demonstrohet, si dhe kushtet në të cilat ai duhet të
realizohet. Prandaj, ai përshkruhet me terma të dukshme dhe të matshme.
Po improvizojmë se si mund të ishin disa objektiva të lëndës së gjuhës dhe leximit.
Për shembull: Nxënësi duhet të jetë i aftë të:
1. dallojë foljen në një fjali apo tekst;
2. tregojë kohën e foljeve;
3. përdorë foljet në kohën e duhur në një fjali apo tekst;
4. ndryshojë foljet nga një kohë në një kohë tjetër;
5. zgjedhojë foljet në kohën e tashme, të pakryer, të kryerën e thjeshtë, të
ardhmen;
6. formojë fjali me folje në kohë të ndryshme;
7. identifikojë dhe përshkruajë elementet e subjektit dhe karakteristika të
personazheve në një histori, si dhe fillimin, zhvillimin dhe fundin e saj;
8. dallojë e klasifikojë personazhet e një pjese letrare nga ajo çfarë thonë se
bëjnë dhe se si autori i portretizon ata;
9. krahasojë personazhet me njëri-tjetrin;
10. përcaktojë temën ose mesazhin e autorit në tekst;
11. identifikojë ngjarjet kryesore të subjektit, shkaqet e tyre dhe ndikimin që ato
kanë në veprimet e mëvonshme.
3

� Të gjitha objektivat e vlerësimit duhet të jenë sa me operative (të matshme) dhe të
vlefshme.
� Bloom dhe të tjerë zhvilluan taksonomi të detajuara në lidhje me fushat e njohjes dhe
afektive të objektivave arsimore.
SI MUND TA LEHTËSOJNË PUNËN E MËSUESIT OBJEKTIVAT
ARSIMORE?
Si mundet që materiali që kërkon kohë për t’u përgatitur të mund të kursejë kohë dhe
sidomos të lehtësojë punën e mësuesit?
Sigurisht, planifikimi i mësimit, organizimi i tij dhe të qenit efikas, të gjitha këto
kërkojnë kohë, por më vonë mund ta kursejnë atë.
Për fat të keq, ne shpenzojmë shumë kohë për shkak të mungesës së objektivave
të qarta për veten tonë si mësues dhe për nxënësit. Me fjalë të tjera, ne shpesh nuk e dimë
se ku po shkojmë dhe se kur do të arrijmë. Përdorimi i objektivave arsimore ndihmon në
minimizimin e këtij konfuzioni.
Kështu, ne e dimë se ku po shkojmë dhe kur do të mbërrijmë. Rezultati është rritja e
efikasitetit dhe efektivitetit të mësimdhënies dhe nxënies.
KOMBINIMI I PYETJEVE TË TESTIT ME OBJEKTIVAT
ARSIMORE
Për të kombinuar pyetjet e testit me objektivat arsimore, na shërben një rregull bazë, i cili
duhet pasur gjithnjë parasysh: rezultatet e të nxënit dhe kushtet e specifikuara në
pyetjen e testit duhet të kombinohen me rezultatet e të nxënit dhe kushtet e përshkruara
në objektiv.
Pikërisht ky rregull ju siguron se, testi që po zhvilloni ka vlefshmërinë e përmbajtjes.
Meqenëse kjo e fundit është shumë e rëndësishme, le të shikojmë konkretisht disa
ushtrime për të parë se si funksionon realisht.
1. Objektivi: nxënësi është i aftë të përdorë foljet në kohën e duhur në një fjali apo tekst.
Pyetje: në fjalitë e mëposhtme vendosi foljet në kllapa në kohën e duhur.
1. Objektivi: nxënësi është i aftë të ndryshojë foljet nga një kohë në një kohë tjetër;
Pyetje: Në tekstin e mëposhtëm kthejini foljet e nënvizuara në kohën e pakryer.
1. Objektivi: Nxënësi është i aftë të tregojë kohën e foljeve.
Pyetje: Tregoni kohën e foljeve të nënvizuara. Vendosni shenjën X në vendin e duhur
në tabelë.
4

TAKSONOMIA
Taksonomia e Bloomit paraqet 6 nivelet e të menduarit:
Niveli më i lartë
Niveli më i ulët
Vlerësimi
Sinteza
Analiza
Aplikimi
Kuptimi
Njohja
Njohja. Objektivat e nivelit të njohurive kërkojnë që nxënësi të mbajë mend. Pyetjet e
testit i kërkojnë nxënësit të sjellë në mendje fakte, terminologji, përkufizime, data, epoka
etj. Më poshtë po japim disa folje, që përshkruajnë rezultatet e të nxënit për nivelin e
njohjes:
thuaj çifto kujto
përshkruaj emërto dallo
përcakto nënvizo zgjidh
Kuptimi. Objektivat e këtij niveli kërkojnë disa nivele të të kuptuarit. Pyetjet e testit i
kërkojnë nxënësit të përkthejë informacionin, të riformulojë atë që ka lexuar, të shikojë
lidhjet dhe marrëdhëniet midis pjesëve, të japë konkluzione nga një informacion i marrë.
Disa folje të përdorura që përshkruajnë rezultatet e të nxënit në këtë nivel janë:
interpreto përgjithëso perifrazo
konkludo përkufizo
mbro parashiko
Aplikimi. Objektivat e këtij niveli kërkojnë nga nxënësi që të përdorë informacionin e
mëparshëm në një mënyrë tjetër nga ajo që ka mësuar. Aplikimi ndryshon nga njohja me
faktin se pyetjet e përdorura në këtë nivel kërkojnë zbatim dhe prezantojnë problemin në
një kontekst të ndryshëm dhe shpesh të aplikuar.
Disa folje që përdoren për të ndërtuar pyetjet e këtij niveli janë:
ndrysho modifiko përgatit
demonstro organizo përdor
zhvillo opero lidh
Analiza. Objektivat e këtij niveli kërkojnë nga nxënësi të bëjë një diferencim midis
fakteve, opinioneve, parashikimeve, hipotezave, ose konkluzioneve. Pyetjet e këtij niveli
shpesh kërkojnë nga nxënësi të tregojë marrëdhëniet midis ideve ose të krahasojë. Ja disa
nga foljet e përdorura:
ilustro diferenco
nënvizo trego
dallo ndaj
5

Sinteza. Objektivat kërkojnë nga nxënësi që të japë diçka unike dhe origjinale.
Disa folje të përdorura në këtë rast janë:
kategorizo krijo rishkruaj
kompozo përpilo
harto përmblidh
Vlerësimi. Në këtë nivel nxënësit i kërkohet të formulojë gjykime rreth vlerave të
ideve, njerëzve, metodave etj., që kanë një qëllim specifik.
Foljet më të përdorshme janë si më poshtë:
vlerëso mbro mbështet
krahaso justifiko
kritiko interpreto
Shembuj të Objektivave të Vlerësimit
� Nxënësi duhet të jetë në gjendje të:
� dallojë foljet në një fjali apo tekst; (njohja)
� përdorë foljet në kohën e duhur në një fjali apo tekst; (zbatimi)
� ndryshojë foljet nga një kohë në një kohë tjetër;(zbatimi)
� formojë fjali me folje në kohë të ndryshme.
� dallojë fjalinë në një paragraf ose tekst; (njohja)
� shkruajë fjali të plota dhe koherente; (zbatimi)
� ndajë fjalinë në grupe funksionale; (analiza)
� manipulojë brenda fjalisë, duke hequr, shtuar, ndërruar vendet e grupeve të fjalëve. (sinteza)
BLUPRINTI (Tabela e specifikimeve)
Deri tani kemi trajtuar çështje të tilla se si të shkruajmë dhe të analizojmë objektivat dhe
se si të kombinojmë pyetjet e testit me objektivat. Tani do të diskutojmë një teknikë, që
ndihmon për të shkruar objektiva dhe pyetje në nivel të ndryshëm. Kjo teknikë në
vlerësim quhet “bluprinti i testit” ose “tabela e specifikimeve. Ajo përdoret nga
mësuesit si udhëzues për ndërtimin e një testi.
Kjo tabelë e siguron mësuesin që në një test ka përfshirë një shumëllojshmëri
pyetjesh që prekin nivelet e ndryshme të njohjes.
Tabela është themelore për ndërtimin e një testi të mirë. Ajo, jo vetëm siguron se
testi juaj do të provojë te gjithë përmbajtjen e rëndësishme dhe proceset (nivelet e
njohjes), por, gjithashtu, është e rëndësishme në planifikimin dhe organizimin e mësimit.
Si rregull, tabela duhet ndërtuar që në momentin që do të filloni një kapitull të ri ose grup
temash dhe keni planifikuar që mbas tyre t’i testoni nxënësit.
Le të shqyrtojmë secilin komponent të kësaj tabele.
6

PËRSHKRIMI I PËRMBAJTJES
Këtu listohen temat, si dhe objektivat më të rëndësishme për çdo temë. Pikërisht për të
parë se si janë realizuar këto objektiva, ju po ndërtoni testin.
Përpiquni ta mbani të managxhueshëm numrin e përgjithshëm të objektivave. Ky numër
nuk duhet ta kalojë shifrën 15. Përndryshe do të keni në test më shumë pyetje se ç’duhet.
KATEGORITË
Kategoritë shërbejnë për të mbajtur mend ose kontrolluar nivelet e njohjes. Ka të ngjarë
që shumë tema, për të cilat ju doni t’i testoni nxënësit, të përmbajnë objektiva që nuk
shkojnë përtej nivelit të të kuptuarit. Megjithatë, përshkrimi i përmbajtjes mund t’ju
sugjerojë që të përpiqeni të përfshini nivelet e larta të të nxënit në vlerësimin tuaj. Në
kutitë e vogla (qeliza), poshtë këtyre kategorive, jepet numri i pyetjeve të testit tuaj që
janë përfshirë në atë nivel për një objektiv të veçantë.
NUMRI I PYETJEVE
Plotësoni kutitë e vogla në figurën e mëposhtme, duke ndjekur procedurën në vijim:
1. Vendosni klasifikimin e secilit objektiv mësimor.
2. Shënoni numrin e pyetjeve për objektivin në kutinë që i korrespondon kategorisë së
atij objektivi.
3. Përsërisni hapat 1 dhe 2 për çdo objektiv të përshkruar.
4. Përgjithësoni numrin e pyetjeve për objektivat mësimore dhe regjistroni numrin e
përgjithshëm të tyre në kolonën e totalit.
5. Përsërisni hapat 1 dhe 4 për çdo temë.
6. Përgjithësoni numrin e pyetjeve për çdo kategori dhe regjistroni numrin në fund të
tabelës.
7. Llogarisni përqindjet, duke pjesëtuar secilin total me numrin e pyetjeve në test.
Tabela e mëposhtme mund të shërbejë si bazë për ndërtimin e një testi në
përfundim të semestrit të parë në lëndën e gjuhës shqipe për klasën e 6 të shkollës 8vjeçare.
Nën secilën nga fushat që do të testohen, mësuesi duhet të vendosë edhe objektivat më të
rëndësishme, mbi bazën e të cilave do të ndërtohen edhe pyetjet e testit. Objektivat duhet
të jenë të 4 niveleve të taksonomisë, pra në njohje, kuptim, zbatim dhe analizë. Numri i
objektivave nuk duhet të jetë më i madh se 15.
7

Tabela e specifikimeve për një kapitull mbi objektivat arsimore
Klasa 6
Përshkrimi i përmbajtjes
Njohja
Gjuha shqipe 2 4
Kuptimi
Zbatimi
Numri i pyetjeve
Analiza
8
Totali
4 2 12
Funksionet gramatikore 1 2 2 1 6
Grupi emëror 2 4 4 2 12
Të shkruajmë
TOTALI 5 10 10 5 30
Përqindjet 20% 30% 30% 20% 100%
Klasa 7
Përshkrimi i përmbajtjes
Njohja
Kuptimi
Klasat e fjalëve 3 5
Zbatimi
Totali
2 10 35%
Klasat e fjalëve 2 1 3 10%
Llojet e fjalive 4 7 3 14 45%
Të shkruajmë 10%
TOTALI 9 13 5 27
Përqindjet 30% 45% 25% 100% 100%