Sri Dasm Granth Vishesh Ank.pdf - Vismaadnaad.org
Sri Dasm Granth Vishesh Ank.pdf - Vismaadnaad.org
Sri Dasm Granth Vishesh Ank.pdf - Vismaadnaad.org
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
sqMbr 2007 rij nM : 35/AL/93-TC<br />
sMsQwpk sMsQwpk :<br />
:<br />
s`cKMf vwsI<br />
sMq bwbw sùcw isMG jI<br />
bwnI, jv`dI tkswl<br />
mu`K mu`K srpRsq srpRsq :<br />
:<br />
sMq igAwnI AmIr isMG jI<br />
muKI, jv`dI tkswl<br />
pRbMDkI pRbMDkI sMpwdk sMpwdk :<br />
:<br />
BweI sohn isMG<br />
sMpwdk sMpwdk :<br />
:<br />
prmjIq isMG pMmI<br />
AwnryrI AwnryrI AwnryrI sMpwdk sMpwdk :<br />
BweI suKvMq isMG<br />
swlwnw swlwnw cMdw<br />
cMdw<br />
Bwrq Bwrq : 250/-<br />
3 swlW leI : 700/-<br />
ivdyS ivdyS : 45$/35 poNf<br />
3 swlW leI : 135$/105 poNf<br />
pRqI kwpI : 20 ru:<br />
qqkrw qqkrw<br />
qqkrw<br />
1 sMpwdkI 2<br />
prmjIq prmjIq isMG isMG pMmI<br />
pMmI<br />
2 sRI dsm gRMQ swihb<br />
dsmyS jI dI bwxI hY<br />
svwmI svwmI bRhmdyv bRhmdyv jI jI<br />
3<br />
3 pwxI iv`c mDwxI 9<br />
svwmI svwmI bRhmdyv bRhmdyv jI<br />
jI<br />
4 cirqRopwiKAwn-rcnw Aqy mMqv 14<br />
fw. fw. joD joD isMG<br />
isMG<br />
5 dsm gRMQ ivSw vsqU ..... 19<br />
fw. fw. gurnyk gurnyk isMG isMG pitAwlw<br />
pitAwlw<br />
6 sRI dsm gRMQ dw kriqqv 25<br />
fw. fw. hrBjn hrBjn isMG isMG dyhrwdUn<br />
dyhrwdUn<br />
7 sRI dsm gRMQ swihb jI<br />
cirqRo pwiKAwn qy isDWq 28<br />
ig. ig. gurmIq gurmIq isMG<br />
isMG<br />
8 sRI dsm gMRQ-Kwlsy dI ivl`Kxqw 31<br />
ig. ig. hrdIp hrdIp isMG isMG<br />
isMG<br />
rcnwvW Aqy cMdw Byjx leI pqw<br />
sMpwdk :<br />
:<br />
ivsmwdu ivsmwdu nwd<br />
nwd<br />
gurduAwrw gurduAwrw gurduAwrw gur gur igAwn igAwn pRkwS<br />
pRkwS<br />
jv`dI tkswl, luiDAwxw-141013, pMjwb, Bwrq<br />
Pon : 0161-2562596, 5108696, PYks : 2560533, mo: 94178-55275<br />
E-mail : jawaddi.taksal@gmail.com Website : www.jawadditaksal.<strong>org</strong><br />
40 1
sMpwdkI<br />
prmjIq isMG pMmI<br />
SRI SRI dsm dsm gRMQ gRMQ swihb swihb dSmyS dSmyS jI jI dI dI bwxI bwxI hY<br />
hY<br />
2 3<br />
svwmI bRhmdyv “audwsI”<br />
gurmuKI ilpI iv`c ilKy ihMdI kwvX gRMQW iv`coN srv au~qm sRI dsm<br />
gRMQ swihb hY[ iesdw swihqk, Dwrimk, ieiqhwsk, sìBAwcwrk mhwqm<br />
AnMq AnMq hY[<br />
ies dI kivqw SYlI, ivSw-vsqU inrUpx dI AnoKI p`DqI, AlMkwirk<br />
SbdwvlI, CMd, Byd, vIr iSMgwr rudr qy AdBùq rsW dw pRqIpwdn dyiKAW<br />
piVHAW jW suixAW hI bxdw hY[ kwiv mrm`g s`jxW dw mn mXUr iksy<br />
ivsmwdI rMg iv`c n`c au~Tdw hY[ iesdw Sbd nwd, Sbd ic`qrx, sONdrX<br />
mUlk ibMbwvlI, AnMq BwSweI SbdW dw sMkln qy sMXojn sony ’qy suhwgy<br />
dw kMm krdw hY[ BwrqIX Swihq dy Sbd smuMdr dw ieh bhumu`lw hIrw<br />
kohynUrW qoN hzwrW guxW v`D kImqI rqn hY Aqy ie`k AnoKw ivSv koS[<br />
iesnUM piVHAW ivcwirAW jgq mwhI, sMq ispwhI myry qwjW qy bwjW vwly<br />
klgIDr siqgurU jI dI bhumuKI pRiqBw dy pRq`K drSn huMdy hn[ ij`Qy auh<br />
au~c kotI dy smwj suDwrk, icMqk, kRWqIkwrI vIr nwiek sn au~Qy hI aus<br />
dyZ qyZ dy DnI ny ies klm dI krwmwq nwl swfy smwijk, swihqk,<br />
rwjnIqk qy AiDAwqmk igAwn iv`c Axmu`lw vwDw kIqw hY[ bVw hI<br />
qrs AwauNdw hY auhnW Awpxy Awp bxy swihqk pMifqW au~pr ijhVy iesdI<br />
gUVH qy guhj rh`s Awqimk rmz nUM smJy bZYr ies nUM dsmyS jI dI rcnw<br />
mMnx qoN ienkwr krdy hn[ ijhVIAW ies nUM gurU ikRq nw hox dIAW auh<br />
audwhrxW idMdy hn auh mu`K qOr qy ieh hn :<br />
1 ies iv`c purwixk AvqwrW dIAW kQwvW dw icqrn hY ij`QoN<br />
klgIDr Avqwr pUjk jW Avqwrvwd sm`rQk pRqIq huMdy hn[ ies leI<br />
ieh dsmyS jI dI rcnw nhIN[<br />
2 ies iv`c durgw dI ausqqI dw bhuq hI vDw cVHw ky icqrn kIqw<br />
igAw hY ijs qoN siqgurU durgw dy aupwSk pRqIq huMdy hn[ ies leI vI<br />
ieh gurU ikRq nhIN[<br />
3 qIjw kwrn auh cir`qr aupwiKAwn nUM d`sdy hn aus iv`c Dwrimk
sImW qoN A`gy lMG ky iSMgwr, kwmuk mnoivrqIAW Aqy iesqrI dy nMgyzvwd<br />
nUM h`doN v`D auBwirAw igAw hY[ ies leI ieh sRI mu`K vwk nhIN[ AsIN<br />
AwpxI qu`C bu`DI Anuswr auprokq SMkwvW dy sMKyp iv`c smwDwn pRsquq<br />
krn dI koiSS krdy hW[<br />
pihly pRSn Avqwr icqrn iv`c siqgurW ny BwrqI prMprw dy pRis`D<br />
Dwrimk nwiekW dy jIvn dw icqrn pRwcIn ivDI qoN ht ky vIr rs<br />
BrpUr kIqw hY qy nwl hI auhnW nUM Avqwr pUjk nw smJ ilAw jwvy ies<br />
dw auh QW pur QW smwDwn krdy vI nzr AwauNdy hn ijvyN rwmw Avqwr<br />
dy AMq iv`c auh pRmwqmw nUM sMboDn krky inrMkwr dy AvqwrI rUp dw KMfn<br />
krky Awpxy inrguxI isDWq dI puStI ies pRkwr krdy hn[<br />
pwieN ghy jb qy qumry qb qy koaU AWK qry nhIN AwinE[<br />
rwm rhIm purwn kurwn Anyk khYN mq eyk nw mwinE]<br />
ismriq swsqR byd sBY bhu Byd khYN hm eyk nw jwinE[<br />
sRI Aispwn ikRpw qumrI kr mYN nw kihE sB qoih bKwinE]<br />
mYN nw gxysih ipRQm mnwaUN,<br />
ikSn ibSn kbhUM nw iDAWaUN[ (rwmwAvqwr Awid)<br />
cOvIvyN Avqwr pRsMg dy AwrMB iv`c auhnW dI ilKq cOdvIN cOpeI vyKo ijs<br />
iv`c auh Akwl purK dI srv ivAwpkqw qy AnMqqw dw izkr ieauN krdy<br />
hn : -<br />
bRhmwidk sB hI pc hwry[ ikSn mhysr kaun ibcwry]<br />
cMd sUr ijn kry ivcwrw[ qw qy jnIAq hY krqwrw]<br />
sRI ikSn dy cir`qr dw vrnx kridAW auhnW ny KVg isMG nwmI ie`k nvyN<br />
pwqr nUM ilAw hY[ iesdI SkqI dy swhmxy bRhmw, ivSnUM, iSv, ieMdr<br />
Awidk qmwm dyvI SkqIAW Asmr`Q qy inrbl is`D huMdIAW hn[ iesdw<br />
ArQ ieh hY ik siqgurU Avqwrvwd nUM nhIN sgoN vIr rs pRDwn SkqI<br />
nUM vifAwauNdy nzr AwauNdy hn, auQy hI auhnW ny hor nvyN pwqrW dI klpnw<br />
vI kIqI hY ijvyN sRI ikRSn dy sYnw nwiek AjYb ^W qy ZYrq KW mhWblI<br />
Aim`t isMG qoN mwry jWdy hn[ ijsdw ArQ SkqIhIx kC`qrIX smwj dy<br />
mnobl nUM mzbUq krn dy nwl-nwl ieh q`Q vI swhmxy ilAw hY ik jo kuJ<br />
krnw hY qusIN Kud krnw hY[ Awpxy shwiek qusIN Awp bxnw hY[ iksy dyvI<br />
dyvqy ny bwhroN Aw ky koeI shwieqw nhIN krnI[ eyhI g`l auhnW dy<br />
au~qrvrqI jIvn iv`c sp`St huMdI hY ik ikvyN vyKdy hI vyKdy nweI, DobI,<br />
j`t , qKwx kuhwr qy aus vyly dI A`q inmn smJIAW jWdIAW zwqIAW dw<br />
ikvyN kwieAw klp ho igAw qy auh icVIAW qoN bwz bxky ivdySI<br />
AwkrmxkwrIAW au~pr l`KW l`KW ibjlIAW bx ky ikvyN tu`t pey[<br />
ies leI Avqwr kQwvW dy vrxn nwl siqgurW ny cUcw idl QoQw<br />
idmwZ qy murdw idl koeI ihMdusqwnI jnqw iv`c vIr rsI rUh PUkI hY nw<br />
ik AvqwrW dIAW mUrqIAW A`gy m`QW tyk ky auQoN SkqIAW pRwpq krn dI<br />
hdwieq kIqI hY[ kmwl dI g`l qW ieh hY ik svrn mMdr dI nINh r`K<br />
ky mIAW mIr muslmwn &kIr rih skdw hY qy Bwrq dy AnykW mMdrW au~pr<br />
sony dy p`qry cVHvw ky mhwrwjw rxjIq isMG is`K bixAw rih skdw hY qW<br />
iPr Avqwr kQw ilKx nwl srv SkqImwn siqgur dy inrgux bRhm dy<br />
aupwsk jW pRcwrk hox iv`c kI &rk pY igAw?<br />
dUjI g`l hY durgw ausqqI dI jW cMfI cir`qr qy cMfI dI vwr iv`c<br />
durgw sMbMDI kQw vrxn dI[ aus dw kwrn ieh hY ik aus vyly BwrqI<br />
jnqw Awpxy mnobl qy bwhUbl nUM B`ul ky smwijk eykqw qy sMgTn dI<br />
SkqI qoN AvyslI ho ky kyvl durgw dI aupwsnw iv`c hI Awpxy swry<br />
mnorQW dI pUrqI krnw cwhuMdI sI “ihMg lgy nw PtkVI rMg coKw Awvy”<br />
dI lkIr dI &kIr bxI hoeI sI ihMdusqwnI jnqw[ auhnW dI ies Zlq<br />
Dwrnw nUM dsmyS ny durgw dI mwrkMfy purwx dy AMqrgq durgw spqSqI<br />
dI kQw nUM mwiDAm bxw ky auhnW dy vIr rsI rUp dw vrnx krky jnqw<br />
dy rwh rOSn kIqy sn nwl dI nwl ieh vI idRV krvwieAw sI ik durgw<br />
ny vI dYNqW dw ivnwS mYdwny jMg iv`c Awpxw KUn psInw bhwky qlvwr dy<br />
zor nwl kIqw sI[ iPr quhwfI rìKAw Awpxy Awp ikvyN ho jwvygI[ jy gurU<br />
swihbwn dw mnorQ durgw dI pUjw dw pRcwr krnw huMdw qW auh AnMdpur<br />
swihb lohgVH iklw bnwaux dI bjwie dyvI dw mMdr bxwauNdy Aqy ijvyN ik<br />
mwrkMfy purwx iv`c Awey durgw spqSqI iv`c pUjw pwT dI ivDI hY aus<br />
swry ivDI ivDwn dw vI izkr AwpxI rcnw iv`c krdy[ QoVHI bhuq vI<br />
swihqk smJ r`Kx vwlw s`jx ies s`cweI nUM sihjy hI smJ skdw hY ik<br />
hzUr ny durgw nUM pUjx dI hdwieq nhIN kIqI sgoN Awpxy Kwlsw smwj
iv`c vIr rsI rUh PUkx vwsqy ieh cMfI cir`qr ilKy hn[ mYN qW ieh<br />
khWgw ik A`j iPr siqgurW dy aukq gRMQW dy pRcwr pRswr dw smW Aw igAw<br />
hY jdoN ik durgw nUM nim`q bxw ky A`jk`lH Anyk Bjn mMflIAW l`cr<br />
iPlmI gIqW dIAW qrzW au~pr QoQy gIq ilK ky jnqw nUM gumrwh kr<br />
rhIAW hn Aqy ihMdU jnqw Byf cwl bxw ky l`KW rupieAw jgrwiqAW<br />
au~pr brbwd kr rhI hY[ ijsdw nw koeI Dwrimk lwB hY qy nw smwijk[<br />
ies leI ieh smJxw bhuq v`fI Bùl hY ik klgIDr dI shI syD nUM smJy<br />
ibnW aus qoN munkr ho jwxw[ aus vkq durgw nUM nim`q bxw ky keI hor<br />
vI BYrvI c`kr qy mws, midrw, mYQun Awid m`kwr iPlws&IAW bxw ky<br />
AnykW hI vwm mwrgI pMQ c`ldy sn ijnHW dw KMfn krn vwsqy vI siqgurW<br />
nUM ieh rcnw rcnIAW peIAW[ dwrSink nzrIey qoN pVqwl kIiqAW vI<br />
pqw l`gdw hY ik mnu`K is`Dw inrgux inrwkwr pRmwqmw nwl ikauN nhIN<br />
lgw skdw Aqy nw hI auh iksy ie`k nukqy au~pr Awpxy mn nUM kyNidRq kr<br />
skdw hY sgoN auh aus prm s`qw nUM keI KMfW iv`c A`f-A`f krky iPr<br />
auhnW nUM hI ie`k hI QW qy joV ky AiDAwqm mwrg au~pr A`gy vDdw hY[<br />
ijvyN ik aus nUM SrDw pUrvk m`Qw tykx leI ie`k dyv AsQwn cwhIdw hY,<br />
ieSnwn krn leI ie`k qIrQ, AwpxI SrDw nUM idRV r`Kx leI ie`k gur<br />
BweI smwj, rsnw dI iqRpqI leI koeI im`Tw pdwrQ, nyqrW dI pRwpqI<br />
leI koeI sQUl drSn, suxn vwsqy Bwv iBìjAw im`Tw sMgIq, BùK imtwaux<br />
leI puStIkr Bojn Aqy igAwn ’c vwDy leI au~c kotI dw Dwriml swihq<br />
ArQwq siq gRMQ[ b`s klgIDr ny jIv dIAW iehnW kmzorIAW nUM hI<br />
smJ ky swrI swDn sm`grI jutwaux dI s&l swDnw kIqI hY ijsdw ih`sw<br />
ieh sUrbIrqw pRDwn SkqI q`q vI hY Aqy dyZ qyZ &iqh dw nwArw qy<br />
siq sRI Akwl dw jYkwrw hY[ drSnW dI BwSw iv`c ie`k Sbd AwauNdw hY<br />
“sìcdwnMd” ijs dw sMDIgq ArQ hY siq-ic`q AwnMd[ hux vyKo ies ie`ko<br />
hI Sbd iv`coN ijigAwsU iqMn ihìsAW nUM lY ky qurdw hY[ auh pRmwqmw ie`k<br />
Ac`l At`l sdw siQr rihx vwlI s`cweI vI hY auh cyqn vI hY Aqy auh<br />
AnMd dw sroq vI hY[ jIv dw suBwau hY ik ieh hr cIz nUM keI KMfW iv`c<br />
kr ky vyKdw hY[ pr mn dI huiSAwrI eynI hY ik Awm AwdmI nUM pqw hI<br />
nhIN l`gdw ik ieh Anyk q`QW nUM iek`Ty ikvyN kr lYNdw hY qy ie`ko cIz qy<br />
A`f-A`f ih`sy ikvyN kr lYNdw hY[ ies nUM moty audwhrn nwl smJxw hovy<br />
qW mnu`K dy iesqrI pRym vwlI JwqI mwr ky vyKo[ ieh AOrq dIAW A`KW,<br />
vwl, n`k, hoNT, dMd Aqy dUjy AMgW dI bnwvt dy nwl-nwl ausdw suBwA,<br />
Awcrn, kul SIl, klw, kuSlqw, bwhrI swj s`jw, n^rw, nzwkq ikMny<br />
kuJ nUM ie`ko vwr jwxdw, pihcwxdw qy mwxdw hY[ eysy pRkwr hI AOrq vI<br />
mrd nUM nwpdI qoldI hY[ siqgurU s`cy pwqSwh jI ienHW swrIAW g`lW nUM<br />
bhuq gihrweI nwl smJdy sI ies leI aunHW ny Awpxy Kwlsw smwj dy<br />
BMfwr iv`c koeI kmI nhIN C`fI[ ieho hI kwrn auhnW v`loN cir`qr ilKx<br />
dw hY[ hzUr ies g`l nUM smJdy sI ik auhnW qoN pihlW kwm dy ivrùD keI<br />
pRkwr dy ivcwr pRcwr c`ly bhuq hI munIAW jwqIAW qy sMinAwsIAW ny<br />
iesnUM rokx QMmx dy Xqn kIqy “pr mrz bVHqw igAw XUM-XUM dvw kI”[<br />
A`j vI iksy Dwrimk hsqI nwl kwm kIRVw nUM joVnw burw mMinAw jWdw hY[<br />
jdik AslIAq ieh hY ik ies qoN bicAw jW bcdw koeI vI nhIN[ hr<br />
ivAkqI iksy nw iksy rUp iv`c ies ibrqI nUM svIkwr krdw hY[ mnu`KI<br />
srIr iv`c kwm ie`k bhuq vI vygmwn SkqI hY ijsnUM ijqnw zor nwl<br />
d`bWgy ausqoN sO guxw qIbrqw nwl ieh bwhr nUM AwvygI[ ies sMbMDI AnykW<br />
XogIAW, irKIAW, munIAW dIAW pQ Br`St hox dIAW khwxIAW pRc`ilq<br />
hn[ ies mwrg iv`c swDkW ny AMn pwxI iqAwgx dy vI mwrg Apnwey<br />
hn ik nw aUrjw pYdw hovy qy nw hI kwm vwsnw dw dw mukwblw krnw pvy[<br />
pr jdoN quhwfy AMdr SkqI pYdw hoxo hI ht geI qW qusIN Drm dI<br />
AMqr Xwqrw vI ikvyN krogy? gurU goibMd isMG jI iksy nUM vI swDU sMinAwsI<br />
hox dI slwh nhIN idMdy, sgoN “eykw nwrI jqI” dw Purmwn krdy hn qy<br />
auh Awp vI au~c kotI dy gRihsQI sn qy eyho hI rwh auhnW ny Awpxy isMG<br />
smwj nMU idRV krvwieAw[<br />
kwm Aqy ivhwr iv`c ieksurqw ilAwaux vwsqy hI auhnW ny iehnW<br />
cir`qrW dI rcnw kIqI Aqy iehnW khwxIAW rwhIN kwm dI qIbrqw, CotI<br />
soc, pRvMcxw Aqy DUrqqw ivKwauNidAW hoieAW Awpxy AnuXweIAW nUM ieh<br />
icqwvnIAW id`qIAW hn[<br />
ie`k g`l hor ie`Qy vyKx vwlI hY ik iehnW iesqrIAW dy kwmwMD rUpW<br />
dw vrxn kridAW iehnW kQwinkW nUM auhnW ny cir`qr ikhw hY[ cir`qr<br />
dw ArQ pMjwbI muhwvry iv`c Cl, kpt, pwKMf jW T`gI smiJAw jWdw hY[
iehnW iv`coN mnu`K nUM smwijk burweIAW qoN bcx dw igAwn huMdw hY pr<br />
isrjxwqmk ivSw vsqU ikqy-ikqy hI imldw hY[ cir`qr dw ArQ ie`k<br />
lIlHw jW Kyf vI hY ik Kyf-Kyf iv`c hI g`l nMU smJ lYxw jW smJw dyxw[<br />
ijvyN jdoN AsIN pusqk, gihxy jW k`pVy KrIddy hW qW audoN swfy AMdr ie`k<br />
sQweI Bwv huMdw hY pr jdoN qwS, SqrMj, bMsrI, bIxw jW hor Kyf sm`grI<br />
KrIddy hW qW audoN kyvl lIlHw Bwv hI huMdw hY[ ijvyN swfw pirvwirk qy<br />
ivhwirk igAwn swDn qrIkw hor hY qy nwtk jW iPlm vyKx vyly mn dI<br />
AvsQw hor huMdI hY[ Asl qy nkl Awid kwl qoN hI do cIzW hn pr ieh<br />
ie`k dujy dIAW pUrk vI hn[ jy izMdgI dw AwDwr AMn qy pwxI hY qW sMgIq<br />
nwtk qy hor mnorMjn dy swDnW qoN ibnW vI jIvn nIrs ho jWdw hY[ swfy<br />
swhmxy do Avqwr kQw audwhrx hn ijvyN ik Bgvwn sRI ikRSn dy jIvn<br />
nUM AsIN ikRSn lIlHw krky jwxdy hW qy Bgvwn sRI rwm dI jIvn gwQw nUM<br />
ie`k AwdrS Awcrn sMiGqw vjoN smJdy hW jdoN ik dohW AvqwrW dw<br />
mnorQ ie`k hY, jgq kilAwx dI Bwvnw[ iesy qrHW jdoN AsIN sRI gurU<br />
goibMd isMG jI dI rcnw bic`qr nwtk cMfI cir`qr jW Avqwr kQw nUM<br />
pVHdy hW qW audoN mn dI AvsQw hor huMdI hY Aqy iehnW cir`qrW nUM pVHn<br />
vyly hor[<br />
siqgurW ny Awpxy isMG smwj nUM nwrI dy iehnW mohk rUpW qoN swvDwn<br />
krn leI Aqy ies im`iQAw mwieAw jwl qoN au~pr au~T ky siq-gRihsQI<br />
bxn dw piv`qr aupdyS id`qw hY bwkI AnMdpur dI iSvwilk prbq mwlw<br />
dI qrh`tI iv`c vsdy hoieAW gurU jI mugl s`qw dy ivru`D Drm Xu`D dw<br />
sMcwln vI krdy sI qy nwl nwl Awpxy sYinkW dw iehnW khwxIAW rwhIN<br />
mnorMjn vI krnw zrUrI sI[ A`j vI AsIN ryfIE pRswrn qy Awm hI suxdy<br />
rihMdy hW ik ieh pRogrwm sYink vIrW leI pRswirq kIqw jw irhw hY[<br />
ij`Qy, kdy auhnW nUM iksy ie`k sMgIqkwr dy sMgIq qoN jwxUM krvwieAw jWdw<br />
hY, kdy iksy gIqkwr qoN, kdy iksy ivSyS gwiek klwkwr qoN qy kdy iksy<br />
AiBnyqw jW AiBnyqrI qoN[ iPr iehnW pRogrwmW nUM kdy koeI pRis`D<br />
sMgIqkwr pyS krdw hY qy kdy koeI rUpvqI suMdr Adwkwrw[ kdy koeI hor<br />
v`fI iPlmI hsqI POjI BweIAW dw mnorMjn krdI hY, keI vwr auhnW nUM<br />
cVHdI klw iv`c r`Kx vwly dyS BgqI dy gIq suxwey jWdy hn[ kdy iksy<br />
hws klwkwrW nUM bulw ky auhnW dI Qkwvt dUr kIqI jWdI hY[ eysy qrHW<br />
ies rcnw iv`c vI hzUr ny Awpxy Kwlsy nUM keI qrHW dy q`qW, q`QW, DrmW<br />
jW keI ie`k ivSyS KyqrW dy smwijk Awcrn dI jwxkwrI id`qI hY[<br />
iehnW dy Byd bhuq gùJy hn[ siqgurU ^ud kihMdy hn ik is`pI iv`c pey<br />
moqI, grB AMdrly b`cy, rwijAW dI mnoBwvnw Aqy iesqrI cir`qrW nUM<br />
smJxw AiqAMq kiTn hY (óôô)[ AMq iv`c auh ilKdy hn ik iehnW<br />
kQwvW iv`c auh ilKdy hn ik iehnW kQwvW iv`c ieqnIAW gùJIAW rmzW<br />
Aqy clwkIAW hn ik ijnHW nUM jy gUMgw sux lvy qW ausnUM jIB l`g jWdI hY<br />
qy mUrKW nUM cqurweI Aw jWdI hY (ôúú) ies leI ies rcnw dw mnorQ<br />
igAwn iv`c vwDw hox dy nwl-nwl pwTkW nUM AnykW ielwikAW, KyqrW,<br />
DrmW, sìBAwqwvW Aqy sMsikRqIAW dI jwxkwrI ho jWdI hY[ mnùK iesqrI<br />
dy mohk mwieAw jwl qoN bc skdw hY[ ausnUM sMswirk qy ivhwirk igAwn<br />
ieqnw ku ho jWdw hY ik auh mUhrly dI hr pRkwr dI clwkI nUM qurMq smJ<br />
lYNdw hY[ BwvyN keI cir`qrW iv`c kwm-kIRVw dw sp`St jW insMg vrxn<br />
hoieAw hY pr auh pRsMg dI mzbUrI hY, ausdw mnorQ pwTkW nUM kwmuk<br />
bxwauxw nhIN[ ijs qrHW ik kwm Swsqr dw jgq pRis`D ivigAwnI kwm<br />
sUqrkwr mhWmunI vwqswXn Awpxy kwm drSn dy AMq iv`c ilKdy hn ik<br />
qdyqd bRhmcrXyx pryx c smwiDnw[<br />
ivihqM lok XwqrwrQM n rwgo-ArQo A`sX sMiviD:]<br />
(kwmsUqr, pRkrx ÷, AiDAwie ò, slok ö)<br />
ArQwq mYN ieh kwmsUqr AKMf bRhmcwrI huMidAW hoieAW, prwsmwDI<br />
iv`c ilKy hn[ iehnW dI rcnw iksy loB lwlc krky jW pRwxIAW nUM kwmuk<br />
bxwaux vwsqy nhIN kIqI geI sgoN isRStI nUM lok Xwqrw ArQwq gRihsQ<br />
mwrg Aqy iesqrI purK dy sMbMDW dw mwrg drSn krn vwsqy kIqI hY[<br />
hux ies slok nUM iDAwn nwl ivcwro ik smùcy kwm Swsqr dw lyKk ie`k<br />
munI hY[ auh AKMf bRhmcwrI hY, aus nUM prwsmwDI pRwpq hY, auh hr pRkwr<br />
dy loB lwlc qoN au~pr au~iTAw hoieAw hY, iPr vI auh sMswr dy Bly dy<br />
mnorQ nUM mùK r`K ky iehnW kwmsUqrW dI rcnw kr irhw hY qW iPr dsm<br />
gurU ies pRkwr dI rcnw ikauN nhIN kr skdy[ auh qW srv smr`Q hn[<br />
sB kuJ hI kr skdy hn[ auhnW leI kuJ vI nMgw nhIN qy kuJ vI FikAw<br />
nhIN[ SMkw kdI iksy ny ij`qI nhIN[ BrQrI hrI ilKdw hY ik qrk dI
koeI sImw nhIN[ nMgyzvwd dy ieSwry qW gurbwxI iv`c vI AwauNdy hn<br />
“igAwn rwau jb syjY AwvY q nwnk Bogu kryeI” zrw ivcwro! kI ArQ<br />
hY ies pMgqI dw? ieh ik jdoN igAwn rUpI rwjw syj au~pr Awvygw audoN<br />
sMBog jW kwm kRIVw AwrMB hovygI[ iPr AwauNdw hY “locn sRmih buiD bl<br />
nwTI qw kwmu pvis mwDwxI]” zrw soco ie`Qy mDwxI kI hY, cwtI ikhVI<br />
hY, irVknw kI hY? kI ieh pMgqIAW AsIN gurbwxI iv`coN k`FWgy? “qgu n<br />
ieMdRI qgu n nwrI] Blky Quk pvY inq dwVI]” jW “ieMdRI kI jUiT auqris<br />
nwhI bRhm Agin ky lUTy]” hor vyKo Bgq kbIr jI kihMdy hn “jO qUM<br />
bRwhmxu bRhmxI jwieAw] qau Awn bwt kwhy nhI AwieAw]” eyQy Awn<br />
bwt dw kI ArQ smJIey? ies leI SMkw iv`c nw pY ky iksy q`qvyqw<br />
mhWpurK dI sMgq iv`coN iehnW gùJy BydW dw pqw lgwauxw cwhIdw hY[ ijvyN<br />
siqgurU pRmySvr nUM “nwc ky nceIAw” kihMdy hn ik auh ncwr hY d`so hux<br />
r`b nUM ncwr smJIey jW swry sMswr nUM ncwaux hwrw smJIey ijvyN ik<br />
piv`qr gurbwxI dw kQn hY “kwT kI puqrI khw krY bpurI iKlwvnhwro<br />
jwnY]” iPr klgIDr r`b nUM “jobn dw jwl” kihMdy hn ArQwq auh<br />
sMswr nUM ^UbsUrqI iv`c Pswauxw vwlw “nwr kw isMgwr” hY ies leI Arz<br />
hY ik ijhVIAW g`lW swfI smJ ’c nhIN AwauNdIAW auhnW nUM mMn ky piv`qr<br />
bwxI qoN munkr nw hovo[ gurbwxI iv`c qW bw-kOl bwbw ibrsw isMG “ieMdRI<br />
kw bl Qwkw”[ “ris ris Bog kry pRBu myrw” jW “hir pRBu myrw cojI<br />
jIau” Awid AijhIAW pMgqIAW AwauNdIAW hn, ijnHW nUM AsIN nMgyzvwd<br />
v`l lY jw skdy hW pr ieh socxw pwp hI nhIN mhWpwp hY ik gurU pRmySvr<br />
dy bcnW dw koeI Aijhw ArQ k`iFAw jwvy[ ies leI iehnW g`lW qoN<br />
au`pr au~TIey[ ij`Qy swfI Akl ^qm huMdI hY auQoN swihb g`l SurU krdy<br />
hn[ hux AsIN AMimRq dIAW pMj bwxIAW dI ie`k pRmu`K bwxI dI g`l kr<br />
leIey qW auh iqRXw cir`qrW dy cwr sO cOQy cir`qr dy AMq iv`c AwauNdI hY[<br />
bVw ivl`Kx cir`qr hY auh, sMKyp kQw hY ik ie`k s`iq sMD nwm dw rwjw<br />
hY[ ies dI lVweI dIrG dwVH nwmk dYNq nwl huMdI hY[ bVy Bwry sMgrwm<br />
qoN bwAd auh ie`k dUjy dy AsqrW nwl dovyN iek`Ty hI mr jWdy hn qy auhnW<br />
dy qyz iv`coN ie`k AdBùq kMinAW pYdw huMdI hY jo bVI bhwdrI nwl dYNq guxW<br />
dw nwS krdI hY, pr auh ijqny dYNqW nUM mwrdI hY auhnW dw ij`Qy ij`Qy KUn<br />
fu`lHdw sI auQoN auqny hI dYNq hor pYdw ho jWdy sn[ AwKr auh ie`k rwq<br />
Q`k ky sON jWdI hY qW aus nUM AkwSvwxI huMdI hY ik qUM AisDuj mhWkwl nUM<br />
ismr, auh qyrI shwieqw krngy qy auh Agly idn aus KVgkyq nMU Xwd<br />
krdI hY Aqy auh pRgt ho jWdy hn auh bVw iBAMkr sMgrwm krky dYNqW<br />
nUM smwpq kr idMdy hn[ pr iPr vI KVgkyq socdy hn ik Ajy qmwSw<br />
mu`kxw nhIN cwhIdw qW auhnW ny ‘hUAM’ Sbd dw aucwrn kIqw ijs qoN<br />
AnykW AwiD ibAwiD rogW dy rUp iv`c dYNq pRgt ho gey ijvyN ik SIq rog,<br />
jv`r rog, auSn qwp, KeI rog, sMinpwq rog, vweI, ip`q, kP, Amwvwq,<br />
sronq pwq, ArD isrw, ihrdy isMGwq, pRwx vwXU, Apwn, dMq rog, jwVH<br />
pIV, sokw, bvwsIr, pIlIAw, pIns, pRmyh, BgMdr, pQrI, AwqS`k,<br />
ADrMg Awid Anyk rog dYNqW dI Skl iv`c pYdw ho gey qy AiqAMq iBAMkr<br />
Xu`D hoieAw, mwrU vwjw v`ijAw, ngwry KVky, cMfIAW cmkIAW, qy KUn dy<br />
dirAw vgy[ AMq iv`c dYNqW dw nwS hoieAw pr KVgkyq ny iPr soicAw<br />
ik Ajy vI qmwSw ^qm nhIN hoxw cwhIdw, ies leI auhnW ny bcn kIqw<br />
ik qusIN swry AOSDIAW dy rUp iv`c pYdw ho jwvo qy auh swry Asur qurMq<br />
Anyk jVHIAW bUtIAW dy rUp iv`c pYdw ho gey qy auhnW iv`coN ijhVy TMF nwl<br />
mry sI auhnW ny grm bUtIAW KwDIAW qy grmI vwilAW ny TMFIAW[ hux<br />
AwpW ivcwr krky dyKIey ik iesqrI cir`qrW dw vrxn kridAW dsmyS<br />
smwj nUM ikvyN AwXurvyd dw igAwn krvwauNdy hn ieh pRsMg sRI dsm gRMQ<br />
iv`coN pVHn Xog hY[ bhuq hI AdBùq qy ivl`Kx cir`qr hY[ ieh cwr sO cwr<br />
CMdW iv`c iliKAw igAw hY qy eysy cir`qr dy ó÷ô qoN lY ky ôúô nMbr q`k<br />
auh bwxI hY ijsnUM AsIN purwqn rihrws dI bwxI vjoN pVHdy hW qy ó÷ó<br />
qoN ôúñ q`k auh bwxI hY ijsnUM cOpeI swihb AwiKAw jWdw hY qy auh pMj<br />
bwxIAW iv`coN ie`k bwxI hY[<br />
ies ivSy dI v`D Koj leI gurmiq pMQ pRcwrk sBw sRI AMimRqsr dI<br />
ñøù÷ dI irport pVHnXog hY jo igAwnI srdUl isMG ny ilKI hY[ sMn<br />
ñùúò iv`c BweI ibSn isMG dI ilKI poQI “dsm gRMQ iksny bxwieAw”?[<br />
ñùó÷ eI: iv`c AMimRq nwm dy rswly iv`c fw: jsvMq isMG dy ilKy lyKW dI<br />
lVI[ sMn ñùõõ iv`c klk`qy qoN Cpdy “is`K rIivaU” iv`c fw: iqRlocn<br />
isMG dy cwry lyK[ sMn ñùõõ iv`c hI “is`K ihstrI suswietI AMimRqsr”<br />
dy cotI dy ivdvwn BweI rxDIr isMG jI dI rcnw “dsm pwqSwh ky gMRQ<br />
dw ieiqhws” nwmI pusqk jo auhnW ny pUry 20 vrHy Koj krky ilKI qy
pRmwxW dy AwDwr qy is`D kIqw ik ieh dSmyS jI dI hI swrI rcnw hY[<br />
iPr ies qoN ielwvw hyT ilKy s`jxW ny sRI dsm gRMQ au~pr pI.AYcfI. leI<br />
Koj kIqI[ fw. Drmpwl AStw, fw: hrBjn isMG, fw: pRisMnI sihgl,<br />
fw: rqn isMG j`gI (pMjwb XunIvristI), fw: mhIp isMG (Awgrw XUnI.)<br />
fw: mwilk isMG (Awgrw XUnI.), fw: lwl mnohr aupwiDAwey (bnwrs<br />
ihMdU XUnI.), fw: Em pkwS Bwrdvwj (kurUkSyqr XUnI.), fw: Drmpwl<br />
monI (Bwglpur XUnI.), fw: kml kOSl (Awgrw XUnI.), fw: suSIlw dyvI<br />
(pMjwb XUnI.), fw: smIr isMG (gurU nwnk dyv XUnI.), fw: mohnjIq isMG<br />
(ausmwnIAw XUnI.), fw: BUSn scdyv (pMjwb XUnI.), fw: inrml gupqw<br />
(pMjwb XUnI.) Awid lgBg do drjn ivdvwnW ny ies au~pr SoD gRMQ ilK<br />
ky in`gr kMm kIqw hY Aqy swirAW ny hI mMinAw hY ik ieh dsmyS jI dI<br />
hI swrI cmqkwrmeI Adu`qI rcnwvlI hY ]ieiq]<br />
not: ies lyK dy iqAwr krn iv`c mYN fw: rqn isMG j`gI dy sRI dsm<br />
gRMQ dy pMjwbI Anuvwd iv`coN bwbw ivrsw isMG jI dI AsIs, BweI ikRpwl<br />
isMG jI dy mùKbMD Aqy fwktr joD isMG ikRq sRI dsm gRMQ dy ihMdI Anuvwd<br />
dI BUimkw iv`coN BrpUr shwieqw leI hY[ ies leI mYN iehnW ivdvwn<br />
s`jxW dw qih idloN DMnvwdI hW Aqy sB qoN v`D DMnvwd hY bwbw pRdIp jI<br />
gaUSwlw b`DnI klw vwilAW dw ijnHW dI au~qm pRyrnw dw sdkw ieh lyK<br />
iqAwr ho sikAw[<br />
Bu`l cu`k leI i^mw[<br />
pwxI pwxI iv`c iv`c mDwxI<br />
mDwxI<br />
svwmI bRhmdyv “audwsI”<br />
sRI dsm gRMQ swihb dI rcnwvlI nUM sRI gurU goibMd isMG ikRq nw mMnx<br />
vwly s`jxW dy eyQy AsIN nkwrwqmk qy qrkSIl idRStIkox au~pr ivcwr<br />
krWgy[ auhnW dy ies bwxI nUM gurU ikRq nw mMnx dy do mu`K kwrn hn ie`k<br />
swihqk nw-smJI qy dUjw isDWqk SMkwvW[ AsIN pihlW pihly kwrx<br />
au~pr ivcwr ivmrS krWgy[ swfy dyS dy pRis`D kvI, dwrSink,<br />
ivAwkrxvyqw, XogI rwj, swDU BrQrI hrI jI dw kQn Arz krnw<br />
cwhuMdy hW[<br />
swihqX sMgIq klw ivhIn: swkSwq pSU pu`C ivSwx hIn:<br />
ijs dw SbdwrQ hY ik swihq Bwv kivqw qy sMgIq klw qoN Axjwx<br />
AwdmI pSU huMdw hY[ auh vI isMg qy pUC qoN ibnW, hux dyKo ie`k rwg dvyS<br />
hIx, qp`svI, SWq ihrdy vwly mhwqmw dy mUMhoN eyny kTor Sbd ikvyN in`kly<br />
ik swihq Aqy sMgIq qoN rihq v`fy-v`fy DurMdr ivdvwnW qy mwxXog<br />
mhwpurSW nUM auhnW ny pSU kih kr Xwd kIqw hY, jy eyQy ieh g`l socI jwvy<br />
ik auhnW ny Kud ie`k au~c kotI dy kvI hox krky ieauN ikhw hYY qW ieh<br />
vI g`l jcdI nhIN ikauNik eysy BrQrI hrI ny ivAwkrn dy mhwn<br />
ivdvwn pqMjlI dy gRMQ mhWBwSX au~pr swrsyqU (pRis`D nwm hrI kwirkw)<br />
nwmk gRMQ iliKAw hY[ ibRhdwrink aupinSd au~pr vydWq dw gMRQ “BrQrI<br />
hrI pRpMc” vI iehnW dw hI iliKAw hoieAw hY[ pqMjlI mhWBwSX Anyk<br />
ivdXwvW dw smuMdr hY ausdy au~pr tIkw auh ivAkqI hI ilK skdw hY<br />
ijsnUM SurqI, ismRqI, purwx, ieiqhws Aqy drSn Swsqr dw igAwn h`Q<br />
au~qy r`Ky AOly vWg spSt hovy[ so ieh kihxw muSkl hY ik BrQrI hrI<br />
kyvl swihq sMgIq dw Awdr hor iviSAW dw igAwn nw hox krky krdy<br />
sn sgoN auh ^ud ie`k AnMq klw ivSwrd mhWpurK sI[ iPr auhnW ny eyny<br />
kTor Sbd ikauN khy[ ies sm`isAw dw h`l aunHW dI aukqI “pSU” ivcoN<br />
hI pRwpq huMdw jwpdw hY ikaNik pSU Sbd dw ArQ ibnW iksy iBMn Byd qoN,<br />
igAwn ivigAwn qoN, ivSyS AivSyS qoN sB nUM smwn rUp nwl vyKxw hY<br />
ArQwq sQUl drSn qy dUjw p`K hY swihq dw- swihq auh Swsqr hY ijs
ivc Bwv qy Bwvukqw dI pYr-pYr qy loV pYNdI hY[ ijs ivc pRikRqI dIAW<br />
pRsMn gMBIr kuSlqwvW nUM prKx dI Xogqw nhIN, ijhVw AwdmI mn`uK qoN<br />
lY ky pSU pMCIAW dy gihry qoN gihry AnuBv nUM smJ nhIN skdw auh swihq<br />
jW kivqw dw AiDkwrI nhIN[ ijhVw iksy dI du`K BrI pukwr nUM sux ky<br />
drd nwl Br nhIN jWdw, ijs dw ihrdw jMgl, prbq Aqy gMgw dI<br />
piv`qr Dwrw nUM dyK ky iek dm ivsmwd mgn nhIN huMdw[ ijsnUM nwsmJ<br />
b`icAW dIAW qoqlIAW g`lW qy BolIAW BwlIAW hrkqW qnmX nhIN<br />
krdIAW[ ijsdw ihrdw inrml jl iv`c iKly kmlW nUM vyK ky, koielW<br />
dI klkl nUM sux ky msq nhIN ho jWdw Aqy ibRhw dI drd BrI Zzl dy<br />
bol sux ky qVpx nhIN lgdw auh ies swihq rUpI drdw dw drvwzw nhIN<br />
KVkw skdw ikauNik swihq iv`idAw Bwv, Bwvnw qy Bwvukqw pRDwn huMdI<br />
hY[ ieh Swsqr mnu`K dI Bwvnw qy Bwvukqw nUM inKyrdw hY ijvyN hIrw Kwn<br />
iv`coN in`kl ky swn au~pr cVH ky hI rwijAW dy mukt iv`c AlMikRq hox dy<br />
Xog huMdw hY eysy qrHW ijnHW s`jxW nUM pRmwqmw v`loN swihq dy koml gux imly<br />
hn auhnW nUM inKwrx vwsqy ies Swsqr dw igAwn hoxw zrUrI hY[ ijhnW<br />
dy ihrdy iv`c Bwv qy Bwvukqw hY auhnW nUM hI pRym, Sok, hwsw, kRoD Awid<br />
dy bcnW nwl pRBwivq kIqw jw skdw hY[ eyhI g`l sMgIq klw dI hY[<br />
sMgIq dw pRBwv mnu`KW au~pr qW pYNdw hI hY pSUAW au~pr vI iesdw pRBwv<br />
dyiKAw jw skdw hY[ XUrp dy v`fy-v`fy gaUAW-m`JW dy PwrmW iv`c dùD cox<br />
vyly mnmohk imaUizk vjwey jWdy hn[ bYjU bwvrw Awidk sMgIq igAwnIAW<br />
ny imrgW nUM kIilAw, hwQIAW nUM ncwieAw qy KUM-Kwr SyrW dy glW iv`c hwr<br />
pwey sn[ inrMkwrI bwbw gurU nwnk dI rbwb dy cmqkwr nUM kOx nhIN<br />
jwxdw[ ijsny s`jx T`g qy kOfy rwKS vrigAW nUM swDU bxwieAw qy<br />
bgdwd ngrI nUM suMn msuMn kr id`qw[ ies leI Arz hY ik dsmyS jI dI<br />
bwxI ie`k au~c kotI dw mhWkwiv jW kivqw iv`c isrijAw ie`k ivSv koS<br />
hY[ ijs krky iesnUM swihq Swsqr dw pUrn mrm`g hI smJ skdw hY[<br />
jo ivAkqI kwiv dy rs, AlMkwr, DvnI, ivAMjnW, AiBDw SkqI, Sbd<br />
icqrn, Sbd nwd, rUpk, idRStWq Awid ivSy Aqy sMsikRq, ihMdI, ibRj<br />
BwSw, aurdU, PwrsI qy pMjwbI Awid dy gUVH qy sUKm ArQW nMU nhIN jwxdw<br />
aus nUM ies ivSwl AkwS mMfl v`l Poky PMg PV-PVwaux dw iblkul hI<br />
swhs nhIN krnw cwhIdw[<br />
hux AsIN pSU ibrqI v`l AwauNdy hW, ie`k Bu`KI gW ieh qW jwxdI hY<br />
ik ieh myrw b`cw jW b`cI hY pr ausdy ih`sy dw Gwh Kwx qoN guryz nhIN<br />
krdI[ GoVw Awpxy mwlk nUM vyK ky ihxihxwauNdw hY, duMm zrUr ihlwauNdw<br />
hY[ BwvyN ausdw mwlk muk`dmw hwr ky AwieAw hY qy cwhy pu`q dI icKw nUM<br />
A`g dy ky AwieAw hovy jW rwj sBw dI sIt ij`q ky AwieAw hovy[ ausnUM<br />
iehnW g`lW nwl koeI vwh vwsqw nhIN[ eysy leI m`J A`gy bIn vjwaux<br />
dI khwvq pRc`ilq hoeI hY[ ikMnIAW hI mqryeIAW mwvW mqryey pu`qrW nUM<br />
in`q iPtkwr pwauNdIAW hn pr swry DRUM Bgq nhIN bxdy ik mqryeI dy bolW<br />
qoN Apmwinq hor ky bcpn iv`c hI rwj su`K iqAwg ky kTor qp`isAw<br />
krn leI cl in`kly qy gurbwxI muqwibk At`l pdvI dy AiDkwrI bxy[<br />
dunIAW dy drd, grIbW dIAW cIkW, bImwrIAW dI hwie-hwie kOx nhIN<br />
suxdw? pr mhwqmw bùD au~pr hI eynw pRBwv ikauN ipAw ik auh swry SwhI<br />
TwT bwT C`f ky lokweI dy dùK imtwaux leI pYdl hI ho qury iesdw au~qr<br />
eyhI hY ik auh Bwvnw pRDwn inrml ihrdy vwly lok sn[<br />
kI hor irSI munI in`q iSkwr huMdy nhIN vyKdy, kI auhnW dIAW A`KW<br />
swhmxy mwsUm pSU, pMCIAW dw Gwx duSt nhIN krdy iPr bwlmIk aupr<br />
hI eynw Asr ikauN hoieAw ik auhnW ny ie`k kRONc pMCI dy mwry jwx qy dUjy<br />
dI cIK pukwr nUM suxky AwiKAw:<br />
mw inSwd pRiqSTW qv mgmw:SwsvqI smw:<br />
Xq kORNc imQunwdyh mvDIh kwm moihqm] (srg-ò, slok-ñõ)<br />
ik hy inSwn! qYnUM AnMq smyN q`k lok prlok iv`c SWqI nw pRwpq hovy<br />
ikauNik qUM pRym iv`c ingmn ie`k pMCIAW dy joVy iv`coN iek nUM inrdoS hI mwr<br />
id`qw qy iesqoN bwAd auh kwiv jgq dy pRQm gurU qy Awid kvI hovy[ jdoN<br />
ihMdusqwn au~pr bwbr ny hmlw kIqw qW kI aus vyly dy hor pIrW PkIrW<br />
ny aus dy zbr zulm qy A`iqAwcwr nUM nhIN vyiKAw iPr inMrkwrI bwby<br />
siqgurU nwnk dyv jI ny hI ausnUM pwp dI jM| dw AwgU ikauN AwiKAw qy<br />
r`b nUM aulWBy vjoN ieh tkor ikauN mwrI ik<br />
eyqI mwr peI krlwxy qYN kI drdu n AwieAw]ñ] (AMg óöú)<br />
pr pSU iv`c ieh gux nhIN huMdy Aqy auhnW mnu`KW nUM vI nr pSU dI kotI<br />
ivc hI smJxw cwhIdw hY ijhVy dSmyS ipqw vrgy kvIAW dy Swhsvwr
dy swihq dI sUKm ivAMjnw nUM nw smJky qy auhnW dI kivqw dy mhwn guxW<br />
dI gihrweI v`l nw jw ky isr& inMidAw purwx dy slokW dw pwT krn<br />
au~pr hI l`gy hoey hn[ eysy leI XogI BrQrI hrI ny auhnW nUM isMg qy pUC<br />
dy AlMkwrW qoN vI rihq krky AwiKAw hY ik ijnHW au~pr iksy dI drd<br />
BrI Awvwz dw Asr nhIN[ mwnvqw dy koml BwvW dw igAwn nhIN, kwdr<br />
dIAW kudrqW dy nzwry vyK ky jo lok ivsmwdu ivsmwdu nhIN ho au~Tdy auhnW<br />
rshIx qy qrk dy pujwrIAW nUM pSU dw iKqwb BrQrI hrI jI ny TIk hI<br />
id`qw hY[ nhIN qW auh dsmyS dI rcnw bic`qr nwtk iv`coN ieh ArQ nw<br />
k`Fdy ik ies nUM gurbwxI mMnx nwl qW AsIN lvkuS dI sMqwn swbq huMdy<br />
hW jdoN ik hr ie`k pRwxI, jwqI, vrg jW smwj dI vMS dy moFI lok koeI<br />
nw koeI qW zrUr hoey hn[ iPr jy gurU goibMd isMG jI dI vMswvlI Bgvwn<br />
rwm nwl imldI hY qW kI phwV if`g ipAw[ auh swfy dyS dI mhwn ibBUqI<br />
hn[ mrXwdw purSoqm qy srb gux sMpMn Avqwr hn[ jy bic`qr nwtk<br />
rcnw dw audyS ihMdUvwd huMdw qW ausdw mMglwcrx gxyS jW srsvqI dI<br />
bMdnw nwl SurU huMdw[ pr swihb ny jo mMgl kIqw hY auh qW kwibly qwrIP<br />
hY qy swfy leI sWBxXog sMp`qI hY[ hyT ilKy pd nUM zrw iDAwn nwl pVHo[<br />
]doihrw] nmskwr sRI KVg ko krON su ihqu icqu lwie[<br />
pUrn krO igrMQ iehu qum muih krhu shwie]<br />
Kg KMf ibhMfM Kldl KMfM Aiq rx mMfM brbMfM[<br />
Buj dMf AKMfM qyj pRcMfM joiq AmMfM Bwn pRBM]<br />
suK sMqw krxM durmiq drxM iklibK hrxM Ais srxM[<br />
jY jY jg kwrx isRsit aubwrx mm pRiqpwrx jY qygM[ (iqRBMgI CMd)<br />
ies rcnw qoN keIAW SMkwvW dw inrwkrx ho jWdw hY ik nw qW siqgur<br />
Avqwr pUjk hn, nw kwr hor koeI kvI kr skdw hY jy Ajy vI bic`qr<br />
nwtk iksy hor kvI dI ikRq hY qW ieh AwKx vwly AklmMdW dI Akl<br />
nUM dUr qoN hI nmskwr krnw auicq hY[<br />
iPr auhnW dw dyS pRqI ipAwr pVH ky dyKo ik inrMkwr dI ausqqI dy<br />
bhwny auh ihMdusqwn dw icqrn ikvyN krdy hn:<br />
CIr kYsI CIrwviD CwC kYsI CqRwnyr<br />
Cpwkr kYsI Cib kwlieMdR ky kUl kY[<br />
hMsnI sI sIhw rUp hIrw sI husYnwbwd<br />
gMgw kYsI Dwr clI swq isMD rUl kY]<br />
pwrw sI plwaUgF rUpw kYsI rwmpur<br />
sorw sI surMgwbwd nIky rhI JUl kY]<br />
cMpw sI cMdyrI kot cWdnI sI cWdwgiV<br />
kIriq iqhwrI rhI mwlqI sI PUl kY]<br />
Ptk sI kYlws kmwaUgVH kwsIpur<br />
sIsw sI surMgbwid nIkY sohIAqu hY[<br />
ihmw sI ihmwly hr hwr sI hlbwnyr<br />
hMs kYsI hwjIpur dyKy mohIAqu hY]<br />
cMdn sI cMpwvqI cMdRmw sI cMdRwigr<br />
cWdnI sI cWdgV jaun johIAqu hY[<br />
gMgw sm gMg Dwr bkwin sI iblMdwbwid<br />
kIriq iqhwrI kI auijAwrI sohIAqu hY]<br />
Aqy iesqoN A`gy auhnW dw ivSv ipAwr jW jVH cyqn dw vrnx vyKo ik<br />
swrw bRihmMf hI qYnUM gw irhw hY[<br />
PrwsI iPrMgI PrwsIs ky durMgI<br />
mkrwn ky imRdMgI qyry gIq gweIAqu hY[<br />
BKrI kMDwrI goir gKrI grdyjwcwrI<br />
paun ky AhwrI qyry nwmu iDAweIAqu hY]<br />
pUrb plwaU kwmrUp Aau kmwaU<br />
srb Taur mY ibrwjY jhw jhw jweIAqu hY[<br />
pUrn pRqwpI jMqR mMqR qy AqwpI nwQ<br />
kIriq iqhwrI ko nw pwr pweIAqu hY]<br />
pRym dI pRDwnqw dw vrxn qy pwKMf KMfn ies CMd ivc vyKo:<br />
khw BXo jo locn mUMd kY bYiT rihE bk DXwn lgwieE[<br />
nHwq iPirE lIey swq smuMdRn lok gieE prlok gvwieE[<br />
bwsu kIE ibiKAwn so bYT ky AYsy hI AYsy so bYs ibqwieE[<br />
swcu khON sun lyhu sBY ijn pRym kIE iqh hI pRBu pwieE]<br />
iSMgwr rs dw audwhrx hyT ilKy CMd qoN vDIAw ho hI nhIN skdw:
mIn murJwny kMj KMjn iKswny Ail<br />
iPrq idvwny bin folY ijq iqq hI[<br />
kIr Aau kpoq ibMb koiklw klwpI bin<br />
lUty PUty iPrY min cYn hUM n ikqhI]<br />
dwirm drk gieE pyiK dsnin pwiq<br />
rUp hI kI kRWiq jig PYl rhI isqhI[<br />
AYsI gun swgr aujwgr su nwgir hY<br />
lIno mn myro hir nYn koir icqhI]<br />
ies Agly svYXy iv`c kyvl hir Sbd nUM lY ky iesqrI dy sMpUrx AMgW dw<br />
vrnx kIqw hY jo ik Bwvuk lok hI smJ skdy hn[ ijnHW ny ausqwdW<br />
dIAW mwrW nhIN KwDIAW qy ivdvwnW dy crnW ’c bYT ky syvw swDnw nhIN<br />
kIqI auh iesdy ArQW nUM jwx hI nhIN skdy[<br />
hir so muiK hY hirqI duK hY AilkY hr hwr pRB hirnI hY[<br />
locn hY hir sy srsy hir sy Bruty hirsI brunI hY]<br />
kyhir so kirhw clbo hir pY hir kI hirnI qrnI hY[<br />
hY kr mY hir pY hir so hir rUp kIey hir kI DrnI hY]<br />
ikRSn pRqI gopIAW dy aulWBy pVHn Xog hn jo ik ie`ko qukWq nUM lY ky<br />
ikRSnwvqwr dy ùññ CMd qoN lY ky ùòõ q`k hY[ ijs ivc ibrhw ivXog qy<br />
AgwD pRym dI Ctw piVHAW suixAW hI bxdI hY[<br />
PUil rhy isgry ibRj ky qru PUl lqw iqn so lptweI[<br />
PUil rhy sir swrs suMdr soB smUh bFI AiDkweI[<br />
cyq ciVXo suk suMdr koiklkw juq kMq ibnw nw suhweI[<br />
dwsI ky sMig rihXo gih ho tskXo nw hIXo kskXo n ksweI[<br />
bws subws Akws imlI Aru bwsq BUim mhw Cib pweI[<br />
sIql mMd sugMiD smIr bhY mkrMd insMk imlweI]<br />
pYr prwg rhI hY bYswK sBY ibRj logn kI duKdweI[<br />
mwiln lYb kro rs ko tskXo nw hIXo kskXo n ksweI]<br />
(v`D ivsQwr dy BYA qoN nhIN ilK rhy hW[)<br />
zPrnwmy dw mMglwcrn vwlw ieh CMd is`D krdw hY ik auh ijhVI vI<br />
zubwn iv`c ilKdy sI auhnW nUM aus au~pr ikMnw AwbUr hwisl sI:<br />
kmwly krwmwq kwXm krIm[ rzw b^S rwizk irhwko rIm]<br />
ieh PwrsI dw bYNq CMd hY ies iv`c kyvl AKIrly do AnupRws hI imlwauxy<br />
huMdy hn[ ijvyN ies ivc krIm qy rhIm imlwey hn pr hzUr ny pihlI<br />
lweIn dw hr l&z k`ky nwl qy dUjI dw rwry nwl inBwieAw hY qy ieh<br />
lweInW ilKIAW vI kdoN hn jdoN AwnMdpur dy TwT bwT Cu`t gey[ nzr dy<br />
nUr, ijgr dy tukVy cwry swihbzwdy ShId ho gey, pMQ KyrUM KyrUM ho igAw[<br />
aus vyly dInw swihb dy jMglI ielwky iv`c bYT ky ieh SyAr ilKy[ Awm<br />
AwdmI nUM ieh hwlq ivc pwgl ho jwxw cwhIdw sI[ pr hzUr hn ik<br />
cVHdI klw ivc rih ky AOrMgzyb ijhy iz`dI qy zwilm bwdSwh nUM ikho ijhy<br />
bcnW nwl iPtkwr pwauNdy hn[ zrw hyTly SyAr pVH ky vyKo:<br />
qurw gr nzr hsq lSkr v zr[<br />
ik mwrw ingh Asq XzdW Sukr]<br />
Bwv jy qyrI nzr Dn dOlq Aqy Poz au~pr hY qW myrI nzr pRmwqmw dy<br />
Sukr v`l hY[<br />
ik aU rw grUr Asq br mulku mwl[<br />
v mwrw pnwh Asq XzdW Akwl]<br />
jy qYnUM mulk qy mwl dw hMkwr hY qW mYnUM Akwl purK dI Et dw mwx hY[<br />
ichw Sud ik cUM b`dgW kuSqh cwr[ ik bwkI bmWdsqu pycIdh mwr]<br />
kI hoieAw ik qMU myry cwr in`ky-in`ky b`cy mwr id`qy jdoN ik iBAMkr<br />
kuMflIAW nwg Ajy ip`Cy rihMdw hY[<br />
ic mrdI ik A^gr ^moSW kunI[ ik AwiqS dmW rW &roSW kunI]<br />
ies iv`c vI mrdwngI hY ik qUM kuJ ku icMigAwiVAW nUM buJw id`qw jdoN ik<br />
BVkdI hoeI A`g Ajy bwkI hY[ iPr swihb &wrsI dy mShUr Swier<br />
iPrdOsI dI gvwhI pwauNdy hn ik kwhl ivc kIqw hoieAw kMm SYqwn dw<br />
huMdw hY[ SyAr dI ^UbsUrq jVq v`l vyKo:<br />
ik ^uS gu&q iPrdOsIey ^uS zubW[ iSqwbI bvd kwir Awhrmwnw]<br />
pu`iCAw jw skdw hY ik ihMdusqwn dw hor ikhVw kvI hY ijsny gurU goibMd<br />
isMG qoN ibnW Ssqr nwm mwlw purwx vrgI ikRqI isrjxw kIqI hY Aqy<br />
ikhVw auh kvI hY ijhnW ny auhnW vrgw sMgIq meI Xu`D icqrx kIqw
hY[ iDAwn nwl zrw audwhrx vyKo:<br />
bwgVdM bIrM jwgVdM jUty[ qwgVdM qIrM[CwgVdM CUty[<br />
swgVdM suAwrM jwgVdM jUJy[ kwgVdM kopy rwgVdM ruJY]<br />
mwgVdM mwicE jwgVdM juDM[ jwgVdM joDw kwgVdM kuR`DM[<br />
swgVdM swgM fwgVdM fwry[ bwgVdM bIrM AwgVdM auqwry]<br />
siqgurU dsmyS qoN ibnW auh hor dUjw kvI kOx hY ijsny ptny Sihr ivKy<br />
Bv ilAw hY? qy Awpxy Awp nUM Avqwr kihx vwilAW nUM nrk dy BwgI<br />
hox dI qwVnw kOx kr skdw hY[ auhnW vrgw vr SkqI qoN kOx mMg skdw<br />
hY[ riv sis dy crnW iv`c AijhI bynqI hor kOx kr skdw hY qy riv sis<br />
ijhy gihr gMBIr ibMb auhnW ibnW kOx vrq skdw hY? inrMkwr nwl is`DI<br />
g`lbwq krn dI smr`Qw hor iks iv`c hY? “mwns kI jwiq” nUM ie`k<br />
kihx vwlw auhnW ibnW hor kOx hY? kI koeI ihMdU jW muslmwn kvI ieh<br />
ihMmq kr skdw hY ik auh zwq pwq dy Byd Bwv dw KMfn krky swrI<br />
mwnvqw nUM ie`k nzr nwl vyKy[ jy dsm gRMQ dw rcnwkwr dSmyS nhIN<br />
qW hor kOx hY? ijsqy ivcwr kridAW ieh g`l qW is`D hI hY ik ieh iksy<br />
muslmwn kvI dI ikRq nhIN pr jy iksy muslmwn kvI dI ikRq nhIN pr<br />
jy iksy ihMdU kvI dI ikRq hY qW dws ny lgBg “jwiesI qoN lY ky “qulsI,<br />
sUrdws, kySv, ibhwrI, BUSx, mqIrwm, GxwnMd, dyv, pdmwkr, rqnwkr,<br />
iBKwrI, dws, gMg, sYnwpiq, byxI, rsKwn, Awlm-boDw Awid lgBg swry<br />
hI ihMdI dy v`fy kvIAW nUM piVHAw hY iksy vI kvI dI CMd rcnw, AlMkwirk<br />
SbdwvlI, rs, vrxn Bwv icqrx, pRikRqI dI suMdrqw Awid dsm gRMQ<br />
swihb dy bwxI ivDwn nwl nhIN imldI iPr koeI vI ihMdU kvI ieh ikvyN<br />
kih skdw hY ik “mYN n gxysih ipRQm mnwaUN[ iksn ibsn kbhUM n<br />
iDAwaUN]” jW “mhWdyv ko khq sdw isv[ inrMkwr kw cInq nih<br />
iBv]” eISvr dy nvyN nwm KVgkyq, AisDuj Awid kOx kvI klp skdw<br />
hY[ jwpu swihb Aqy Akwl ausqiq iv`c pRmwqmw dI ausqqI ijs qrWH<br />
kIqI geI hY Aqy ijhVI ivl`Kx SbdwvlI aus iv`c vrqI hY auh iksy vI<br />
duinAwvI kvI dI smr`Qw qoN bwhrlI g`l hY[<br />
ies leI bynqI hY ik swihq jW kivqw nUM smJx vwsqy SùD AMqHwkrx,<br />
inrml bu`DI Aqy Bwvnw BrpUr idl cwhIdw hY[ klgIDr vrgy ivSv<br />
smrwt kvI dy klwm nUM jxw-Kxw nhIN pihcwn skdw[ AYvyN ieDroN auDroN<br />
cwr totky iek`Ty krky mZz mwrnw hor g`l hY[ gurU goibMd isMG jI qoN<br />
ibnW hor ikhVw kvI hY jo inrMkwr dI ieauN vifAweI kry[<br />
Akwl, ikRpwl, ArUp, AnUp, AByK, AlyK, Akwey, Ajwey, AgMjy,<br />
ABMjy, Anwmy, ATwmy, AkrmM, ADrmM, AnwmM, ADwmM, Abwhy, AFwhy,<br />
AnIly, Anwdy, ACydy, AgwDy, ApwDy, ABUqy, AjUpy, inRdysy, inRBysy, inRDwqy,<br />
inRGwqy, inRqwpy, inRbrgy, Asrgy[”<br />
auh hr klw dw igAwqw hY swfy inRq sMgIq klw hunr dw Awid auhI<br />
hY auh grIbW dw rwKw hY qy qwkqvrW nUM mwrn vwlw hY[<br />
gnImul iKrwj hY] grIbul invwz hY]<br />
auh “srb soKM”, “srb poKM”, “srb krqw”, “srb hrqw”, “srb<br />
hrqw” hY[ auhnW ibnW ieh kOx kih skdw hY ik swrw ivSv Esy dw hI<br />
rUp hY[<br />
“j`C, gMDRb, aurg, ibidAwDwr, ikMnr, ipswc, ihMdU, qurk, dyv,<br />
dwnv, ieMdR, SSqRDwrI, jtwDwrI, kMTIDwrI, bRhmwcwrI, jogI, kwnPwrI,<br />
fMfwDwrI Awid Awid[”<br />
swihby kmwl dsm gurU qoN ibnW ^wlsy nUM hyT iliKAw AwdyS hor kOx<br />
dy skdw hY:<br />
jwgq joiq jpY ins bwsur eyk ibnw mn nYk n AwnY[<br />
pUrn pRym pRqIq sjY bRq gor mVI mt BUl n mwnY[<br />
qIrQ dwn dieAw qp sMjm eyk ibnw nih eyk pCwnY[<br />
pUrn joq jgY Gt mY qb Kwls qwih inKws jwnY]<br />
aus ienklwbI XoDy qoN ibnW ie`k inrMkwr dI pUjw dI g`l hor kOx kr<br />
skdw hY[<br />
sgl duAwr kau Cwif kY gihE quhwro duAwr[<br />
bwih ghy kI lwj As goibMd dws quhwr]<br />
auhnW qoN ibnW durgw, KVg, qyg, qlvwr, SkqI jW iSvw qoN ieh vr kOx<br />
mMg skdw hY:<br />
dyih iSvw br moih iehY SuB krmn qy kbhUM n troN[
n frON Air soN jb jwih lroN inscY kir ApnI jIq kroN[<br />
Air isK ho Apny hI mn ko ieh lwlc hau gun qau aucroN[<br />
jb Awv kI AauD inDwn bxY Aiq hI rn mih qb jUJ mroN[<br />
Aijhw ikhVw kvI hY ijsny Awpxy pUrv jnm dI qp gwQw ilKI hovy qy<br />
nwl AsQwn vI d`isAw hovy[<br />
Ab mY ApnI kQw bKwno[ qp swDq ij ibiD muih Awno[<br />
hym kuMt prbq hY jhw[ spq isRMg soiBq hY qhw]<br />
spqisRMg iqh nwm khwvw[ pMfu rwj jh jogu kmwvw[<br />
qh hm AiDk qp`isAw swDI[ mhwkwl kwlkw ArwDI]<br />
iks kvI dy mwqw ipqw ny inrMkwr dI pUjw kIqI hY:<br />
ieh ibiD krq qp`isAw BXo[ dvY qy eyk rUp hvY gXo[<br />
qwq mwq mur AlK ArwDw[ bhu ibiD jog swDnw swDw]<br />
iqn jo krI AlK kI syvw[ qw qy Bey pRsMn gurdyvw[<br />
iqn pRB jb Awiesu muih dIAw[ qb hm jnm klU mih lIAw[<br />
auhnW qoN ibnW ^wlsy nUM eynw mwn kOx b^S skdw hY:<br />
ienhI kI ikRpw ky sjy hm hYN[ nhIN mo sy grIb kror pry]<br />
Aqy swirAW Bwrq vwsIAW nUM grjvIN Awvwz iv`c ieh vMgwr BirAw<br />
aupdyS myry mhwn XoDy pRIqm dsmyS ipqw qoN ibnW kOx dy skdw hY:<br />
hmw hIlqy dr guzSq, hlwl Asq burdn b SmSIr dsq]<br />
iPr koeI vI dunIAwdwr kvI pRmwqmw qoN AwpxI Aqy Awpxy pirvwr dI<br />
suK mMg skdw hY pr ie`k mukMml pMQ dy AwgU qoN ibnW qy pUrn gurU krqwr<br />
qoN ibnW ikhVw kvI kih skdw hY ik:<br />
suKI bsY moro pirvwrw[syvk is`KX sBY krqwrw]<br />
iPr Awm krky vyiKAw igAw hY ik kvI lok SWq ic`q, iekWq psMd Aqy<br />
klh klyS qoN fr ky rihMdy hn pr eyDr qW sw&-sw& AwiKAw igAw hY<br />
ik swfy swry vYrIAW qy duStW nUM hy Akwl purK A`j hI ^qm kr idau[<br />
mo r`Cw inju kir dY kirXY[ sB bYrn ko Awj sMGrIXY]<br />
iPr ieh r`iKAw dI bynqI vI iks nUM kIqI hY sRI AisDuj, KVgkyq jW<br />
ikRpwnDwrI inrMkwr nUM jo dsmyS qoN ibnW hor iksy kvI rwj dw ieSt ho<br />
hI nhIN skdw[ is`KW dI svyr Swm dI Ardws jo swirAW q^qW,<br />
gurdvwirAW, Drm sQwnW Aqy GrW iv`c huMdI hY[ auh cMfI dI vwr dI<br />
pihlI pauVI hY[ kI eyfy ivSwl is`K jgq iv`c koeI vI Aijhw ivdvwn<br />
q`qvyqw, srv igAwqw, bRhmigAwnI mhWpurK hux q`k nhIN hoieAw jo ieh<br />
kih skdw ik ieh pauVI iksy kvI dI bxweI hoeI hY ies leI ies nUM<br />
Ardws iv`c Swiml nw kro[ iPr dSmyS qoN ibnW jy ieh iksy hor ny ilKI<br />
hY qW aus ny nON gurUAW dI bjwie ds gurUAW dw mMgl ikauN nw kIqw?<br />
pMjwbI dI mhwn rcnw qy swfy leI Anmol Kzwnw qy keI kroV kohynUrW<br />
qoN v`D kImqI ies Sbd nUM AsIN iksdI JolI pwvWgy ijhVw dsm ipqw<br />
Awpxy im`qr ipAwry inrMkwr, srbloh jW KVgkyq nUM mu^wiqb ho ky Arz<br />
krdy hn[<br />
^Xwl pwqSwhI ñú<br />
imqR ipAwry nUM hwlu murIdW dw khxw[<br />
quDu ibnu rogu rjwieXW dw EFx nwg invwsW dw rhxw]<br />
sUl surwhI KMjr ipXwlw ibMgu kswieXW dw shxw[<br />
XwrVy dw swnUM s`Qr cMgw BT KyiVAW dw rhxw[ñ[ñ[ö]<br />
auhnW dy hyTW ilKy Anmol vYrwgmeI Sbd qW pVHn Xog hI hn[<br />
AiDAwqmvwd dy KojIAW leI iehnW SbdW iv`c ikMnw au~ckotI dw igAwn<br />
BirAw ipAw hY aus nUM ie`k suihrd s`jx hI smJ skdw hY[ iehnW iv`c<br />
hI ie`k Sbd auh hY ij`Qy srgux dw KMfn qy inrgux bRhm dw mMfn kIqw<br />
hY[ ijhVw eyQy cOQy nMbr aupr iliKAw igAw hY qy hzUr ny rwg iblwvl<br />
iv`c aucwrx kIqw hY[<br />
rwg rwmklI pwqswhI ñ0<br />
ry mn AYso kir sMinAwsw[<br />
bn sy sdn sbY kr smJhu mnhI mwih audwsw[ñ[rhwau[<br />
jq kI jtw jog ko mjnu nym ky nKun bFwau[<br />
igAwn gurU Awqm aupdyshu nwm ibBUq lgwau[ñ[<br />
Alp Ahwr sulp sI inMdRw dXw iCmw qn pRIiq[<br />
sIl sMqoK sdw inrbwihbo hvYbo iqRgux AqIq[ò[
kwm kRoD hMkwr loB hT moh n mn mo lXwvY[<br />
qb hI Awqm qq ko drsY prm purK kh pwvY[ó[ñ[<br />
rwg rwmklI pwqswhI ñ0<br />
ry mn ieh ibiD jog kmwE[<br />
isM|I swcu Akpt kMTlw iDAwn ibBUq cVwE[ñ[rhwE[<br />
qwqI ghu Awqm bis kr kI iBCw nwmu ADwrM[<br />
bwjY prm qwr qqu hir ko aupjY rwg rswrM[ñ[<br />
auGtY qwin qrMg rMig Aiq igAwn gIq bMDwnM[<br />
cik cik rhy dyv dwnv muin Cik Cik buXom ibvwnM[ò[<br />
Awqm aupdys Bysu sMjm ko jwpu su Ajpw jwpY[<br />
sdw rhY kMcn sI kwXw kwl n kbhUM bXwpY[ó[ò[<br />
rwg soriT pwqswhI ñú<br />
pRBu jU qo kh lwj hmwrI[<br />
nIl kMT nr hir nwrwiex nIl bsn bnvwrI[ñ[rhwau[<br />
prm purK prmysru suAwmI pwvn paun AhwrI[<br />
mwDv mhw joiq mDu mrdn mwn mukMd murwrI[ñ[<br />
inribkwr inrjur inMdRw ibn inribK nrk invwrI[<br />
ikRpw isMDu kwl qRY drsI kuikRq pRnwsn kwrI[ò[<br />
Dnur pwn iDRqmwn DrwDr Ainibkwr Ais DwrI[<br />
hau miq mMd crn srnwgiq kr gih lyhu aubwrI[ó[ñ[ô[<br />
rwg iblwvl pwqswhI ñú<br />
so ikm mwns rUp khwey[<br />
isD smwiD swD kr hwry kXo hUM n dyKn pwey[ñ[rhwau[<br />
nwrd ibAws prwsr DUA sy iDAwvq iDAwn lgwey[<br />
byd purwn hwir hT CwifE qdip iDAwn n Awey[ñ[<br />
dwnv dyv ipswc pRyq qy nyqh nyq khwey[<br />
sUCm qy sUCm kr cIny ibRDn ibRD bqwey[ò[<br />
BUim Akws pqwl sBY sij eyk Anyk sdwey[<br />
so nr kwl Pws qy bwcy jo hir srix isDwey[ó[ñ[ø[<br />
v`fy-v`fy bwdSwhW, BogIAW, AXwSW qy AiBmwnIAW leI hyT iliKAw svYXw<br />
mhwn aupdyS dw lKwiek hY[<br />
qÍpRswid svYXy<br />
mwqy mqMg jry jr sMig AnUp auqMg surMg svwry[<br />
koit qurMg kurMg sy kUdq paun ky gaun ko jwq invwry[<br />
BwrI Bujwn ky BUp BlI ibiD inAwvq sIs n jwq ibcwry[<br />
eyqy Bey qo khw Bey BUpiq AMq ko nwgy hI pwie pDwry[ò[òò[<br />
Pokt DrmW dw Aqy AwfMbrI DwrnwvW dw KMfn hyT ilKy svYXy iv`c ijvyN<br />
auh krdy hn ies qrHW ihMdU jW muslmwn kvI koeI vI nhIN kr skdw[<br />
svYXw<br />
kwhUM lY Toik bDy auir Twkur kwhUM mhys ko eys bKwnXo[<br />
kwhU kihXo hir mMdr mY hir kwhU msIq kY bIc pRmwnXo[<br />
kwhUM ny rwm khXo ikRsnw khu kwhU mnY Avqwrn mwnXo[<br />
Pokt Drm ibswr sbY krqwr hI kau krqw jIA jwnXo[ñò[<br />
jwl bDy sb hI imRq ky koaU rwm rsUl n bwcn pwey[<br />
dwnv dyv PinMd DrwDr BUq Biv`K aupwie imtwey[<br />
AMq mry pCuqwie ipRQI pir jy jg mY Avqwr khwey[<br />
ry mn lYl iekyl hI kwl ky lwgq kwih n pwien Dwey[òó[<br />
hr pRkwr dy rog Aqy sog dI nivrqI leI hr ie`k is`K jo in`q pRqI<br />
Ardws krdw hY[ ausnUM AsIN iksdI ikRq AwKWgy[<br />
svYXw rogn qy Aru sogn qy jl jogn qy bhu Bwiq bcwvY[<br />
sqR Anyk clwvq Gwv qaU qin eyk n lwgn pwvY[<br />
rwKq hY Apno kru dY kir pwp sbUh n Bytn pwvY[<br />
AOr kI bwq khw kh qo sO su pyt hI ky pt bIc bcwvY]ö[òôø[<br />
ieh swry q`Q sp`St krdy hn ik ieh rcnw aus Akwl purK dy<br />
swihbzwdy dI hY jo ^ud r`b jI dy snmu`K ho ky AwKdw hY:<br />
pMQ clY qb jgq mih jb qum krhu shwie]
cirqRopwiKAwn-rcnw cirqRopwiKAwn-rcnw Aqy Aqy mMqv<br />
mMqv<br />
fw. joD isMG<br />
SRI gurU gRMQ swihb dI qrHW dsm gRMQ vI ie`k v`f-AwkwrI rcnw hY<br />
ijsdy Cpy hoey 1428 AMgW au~pr AiDAwqmk Aqy sMswrk AnuBvW nUM<br />
auhnW dIAW ivAwpk h`dW (dimensions) smyq AMikq kIqw igAw hY[<br />
19vIN sdI dy AKIr iv`c byS`k ie`k soDk kmytI ny sRI Akwl q^q pr<br />
hwzr ho ky kwPI soc ivcwr qoN bwAd ieh inrxw ilAw sI ik sRI dsm<br />
gRMQ dIAW swrIAW rcnwvW sRI gurU goibMd isMG ikRq hn Aqy iehnW<br />
rcnwvW dI mnsw sRI gurU gRMQ swihb iv`c Awey dyvI dyviqAW dy ikrdwrW<br />
auhnW dy nwvW dI ivAwiKAw krnw hY qW ik is`K kOm nUM iehnW nUM jwxn<br />
leI muV bRwhmx pMfqW dI Srn iv`c nw jwxw pvy iPr vI ipClI pUrI<br />
20vIN sdI iv`c dsm gRMQ dIAW rcnwvW au~qy ‘ikMqU pRMqU’ auTdy hI rhy hn[<br />
bicqRnwtk qy lvkuS dI kQw rwhIN gurU dI bMswvlI nUM rwm nwl joVky<br />
is`KW nUM ihMdU klcr nwl joVn dw Awrop lwieAw jWdw hY Aqy cMfI cirqRW<br />
rwhIN gurU goibMd isMG jI nUM cMfI dw pujwrI d`s ky ies rcnw nUM vI gurU<br />
ikRq nw mMn ky iesdy pTn pwTn bwry SMky KVHy kIqy jWdy hn[ iehI hwl<br />
‘caubIs Avqqwr’ kQwvW dw hY ijs iv`c QW pr QW byS`k krqw ny it`pxI<br />
dy ky Akwl purK bwry Awpxy ivcwr pyS kIqy hn pr iPr vI, iehnW<br />
rcnwvW dI pRmwixkqw qy ikMqU kIqw jWdw hY[ myrI jwcy ieh ivAwiKAw<br />
nw kr skx dI sm`isAw hY Aqy BwrqI drSn iv`c is`K Pls&y dI<br />
ivl`Kxqw Aqy BwrqIAqw nUM smJx dI Asmr`Qw dw hI pRgtwvw hY[<br />
drAsl dsm gRMQ dIAW rcnwvW bwry SMky dw mUl Aqy v`fw kwrn<br />
‘cirqRopwiKAwn’ gRMQ hI hY jo ik swry dsm gRMQ dw lgBg A`Dw Bwg hY[<br />
‘cirqRopwiKAwn’ nUM Awm qOr iv`c ‘iqRAw cirqR’ nW nwl jwixAw jWdw<br />
hY[ smiJAw smJwieAw ieh igAw hY ik ieh kyvl iesqrIAW dy mwVy<br />
clx nwl sMbMiDq vwSnwpUrn khwxIAW hn pr q`Q ieh hY ik ies v`fI<br />
rcnw iv`c purSW dy cir`qr vI hn[ iPr vI ieh mMnxw pvygw ik<br />
iesqrIAW nwl sMbMiDq khwxIAW vDyry hn[ 7555 bMdW vwly ies ivSwl<br />
gRMQ dy AwKrI iv`c cir`qrW dI igxqI 405 id`qI geI hY[ pr bMdW dy kùl<br />
joV qoN pihlW drj hY ‘ieiq sRI cirqRpKXwn iqRXw cirqRy mMqRI BUp sMbwdy<br />
cwr sO cwr cirqR smwpqm squ suBm squ] cirqRW dIAW khwxIAW vI<br />
404 nhIN hn blik ie`k ie`k khwxI nUM loV Anuswr do jW iqMn BwgW iv`c<br />
vMf ky sp`Stqw leI v`KrI khwxI bxw leI geI hY[ ies qrHW bicqR<br />
nwtk iv`c lv kuS dy pirvwr dI prspr lVweI JgVy Aqy klh klyS<br />
dw mUl kwrn gurU swihb ny Dn Aqy BUmI dw loB d`isAw hY ausy qrHW hI<br />
eyQy iqRAw cirqRW iv`c nYiqk kdrW kImqW dI igrwvt dw mUl kwrn AMnHI<br />
kwmukqw, AjoV ivAwh, JUTI Aqy &rybI Swn mMinAw igAw hY[ iehnW<br />
kwrnW dI ivAwiKAw leI gurU swihb ny lokXwn dy BMfwr iv`coN, mhWBwrq<br />
iv`coN, pMcqMqR Aqy AilPlYlw ik`isAW iv`coN iesqRI purSW nwl sMbMiDq<br />
khwxIAW nUM vriqAw hY[ pMjwb dIAW pRis`D pRIq khwxIAW hIr rWJw<br />
(98) sohxI mhIvwl (101) imrzw swihbW (129), s`sI puMnUM (108) Awid<br />
nUM vI iqRAw cirqRW iv`c QW id`qI geI hY[ kwm dI qrHW jIvn leI zrUrI<br />
q`q hwsy nUM vI mu`K r`K ky ikqy-ikqy lqI&y vI ies rcnw dw Bwg bxwey<br />
gey hn ijvyN ik cwr T`g b`krI nUM ku`qw d`s ky b`krI T`g ky lY jWdy hn[<br />
khwxIAW byS`k goNd dy p`KoN ikDry cMgIAW Aqy ikDry iF`lIAW hn pr iPr<br />
vI sYNkiVAW dI igxqI iv`c dysI Aqy bdysI khwxIAW dw ie`k QW sMkln<br />
aus Xug iv`c jdoN ik khwxI klw Ajy ieMnI ivkisq nhIN hoeI sI iek<br />
invyklw kMm sI[ sYNkVy SihrW Aqy ksibAW dy nW rcnwkwr dI bhup`KI<br />
jwxkwrI dw prIcY idMdy hn[<br />
auNj qW swry dsm gRMQ iv`c QW QW qy is`K isDWqw dw inrUpx hoieAw<br />
pr ‘cirqRpwiKAwn’ rcnw iv`c vI ies q`Q nUM A`KoN proKy nhIN kIqw igAw<br />
hY[ cirqR sMiKAw 266 iv`c bVI idRVqw pUrbqw mUrqI pUjw dw KMfn krdy<br />
hoey pRmwrQ dy nW qy pwp krn dI krVI Awlocnw kIqI geI hY[ ies dy<br />
QoVHw ivsQwr iv`c jwx dI loV hY[ ie`k rwjy dI rwjkumwrI Aqy cwr<br />
rwjkumwrW nUM ie`k bRwhmx pws iv`idAw AiDAYn leI ByijAw jWdw hY[<br />
bRwhmx nUM mUrqI pUjw krdy hoey vyK ky rwjkumwrI kihMdI hY ik hy mUrK<br />
qUM iqMnW lokW iv`c ivAwpq pRmwqmw nUM C`f ky ies p`Qr nUM pRmySr mMn irhw<br />
hY ijs kwrn nUM prlok qoN hor vI dUr cilAw jw irhw hYN[ prmwrQ dy<br />
nW qy qUM ieMnw pwp kr irhw hYN ik pwpW nUM vI Srmswr hoxw pYxw hY:<br />
qwih pCwnq hY n mhW jV jwko pRqwp iqhuM pur mwhIN[<br />
pUjq hY pRBu kY iqs kau ijnky prsy prlok prwhI[<br />
pwp kro prmwrQ kY ijh pwpn qy Aiq pwp frwhI[
pwie pro prmysr kY psU pwhn mY prmysr nwhIN]òôö]ñò]<br />
‘rotIAw kwrix pUrih qwl]’ vwlI aukqI nUM iDAwn iv`c r`K ky Pokt<br />
pujwrIAW v`l sMkyq krdy hoey A`gy ikhw igAw hY ik dUijAW nMU aupdyS dy<br />
idMdy ho ^ud aus au~qy iDAwn nhIN idMdy Aqy dUijAW nUM sdw iqAwg dw<br />
aupdyS idMdy ho[ ausy Dn dy loB iv`c aUc-nIc dw ivcwr kIqy ibnW duAwr<br />
duAwr ijs iqs dy swhmxy lylHVIAW k`Fdy ho:<br />
Aaurn aupdys krY Awpu iDAwn kau nw DrY<br />
logn kau sdw iqAwg Dn kau idRVwq hY[<br />
qyhI Dn loB aUc nIcn ky duAwr duAwr<br />
lwj kau iqAwg jyhI qyhI pY iGGwq hY[<br />
khq pivqR hm rhq ApivqR Kry<br />
cwkrI mlyCn kI kY kY tUk Kwq hY[<br />
bVy AsMqoKI hY khwvq sMqoKI mhW<br />
eyk duAwr Cwif mWg duAwr duAwry jwq hY]òöö]ñù]<br />
slok mhly nOvyN dy slok ‘qrnwpo ieau hI gieE lIE jrw qnu jIiq]’<br />
dI Bwvnw dy AnurUp Aqy nwm ismrn dy mh`qv nUM 22vyN pd iv`c ikhw<br />
igAw hY - bYs geI lwirkwpn mo qrunwpn mY nih nwm lXo ry] AaUrn<br />
dwn krwq rhw kr Awp auTwie n dwn cXo ry] pwhn ko isr inXwqn<br />
qY prmysr kau isr inXwq BXo ry] kwmih kwm Psw Gr ky jV kwlih<br />
kwl kY kwl gXo ry]266]221 eysy cirqR dy CMd 39 qoN 50 q`k vyd<br />
ivAwkrx, qMqR mMqR pVHn pVHwaux Aqy krm kWf iv`c Pswaux vwly dn<br />
dy loBIAW nUM ^Ub ^rIAw ^rIAW suxweIAW geIAW hn[ sB qoN v`fI g`l<br />
ies cirqR iv`c ieh hY ik eyQy dyvI dyvqw, rwm ikRSn, rudR Awid dI g`l<br />
vI bVy ivAMgmeI FMg nwl krky ieh d`isAw igAw hY ik AMq kwl koeI<br />
ikRSn, rudR Awid shwieqw nhIN kr skdy - qhW rudR AYhYN ik sRI ikRSn<br />
AYhYN[ jhW bWD sRI kwl qoky clY hY[ ikDoN Awin kY rwm hvY hY shweI[<br />
jhW puqR mwqw nw qwqw nw BweI (266)]85] gurmiq iv`c dyvI dyviqAW<br />
dI pUjw Arcw dw KMfn kIqw igAw hY Aqy drAsl iksy dyvI dyvqw dI<br />
hoNd nUM nw mMnky iehnW hsqIAW nUM kyvl Awm mnu`KW dI igxqI iv`c hI<br />
r`iKAw igAw hY - jugh jugh ky rwjy kIey gwvih kir AvqwrI (gu. gRM.<br />
sw. AMg 423) dy mhWvwk Anuswr ieQy vI rwm ikRSn, rudr Awid dI iksy<br />
ivSyS s`qw nUM nhIN svIkwirAw igAw hY[ iehnW swirAW ivcwirAW nUM kwl<br />
(prmwqmw) dy duAwr qy pwxI Brdy hoey drswieAw igAw hY - kyqy rwmcMd<br />
Aru ikRSnw[ kyqy cqurwnn iSv ibSnw] cMd sUrj ey kvn ibcwry[ pwnI<br />
Brq kwl ky dvwry]266]116] eysy qrHW hI keI QWeI s`cy jog dw<br />
inrUpx vI kIqw igAw hY[<br />
iPr vI keI ivdvwn keI hor pwiKAwn cirqRW (iqRAw cirqRW) dy<br />
AwDwr qy ieh kihMdy hn ik ies dy kwm audIpq krn vwly aupwiKAwn<br />
Aqy q`q sMbMDI qQwkiQq ASlIl SbdwvlI ies gRMQ nUM gurU goibMd isMG<br />
jI dy nW nwl joVn iv`c kwPI v`fy sMdyh dw kwrn hY[ drAsl BwrqvrS<br />
iv`c hzwrW swlW qoN iBMn iBMn qrIikAW nwl kwm (sYks) dy ivrùD sMGrS<br />
cldw Aw irhw hY[ hzwrW l`KW qp`svI, munI, sMinAwsI ho guzry pr<br />
Swied hI koeI ie`k du`kw Akwm nUM pRwpq kr sikAw hovy[ A`j iksy vI<br />
qQwkQq Dwrmk ivAkqI nwl kwm-ivrqI dI g`l joVnw ASoBjnk hIN<br />
nhIN sgoN AsMBv mMinAw jWdw hY[ PlsrUp Awpxy Awp nUM Dwrimk smJx<br />
jW smJwaux vwlw ivAkqI vI kwmvwSnw dy pRqI AwpxI n&rq nUM AwqmiqRpqI<br />
Aqy dUijAW dw Awdr ij`qx leI Ku`lH ky pRgt krn iv`c zrw vI<br />
sMkoc dw AnuBv nhIN krdw[ mn dI gihrweI iv`c hr ivAkqI kwmvwSnw<br />
dI hoNd nUM Aqy aus dI aupXogqw nUM iksy nw iksy rUp iv`c Av`S svIkwr<br />
krdw hY[ drAsl jIvn nUM gMBIrqw dy lbwdy nwl F`k ky jIx vwilAW<br />
ny kwm dI suBwvk Bwvnw nUM ivgwVn iv`c kwPI Xogdwn pwieAw hY[ kwm<br />
ie`k SkqI hY ijs nUM ijMny zor nwl dbwieAw jweygw auh auny hI zor nwl<br />
pRqIGwt jW pRqIikirAw krygI Aqy ivAkqI nUM pihly nwloN vI keI guxW<br />
v`D kwmI bxw deygI[ ies SkqI nUM rokx leI qQwkQq AwDuink<br />
ivAkqI nUM AwpxI sMpUrn cyqnw nUM iesy kMm leI aulJw dyxw pYNdw hY Aqy<br />
auh nqIjy vjoN pUrn rUp ivc kwm vwSnw dy ADIn ho jWdw hY[ pRwcIn<br />
bRhmcwrIAW dy bhuq nIvIN p`Dr q`k p`QiBRSt ho jwx dy ip`Cy vI ieho iek<br />
kwrn hY[ sYNkVy swl qk qp`isAw krn vwly ivAkqI dI dbweI hoeI<br />
kwmSkqI kyvl iek vwr iksy iek Apsrw dy drSnW nwl hI BVk<br />
auTdI hY Aqy qp`svI dw qp BMg krky ausnUM Awm ivAkqI bxw idMdI hY[<br />
purwixk kQwvW ivc ieh Awm vyKx nUM imldw hY[ iPr ivAkqI sMinAws<br />
lY ky G`t AMn-jl Kw ky ies SkqI nUM G`t pYdw hox dyx dI idSw v`l kMm<br />
krn v`l viDAw Aqy jogIAW jMgmW dIAW fwrW dIAW fwrW idKweI dyx<br />
l`g peIAW[ prMqU ieh hor vI duKd hwlwq hn[ gRihsqI ivAkqI qW
kwm SkqI pYdw krdw hY Aqy aus dw izAwdwqr ih`sw nSt kr idMdw hY<br />
ArQwq aus dI SkqI dw inkws krm ieMdrIAW rwhIN huMdw rihMdw hY[ hux<br />
svwl ieh hY ik ijsdI SkqI bwhrmuKI ho ky bwhr jw ky ^qm ho rhI<br />
hY ausdw ruK qW AMdr moVy jwx dI sMBwvnw hY prMqU ijhVw ies SkqI nUM<br />
nw bxn dyx leI hI kmrk`sw krI bYTw hY aus dI AMqrmuKI Xwqrw dw<br />
qW koeI svwl hI nhIN auT skdw[ ies leI ikhw jw skdw hY ik<br />
kwmvwSnw nUM dbwaux jW mwr C`fx dw dwvw krn vwly ivAkqI inSicq<br />
rUp ivc burI AvsQw ivcoN guzr rhy hn[ gurU goibMd isMG jI Aqy is`K<br />
Drm iksy nUM Aijhw ivAkqI hox dI slwh nhIN idMdy Aqy gRihsq Drm<br />
dI pwlxw dI pRyrnw idMdy hn[ kihx dI loV nhIN ik gurU swihb Kud<br />
gRihsqI hn, auhnW dy cwr swihbzwdy sn ijhVy qqkwlIn swSkW duAwrw<br />
ShId kr id`qy gey sn[ kwm Aqy ivhwr iv`c smqol ilAwaux leI sRI<br />
gurU goibMd isMG jI ny cirqropwiKAwnW dI rcnw kIqI Aqy iehnW dy<br />
duAwrw kwmvwSnw dI qIbrqw, Alp-idRStI, pRvMcnw Aqy DUrqpuxy nUM<br />
idKwauNdy hoey Awpxy pYrokwrW nUM ies rcnw ivc cyqwvnIAW id`qIAW hn[<br />
suD jb qy hm DrI bcn gur dey hmwry[<br />
pUq XhY pRx qoih pRwx jb lg Gt Qwry[<br />
ijn nwrI ky sMg nyhu qum nIq bFweIAhu[<br />
pr nwrI kI syj BUil supny hUM n jeIAhu]5]<br />
pr nwrI so nyhu CurI pYnI kr jwnhu[<br />
pr nwrI ky Bju kwl vXwpXo qn mwnhu]53]cirqr 21<br />
rIiq n jwnq pRIq kI pYsn kI pRqIiq[<br />
ib`CU ibsIAr bysXw khhu kvn ky mIq]cirqr 16<br />
cMclwn ky cirqr ko cIn skq nih koie[<br />
bRhmw ibsnu rudRwid sB surpiq koau hoie]cirqr 215]<br />
ie`k g`l hor vI iDAwn dyx Xog hY ik iesqrIAW dy AMnHy kwmuk rUpW dw<br />
vrxn krn vwlIAW khwxIAW nUM gurU goibMd isMG jI ny ‘cirqR’ Sbd nwl<br />
sMboiDq kIqw hY[ m`D kwlI swihq ivc swnUM do qrHW dy kwv rUp idKweI<br />
idMdy hn[ pihly cirqkwiv Aqy dUjw lIlw kwiv[ cirqR kwiv (rwm<br />
cirqRmwns, sudwmw cirq vrgIAW) auh rcnwvW hn ijnHW ivc koeI nw<br />
koeI is`iKAw aupXogqwvwdI idRStIkox nUM iDAwn ivc r`K ky id`qI jWdI<br />
hY[ ies qrHW dIAW rcnwvW aupXogI qW Av`S hI huMdIAW hn prMqU auhnW<br />
ivc isrjnwqmk q`qW dw hoxw koeI bhuq zrUrI nhIN huMdw[ isrjn Aqy<br />
inrmwx dw AMqr hI ieh hY ik isrjnw iek lIlHw hY, iek Kyf hY ijs<br />
ivc Kyf Kyf ivc sB kuJ pRwpq ho jWdw hY[ lIlHw ivc iksy BOiqk su`K<br />
dI aufIk nhIN huMdI prMqU inrmwx ivc ieh q`Q nhIN Fuk skdw[ inrmwx<br />
insicq rUp ivc aupXoigqwvwd dy AwDwr qy KVHw huMdw hY[ AsIN k`pVw,<br />
kwr, mkwn, bxwauNdy KrIddy hW qW lIlHw jW Kyf leI nhIN blik Aijhw<br />
sB aupXoigqw nUM iDAwn ivc r`K ky hI kIqw jWdw hY[ prMqU vIxw-vwdn<br />
jW qblw-vwdn AQvw gwien iek Awqimk AnMd leI kIqw suixAw jWdw<br />
hY Aqy ies ikirAw dy dOrwn hI swnUM Awqimk suK dI pRwpqI ho jWdI hY[<br />
inrmwx kwrj ivc idmwgI ksrq dI loV pYNdI hY jd ik isrjnw vwsqy<br />
ihrdy dI Bwvukqw dI vDyry vrqoN huMdI hY[ Swied iesy leI r`b nUM vI<br />
inrmwqw nw kih ky isrjnhwr ikhw jWdw hY ikauNik ieh jgq aus dI<br />
Kyf hY lIlHw hY[ inrmwx Aqy isrjn v`K-v`K klwvW huMdIAW hoeIAW vI<br />
iek dUjy dI pUrk vI ho skdIAW hn Aqy jIvn nUM pUrn sMquilq bxw<br />
skdIAW hn[ BwrqI icMqn dy ieiqhws ivc vI ieh sp`St hY ik AsIN<br />
rwm dy jIvn nUM cirq kihMdy hW Aqy ikRSn dy jIvn nUM lIlHw dy rUp iv`c<br />
jwxdy hW[ rwm dy jIvn qoN swnUM ivhwrk jIvn dI mirAwdw, gMBIrqw dI<br />
is`iKAw Aqy ikRSn jI dy jIvn qoN jIvn nUM sihj rUp ivc lIlHw rUp iv`c<br />
jIx dI isìKAw imldI hY[ eyQy iPlhwl ieMnw hI smJxw kwPI hY ik gurU<br />
goibMd isMG duAwrw ricq cirqRopwiKAwn jIvn dy iviBMn idRStIkoxW,<br />
dusswhisk ikrdwrW Aqy kwmSkqI dy gMBIr plW dy pRqI swvDwn krn<br />
vwlI rcnw hY ijs nUM su`Dw aupXoigqwvwd nUM iDAwn ivc r`K ky iliKAw<br />
igAw hY[ ieho g`l ‘cMfI cirqRW’ au~qy vI lwgU ho skdI hY[ ieh TIk hY<br />
ik iqRAw cirqRW ivc kiQq qOr qy kuJ ASlIl SbdW dI vrqoN hoeI mMnI<br />
jWdI hY pr ieh ASlIlqw iPr vI roz isnimAW Aqy tYlIivzn qy<br />
ivKweI jwx vwlI ASlIlqw dy mukwbly kuJ vI nhIN[ gurU goibMd isMG<br />
AiDAwqimk sMinAwsIAW dI jmwq KVHI krn dy h`k ivc nhIN sn ijnHW<br />
nUM jdoN cwho blwqkwr jW iPr iksy hor SoSx dw iSkwr bxwieAw jw sky[<br />
Kwlsw, jIvn dIAW s`cweIAW nwl jUJx leI iqAwr kIqI kOm hY ieh g`l<br />
iek At`l scweI hY[
dsm dsm gRMQ gRMQ ivSw ivSw vsqU vsqU : : iek iek idRStIkox<br />
idRStIkox<br />
fw. gurnyk isMG pitAwlw<br />
is`K pMQ iv`c do gMRQW dI BUimkw Aiq mh`qvpUrn hY[ pihlw SRI gurU<br />
gRMQ swihb Aqy dUsrw dsm gRMQ[ dsvyN pwqSwh gurU goibMd isMG jI ny is`K<br />
pMQ nUM sdIvqw leI gurU gRMQ nUM gurU mMnx dw AwdyS dy ky gurU Aqy pMQ dw<br />
isDWq pRsquq kr id`qw[ ijs qrHW prMprw iv`c ies dw izkr hY Aqy<br />
kysr isMG iC`br vI ies g`l dw izkr krdy hn ik is`KW dy ieh kihx<br />
qy ik dsm gRMQ nUM Awid gMRQ nwl imlw id`qw jwvy qd gurU goibMd isMG ny<br />
ies sMbMDI iC`br dy SbdW iv`c ies dy audyS bwry inmn AwdyS id`qw<br />
Cotw gRMQ jI jnmy swihb dsvyN pwqSwh ky Dwm[<br />
sMmq sqwrW sY pcvMjw bhuq iKfwvy ilKwrI nwm[<br />
swihb nUM ipAwrw AwpxI h`QIN iliKAw qy iKfwieAw[<br />
isKW kIqI Ardwsw jI nwil cwhIey imlwieAw[223<br />
bcn kIqw, gMRQ hY auh, ies AswfI Kyf hY[224<br />
so ies (bMswvlIAW kysr isMG iC`br) qoN sp`St hY ik gurU kyvl gurU gRMQ<br />
swihb hY ies dw drjw gurU dy smwn nhIN hY[ ieh gurU goibMd isMG jI dy<br />
mn dI mOj iv`coN aupijAw ie`k Aiq mh`qvpUrn gRMQ hY ijs dI pMQ iv`c<br />
bhuq mhwnqw Aqy mh`qqw kwiem rhI hY[<br />
ies gMRQ nUM ivcwrn qoN pihlW ieh ivcwrnw ApRsMigk nhIN hY ik<br />
dsmyN gurU, gurU goibMd isMG jI dsW gurUAW dI lVI iv`c dsmy QW qy mOjUd<br />
sn, ijnHW dy srIr Bwvy v`K-v`K sn pr joq auho ibrwjmwn sI[ ijsdI<br />
gvwhI gurU gMRQ swihb ivcoN BlIBWq imldI hY[ joiq Ehw jugiq swie sih<br />
kwieAw Pyir pltIAY] iesy ivcwr dI puStI gurU goibMd isMG vI AwpxI<br />
rcnw bicqR nwtk iv`c krdy hoey ilKdy hn:<br />
sRI nwnk AMgid kr mwnw[ Amr dws AMgd pihrwnw[<br />
Amrdws rwmdws khwXo[ swDn lKw mUV nihpwXo[<br />
iBMn iBMn sBhUM kir jwnw[ eyk rUp iknhUM pihcwnw[<br />
ijs jwnw iqs hI isiD pweI[ ibn smJy isiD hwiQ n AweI[(AM:142)<br />
ijQy gurU gRMQ swihb dw mu`K aupdyS AiDAwqmk hY auQy dsm gRMQ dw<br />
aupdyS sMswirk hY[ Bwv ik sMswr ivc mnùK ny ikvyN rihxw hY Aqy AsurI<br />
SkqIAW dw mukwblw ikvyN krnw hY[ ij`Qy gurU gRMQ iv`c prmwqmw dy<br />
jlwlI rUp dI mh`qqw hY auQy dsm gMRQ ivc prmwqmw dy jlwlI rUp nUM<br />
pRsquq kIqw igAw hY qW ik ihMdusqwnI svYmwx Ko cùkI, sùqI hoeI, inmwxI<br />
Aqy inguxI jnqw nUM hlUx ky zulm isqm dy ivrùD KVHw kIqw jw sky[ iesy<br />
leI gurU gRMQ iv`c prmySr dI pUjw, ismrn, Bjn auqy BrpUr zor id`qw<br />
igAw hY qW ik blhIn jnqw ivc AiDAwqmk bl pYdw kIqw jw sky[<br />
mwnvhIx mnu`K Awqmk bl nwl BrpUr ho ky zulm dy snmu`K CwqI qwx<br />
ky KVw ho sky[ ies leI gurU goibMd isMG ny AwpxI rcnw iv`c ivSyS<br />
iksm dI bolI Aqy SYlI dw pRXog kIqw hY qW ik bIr rs dw sMcwrn leI<br />
gurU gMRQ swihb qoN Alg nwmW dI vrqoN kIqI hY ijvyN BgauqI, mhWkwl,<br />
KVZ, qyZ, KVZkyqU, AisDuj Awid[ jdoNik iesdy ivprIq gurbwxI iv`c<br />
rwm, rGunwQ, murwir, gopwl, mwDau Awid nwvW dI vrqoN imldI hY[ gurU<br />
goibMd isMG jI ny ies dyS dI jnqw iv`c svYmwx Aqy mnùK dw jzbw Brn<br />
Aqy jMzIrW qoVn leI prm s`qw Bwv prmwqmw nUM SkqI BrpUr nwvW jW<br />
SbdW rwhIN Xwd kIqw hY[ Aijhw Swied ihMdusqwn dy swihqk ieiqhws<br />
iv`c pihlI vwr hoieAw hY ikauNik ies qoN pihlW iSMgwrmeI swihq<br />
auplbD sI ijs dw audyS auprokq qoN Al`g iksm dw sI[<br />
gurU goibMd isMG jI ny gurU joiq dI eykqw dI lVI iv`c dsmyN QW qy is`K<br />
pMQ dI AiDAwqmk Aqy sMswirk AgvweI leI ies gMRQ dI rcnw kIqI<br />
hY[ ieho kwrn hY ik ieh gRMQ hux q`k pRmu`K QwvW qoN gurU gRMQ swihb dy<br />
brwbr pRkwS vI huMdw irhw hY Aqy Ajy q`k vI ho irhw hY[ ies dI rcnw<br />
Aqy sMkln qoN lY ky ies bwry iksy iksm dw mqByd jW vwd-ivvwd nhIN<br />
sI[ pRMqU isMG sBw dy hoNd ivc Awaux auprMq ies bwry ivvwd AwrMB<br />
hoieAw sI[ iesy leI ies ivvwd nUM ^qm krn leI gurmiq gMRQ pRcwrk<br />
sBw AMimRqsr ny ies gRMQ dIAW 32 bIVW iek`TIAW krvw ky iesdy<br />
pwTWqrW nUM sp`St kIqw Aqy AwpxI irport 1897 ivc pRkwiSq kIqI<br />
sI[ jykr ies qrHW kih leIey ik vIhvIN sdI dy ArMB ivc ies bwry<br />
ivvwd auqpMn hoieAw qW ieh glq nhIN hovygw[ ies ivvwd ipCy ik iek<br />
prmuK Bwvnw kMm krdI sI jo Aj vI iesy qrHW sqrk ho ky kMm kr rhI<br />
hY Aqy kuJ AKOqI is`K ivdvwn ies ivvwd ipCy kMm kr rhI Bwvnw nUM
nhIN smJdy hoey ies nUM r`d krn auqy quly hoey hn ikauNik ivSyS krky<br />
ies gRMQ ny is`K pMQ dI sMswirk AgvweI krnI hY Aqy jlwl rUp nUM<br />
aujwgr krnw hY jdoNik kuJ iek SkqIAW nUM muAwiPk nhIN hY[ ies leI<br />
ivvwd KVHw krky Aijhy mh`qvpUrn gRMQ dy aupdyS qoN dUr rKx ivc ricq<br />
hn[ pr A&sos hY ik Aijhw, ies qrHW dIAW SkqIAW dy Fhy cVH ky kuJ<br />
AKOqI Aqy bonI iksm dy ivdvwn iGnwauxw kMm krn leI aunHW SkqIAW<br />
dy mohry bxy hoey hn jo Awpxy audyS ivc s&l ho rhIAW hn[ Aijhy AKOqI<br />
ivdvwnW nUM Kwlsw pMQ nUM pMQ ivcoN ^wrj krnw cwhIdw hY qW ik auh<br />
Awpxy imSn ivc s&l nw ho skx Aqy aunHW nUM mUMh dI KwxI pvy[<br />
ieQy zrUrI hY ik Akwl q^q jW smu`cw isK pMQ AjyhIAW SkqIAW<br />
dw ft ky mukwblw kry Aqy ienHW nUM BWj dyvy[ dUsry pwsy is`K pMQ nUM vI<br />
Akwl q^q dy mwx-snmwn nUM idRStIgocr r`Kdy hoey Akwl q^q dy hukm<br />
pRqI nmomsqk hoxw cwhIdw hY qW ik Akwl q^q dI srvau~cqw sdIvqw<br />
leI kwiem rih sky[<br />
ieh smùcI idRStmwx rcnw Aqy AKMf pwswr aus prmwqmw dI rcnw<br />
hY jo prwBOiqk vI hY Aqy jo ies idRStmwx jgq ivc ibrwjmwn vI hY[<br />
cwnx Aqy hnyry dw krqw Aqy ricqw auhI hY[ idvsu idvsu rwiq rwiq duie duie dweI<br />
dweI<br />
dwieAw dwieAw KylY KylY sgl sgl jgqu] jgqu] rUp ijs dy do p`K hn sMcwrqw Aqy krUpqw[<br />
dovyN krqy dI rcnw hY[ iesy leI jwp nwmI bwxI ivc gurU goibMd isMG jI<br />
PurmwauNdy hn: nmo nmo klh klh krqw] krqw] nmo nmo sWq sWq sWq rUpy]<br />
rUpy]<br />
A`gy jw ky PurmwauNdy hn : nmo nmo AMDkwry] AMDkwry] nmo nmo qyj qyj qyj qyjy]<br />
qyjy]<br />
ies qrHW ivcwirAW vI ieh rcnw dsm pwqSwh dI is`D huMdI hY[ jo<br />
ASlIlqw dI aUNJ lgw ky ies rcnw dw KMfn krdy hn, Bu`l iv`c ies<br />
krky hn ik rcnhwr ny byAMq iksm dI Aqy iviBMn iksm dI rcnw kIqI<br />
hY[ auh rcnhwr ies p`Dr qy Anykqw iv`c lIn hY[ AsIN sMswrI p`Dr<br />
qy AwpxI bu`DI Aqy soc Anuswr iksy vsqU nUM jwxn dw Xqn krdy hW[<br />
ijs krky swnUM ies qrHW jwpdw hY jo vwsqv iv`c TIk nhIN huMdw[ swnUM<br />
gurU jI dy idRStIkox qoN ausy vision (ivzn) qoN dyKx dw Xqn krnw cwhIdw<br />
hY[ qd ies mhwn gRMQ dy audyS dI soJI pRwpq ho skdI hY[ ijs nUM AsIN<br />
ASlIlqw jW nZnqw dw nwm idMdy hW auh swfI Bu`l Aqy inguxI smJ dw<br />
is`tw huMdw hY ikauNik smyN, sQwn Aqy vrqoN Anuswr SbdW dy ArQ Aqy Byd<br />
bdldy rihMdy hn Aqy auhI vrqy jWdy Sbd ASlIlqw ho ky swfy in`q<br />
krm Aqy vrqoN dw AMg bx jWdy hn[ audwhrx dy qOr qy ihMdI iv`c<br />
vriqAw jWdw Sbd ijs dI vrqoN XU.pI. iv`c huMdI hY auh hY lVkI leI<br />
loNfI Aqy lVky leI loNfw[ jykr iesy Sbd dI vrqoN pMjwb iv`c kIqI jwvy<br />
qd ies dw ArQ Bwv iblkul ault hovygw Aqy ies nUM brdwSq nhIN<br />
kIqw jwvygw[ ihMdU mq ivc ilMg dI pUjw huMdI hY ijQy cyqn Aqy Avcyqn<br />
p`Dr qy ASlIlqw dw nwmo inSwn nhIN hY[ iesy qrHW hor AnykW Aijhy<br />
Sbd hn jo vrqoN ivhwr iv`c Awaux nwl swfy mwpdMfW qoN mukq ho ky swfI<br />
sMsikRqI dy AMg bx jWdy hn[ ies qrHW swfy Anuswr AMkI hoeI ASlIlqw<br />
gurU vision (ivzn) ivc ikqy QW hI nhIN r`KdI ikauNik gurU jI iek ivSyS<br />
audyS nUM snmu`K r`K ky rcnw kr rhy sn[<br />
ies gRMQ dI rcnw ipCy iek pRm`uK ivcwr kMm krdw sI ik gurU jI<br />
Drm dI sQwpqI krnw cwhuMdy sn Aqy Bly Dwrimk ivrsw dI r`iKAw<br />
krn dy audyS nUM lY ky ies sMswr iv`c Awey sn[ gurU Purmwx hY:<br />
Drm clwvn sMq aubwrn[ dust sBn ko mUl aupwrn[<br />
A`gy gurU jI PurmwauNdy hn:<br />
dsm kQw Bgauq kI, BwKw krI bnwie[<br />
Avr bwsnw nwih pRB Drm juD kY cwie[<br />
ies leI BwrqI jnqw dy mn iv`c Drm XùD dw cwh pYdw krn leI, Drm<br />
dI bhwlI Aqy brkrwrI ih`q ies gRMQ dI rcnw gurU jI ny kIqI sI[ iesy<br />
leI gurU jI Ajyhy mn`uK nUM DMn kihMdy hn jo Drm Xu`D dw cwA mn ivc<br />
r`K ky hrI ismrn ivc ivlIn rihMdw hY[ gurU jI &urmwauNdy hn:<br />
DMn jIE iqh ko jg mih muK qy hir icq mY buD bIcwrY[<br />
dyh Ainq n inq rih js nwv cVY Bvswgr qwrY[<br />
iesy audyS ih`q gurU jI ny 24 AvqwrW dI kQw dw vrnx Awpxy FMg nwl<br />
kIqw[ ienHW AvqwrW dIAW kQw ilKdy hoey Awpxw mq gurU jI nwl hI<br />
nwl sp`St krdy gey qW ik pwTk BulyKw nw Kw jwx ijvyN ik Ajoky smyN<br />
kuJ iek lok Kw rhy hn[ jo kih rhy hn ik gurU jI AvqwrW dI pUjw auqy
zor idMdy hn jo ik gurbwxI isDWq dy ivprIq hY ijQy izkr hY so muKu jlau<br />
ijqu khih Twkuru jonI] qrk TIk hY pr gurU isDWq jW tUk jo ienHW<br />
Avqwr vrnx kQwvW ivc hY nUM smJx qoN ibnW hI ieh ivdvwn Awpxw<br />
inrxw dy idMdy hn jo glq hY[ gurU jI ies BulyKy iv`coN k`Fx leI rwm<br />
Avqwr ivc Awpxw ivcwr pRsquq krdy hn[<br />
pwie ghy jb qy qumry qb qy koaU AwK qry nhI AwnXo[<br />
rwm rhIm purwn kurwn Anyk khYN mq eyk n mwnXo[<br />
iesy qrHW ikRSn kQw ilKdy hoey spSt qOr qy ilKdy hn:<br />
mY n gnysih ipRQm mnwaU[ iksn ibsn kbhUM nh DXwaU[<br />
kwn suny pihcwn n iqnso[ ilv lwgI morI pg ienso[<br />
Awpxy ieSt dI spStqw krdy hoey A`gy ilKdy hn:<br />
mhwkwl rKvwr hmwro[ mhW loh mYN ikMkr Qwro[<br />
iesy qrHW AvqwrW dw KMfn krdy hoey aus Akwl purK dI SkqI dw izkr<br />
krdy hoey ilKdy hn:<br />
ikqy ikRSn my kIt kotY aupwey[ aubwry gVy Pyr myty bnwey[<br />
Pyr A`gy jw ky ilKdy hn:<br />
eyk isv Bey eyk gey eyk Pyr Bey[<br />
rwmcMd ikSn ky Avqwr BI Anyk hYN[<br />
bRhmw AO ibsn kyqy byd AO purwn kyqy[<br />
isMmRiq smUhn ky huie huie ibqwey hY[<br />
Agr gurU jI Avqwr iv`c ivSvws rKdy huMdy qd ies dw KMfn nw krdy[<br />
sgoN ijQy Avqwrvwd dw KMfn krdy hn auQy ieh vI sp`St krdy hn ik<br />
ienHW ny Aw ky prmwqmw nwl mnùK nUM joVn dI bjwie AwpxI pUjw krwauxI<br />
AwrMB kr idqI[ ijs dy PlsrUp mnùK ivc vMfIAW pY geIAW Aqy jnqw<br />
kmzor pY geI[ ijsdy PlsrUp BwrqI jnqw gulwmI dIAW jMzIrW ivc<br />
jkVI geI[ ies g`l nUM sp`St krdy hoey ilKdy hn:<br />
ijn ijn qlk isD pwXo[ iqn iqn Apnw rwhu clwXo[<br />
prmySrn iknhUM pihcwnw[ ‘mm’ aucwr BXo idvwnw[<br />
Pyr A`gy ilKdy hn, prmq`q iknhUM n pCwnw[ Awp Awp BIqr aurJwnw[<br />
iPr A`gy gurU jI Awpxy Awgmn dw audyS dsdy hn, qp swDq hir moih<br />
bulwXo[ iem kih kY ieh lok pTwXo[<br />
ies leI prmwqmw ny lokW nUM in`jI jW ivAkqIgq pUjw rokx Aqy<br />
prmySr pUjw ivc ruicq krn ih`q gurU jI nUM ByijAw[<br />
A`j vI AsIN is`K pMQ iv`c vI dyKdy hW ik ijs mhWpurS nUM igAwn<br />
dI icxg pRwpq huMdI hY auhI Awpxw pMQ Al`g qor lYNdw hY, AwpxI<br />
mrXwdw, AwpxI pUjw ivDI sQwpq kr lYNdw hY Aqy keI vwrI qW isK pMQ<br />
dI myhr kro gurU sQwpq sMsQw Akwl q^q qoN vI munkr ho jWdw hY[ swD<br />
sMgq jI ijs s^SI pUjw qoN gurU jI ny swnUM qoirAw sI ausy s^SI pUjw vl<br />
AsIN ruicq hW Aqy AsIN gurU hukm dI aulMGxw kr rhy hW[<br />
gurU jI ny swnUM iek Akwl purK ijs nUM dsm gMRQ ivc mhWkwl ikhw<br />
igAw hY nwl joiVAw igAw hY ijs bwry gurU jI ilKdy hn:<br />
ijmI Asmwn ky ilKy smsq eyk joiq hY[<br />
n bwF hY n Gwt hY, nw bwF Gwt hoq hY[<br />
iPr ies joiq dI ies igAwn dI pRwpqI ikvyN hovy ies v`l ieSwrw krdy<br />
hoey gurU jI ilKdy hn:<br />
swh khhUM sun lyhu sBY ijn pRym kIau iqn hI pRB pwieau[<br />
ikauNik auh pRmwqmw Anurwg Bwv pRym rUp ho ky ies sMswr ivc ivcr<br />
irhw hY[ ies leI ausdI pRwpqI vI pRym rwhIN hI hoxI hY[ gurU jI ny<br />
gurbwxI dy eyku ipqw eyks ky hm bwirk dy isDWq nUM ies gRMQ ivc pRsquq<br />
kIqw hY : mwns kI jwiq sBY eykY pihcwnbo[<br />
ies leI smu`cI mwnv jwqI dy Bly ih`q, AwzwdI ih`q Drm sQwpqI ih`q<br />
gurU jI aus Akwl purK qoN SkqI mMg krdy hoey Ardws krdy hn:<br />
dyih isvw br moih iehY suB krmn qy kbhU n troN[<br />
n froN Air so jb jwie lroN inscY kr ApnI jIq kroN[<br />
Ar isK ho Apny hI mn kau ieh lwlc hau gun qau aucro[<br />
jb Awv kI AauD indwn bnY Aiq hI rx mih qb jUJ mroN[
sRI sRI sRI ‘dsm ‘dsm gRMQ’ gRMQ’ dw dw kriqqv<br />
kriqqv<br />
(punr (punr smIiKAw) smIiKAw)<br />
smIiKAw)<br />
* fw. hrBjn isMG dyhrwdUn<br />
gurU nwnk dyv jI dy dsvyN rUp gurU goibMd isMG jI pYZMbrIAwq dI<br />
isKr hn[ aunHW dy jIvn iv`c pYZMbr muhMmd swihb vwlw idRVH sMklp,<br />
sUrbIrqw, Drm-inSTw, iqAwg Aqy AQwh iSS-pRym sI[ mnùKqw pRqI pRym<br />
dy AsIm Bwv nUM aunHW ny ies kdr Awpxy ihrdy ivc pwilAw sI ik aunHW<br />
dy Coty swihbzwidAW smyq pirvwr dw hr jIA Aqy jr isK-syvk hzrq<br />
eIsw nwloN A`gy vD ky sUlI auqy cVHn vwsqy iqAwr sI[ hzrq eIsw ny<br />
sUlI nUM twlx vwsqy pRBU A`gy bynqI kIqI sI, pr gurU goibMd isMG ny ‘cwr<br />
mUey qo ikAw hUAw jIvq keI hzwr’ kih ky blIdwn nMU AMiqm aucweIAW<br />
auqy SoiBq kr id`qw sI[ hzrq eIsw dy ault aunHW ny mOq dI aufIk<br />
kridAW ‘Aiq hI rn mih qb jUJ mroN’ dw prmySr qoN vrdwn mMigAw<br />
sI[ mOq dy tl jwx leI aunHW bynqI qW kI krnI sI, aunHW dy Coty<br />
swihbzwdy vI mOq dy Awgmn dI cwA nwl aufIk krdy sn[ hzrq eIsw<br />
swmrIAW Aqy XhUdIAW ivc AMqr krdy sn, pr gurU goibMd isMG jI ny dÍYq<br />
dy smsq bMDnW nUM pUry bl nwl nSt krky ikhw sI - ‘qwhI qy aupj sBY<br />
qwhI mih smwihMgy’[ sMgTn krqw dy rUp ivc auh AwpxI kOm dy 12<br />
kbIilAW nUM ivvsiQq krn vwly qOryq dy aucwrn krqw hzrq mUsw nwloN<br />
ikqy A`gy sn[ hzrq mUsw ny hr kbIly nUM v`KrI pihcwn dy ky XhUdIkbIilAW<br />
dI AMdrUnI eykqw nUM puSt kIqw sI, pr gurU goibMd isMG jI ny<br />
is`KI iv`coN cwry kbIly nSt kridAW pMj ipAwirAW nUM iek rUp kr ky<br />
swrI isKI nUM iek ivAkqI ivc Aqy hr iek ivAkqI nUM smucI isKI ivc<br />
zzb hox dI jwc isKweI sI[ aunHW ny is`K Aqy is`K dw Byd, gurU Aqy gurU<br />
dw Byd, isK Aqy ienswn dw hr Byd, hr v`KrI pihcwn smwpq kr ky<br />
inrol Kwls ienswn dI isrjnw kIqI[ hzrq mUsw AwpxI kOm nUM<br />
iesrweIl dI DrqI dy nyVy lY Awey sn, pr gurU goibMd isMG ny AwpxI kOm<br />
dI rwjDwnI ivc aucy kOmI inSwn Julw ky ngwirAW dI cot rwhIN ivroDIAW<br />
* C-34, pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw<br />
nUM ieMJ llkwirAw sI ik Kwlsy dy Afol JUldy inSwn dy nzdIk Awaux<br />
dI koeI ihMmq nhIN kr skdw sI[ hzrq Abrwhm ny Awpxw Drm<br />
bcwaux vwsqy mYsopotwmIAw ivc siQq ‘aur’ ipMf nUM SWqmeI FMg nwl<br />
lwcwrIvs iqAwigAw sI, pr gurU goibMd isMG ny Drm dI riKAw vwsqy<br />
jUJidAW ‘AnMdpur’ dw iqAwg kIqw sI[ mrXwidk jIvn dy auh ieqny<br />
pRbl smrQk sn ik aunHW dw hr is`K aucyrw AnuSwisq jIvn jIx nUM<br />
smripq sI[ sRI ikSn ny Awpxy jIvn ivc kyvl iek ivAkqI nUM Drm<br />
XuD ivc Bwg lYx vwsqy pRyirq krn ih`q ieko gIqw aucwrI sI, pr gurU<br />
goibMd isMG jI ny swrI mnùKqw nUM Drm XuD ivc cwA sihq sdw jUJx leI<br />
pRyirq krn vwsqy nw kyvl Awp AnykW rcnwvW kIqIAW sn, sgoN ijqny<br />
vI swihqkwr sMprk ivc Awey aunHW ADrmIAW dy jbr-zulm ivruD<br />
kRWqIkwrI lok-lihr jwigRq krn vwqy auqswihq kIqw sI[ ieM\ vwsqv<br />
ivc ausy qrHW ijvyN ‘vwihgurU’ nwm swry nwvW dI Awqmw hY, iqvyN hI gurU<br />
goibMd isMG sB pYgMbrW dI srvoqm Awqmw hY[ gurU pwqSwhW dI isPq<br />
kridAW B`tW dy sveIAW ivc ieh Bwv bhuq aucI sur ivc AwieAw hY,<br />
ijs nUM keI vwrI bysmJ isK ihMdUvwd kih ky inMdx dw pwp krn qoN vI<br />
nhIN iJjkdy[ gurU goibMd isMG ies DrqI auqy AwieAw AMiqm pYZMbr jW<br />
Avqwr nhIN, blik swry AvqwrW Aqy pYZMbrW dw SkqI-mUl s`cw<br />
SihnSwh hY[ aus dy jIvn ivc hr pYgMbr dI Jlk hY[ auh ieko smyN<br />
Abrwhm, nUh, eIsw, mUsw, muhMmd, rwm Aqy iSAwm hY[ jIvn dy hr rMg<br />
dI jo Jlk aus ivc ivdmwn hY, auh swDwrn bu`DI dI smJ ivc nhIN Aw<br />
skdI[ iesy kwrn aus nUM ieko smyN rwm, iSAwm Aqy goibMd mMnx ligAW<br />
dÍYq-pIiVq kmzor ivAkqIAW dy srIr qW kI, rUh vI kMb jWdI hY[ aus<br />
dy AwqmY ivc 9 gurU pwqSwhIAW dy kOqk, swry pYZMbrW dw ivvhwr Aqy<br />
swry AvqwrW dIAW lIlwvW ivdmwn hn[ jy ieh g`l smJ ivc nw Awvy<br />
qW keI vwr bu`DI dI hYNkV ivc Btkdy buDIvwdI mnmKW nUM aus dIAW<br />
brkqW ivcoN hI mnmuKqw idsx l`g pYNdI hY[<br />
swfy ies prcy dw muK mnorQ aunHW dy swihqk Xogdwn sMbMDI kuJ<br />
ivcwrW krnw hY[ ieh g`l swry ivdvwn mMndy hn ik auh iek mhwn sMqkvI<br />
sn, ijnHW dy kwiv-snyh dw inG BweI nMd lwl vrgy bhuq swry<br />
ivdvwn kvIAW ny BwgSwlI ho ky mwixAw sI[ duAwpr ivc sRI ikRSn ny
jmunw dy iknwry bMsrI dIAW surW nwl pSU-pMCIAW nUM AwnMidq kIqw sI,<br />
rwDw vrgIAW gopIAW koml mnW nUM moihAw sI, pr kiljug ivc ausy<br />
jmunw dy iknwry ies Ascrj nvIn goibMd ny sMgIq dy hr SWqmeI sur<br />
ivc XuDmeI auqyjnw nwl BrpUr CMd, qrwny Aqy joSIly bol pw ky gurbwxI<br />
nwl SWq hoeI isKW dy ihridAW ivc vgdI ivSwl jmunw AMdr qIrW,<br />
qlvwrW, FwlW, nyijAW, brCIAW Awid SsqrW dI txkwr dy nvyN nwd dw<br />
Aijhw kolwhl pYdw kIqw sI ijs qoN jwgy iek nvIn sMq-ispwhI<br />
ivAkiqqÍ koloN hr Drm ivroDI AsurI SkqI BY-BIq ho geI sI[ vYrIAW<br />
dy ihridAW nUM nw Q`kx vwlw kWbw iCV ipAw sI Aqy imqrW nUM lok prlok<br />
dy s&r dw scw mddgwr sjx iml igAw sI[ bl-pUrvk SWq kIqI<br />
jmunw dy kMFy pwauNtw swihb dI DrqI qy 52 kvIAW dy ivckwr SuSoiBq<br />
mhwn drvyS kvI ny r`b dI is&q ivcoN jnm lY ky sSqR XuD leI<br />
auqwvlIAW AnykW kwiv-ikRqIAW nUM Awp jnm id`qw Aqy AnykW ikRqIAW<br />
krvw ky kvIAW dIAW JolIAW lok prlok dI swmgrI nwl BrpUr<br />
kIqIAW sn[ SWqI dy idnW ivc sqluj dy kMFy bYT ky AwnMdpur swihb ivKy<br />
vI ieh swihq-Dwrw by-rok inrMqr vihMdI rhI[ Awpxy imqrW dy ihridAW<br />
ivc auqr ky ‘inj nwrI dy nyh’ nUM vDwaux Aqy kwm-AwDwirq pwp nUM n`Q<br />
pwaux vwsqy auh im`qrW dI s`Q ivc bYT ky cirqr kQwvW dw boD<br />
krvwauNdw ikRSn qoN ikqy aucyrw Avqwr sI[ kljug dy ‘iSAwm’ gopIAW<br />
dy husn-jwl qoN scyq krn vwsqy kwm dI hr aucweI-incweI dw boD<br />
Biv`K dy Swsn leI Awp guxvwn kIqy srdwr BrwvW nUM cwA sihq<br />
krvwauNdy sn[ ‘dsm gRMQ’ dy ivroDI vI ies gl nwl sihmq hn ik gurU<br />
jI Aqy aunHW dy drbwrI kvIAW dIAW AnykW ikRqIAW iek ivSwl gMRQ<br />
‘ividAw swgr’ ivc sMgRihq sn, jo AwnMdpur dy iqAwg smyN srsw ndI<br />
ivc ruVH igAw sI[ ieQy ieh g`l iDAwn dyx vwlI hY ik gurU jI dy drbwr<br />
kvIAW qoN ielwvw BweI hirdws Awid keI ilKwrI vI sn, jo inSicq hI<br />
gurU swihb dIAW ikRqIAW dy auqwry iqAwr krdy rhyy hoxgy[ iehI auqwry<br />
A`gy ‘dsm gRMQ’ dI sMpwdnw leI shwiek hoey hoxgy[ kvIAW dIAW<br />
rcnwvW dy auqwry krn pRqI isKW AMdr ivSyS rucI nhIN hovygI[<br />
gurU goibMd isMG jI ny Awpxy jIvn-kwl ivc dmdmw swihb ivKy gurU<br />
gRMQ swihb ivc gurU qyg bhwdr jI dI bwxI Swiml kr ky nvyN isry qoN<br />
sMpwdnw dw kMm pUrw kIqw, pr AwpxI bwxI dw gRMQ auh iqAwr nhIN kr<br />
sky[ ies dw ieh ArQ k`Fxw ik auh AwpxI bwxI nUM gRMQ-rUp dyx dy<br />
ivru`D sn, korw JUT hY[ ikauNik jy ieh Dwrnw TIk huMdI qW ‘ividAw<br />
swgr’ vrgw ivSwl gRMQ hoNd ivc kdy nhIN Awauxw sI[ Asl ivc aus<br />
smyN aunHW dI bwxI sMgRihq nw hox dy do kwrn sn[ aunHW kol vkq dI Gwt<br />
sI ikauNik auh jldI hI AOrMZzyb nUM imlxw cwhuMdy sn Aqy nwl hI aunHW<br />
dI bwxI dy auqwry lBx vwsqy aupXukq swDn Aqy smW loVINdw sI, jo aus<br />
vyly sMBv nhIN sI[ aunWH dy joqI-joq smwaux qoN bwAd BweI mnI isMG jI<br />
ny Xqn kr ky bwxIAW dI Bwl kIqI Aqy lBIAW bwxIAW nUM hor ilKwrIAW<br />
dI shwieqw nwl gMRQ dw rUp dy id`qw, jo mgroN ‘dsm gRMQ’ nwm nwl pMQ<br />
ivc pRcilq hoieAw[ ieho ijhIAW XukqI-hIx AbOiDk DwrnwvW nUM pRcwrnw<br />
ik Asl ivc aunHW duAwrw ilKwieAw gurU gRMQ swihb hI ‘dsm gRMQ’ sI<br />
korw JUT hI nhIN, iek pwp-krm vI hY ikauNik gurU Arjn dyv jI duAwrw<br />
ilKwieAw igAw gRMQ aunHW dy nwm nwl qW nhIN sI jwixAw jWdw hwlWik<br />
aus iv`c aunHW dI bwxI sB qoN vDIk sI[ jo ivAkqI AwpxI ie`k pMkqI<br />
vI gurU gRMQ swihb iv`c AMikq nw kry, auh ieh g`l ikvyN hox dyvygw ik<br />
auh gRMQ ijs ivc aus dI bwxI nhIN hY, aus dy nwm nwl sMbMiDq ho jwvy[<br />
ieh vI sMBv nhIN hY ik aus SihnSwh dI ie`Cw ivru`D is`K Aijhw krm<br />
Awpy krn lg pYNdy[ dsm pwqSwh dy Awpxy gMRQ nUM C`f ky isK gurU gMRQ<br />
swihb nUM dsvyN gurU jI dw gRMQ kihx lg pYx ieh g`l iksy qrWH vI sMBv<br />
nhIN ho skdI[<br />
‘dsm gMRQ’ dI sMpwdn sMbMDI siQqI iblkul spSt hY ik ies dI<br />
pihlI sMpwdnw BweI mnI isMG jI dy XqnW nwl sMBv hoeI sI[ ies bwry<br />
BweI mnI isMG jI duAwrw mwqw suMdrI jI nMU iliKAw ie`k p`qr auplbD<br />
hY, ijs ivc aunHW ny 303 ‘cirqr aupwiKAwn’ Aqy ‘ikRSn Avqwr’ dw<br />
pUrbwrD iml jwx Aqy ies dw auqrwrD AQvw ‘SsqR nwm mwlw’ nw<br />
imlx dw izkr kIqw hY[ ‘dsm gRMQ’ dy ivroDI kuJ qknIkI kwrnW kr<br />
ky ies ic`TI nUM jwAlI kihMdy hn[ aunHW dy mu`K ieqrwz ieh hn -<br />
1 ieh p`qr in`b nwl iliKAw igAw hY Aqy BweI mnI isMG duAwrw in`b<br />
dI vrqoN duAwrw kIqy jwxw pRmwixq krnw AOKw hY[
2 ieh ic`TI ivjogwqmk FMg nwl ilKI geI hY, jdoN ik aus smyN dI<br />
ilKq sMXogwqmk FMg nwl ilKI hoxI cwhIdI sI[<br />
3 ies dIAW pMkqIAW ivc suGVqw Aqy suMdrqw nhIN hY[<br />
4 ies ic`TI ivc ibMdI dI vrqoN hoeI hY, jo aus smyN bhuq ApRcilq sI[<br />
5 pUrn ivSrwm icMnHW dI vrqoN bhuq hI hoeI hY[<br />
6 A`KrW Aqy mwqRwvW dw srUp nvW hY[<br />
7 ies iv`c 303 cirqRW dw izkr hY jdoN ik kul cirqR 404 hn[<br />
8 ies ivc duq A`KrW dI vrqoN nw kr ky ‘cirqr’ Aqy ‘kirsn’<br />
iliKAw hY, jo BweI mnI isMG vyly sMBv nhIN sI[<br />
ivroDI pK dIAW auprokq XukqIAW AwDwrhIn hn[ siqkwrXog fw.<br />
rqn isMG j`gI dw ivcwr hY ik ‘dsm gRMQ’ dIAW purwqn bIVW ivc lgy<br />
‘^ws ds^qI p`qry’, in`b nwl ilKy gey hn[ Awm is`KW dw ivSvws hY ik<br />
ieh ivSyS p`qry gurU goibMd isMG jI duAwrw iliKq hn[ fw. swihb ilKdy<br />
hn “swDwrx ivSvws Anuswr ieh ilpI ‘qIr dI muKI’ nwl ilKI hoeI<br />
hY, pr aus smyN q`k jdoN ieh (^ws ds^qI) p`qry ilKy gey sn, Bwrq<br />
ivc purqgwlI in`b phuMc cu`kI sI[” ies dw Bwv ieh hoieAw ik gurU<br />
goibMd isMG jI kol AwnMdpur swihb ivKy in`b vwlI klm mOjUd hovygI[<br />
jy ieh TIk hY qW BweI mnI isMG jI sMprk dyS dI rwjDwnI id`lI nwl<br />
inrMqr bixAw sI Aqy aunHW dw ieh p`qr gurU goibMd isMG jI dy joqI-joiq<br />
smwaux qoN vI koeI 4-5 swl bwAd dw hY[ so BweI mnI isMG kol in`b<br />
vwlI klm dw hoxw koeI AsMBv g`l nhIN hY[<br />
dUjI XukqI dw vI koeI puSt AwDwr nhIN hY[ BweI mnI isMG qoN bhuq<br />
pihlW gurU hirgoibMd swihb dIAW ilKqW ivc ivjogwqmk ivDI nwl<br />
ilKI geI swmgrI auplbD hY[ ies sMbMDI ‘krqwrpurI bIV’ ivc aunHW<br />
dw nIswx Aqy hukmnwmy vyKy jw skdy hn[ bwbw gurid`qw jI dw hukmnwmw,<br />
gurU hir rwey jI dw nIswx, gurU qyg bhwdr jI dy nIswx, gurU qyg bhwdr<br />
jI dy kuJ hukmnwmy vI sMjogwqmk ivDI nwl nhIN ilKy gey[ jdoN ik ies<br />
dy ault bhuq mgrlw 4 PrvrI 1862 eI. dw q^q ptnw swihb dw<br />
hukmnwmw sMjogwqmk hY[ ies qoN spSt hY ik ies AwDwr auqy ilKqW dI<br />
pVcol krn nwl TIk nqIijAW qy phuMc jwxw inSicq nhIN hY[ kuJ<br />
isAwxy kihMdy hn ik BweI mnI isMG vrgy pirp`k ilKwrI dy nwm nwl<br />
juVI ies ic`TI dIAW pMkqIAW ivc vWiCq suGVqw Aqy suMdrqw nhIN hY[<br />
pr ieh ivdvwn AijhI ivicqR duivDw dy iSkwr hn ik Agly swhy ieh<br />
qrk dyNdy hn ik ies ic`TI dy AKrW dI sohxI bxqr aus smyN sMBv nhIN<br />
sI ho skdI[ ikhVI g`l ienHW isAwixAW dI mMnI jwvy Aqy ikhVI CfI<br />
jwvy, ieh inrxw krnw hI muSikl kMm hY[ mYnUM XUnIvristI ny ilKxpVHn<br />
dI ifaUtI id`qI hY, pr myrI lyKxI ivc KUbsUrqI dw ABwv hY, jdoN<br />
ik mYN ihMdI BwSI auqrWcl pRdyS dy iek Aijhy isK klrk nUM jwxdw hW,<br />
ijs dI ilKq vyK ky ieh AMdwzw lwauxw hI muSikl hY ik ieh hQ ilKq<br />
hY jW CwpyKwny dI CpweI hY[ ieh ic`TI koeI ieqnI mwVI vI nhIN ilKI<br />
hoeI ik ilKx vwly nUM ividq ivAkqI mMnx ivc koeI AOK hovy[ ies qrk<br />
ivc vI koeI dm nhIN hY ik ies ic`TI ivc ibMdI dI vrqoN hoeI hY, jo aus<br />
vyly pRcilq nhIN sI ikauNik gurU gRMQ swihb jo BweI mnI isMG dy p`qr qoN<br />
iek sdI pihlW sMpwidq ho cuikAw sI, ivc ivSyS qOr qy ‘mlwr’ rwg<br />
dI vwr ilKidAW ibMdI dI vrqoN bhuq kIqI geI hY[<br />
ieh qQ bybuinAwd hY ik BweI jI dy p`qr ivc pUrx ivSrwm-icMnHW<br />
dI AiDk vrqoN hoeI hY, jo hor huknwimAW Awid ivc nhIN hY, pMjwbI<br />
XUnIvristI duAwrw pRkwiSq ‘hukmnwmy’ pusqk dw dUjw hukmnwmw gurU<br />
hirgoibMd swihb dw hY Aqy ies ivc pUrx ivSrwm-icMnH dI ivAwpk<br />
vrqoN hoeI hY[ iesy pusqk ivc hukmnwmw nMbr 66 bwbw bMdw isMG<br />
bhwdr dw hY[ ies ivc vI ivSrwm-icMnH vwr-vwr vriqAw igAw hY[<br />
ies p`qr nUM nklI d`sx vwly ieh vI ikhw jWdw hY ik ies ivc A`KrW<br />
Aqy mwqRwvW dw srUp nvIn hY jo BweI mnI isMG qoN bwAd dw hI ho skdw<br />
hY[ ieh dlIl vI mMnxXog nhIN hY ikauNik ieh swrw kuJ iksy ivAkqI<br />
dI lyKxI auqy inrBr krdw hY[ nOvyN gurU jI dy hukmnwimAW ivc ilKwrI<br />
dI ilKq Aqy gurU jI dI ilKq dy A`KrW ivc ieqnw AMqr hY ik ieho<br />
ijhIAW Koj-ksOtIAW dy AwDwr qy dovyN iek kwl dy is`D nhIN kIqy jw<br />
skdy (vyKo hukmnwmw nMbr 8, 25, 27, 28, 29, 30 Awid)[ dsvyN pwqSwh<br />
jI dy hukmnwmw nMbr 33, 34, 36, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 50, 51,<br />
52, 55, 56 dI vI ieho siQqI hY[ mwqw suMdrI jI Aqy BweI mnI isMG dy<br />
p`qrW iv`c A`KrW dI bnwvt dw koeI ivSyS AMqr nhIN hY[ Asl ivc<br />
ivroDI iDr ny ic`TI nUM hr-hwl jwAlI d`sxw hY[ jy A`Kr cMgy hox qW vI
ic`TI jwAlI hY ikauNik aus smyN A`KrW dI suMdr bnwvt sMBv nhIN sI[<br />
jy mwVy hox qw vI ieh p`qr BweI mnI isMG vrgy ivdvwn dw ikvyN ho<br />
skdw hY, aunHW dI h`Q ilKq bhuq ^UbsUrq hoxI cwhIdI sI[ ieho-ijhI<br />
hY swfI inrp`K Aqy XukqI-sMgq Koj[<br />
cricq ic`TI ivc 303 cirqrW dw izkr hox dw mqlb ieh qW nhIN<br />
ho skdw ik p`qr ilKx vwly nUM cirqrW dI pUrI igxqI dw boD nhIN sI[<br />
p`qr-lyKk nUM ijqnI bwxI imlI hY, aus dw izkr aus ny kIqw hY[ hW jy<br />
ieh p`qr nklI huMdw qW zrUr hI cirqr auqny ilKy jwxy sn, ijqny<br />
‘dsm gRMQ’ ivc sMkilq hn[ ies ic`TI nUM jwAlI is`D krn vwsqy ieh<br />
qrk id`qw jWdw hY ik ies ivc kirsn (ikRSn) Aqy cirqr (cirqR)<br />
Awid ilKx smyN A`Dy A`KrW dI vrqoN nhIN kIqI geI, ikauNik ieh<br />
srlIkrx mgrly smyN ivc hI sMBv ho skdw sI[ ieh dlIl vI auqnI<br />
hI inrwDwr hY ijqnIAW hor XukqIAW, ikauNik ‘dsm gRMQ’ dy igAwnI<br />
nrYx isMG duAwrw ilKq tIky ivc ‘cirqR aupwiKAwn’ dy pihly cirqR nUM<br />
‘cirqr’ pihlw Aqy dUjy cirqR nUM ‘cilqr dUjw’ iliKAw igAw hY[ jy<br />
ivdvwnW ny gMBIr ivcwr kIqI huMdI qW ieh smJ pY jWdI ik vwsqv ivc<br />
jnm swKIAW, hukmnwimAW Aqy hor isK swihq ivc ikRSn dw ivgV ky<br />
‘ikSn’ ho jwx ipCy isr& A`Dy rwry dI sm`isAw sI[ hukmnwimAW ivc<br />
AnykW QwvW qy augRsYx nMU augrsYx, sRIDr nUM isrIDr, ikRpw rwm nUM ikrpw<br />
rwm, pRym cMd nUM prym cMd, ibMdRwbn nUM ibMdrwbn, pRIqm dws nUM prIqm<br />
dws Awid iliKAw hY[ kI ieh swrw kuJ jwAlI hY? hW myrw i^Awl hY<br />
ik gRMQ-inMdkW vwsqy kwgz Aqy AKr dw AsiqqÍ hI pwp dy pwswry dw<br />
mUl-kwrn hY[ iesy kr ky ieh lok kdy ‘dsm gMRQ’, kdy hukmnwimAW,<br />
kdy gur iblws pwqSwhI 6 vrgy gRMQW nUM smUl nSt krn vwsqy XqnSIl<br />
hn[<br />
ieh vI socx dI g`l hY ik jy ies ic`TI dy AsiqqÍ dI ^br ‘dsm<br />
gRMQ’ dI bwxI auqy ivSvws krn vwly iksy ivAkqI qoN imldI, qW ieh<br />
mMinAw jw skdw sI ik pUry ‘dsm gRMQ’ nUM gurU ikRq dsx vwsqy aus ny<br />
&rzI ic`TI bxweI hY[ pr siQqI ies dy ault hY[ ij ig. hrnwm isMG<br />
‘blB’ ny s. krm isMG ‘ihstorIAn’ dI pRyrnw nwl ies p`qr nUM Koj ky<br />
pRcwirAw sI, vwsqv ivc auh ‘dsm gMRQ’ dw ivroDI sI[ ‘ikRSnwvqwr<br />
bwxI’, ijs dw izkr ies p`qr iv`c hY, aus nUM igAwnI hrnwm isMG iksy<br />
kvI dI rcnw mMndw hY[ aus dy ivcwr Anuswr ‘cirqropwiKAwn’ dy kyvl<br />
303 cirqR gurU-ikRq hn[ so ies p`qr nUM ienHW XukqIAW dy AwDwr ’qy<br />
jwAlI nhIN is`D kIqw jw skdw[ ies dw koeI lwB vI nhIN hY ikauNik<br />
ies qoN kyvl ieho is`D huMdw hY ik BweI mnI isMG ny pRXqn kr ky ‘dsm<br />
gRMQ’ dIAW bwxIAW iekqr kIqIAW sn[ ies ivcwr nwl ‘dsm gRMQ’ dy<br />
bhuqy ivroDI vI sihmq hn ik dsm gurU jI qoN bwAd aunHW dy Aiq<br />
nzdIkI syvk prm igAwnI BweI mnI isMG jI ny pRXqn kr ky ies gRMQ<br />
dI bwxI sMkilq kIqI sI[ ies sMbMDI siqkwrq ivdvwn fw. rqn isMG<br />
j`gI ilKdy hn ik ies dw pihlw sMkln BweI mnI isMG jI ny iqAwr<br />
kIqw sI Aqy aunHW qoN bwAd bwbw dIp isMG, BweI suKw isMG Awid isK<br />
ivdvwnW ny hor pRwpq hoeI sm`grI nUM rlw ky AwpxI rucI Anuswr ies<br />
gMRQ dy sMskrx iqAwr kIqy sn[ Awm Dwrnw Anuswr ies gRMQ dw pihlw<br />
sMkln 1713 eI. ivc hoieAw sI[<br />
‘mhwn koS’ ivc iliKAw hY ik BweI mnI isMG dI Shwdq qoN bwAd<br />
isK pMQ dy igAwnIAW ivc ‘dsm gMRQ’ sMbMDI BweI crcw hoeI[ kuJ<br />
ivdvwn ies m`q dy sn ik ies dIAW swrIAW bwxIAW ausy qrHW iek gRMQ<br />
ivc rihxIAW cwhIdIAW hn, ijvyN BweI mnI isMG ny sMkilq kIqIAW<br />
sn[ pr kuJ lokW ny ikhw ik pTn-pwTn dI suivDw vwsqy ies dIAW<br />
vK-vK sMcIAW rihx id`qIAW jwx[ keI horW ny suJwA id`qw ik gurU gRMQ<br />
swihb jI dI mirXwdw Anuswr ies ivclI AkwlI bwxI Aqy ieiqhwisk<br />
pRsMg vK-vK kr ky do sMcy iqAwr kIqy jwx[ keIAW ny ieh slwh id`qI<br />
ik cirqR Aqy hkwieqW vK kr id`qIAW jwx Aqy bwkI bwxI ausy qrHW<br />
rihx id`qI jwvy[ AMq ivc mqwb isMG mIrWkotIey ny ikhw ik jy auh m`sy<br />
rMGV dw isr k`t ky vwips Aw igAw qW ies gRMQ nUM AKMf r`iKAw jwvy<br />
nhIN qW sMcIAW bxw leIAW jwx[ myrw ivcwr hY ik ‘nwBw’ jI ny ieh<br />
pRsMg iksy Brm ivcoN ivkisq kIqw hY ikauNik BweI mnI isMG dy ijs<br />
kwrj nUM isKW ny inMidq mMinAwsI Aqy ijs auqy zordwr bihs dI sMBwvnw<br />
ho skdI sI, auh gurU gRMQ swihb dy srUp nwl CyV-CwV sI[ aunHW ny<br />
gurbwxI dI qrqIb ivc BwrI Pyr-bdl kIqy sn[ ieh ivvwd dw m`udw<br />
sI Aqy iesy auqy crcw kIqI geI hovygI ik ies gMRQ dw kI kIqw jwvy?
ies sMbMDI ivvwd do nukiqAW qy ho skdw sI[ iek qW kI ies ivcoN ‘dsm<br />
gurU’ jI dI bwxI vK kIqI jwvy jW ausy qrHW rihx id`qw jwvy Aqy dUjw ieh<br />
ik gurU gRMQ swihb dI qrqIb ivc jo pirvrqn BweI mnI isMG ny kIqy<br />
sn, aunHW sMbMDI kI kdm cuikAw jwvy? kI ies bIV dI ijld KolH ky<br />
p`qirAW nUM sMcIAW dw rUp dy id`qw jwvy jW hux ies nUM ausy qrHW rihx id`qw<br />
jwvy[ jy BweI kwnH isMG dy kQn nUM drusq vI mMn ilAw jwvy qW crcw<br />
isr& ieh clI sI ik ‘dsm gRMQ’ dw srup iks qrWH dw hovy? kI ‘bicqR<br />
nwtk’ Aqy ‘cirqr aupwiKAwn’ pihlW vWg vK-vK gMRQW dy rUp ivc hox<br />
jW ieko gRMQ ivc rihx id`qy jwx[ iksy isK dy mn ivc ies gMRQ dI bwxI<br />
pRqI ASrDw dy Bwv nhIN sn[ ies dy srUp sMbMDI ho skdw hY ik koeI<br />
crcw c`lI hovy, jo ik koeI bhuq gMBIr mslw nhIN sI[ ieho kwrn hY ik<br />
iksy isK ilKwrI ny ies Gtnw vl koeI ivSyS iDAwn nhIN id`qw Aqy<br />
BweI kwnH isMG jI ny Awpxy m`q dI puStI leI koeI pRmwx vI pRsquq nhIN<br />
kIqw[<br />
fw. rqn isMG j`gI jI kihMdy hn ik gurU gMRQ swihb qoN bwAd ieh<br />
is`KW ivc dUjw siqkwrXog Dwrimk gMRQ hY, ijs dw ATwrHvIN Aqy aunIvIN<br />
sdI ivc ivAwpk pTn-pwTn huMdw sI[ vIhvIN sdI qk gurduAwirAW<br />
ivc gurU gMRQ swihb dy nwl hI ies gRMQ dw vI drbwr lgdw sI[ hkIkq<br />
ivc gurU goibMd isMG jI dy swihiqk XqnW ny isKW ivc ieiqhwisk gRMQ<br />
ilKxw dw auh SONk pYdw kIqw, jo pihlW kdy vI vyKx ivc nhIN AwauNdw[<br />
‘dsm gRMQ’ dIAW bwxIAW rcy jwx qoN bwAd jo gRMQ isKW ny ilKy auh jnm<br />
swKI swihq qoN iblkul iBMn sn[ ies qoN pihly ilKy gMRQ mUl-rUp ivc<br />
gurU gMRQ swihb dI bwxI dI ivAwiKAw sn, jdoN ik ‘dsm gMRQ’ qoN pYdw hoeI<br />
cyqnw ny isK icMqkW nUM isK Drm nwl sMbMiDq ieiqhwisk gMRQ ilKx pRqI<br />
auqswihq kIqw[ muFly isK ieiqhwisk gRMQW ivc gurU goibMd isMG jI<br />
duAwrw ricq ‘bicqR nwtk’ dI Awqmw ausy qrWH sikRX nzr AwauNdI hY,<br />
ijvyN eIsweI Drm-sMgTn ivc pRBU dI piv`qr rUh[ ies gRMQ dI bwxI isK<br />
icMqkW dI Awqmw nwl ies kdr iekimk sI, ik ‘sRI guru soBw’ qoN SurU<br />
ho ky swry gur iblwsW Aqy hor gRMQW dy CMd, SbdwvlI, SYlI-bolI Awid auqy<br />
ies dI bwxI dI mohr hr sQwn auqy spSt nzr AwauNdI hY[ ijhVy lok<br />
ieh socdy hn ik ‘dsm gMRQ’ sRI gurU goibMd jI dy joqI joiq smwaux ip`CoN<br />
iksy Srwrq kwrn hoNd ivc AwieAw hY, auh jW Awp AklmMd nhIN hn<br />
jW lokW nUM mUrK bxw rhy hn ikauNik 1716 ivc ilKy gey ‘sRI gur soBw’<br />
gRMQ auqy ivicqR nwtk dw BrpUr pRBwv vyiKAw jw skdw hY[ imswl dy qOr<br />
qy vyKo hyTW idqIAW kuJ qukW:<br />
pRQmy siqguru nwnk Bey[ AMgd Amrdws pRgtey[<br />
iqh qy rwmdws gurU jwno[ Arjn hirgoibMd pCwno[<br />
iqh qy gurU Bey hir rwie[ Pyr gurU hirikRSn khwie[<br />
pRgt Bey gurU qyg bhwdr[ sgl isRsit pY jwkI cwdr[<br />
‘bicqR nwtk’ vWg aukq sqrW sYnwpiq ny cOpeI CMd ivc rcIAW hn[<br />
ienHW sqrW dI pRyrnw inSicq qOr ’qy ‘bicqR nwtk’ qoN AweI hY ikauNik<br />
iesy qrHW gurU goibMd isMG jI ny nON gurU pwqSwhW dw izkr kIqw hY:<br />
sRI nwnk AMgid kr mwnw[ Amrdws AMgd pihcwnw[<br />
Amrdws rwmdws khwXo[ swDn lKw mUVH nih pwXo[<br />
rwmdws hir so imil gey[ gurqw dyh Arjunih Bey[<br />
jb Arjun pRB loik isDwey[ hirgoibMd iqh TW Thrwey[<br />
kuJ hor qukW ivc smwnqw dIAW audwhrxW vI vyKx nwl siQqI spSt<br />
ho skdI hY:<br />
dsm dsm gRMQ gRMQ gRMQ<br />
sRI sRI guru guru soBw<br />
soBw<br />
kIno bfo klU mih swkw[ Atl krI kiljug mY swKI[<br />
iqlk jM\U rwKw pRB qw kw[ iqlk jnyaU Aw Drmswlw[<br />
Drm hyiq swkw ijin kIAw[ Drm hyiq pRBu purih isDwey[<br />
jY jY jY sur lok[ qIn lok jY jY BeI[<br />
jwih qhw qY Drm clwie[ qum myrw iek pMQ clwvo[<br />
kubuiD krn qy lok htwie[ sumiq dyh logn smJwvo[<br />
ies gRMQ ivc ‘dsm gRMQ’ vwly rswql, AiVl, sveIAw, sorTw, kibq,<br />
CpY, cOpeI, JUlnw iqRBMgI, nwrwj, BujMg pRXwq, mDuBwr Awid CMd vrqy<br />
gey hn[ ‘dsm gMRQ’ dy inhklMkI Avqwr iv`c 16 sveIAW ivc hr<br />
sveIey dI AMiqm quk hY:<br />
Blu Bwg BXw ieh sMBl ky hir jU hirmMdir Awvihgy[
kvI sYnwpiq dy A`T sveIAW dI AMiqm quk hY:<br />
Bl Bwg BXw qum qwih kho gVH AwnMd Pyir bswvihgy[<br />
ies siQqI nUM vyK ky ‘dsm gRMQ’ dy pRbl ivroDI Aqy ‘bicqR nwtk’ nUM gurU<br />
dI bwxI nw mMnx vwly s. SmSyr isMG ‘ASok’ sRI guru soBw Aqy gur iblws<br />
pwqSwhI 10 (kuier isMG), dohW pusqkW dI BUimkw ivc ‘bicqR nwtk’ nUM<br />
sRI gurU jI dI rcnw kihMdy hn[ ‘sRI guru soBw’ dI BUimkw ivc auh ilKdy<br />
hn:<br />
a BMgwxI, nwdOn jW husYnI juD ilKx smyN aus ny (sYnwpiq ny) sRI dsmyS<br />
dy bicqR nwtk qoN kuJ shwieqw leI hovy[<br />
A dsm gurU dy bicqR nwtk ivcoN hI AnykW audwhrx imldy hn[<br />
e iesy kwrx sRI dsmyS ikRq bicqR nwtk (sÍjIvnI) qy kiv sYnwpiq<br />
ikRq sRI guru soBw .......[<br />
ies gRMQ dI bolI bwry s. SmSyr isMG ‘ASok’ ilKdy hn: sRI guru soBw dI<br />
bolI ibRj-BwSw Aqy pMjwbI dw rlg`f hY, TIk ausy qrHW ijs qrWH ik ‘dsm<br />
gMRQ’ ivcoN cMfI cirqR, cMfI dI vwr Awid dohW bolIAW dy rly-imly hvwly<br />
imldy hn[ ieQy ieh vI spSt krnw zrUrI hY ik ‘ASok’ jI ny ies gRMQ<br />
dy ivru`D ‘dsm gRMQ inrxX’ pusqk purwxy lyKW nUM sMpwidq kr ky 1966<br />
ivc CpvweI sI jdoN ik ‘sRI guru soBw’ 1967 ivc pRkwiSq hoeI hY[ ies<br />
qrWH ieh nhIN ikhw jw skdw ik ‘bicqR nwtk’ nUM gurU-ikRq mMnx vwly<br />
aunHW dy ivcwr purwxy sn, jo mgroN aunHW ny bdl ley[ auN\ ies pusqk ivc<br />
vI auh ‘cMfI dI vwr’ nUM gurU jI dy smyN ivc hI bhuq lok-ipRA dsdy hn[<br />
ies dw Bwv hY ik aunWH dw Awpxw koeI inSicq stYNf nhIN sI[ ‘dsm<br />
gRMQ’ sMbMDI auh suivDw Anuswr auicq-Anuicq dovyN ivvhwr Apxw lYNdy<br />
sn[<br />
kiv sYnwpiq ny ‘dsm gMRQ’ nUM Awpxw AwdrS gRMQ mMn ky AwpxI<br />
pusqk dw AwrMB qÍpRswid nwl kIqw hY[ iPr auh ‘Kwlsw vwc’ ilK ky<br />
sUicq kr dyNdw hY ik ‘kbXo bwc’ gurU pwqSwh dw ivSyS AiDkwr hY[<br />
isAwxy lyKk ny ies sUcnw rwhIN ies Brm-gVH nUM qoV id`qw hY ik ‘dsm<br />
gMRQ’ ivc ‘kibXo bwc’ isrlyK kvI-rcnw dw sUck hY[ sYnwpiq ny jdoN<br />
‘Kwlsw vwc’ isrlyK iliKAw hovygw qW aus dy ic`q ivc zrUr gurU jI<br />
duAwrw ricq ‘kbXo bwc bynqI’ rhI hovygI[ ies qoN spSt ho jWdw hY<br />
ik gurU jI dy smkwlI isK ies bwxI nUM gurU jI dI rcnw hI nhIN, iek<br />
ipRA rcnw mMndy sn[ ‘sRI guru soBw’ ivc XuD-icqRx iblkul vYsw hI hY<br />
ijs nUM ‘dsm gMRQ’ ivc vyK ky sihmy hoey ivroDI ies bwxI nUM dyvI-pUj<br />
swkqW dI rcnw kihMdy hn, XQw:<br />
Awn jogin KrI, ilXy pqR ArI, kro BrpUr rxjIq pXwry[<br />
.....................................................................................<br />
igD mMflwq Aru nwc nwrd krY, sUr Angnq qhW TOr mwry[<br />
juD BwrI BXo miD cmkaur ky, ikXo sMgRwm AYsy Apwry[<br />
XuD ivc KyfI jWdI KUn dI holI dw vrxn vI ‘dsm gRMQ’ dI rUh ivcoN<br />
inklI hoeI hY:<br />
dyiK qbY ibiD AYsI BeI, ruiq Pwgn jo mwno Kyln AwXo[<br />
lwgiq sWgn qygin qIr, quPMgn sRon clXo BBkwXo[<br />
qwih smY Cib AYsI BeI, mwno lwl gulwl ko rMg bnwXo[<br />
bwgo bno ijh ky gil lwl, mwno rMgryj AbY rMg lwXo[<br />
‘sRI guru soBw’ vWg hI ‘dsm gRMQ’ dw AsIm pRBwv gur iblws pwqSwhI<br />
10 (kuier isMG) auqy vyiKAw jw skdw hY[ ieh pusqk vI ‘ASok’ jI ny<br />
sMpwidq kIqI hY Aqy BUimkw ivc auh ilKdy hn ik kuier isMG kol ‘bicqR<br />
nwtk’ Aqy ‘sRI gur soBw’ gRMQ mOjUd hn[ ies gRMQ ivc AiVl, cOpeI,<br />
isrKMfI, sveIey, cwcrI, CpY, JUlnw, BujMg, BujMg pRXwq, pwDVI, mDuBwr,<br />
rswvl, sorTw Awid ‘dsm gRMQ’ ivc vrqy CMd kvI nUM ipAwry lgy idsdy<br />
hn[ pMjwbI bolI ivc jdoN auh ‘isrKMfI’ CMd dI vrqoN krdw hY, qW ‘cMfI<br />
dI vwr’ kuier isMG dy rom-rom ivc smweI hoeI nzr AwauNdI hY, BwvyN<br />
Ardws nwl sMMbMiDq hox dy bwvjUd ‘dsm gRMQ’ dy ivroDIAW leI ieh<br />
dyvI-pUjw vwlI Apc bwxI hY[ kuier isMG ilKdw hY:<br />
g`jI qop Apwry mwrU b`ijAw[ DUAr BXo gubwry iklkn kwlIAW[<br />
nzr n Awvn pXwry vYrI Awpxy[ c`ldy s`t gubwry iclkn sUrmy[<br />
‘dsm gMRQ’ dw auh pRBwv jo kiv sYnwpiq auqy sRI kuier isMG auqy hor vI<br />
gUVHI rMgq nwl ciVHAw jwpdw hY[ ienWH gMQkwrW ny ieh vI spSt kr<br />
id`qw hY ik sRI BgOqI, sRI AisDuj, sIR Aispwinj, AisDwrI, Aispwn,
kwl Awid nwm prmySr dy hn[ ‘dsm gMRQ’ dy ivroDI ienWH nwvW qoN icVHy<br />
hoey hn pr aunHW dw mnsUbw qW hI isry cVH skdw hY, jy is`KW dw swry<br />
swihiqk gRMQ AgnI Byt cVHw id`qy jwx[ hkIkq ieho hY[ ‘dsm gRMQ’ dw<br />
ivroD krn vwilAW dI ieho mnsw hY ik ‘sRI guru soBw’ qoN lY ky ‘sUrj<br />
pRkwS’ qk swry gRMQ smUl nSt kIqy jwx qW ik ienWH dw Awpxw iliKAw<br />
kc-ipc isK isDWq, isK ieiqhws Aqy isK Drm sMbMDI AMiqm vwk<br />
mMinAw jw sky[ ‘kuier isMG’ dI rcnw auqy ‘dsm gMRQ’ dw pRBwv vyKx<br />
vwsqy ieh pRmwx dyxw Xog hY[ cMfI cirqR 2 dw iek CMd ies pRkwr hY:<br />
cwgVdM caupy bwgVdM bIrM[ mwgVdM mwry qnM iqC qIrM[<br />
gwgVdM gjy su bjy ghIrY[ kwgVdM kvIXwn kQY kQIrY[<br />
dwgVdM dwny BwgVdM Bwjy[ gwgVdM gwjI jwgVdM gwjy[<br />
dwgVdM CauhI Cury pRyCVwky[ qgVdM qIrM qupkM qVwky[<br />
kuier isMG Awpxy ‘gur iblws’ ivc ilKdw hY:<br />
cwgVdM cIky gwgVdM gIDy[ BwgVdM BUqM bwgVdM bIrM[<br />
jwgVdM jwgy hwgVdM hrI cMdM[ rwgVdM rwjw gwgVdM igirMdM[<br />
qwgVdM qIrM gwgVdM gwrw[ bwgVdM bwjI qws ibdwrw[<br />
ies gRMQ ivc keI QwvW kvI ny pRmwx rUp ivc ‘dsm gRMQ’ dy Sbd vrqy<br />
hn[ ieho hwl suKw isMG ikRq gur iblws pwqSwhI 10 dw hY[ ies lyKk<br />
ny ds gurU pwqSwhW nUM iek joiq drswaux vwsqy ‘bicqR nwtk’ nUM snmuK<br />
riKAw hY[ BMgwxI Awid XuD-pRsMgW dI kQw dw sRoq ‘dsm gRMQ’ dy<br />
ivroDIAW duAwrw Aiq-inMidq ‘bicqR nwtk’ hI hY[ ies gMRQ ivc vI kwl<br />
puruK, KVg kyq, AisDuj Awid Sbd vwr-vwr inSicq krny huMdy hn[<br />
pRo. pUrn isMG dI ieh mwnqw ik purwxI SbdwvlI jdoN gurU-muK qoN inkldI<br />
hY qW auh AimRqDwrI ho jWdI hY, iesy qQ vl iDAwn iKcdI hY ik gurUmuK<br />
qoN inkly purwxy Sbd ikqy nvyN ArQW dy pRiqpwdk ho jWdy hn Aqy<br />
ikqy suMdr nvIn rUp Dwrn kr lYNdy hn[ ‘ielwie’ Sbd jo imsr ivc<br />
sUrj-dyv vwsqy sI, ieslwm ivc AidRSt prmySr vwsqy ho igAw hY[<br />
goibMd, gopwl, murwrI, ibsn, iSv, swrMgDr, swrMgpwin Awid Sbd ihMdU<br />
SwsqRW ivc dyviqAW jW AvqwrW vwsqy hn pr isKW vwsqy inrwkwr<br />
prmySr leI hn[ iesy qrHW BgOqI, mhwkwl, AisDuj, KVg kyqu Awid<br />
Sbd qWiqRk gRMQW ivc vrqdy sn[ ies dw is`Dw Bwv hY ik ‘dsm gRMQ’<br />
ivc ieh Sbd inrMkwr leI Awey hn, ienHW nUM qWiqRk dyviqAW nwl jwx<br />
buJ ky sMbMiDq krn nUM jW AigAwn ikhw jw skdw hY jW Srwrq[ kiv<br />
suKw isMG gurU qyg bhwdr jI duAwrw prmySr dI AwrwDnw krn dw<br />
vrxn kridAW ilKdw hY:<br />
Bgq jog idn rYn kmwvq[ mhwkwl kih ihRdY iDAwvq[ (cyqy rhy<br />
ik siqkwrq ivdvwn fw. rqn isMG j`gI jI ny ieQy mhwkwl dy ArQ<br />
prmwqmw kIqy hn) spSt hY ik purwqn isK mhwkwl ‘Akwl purK’ nUM<br />
hI mMndy sn[ ies gur iblws dI SYlI-bolI auqy vI ‘dsm gMRQ’ dw<br />
ivAwpk pRBwv hY[ jdoN kvI ieh ilKdw hY “hwQ jor isr nwie kY” qW<br />
sùqy hI pwTk dy icq ivc ‘bicqR nwtk’ dI quk ‘TwF BXo mY jor kr bcn<br />
khw isr nwie’ Aw jWdI hY[ jdoN su`Kw isMG kihMdw hY “pRB jU hmrI r`Cw<br />
krIAY[ jIvn dwn dY hmY aubrIAY’ qW swDwrn is`K nUM vI ienHW bolW ivcoN<br />
‘cirqr aupwiKAwn’ dI bhu-pRcilq ‘kbXo vwc cOpeI’ dI Awqmw dy<br />
drSn ho jWdy hn[<br />
1769 eI. ivc BweI kysr isMG iCbr duAwrw ricq ‘bMswvlInwmw<br />
dsW pwqSwhIAW kw’ AwpxIAW smUh aUxqweIAW sihq vI is`K isDWq Aqy<br />
ieiqhws sMbMDI mh`qvpUrn jwxkwrI dyx vwlw gRMQ hY[ iCbr AwpxI<br />
Dwrnw nUM pRmwixq krn vwsqy gurU gMRQ swihb Aqy ‘dsm gMRQ’ dI bwxI<br />
nwl mhlw 10 ilKdw hY[ ‘bicqR nwtk’ dy ivAwpk AMSW qoN ielwvw auh<br />
‘dsm gRMQ’ dIAW vK-vK bwxIAW ivcoN, jo ikCu lyKu iliKE ibDnw soeI<br />
pweIAq imsr jU! sok invwro, syv krI ieh hI kI Bwvq Aaur kI syv<br />
suhwq n jI ko, juD ijqy ien hI ky pRswid ien hI ky pRswid su dwn kry,<br />
CqRI ko pUq hON bwmn ko nwih, pwp sMbUh ibnwsn kau kil kI Avqwr<br />
khwvihNgy Awid Sbd pRsquq krdw hY[ aus ny AwpxI pusqk ivc nw<br />
kyvl ies gMRQ dIAW vK-vK bwxIAW ivcoN AnykW pRmwx pyS kIqy hn<br />
blik ‘dsm gMRQ’ dy BweI mnI isMG duAwrw sMpwidq kIqy jwx Aqy ies<br />
ivclI bwxI gurU-ikRq hox dw vI aulyK kIqw hY[ auh ‘dsm gMRQ’ dIAW do<br />
pRmùK poQIAW dI mOjUdgI (jo bicqR nwtk Aqy cirqropwiKAwn ho skdIAW<br />
hn), srsw ndI ivc bwxI dy jl pRvwh hox, dsmyS dI bwxI dy auqwry<br />
keI is`KW pws hox Aqy BweI mnI isMG duAwrw vfI rkm ^rc kr ky<br />
‘dsm gRMQ’ dw sMpwdn krn dw izkr krdw hY[ iesy sMbMD ivc auh
kihMdw hY: Cotw gRMQ jI jnmy dsvyN pwqSwh ky Dwm[ sMmq sqwrW sY<br />
pcvMjw bhuq iKfwvy ilKwry nwm[<br />
swihb nUM sI ipAwrw[ hQIN iliKAw iKfwieAw[<br />
isKW kIqI Ardws jI Agly (Bwv gurU gRMQ) nwil cwhIey rlwieAw[<br />
bcn kIqw “gRMQ swihb hY auh, eyh AswfI Kyf hY”[<br />
nwl n imlwieAw Awhw ipAwrw, kaun jwxY Byd[<br />
so dono gRMQ swihb BweI gur kir jwno[<br />
vfw itkw gurU gutky poQIAW puqR poqRy kir pCwno[<br />
iCbr dy gRMQ ivc bhuq swry sMmq glq hox dw ieh Bwv nhIN ik aus dI<br />
swrI rcnw hI ApRmwixk hY[ ghu nwl vyiKAW pqw lgdw hY ik Bwrq dyS<br />
ivc iksy mhwpurK dw jIvn ilKidAW sMn-sMmqW dI pRmwixkqw vl<br />
ivSyS iDAwn nhIN id`qw jWdw sI, sgoN muK mnorQ aus mhwpurK dIAW<br />
isiKAwvW Aqy kOqkW nUM lokW qk phuMcwauxw huMdw sI[ isK ilKwrI vI ies<br />
rucI dw iSkwr sn[ iesy Dwrnw kr ky vI sMqoK isMG qk swry ivdvwnW<br />
nUM vrqmwn smyN dy ieiqhwskwr bhuqw mh`qv nhIN dyNdy hn[ auh lyKk<br />
ieiqhwskwr nhIN sn, sgoN gurU dI mihmw-gwien krn vwly punIqieiqhws<br />
dy ilKwrI sn[ so sMmq glq hox kwrn iCbr dI swrI rcnw<br />
nUM glq kihxw lyKk dI ies ikRqI nwl vfw AinAW hY[ aus ny ‘dsm<br />
gRMQ’ dy kriqRqv sMbMDI jo jwxkwrI id`qI hY, aus nUM qW hI r`d kIqw jw<br />
skdw hY, jy iksy pUrbkwlIn jW smkwlI ilKwrI ny aus dy m`q dy ivprIq<br />
iliKAw huMdw[ kuJ lok doS lwauNdy hn ik iCbr ny ‘dsm gMRQ’ dy sMkln<br />
dw smW 1755 sMmq id`qw hY jo aus dy ivcwrW nUM ApRmwixk is`D krn dy<br />
leI kwPI hY[ Asl ivc iC`br ny jo kuJ ikhw hY, jy jwx buJ ky aus nUM<br />
qoV-mroV ilAw jwvy qW auh A`j dy ilKwrIAW nwl kpu`q krn vwsqy<br />
prlok ivcoN vwips nhIN Aw skdw[ auN\ auh spSt sI ik ‘dsm gMRQ’<br />
dw sMkln BweI mnI isMG jI ny kIqw hY[ aus dy kihx dw Bwv ieh hY ik<br />
sMmq 1755 q`k ‘dsm gRMQ’ dIAW bhuqIAW bwxIAW rcIAW jw c`ukIAW<br />
sn[ ieh gl ‘dsm gRMQ’ dy AMdroN isD ho jWdI hY[ ‘ikRSnwvqwr’ 1745<br />
ivc sMpUrn ho igAw sI[ ‘cirqr kQwvW dy mukMml hox dw smW 1753<br />
sMmq hY[ ‘rwmwvqwr’ dI rcnw dw sMmq 1755 bwxI dy AMq ivc AMikq<br />
kIqw igAw hY[ ‘bicqR nwtk’ qoN is`D hY ik ‘dyvI cirqR’ Aqy ‘bicqR<br />
nwtk’ AvqwrW dIAW kQwvW qoN pihlW rcy gey sn[ ies qrHW 1755 qk<br />
lgBg swrIAW lMbIAW bwxIAW dy mukMml hox dI sUcnw ies gMRQ AMdr hI<br />
peI hoeI hY[ jy ieiqhws v`l JwqI mwrIey qW ieh vI spSt hY ik 1755<br />
sMmq ArQwq 1698 eIsvI qoN bwAd swihq isrjnw vwsqy gurU jI kol<br />
bhuqw vkq nhIN sI[ so iC`br dy s`c nUM JUT kihxw ivigAwink Koj nhIN,<br />
blik AslIAq nUM lukwaux vwlw krm hY[ iCbr ies gMRQ nUM gurU ikRq<br />
mMndw hY Aqy ies sMbMDI aus dI gvwhI mh`qvpUrn hY[<br />
1800 eI. iv`c pUrn hoieAw srUp dws B`lw ricq ‘mihmw pRkwS’ isK<br />
swihq dw iek hor mh`qvpUrn gRMQ hY[ ies dI ieh ivSySqw hY ik<br />
gRMQwkwr ny gurU goibMd isMG jI dI jIvnI ilKidAW ‘bicqR nwtk’ dy gurUjIvn<br />
nwl sMbMiDq AMS hU-b-hU pRsquq kr id`qy hn[ ijs qoN spSt hY<br />
ik gRMQwkwr ‘dsm gMRQ’ nUM pRmwixk bwxI mMndw hY[ aus dy ieh kQn -<br />
“Drm hyq sIs Ab dIjY[ ij\U iqlk kljug rK lIjY” Aqy “kIAw Drm<br />
hyq swkw[ jM\U iqlk kI rwKw”[ ieho pRmwixq krdw hY ik ‘dsm gRMQ’<br />
dI bwxI nw kyvl isK swihq dI mUl pRyrk sI, sgoN isKW ny ies dw pwT<br />
ieqny Awqm-rs nwl kIqw hoieAw sI ik aunHW dI bol bwxI ivcoN ‘dsm<br />
gRMQ’ dy bcn Awp muhwry Put pYNdy sn[ “TIkr Poir idlIs isr pRB pur<br />
kIAw ipAwn[ qyg bhwdr sI ikRAw krI nw iknhU Awn’ ilKx ligAW<br />
srUp dws ny ies aupr sRI muKvwk pwqSwhI 10 AMikq kr ky ieh is`D<br />
kr id`qw hY ik ‘bicqR nwtk’ nUM hr purwqn is`K inrsMsy gurU-ikRq mMndw<br />
sI[ kI ‘dsm gRMQ’ dy ivroDI purwqn swihq ivcoN aunHW dw pK pUrn vwlI<br />
swmgrI isK sMgqW dy swhmxy rK skdy hn jW isr& vIhvIN sdI ivc<br />
hoey kuJ qrkSIlW dy bcnW nUM hI auh AvqwrI bwxI mMn ky bYTy hoey hn,<br />
ieh spSt krnw ivroDI iDr dI izMmyvwrI hY[ ibnw iksy pRmwx dy ‘mhwn<br />
koS’ ivc AweI QoVHI swmgrI nUM svwrQI nIqI nwl pUrI qrHW qoV-mroV ky<br />
pyS kr ky auh lokW nUM kdoN qk mUrK bxw skdy hn?<br />
s. SmSyr isMG ‘ASok’ ny iesy gRMQ ivcoN kuJ pMkqIAW kF ky ieh is`D<br />
krn dw Xqn kIqw hY ik gurU jI dy drbwr ivc keI kvI Aqy ilKwrI<br />
sn[ aus ny bhuq cqurweI nwl Awpxw m`q swfy auqy Qop idqw hY ik<br />
‘mihmw pRkwS’ dw ilKwrI ausdy m`q dI puStI krdw hY jdoN ik ies gRMQ<br />
dw lyKk spSt kihMdw hY ik sMsikRq dIAW rcnwvW nUM gurU jI ny Awp
srl BwSw ivc ilK ky ies dy pTn-pwTn dI pRyrnw id`qI:<br />
sqgur sIR muK kihE bKwn[ mY BwKw rcI pVHy sugm sujwn[ ....<br />
BwKw rcI idAwl gur sB mn Bey AnMd[<br />
(srUp dws dy ies kQn qoN pqw lgdw hY ik gurU jI dy smkwlI isK ienHW<br />
bwxIAW dy rcy jwx qy bhuq AwnMidq hoey sn, smJ nhIN AwauNdI Aj kuJ<br />
isKW dy GrIN ienHW dw nwm sux ky ikauN sog vrq jWdw hY)? BweI rqn<br />
isMG ‘BMgU’ kihMdw hY ik gurU jI ny AMimRq Ckwaux smyN ‘dsm gRMQ’ dI<br />
SsqR-bl pRdwn krn vwlI ‘dsm gRMQ’ dI bwxI nUM ivSyS qOr qy aucwrn<br />
kIqw sI[ auh ilKdw hY:<br />
qyj qyj jo cMfI bwxI[ soaU pwhul ky m`DY TwxI[ Aqy<br />
AO AnMd rihrws jp`Xo[ cMfI bwxI KVy pVHXo[<br />
iqRBMgI CMd:<br />
Kg KMf ibhMfM Kl dl KMfM Aiq rx mMfM brbMfM[<br />
(pUrw Sbd iliKAw hY)[<br />
ivroDI iDr vWg aus nUM nhIN lgdw ik ‘imqr ipAwry nUM hwl murIdW<br />
dw kihxw’ iksy AwiSk dw hIr-rWJy bwry iliKAw AwiSkwnw totkw hY[<br />
aus nUM qW ies ivcoN dsm pwqSwh dw dYvI-ieSk pUrn jobn ivc ivkisq<br />
hoieAw pRqIq huMdw hY[<br />
AsW vyiKAw hY ik gurU goibMd isMG jI qoN bwAd hoey isK ivdvwn<br />
‘dsm gMRQ’ dI pUrI bwxI nUM gurU jI dI rcnw mMndy sn[ ies bwxI pRqI<br />
isKW dy mn ivc ieqnw snyh sI ik aunHW dy inqnym Aqy AMimRq dIAW pMj<br />
bwxIAW ivc iqMn bwxIAW ‘dsm gMRQ’ dIAW Swiml sn Aqy Ardws dI<br />
AwrMBqw vI iesy gRMQ dy pdy qoN huMdI sI[ hr gurduAwry ivc ies gRMQ dw<br />
pRkwS huMdw sI[ pr SMkwvwdI ivdvwn ieh kihMdy hn ik AMimRq dIAW<br />
mOjUdw bwxIAW dI pRmwixkqw vI sMidgD hY ikauNik isMG sBw lihr qoN<br />
pihlW dI iksy ilKq ivc AMimRq bwxIAW dw smuicq aulyK auplbD nhIN<br />
hY[ smJdwr sdvwaux vwly lokW dw ieh vrg ies g`l nUM smJx ivc<br />
nwkwm hY ik rhurIqI ibnW iksy ilKq dy sInw-b-sInw sdIAW qk jIivq<br />
rih skdI hY[ ihMdU Drm ivc ‘simRqI igAwn’ rhurIqI sMbMDI auh igAwn<br />
hY, jo lMby smyN q`k lokW dI ‘simRqI’ (XwdwSq) rwhIN surjIq irhw[ jdoN<br />
koeI ivAkqI iksy rhurIqI nUM inBwauNdw hY, qW bwkI lok aus nUM AwpxIAW<br />
AKW nwl vyKdy hn[ ies qrHW sB nUM aus rhurIqI dw ielm vyK ky ho jWdw<br />
hY[ gurU goibMd isMG jI dy kwl qoN Aj qk AMimRq sMcwr dI pRikirAw<br />
inrbwD clI Aw rhI hY[ koeI smW Aijhw nhIN AwieAw jdoN ik 40-50<br />
swl q`k ieh pRikirAw ruk geI hovy[ jy ieh pRikirAw inrMqr clI Aw<br />
rhI hY qW ies sMbMDI Brm ikvyN pYdw ho sldw hY?<br />
iksy ivdvwn ny 160 swl purwxy do pRmwx pRsquq kr ky ieh nqIjw<br />
kiFAw hY ik aus smyN qk vI AMimRq dIAW bwxIAW sMbMDI isKW ivc duivDw<br />
sI, koeI ivAwpk sMmqI nhIN sI[ pihlI ilKq dy kuJ pd ies pRkwr<br />
hn:<br />
jo sRyST isK hovy auh pihlW jp jI sMpUrn pVHy Aqy jwpu jI kw Awid-<br />
AMq kw eyk-eyk CMd pVHy Aqy rihrws dI cOpeI Aqy AwnMd jI dIAW pMj<br />
pauVIAW AMq dI pauVI sihq pVHy[ .... AQvw ds svYXy ‘Akwl ausqiq’<br />
ky pVHny[<br />
ies kQn qoN ieh iblkul spSt ho jWdw hY ik 160 ku swl pihlW<br />
Awm isK nUM pqw sI ik AMimRq sMcwr smyN jpu, jwpu Awid pMj bwxIAW<br />
pVHIAW jWdIAW hn[ AMimRq dI ivDI dIAW pUrIAW bwrIkIAW Swied<br />
ilKwrI nUM nw pqw hox[ dUjI audwhrx ‘pRwcIn pMQ pRkwS’ ivcoN ies pRkwr<br />
id`qI geI hY:<br />
pwhul KMfY iqAwr krvweI[ jl mD Awn imTweI pweI[<br />
iqh mD rwKI krd gfwie[ siqgur rwKI krd Dwry dwie[<br />
dohrw - sRI siqgur siqnwm rihE krqw purK aucwr[<br />
Akwl Akwlh jwp kr qyrI ikRpw inj Dwr[<br />
cOpeI - ipRQm BgOqI vwr ju pOVI[ pVH ipRQmY Awp siqgur joVI[<br />
nON pqSwhIAn lXo iDAwie[ Ab dsmn pr hoeIN shwie[<br />
bhuq sv`Xy b`qI aucwry[ sRI siqgur sRI muKoN svwry[<br />
qyj qyj jo cMfI bwxI[ soaU pwhul ey m`DY TwxI[<br />
(ies qoN A`gy aus ny ‘Kg KMf ibhMfM Kl dl KMfM’ vwlw pUrw pd iliKAw<br />
hY)[<br />
Asl ivc BMgU dy ies kQn nUM AMimRq sMskwr dI ivDI bwry koeI
qknIkI ivAwiKAw nhIN ikhw jw skdw[ aus dI swd-murwdI kivqw ivc<br />
ivvsiQq qQ nhIN hn[ nhIN qW auh A`gy cl ky jpu Aqy jwpu dovyN vyly<br />
pVHn dI mrXwdw dw izkr nw krdw[ ‘ipRQm BgOqI vwr ju pOVI’ ilKx<br />
dw ieh mqlb nhIN ik aus Anuswr ieh AMimRq dI bwxI hY, sgoN AMimRq<br />
Ckwaux vwsqy jdoN Ardws kIqI jWdI hY qW Ardws ivc ieh pd AwauNdw<br />
hY[ jy mMn ilAw jwvy ik rqn isMG ‘BMgU’ vyly mrXwdw iekswr nhIN sI,<br />
iPr vI ieh qW spSt hY ik AMimRq dIAW bwxIAW ivc ‘dsm gMRQ’ dIAW<br />
rcnwvW nUM siqkwrXog sQwn hwisl sI Aqy ies qoN ieho nqIjw inkldw<br />
hY ik purwqn isK ‘dsm gRMQ’ nUM gurU jI dI rcnw svIkwr krdy sn[<br />
‘dsm gMRQ’ dI bwxI dI SYlI-bolI, kwiv-rUp, bwxIAW dI AMqrsMbMiDqw<br />
Aqy AMikq sMmq Awid vyK ky sihjy hI ies nqIjy qy phuMicAw<br />
jw skdw hY ik ieh swrI bwxI ieko ivAkqI dI rcnw hY[ kuJ isAwxy<br />
ieh vI qrk dyNdy hn ik SYlI-bolI Awid qoN kriqRqv dw inrxw nhIN ho<br />
skdw ikauNik ieko smyN ivc hoey kvIAW dI SYlI iek-smwn ho skdI hY[<br />
Asl ivc ieh ivcwr iblkul mMnxXog nhIN hY, ikauNik guru gRMQ swihb<br />
iv`c gurU nwnk dyv, gurU Amrdws, gurU rwmdws, gurU Arjn dyv jI Aqy<br />
gurU qyg bhwdr jI dIAW rcnwvW dI SYlI ieko ijhI nhIN hY[ B`tW dI SYlI<br />
Aqy gurU Arjn dyv jI dy sveIAW dI SYlI ivc vI BwrI AMqr hY[ kuJ<br />
ivdvwnW ny Swh husYn dI SYlI dy gurbwxI nwl imlx dI gl kIqI hY, jo<br />
inSicq hI inrwDwr hY ikauNik gurbwxI-rcieqw mhwpurKW dI SYlI vKvK<br />
hY[ &rId, kbIr Aqy gurU qyg bhwdr jI dy slokW ivc zmIn Asmwn<br />
dw AMqr hY[ k`cI bwxI dy ieh pd gurbwxI nwl rlwieAW vI nhIN rl<br />
skdy:<br />
pRIiq pkvwn so Bojn khIey lucI locw pUrI[<br />
imiTAweI rs kir boly qw mnu rhy hjUrI[<br />
AMg rUpu hmwrw Acrju khIAY hmwrI jwiq AjwqI[<br />
Taur hmwrI EhI khIAY jhw idin Ar nwhIN rwqI[<br />
mweI hmwrI mnsw hoqI iqs kw mUMf mufwieAw[<br />
durmiq hmwrI dwdI khIey iqs kw kMn iCdwieAw[<br />
hr lyKk dI SYlI dI pihcwn ausy qrHW ivl`Kx huMdI hY, ijvyN hr ivAkqI<br />
dI Skl, cwl, Awvwz Aqy hQ dIAW ryKwvW iBMn huMdIAW hn[ swry ‘dsm<br />
gMRQ’ dI ieko SYlI, bolI Aqy CMd ies nUM ieko ivAkqI dI rcnw is`D krdy<br />
hn[<br />
‘bicqR nwtk’ ivc ‘cObIs Avqwr’ Aqy ‘dyvI ricq’ ilKx dI ieCw<br />
zwihr kridAW gRMQ-krqw ilKdw hY:<br />
jy jy cirq purwqn lhy[ qy qy Ab chIAq hYN khy[...<br />
pRqmy siqjug ijh ibiD lhw[ pRQmY dyib cirqR ko khw[ ...<br />
pihly cMfI cirqR bnwXo nK isK qy kRm BwK sunwXo[<br />
Cor kQw qb pRQm sunweI[ Ab cwhq iPir krO bfweI[<br />
ieQy iek gl iDAwn dyx vwlI hY ik sRI ikRSn ivSxU dy cOvI AvqwrW ivc<br />
pRmuK sQwn rKdy hn[ ies kwrn ‘ikRSnwvqwr’ nUM ‘dsm gRMQ’ dy cOvI<br />
AvqwrW dw AMg mMnxw cwhIdw hY[ auprokq sqrW ivc dyvI cirqR Aqy<br />
swry purwqn cirqR ilKx dw sMklp ieko ivAkqI dw hY iek qoN v`D<br />
kvIAW dw nhIN hY[ ies leI ‘ikRSnwvqwr’ sihq ‘cObIs Avqwr’ Aqy<br />
‘cMfI cirqR’ kyvl iek kvI dI rcnw is`D huMdy hn[ ‘bicqR nwtk’ ivc<br />
gurU jI dI Awqm kQw BMgwxI Awid XuDW qoN is`D hY Aqy ies rcnw ivc<br />
‘Ab kib jnm kQnM’ Aqy ‘kib bMs vrxn’ vrgy isrlyK ieh smìsAw<br />
nhIN rihx dyNdy ik ieh rcnw ausy dI hY, ijs dI sÍYjIvnI ies iv`c AweI<br />
hY Aqy auh lyKk Awpxy Awp nUM spSt rUp ivc ‘kib’ kih irhw hY[ ies<br />
rcnw ivc ‘TwF BXo mY joir kr’, ‘jo inj pRB mo so khw so kih hO jg<br />
mwih’, ‘mur ipq pUrn kIAis pXwnw’ Awid pdW dw isrlyK ‘kib bwc’<br />
hY, ijs qoN ieh vI spSt ho jWdw hY ik ijnHW lokW nUM mwqR ‘kbXo bwc’<br />
vyK ky blik dUijAW qoN sux ky hI pRcilq cOpeI dy kvIAW dI bwxI hox<br />
dw sMdyh ho jWdw hY, auh ieho ijhIAW mhwn swihiqk ikRqIAW dI pux-Cwx<br />
dy AiDkwrI hI nhIN hn[ pRcilq ‘kbXo bwc cOpeI’ bwxI ‘cirqropwiKAwn’<br />
dw AMg hY[ ‘cirqropwiKAwn’ dy SurU ivc pwqSwhI 10 dw sMkyq AMikq<br />
kr id`qw igAw hY ijs qoN spSt hY ik ieh bwxI dsm gurU jI dI hY[ ies<br />
bwxI ivc kwm nwl AMDy hoey rwjy icqR isMG nUM aus dy mMqRI kwm-AwDwirq<br />
jurmW dIAW khwxIAW suxwauNdy hn, ijnHW nUM sux ky rwjy nUM sd-buDI Aw<br />
jWdI hY[ ies nUM ‘sbuiD vwc’ ikhw igAw hY[ ies ‘sbuiD vwc’ nwloN<br />
AwpxI pRwrQk vK drswaux vwsqy sRI gurU jI ny ‘kibXo bwc’ dw isrlyK<br />
id`qw hY, ijs ivc lyKk pRBU A`gy Ardws krdw hY ik “hy pRBU kwmwidk
vYrIAW qoN myrI Aqy myry syvk-isKW dI srb-BWq riKAw krnI”[ ies<br />
‘kbXo bwc’ isrlyK nUM vyK ky ies nUM kvI dI rcnw kihxw isAwxp dI<br />
g`l nhIN ho skdI[ jy ies rcnw nUM iksy kvI dI rcnw kihxw hovy qW<br />
ieh vI is`D krnw pvygw ik aus kvI kol syvk-isKW dI iek ivSwl<br />
jmwq sI ikauNik ies ivc ‘syvk isK hmwry qwrIAih’ dw spSt aulyK<br />
kIqw hY[<br />
AsIN aupr ikhw hY ik ‘rwmwvqwr’ 1755 dI rcnw hY, jdoN ik cirqR<br />
kQwvW 1753 ivc sMpUrn hoeIAW sn[ kYkyeI dy vrdwn dI kQw kridAW<br />
‘rwmwvqwr’ ivc AwiKAw hY:<br />
khI nwtk mD ru cirqR kQw[ js dIn surys nrys jQw[<br />
ieQy ‘cirqR kQw’ dw ieSwrw ‘cirqropwiKAwn’ v`l hY ikauNik cirqr<br />
102 ivc kYkyeI duAwrw dSrQ qoN vr lYx dI ieh kQw ivsqwr sihq<br />
vrxn kIqI geI hY Aqy ‘rwmwvqwr’ ivc kvI ny isr& ieSwrw kr ky<br />
kQw dw ivsqwr Cf id`qw hY ikauNik aus ny ieh pRsMg dUjI jgh ivsqwr<br />
sihq ilK id`qw hY[<br />
iesy qrHW ‘ikRSnwvqwr’ dI rws lIlw ivc AweI kQw dw sMkyq<br />
‘cirqr’ kQwvW ivc iml jWdw hY[ ‘ikSnwvqwr’ 1745 Bwv<br />
‘cirqropwiKAwn’ qoN pihlW dI rcnw hY[ ijvyN ‘cirqropwiKAwn’ ivc<br />
‘sbuiD’ vwc AwieAw hY, ausy qrHW ikRSnwvqwr ivc jrwsMD nUM isiKAw dyx<br />
vwlw mMqRI ‘sumiq’ ivKwieAw hY[ ijs qrHW dw dyvI icqRx cMfI cirqRW ivc<br />
hY, iblkul auho ijhw ‘ikRSnwvqwr’ Aqy ‘cirqropwiKAwn’ ivc hY[ ‘myru<br />
kro iqRx qy muih jwih grIb invwj n dUsr qosO’ cwr pdW dw ieh Sbd<br />
‘bicqR nwtk’ ivc AwauNdw hY[ ieho Sbd ‘myru ikXo iqRx qy muih jwih<br />
grIb invwj n dUsr qosO’ ilK ky ‘cirqopwiKAwn’ ivc dubwrw Swiml<br />
kIqw igAw hY[ ijs dw Bwv hY ik ‘bicqR nwtk’ dw krqw hI cirqr<br />
kQwvW dw rcieqw hY[<br />
‘bicqR nwtk’ qoN pihlW ‘Akwl ausqiq’ nwm dI bwxI hY, ijs dy kuJ<br />
pdW qoN ielwvw bwkI swrI rcnw inrivvwd khI jWdI hY[ ies bwxI ivc<br />
prmySr dy inrwkwr, inrgux pwrbRhm dy srUp dw icqRx hY, pr AglI<br />
bwxI ‘bicqR nwtk’ dy pihly dohy qoN bwAd ‘sRI kwl jI kI ausqiq’ dI<br />
sUcnw hY[ ieQoN prmySr dy srguxI kOqkW dIAW kQwvW AwrMB huMdIAW hn[<br />
‘Akwl ausqiq’ nUM svIkwr krnw, pr ‘kwl jI kI ausqiq’ qoN munkr<br />
hox dw is`Dw Bwv hY, gurU gRMQ swihb ivc vrixq prmySr dy ‘srguxinrgux’<br />
AsiqqÍ ivcoN kyvl inrgux srUp kwrn koeI ivAkqI ‘dsm<br />
gRMQ’ dIAW bhuqIAW bwxIAW auqy inScw nhIN rKdw, qW aus dw bwkI<br />
bwxIAW auqy ivSvws vI JUTw Aqy inrwDwr hY ikauNik ‘Akwl ausqiq’<br />
ivc prmySr dy kwl srUp dI Akwl auqy auqmqw pRqK idsdI hY[ ies<br />
bwxI dy SurU ivc hI AYlwn kr id`qw igAw hY:<br />
Akwl purK dI rCw hmnY[ srb loh dI riCAw hmnY[<br />
srb kwl jI dI riCAw hmnY[ srb loh jI dI sdw riCAw hmnY[<br />
gurU gMRQ swihb ivc ‘srgux inrgux inrMkwr’ dw AduqI sMgm hY[ bicqR<br />
nwtk ivc aus dy ‘srgux’ srUp nUM hI ‘kwl’ jW ‘kwl purK’ ikhw igAw<br />
hY[ ies ‘kwl purK’ dy inSyD dw Bwv hY, gurU gMRQ swihb dy prmySr nUM<br />
ApMg krnw[ ‘dsm gMRQ’ ivc Awid qoN AMq q`k ‘kwl purK’ dI kQw hY<br />
Aqy jy ‘kwl purK’ nUM AsvIkwr krnw hY qW jwpu swihb smyq swry ‘dsm<br />
gRMQ’ qoN munkr hoxw pvygw ikauNik swry ‘dsm gMRQ’ ivc prmySr dw rUp<br />
iek smwn hY[ iesy kwrn s. gurbKS isMG kwlw APgwnw swry ‘dsm<br />
gMRQ’ qoN bwgI hY[ iesy krky auh mOjUdw inqnym Aqy AMimRq qoN mnkr<br />
hoieAw hY[ so ‘dsm gMRQ’ qoN munkr hox nwl AMimRq Aqy inqnym qoN munkr<br />
hoxw pvygw Aqy AMimRq qoN munkr ho ky isKI dy Kwlsw srUp nM iqlWjlI<br />
dyxI pvygI[ AijhI siQqI ivc gurU goibMd isMG dw ‘Kwlsw pMQ’ kbIr<br />
Awid pMQW vWg swDUAW dI iek inkMmI ijhI jmwq rih jwvygw[ jo ‘kwl<br />
purK’ Aqy ‘mhWkwl’ dw srUp ikho ijhw hY? ivdvwnW ny ‘mhWkwl ‘ nUM<br />
ies qrHW pirBwiSq kIqw hY: “kwl nUM nSt krky mOq nUM ij`qx vwlw<br />
mhWkwl hY[ iSv dy AnykW rUpW ivcoN (myrw vwsqw ‘dsm gMRQ’ dy Aijhy<br />
ivroDI nwl vI ipAw hY, jo mhWkwl dw iSv nwl koeI sMbMD mMnx vwsqy<br />
iqAwr nhIN hY, AYsy-AYsy ivdvwn is`K pMQ nUM ijs AboiDkqw v`l iljw rhy<br />
hn, auh icMqw dI g`l hY) iek pRlYAkwrI rUp mhwkwl hY[ ies rUp ivc<br />
iSv muMf mwlw pihndw hY, SmSwn ivc Sv-Awsx qy bYTdw hY Aqy icqw<br />
dI Bsm lgwauNdw hY[ Drm SwsqrIAW dw ieh pRp`k ivcwr hY ik qWiqRk<br />
iSv (mhwkwl) Aqy mhwkwlI dw sMbMD sWKX SwsqR dy puruS-pRikRqI nwl
hY[ ‘dyvI Bwgvq purwx’ (mMqR ÷-ø) ivc dyvI nUM spSt qOr qy pRikRqI<br />
kihMidAW iliKAw hY, “kuJ ivAkqI aus nUM igAwn, mwieAw, pRDwn,<br />
pRikRqI, SkqI Aqy Ajw kihMdy hn[” sWKX SwsqR Anuswr purus AikRX<br />
hY, jdoN ik pRikRqI sB ikRAwvW dw mUl hY[ iSv dI AikRAqw Aqy dyvI dI<br />
ikRAwSIlqw auh buinAwdI nukqw hY, ijs auqy qWiqRk drSn itikAw<br />
hoieAw hY[ iesy kwrn dyvI dw pYr iSv dI CwqI auqy itikAw hoieAw<br />
ivKwieAw jWdw hY[ ‘dsm gRMQ’ ivc ieh siQqI nhIN hY[ ies gRMQ dw<br />
‘kwl purK’ jW ‘mhwkwl’ Aiq ikRAwSIl hY[ ‘cirqropwiKAwn’ ivc<br />
‘bwlw’ (ArQwq dyvI) dYqW dy ivru`D ‘mhwkwl’ qoN hI shwieqw dI Xwcnw<br />
krdI hY[ ‘dsm gMRQ’ dy mhwkwl dw srUp qWiqRk m`qW nwloN srvQw iBMn<br />
hY[<br />
‘bicqR nwtk’ ivc kwl purK dw srUp ies qrHW disAw hY: auh<br />
sdIvI joiq vwlw, Ajnmw, iSv dw svwmI, mhwn Swsk, inrwkwr, in`q,<br />
ArUp, iqRSnw-mukq, SkqI-mUl, KVgDwrI, inrivkwr, inrlyp, rMgrihq,<br />
rwg-rihq, Apwr, AByK, Anwm, ATwm, prm-joiq, dÍYS-mukq,<br />
ByK-rihq, mhw jogI, prm piv`qr, AjY, ABY, pRbl ie`Cw-SkqI vwlw,<br />
AlyK, AnIl, Anwid, AprMpr, ivvwd-rihq, sBw dw Awid, AnMq,<br />
mhwn, Cl-rihq, moh-rihq, kwm-rihq, kRoD-rihq, AidRS, punIq, purwqn,<br />
srb kwlI, sdw nvIn, prm shwiek, inpuMn, dyvwn-dyv, rwjwn-rwj,<br />
AwDwr-rihq, AidRS, punIq, purwqn, srb kwlI, sdw nvIn, prm<br />
shwiek, inpuMn, dyvwn-dyv, rwjwn-rwj, AwDwr-rihq, iqMnW guxW ivc<br />
ivAwpk, nr-nwrI ivc ivdmwn, dyv Aqy dYq ivc ieksmwn ivdmwn,<br />
Anyk rUpDwrI, mwqw ipqw puqr poqry imqrW Aqy snbMDIAW dy moh qoN<br />
inrlyp, AByd, ACyd, mhwnwQ, nw bu`Fw, nw jvwn, nw b`cw, nw rMk, nw<br />
rwjw hY[ iesy ‘kwl purK’ dw iek XuDmeI srUp vI hY[ ies srUp iv`c<br />
auh mMqRW ivc mhw-mMqR, kwlW dw mhwkwl, DnuKDwrI, iBAwnk qlvwr<br />
nwl susijq, mhw qyj`svI, mhwdwVH, hzwrW nUM cbx (Bwv nSt krn)<br />
vwlw hY[ Drm-ivroDI SkqIAW nUM cyqwvnI dyx Aqy Dwrimk SkqIAW nUM<br />
ADrmIAW ivrùD sMGrS dI pRyrnw dyx vwsqy aus dw fmrU fm-fm vjdw<br />
hY[ aus dy isr qy kwly qy ic`ty rMg dw Cqr hY[ ieh kwlw Aqy ic`tw rMg<br />
qWiqRk pMQW dI pRqIinDqw nhIN krdw, sgoN ihMsw Aqy AihMsw dy sumyl nUM<br />
drswauNdw hY[ iesy dw pRqIpwdn jdoN iksy is`K dy s&Yd vsqrW Aqy kwlI<br />
dsqwr ivc huMdw hY, qW lok siqkwr nwl aus nUM sMq-ispwhI rUp AkwlI<br />
isK hox dw gOrv dyNdy hn[ XuD ivc mhwkwl hw-hw hU-hU kr ky h`sdw<br />
hY[ (mhwkwl dw ieh hwsw Asl ivc Drm XuD nUM cwA-sihq vyKx dI<br />
pRyrnw hY[ sUrbIr lok Drm-XuD nUM AwnMddwiek mMndy hn Aqy XuD smyN<br />
vI kRoD qoN Awpxy icq nUM inrlyp rKdy hn[ muhisn PwnI ilKdw hY ik gurU<br />
hirgoibMd swihb jI ny XuD smyN vI Awpxy isKW nUM kRoD dw iSkwr nw hox<br />
dI pRyrnw id`qI sI[) mhwkwl dy AsqR cmkdy hn[ aucI Awvwz ivc aus<br />
dy sMK vj rhy hn[ zordwr GMty vjdy hn[ auh mhwnwd krdw hY[ aus<br />
dy isr qy mwlw hY[ auh suMdr Aqy piv`qr rUp vwlw hY[ aus dI grj mhwn<br />
hY[ aus ny iqMn KwxIAW, ds idSwvW, cwr vyd, purwx Aqy kurwn, idn Aqy<br />
rwq, sUrj Aqy cMdRmw, dyvqy Aqy dYq, rwm Aqy ikRSn isrjy hn[ auho sB<br />
nUM nSt krdw hY[ ‘kwl’ dy ies icqrx rwhIN gurU jI ny Dwrimk pRivrqI<br />
vwly lokW nUM pUrn dYvI suriKAw dw Brosw idvwieAw hY, jdoN ik ADwrimk<br />
lokW nUM prmySr dy kop qoN aupjx vwly mhw-ivnwS dI cyqwvnI id`qI hY[<br />
aunHW dw ieh bcn siQqI nUM spSt krn leI shwiek hY[<br />
srb kwl sB swD aubwry[ duK dY kY doKI sB mwry[<br />
aupr vrixq ‘mhwkwl’ dy srUp nUM auCwl ky ‘dsm gMRQ’ dy ivroDI ies<br />
gMRQ dI inMidAw krdy Q`kdy nhIN hn[ hkIkqn prmySr dw ieh srUp<br />
‘jwpu’ bwxI ivc kuJ sUKm rUp ivc Aqy ‘Akwl ausqiq’ iv`c pUrI<br />
sQUlqw sihq ivdmwn hY[ ienWH bwxIAW ivcoN ‘kwl purK’ dI sMiKipq<br />
smIiKAw krn qoN ieh gl bhqu spSt ho jwvygI[<br />
1 jwpu swihb ivc vrixq prmySr ‘kwl purK’ hI hY[ iesy kwrn aus<br />
nUM vwr-vwr prm kwl, srb kwl, kwlwn kwl, kwl kwly Awid<br />
ikhw igAw hY[ kwlwn kwl hI mhwkwl ikhw igAw hY[ dohW ivc<br />
AMqr nhIN kIqw jw skdw[<br />
2 jwpu swihb dw prmySr mhwkwl vWg pRlYAkwrI hY[ srb soKM, srb<br />
Kwpy, srb Gwlk, srb ko puin kwl, duSt BMjn, srb BMjn, srbM<br />
klI, srbM dlI, srbqR hMqw, srbM hrqw, srb nwisX, hrqw hir,<br />
smsqul pRxwsy ikhw igAw hY[
3 auh mhwkwl vYrIAW Aqy pwpIAW nUM nSt krn vwlw hY[ aus nUM<br />
gnIml isksqY, hrIPul iSkMn, klMkM pRxws, KlKMf iKAwl, Air<br />
GwlX, Kl KMfn, Kl Gwiek, Air gMjn, irpu qwpn, kukrmM pRxwsI,<br />
sqRM pRxwsI, gjwiek gnImy, dukwlM pRxwsI ikhw igAw hY[<br />
4 sMswr ivc ivAwpq ASWqI dw mUl prmySr nUM dsx vwsqy aus nUM<br />
‘kil kwrx’ Aqy ‘klh krqw’ ikhw igAw hY[ ‘vwr durgw kI’ dI<br />
dUjI pauVI ivc AwieAw ‘sirjy dwnoN dyvqy iqn AMdir bwdu rcwieAw’<br />
iesy Bwvnw dI ivAwiKAw hY[<br />
5 ‘dsm gMRQ’ dy ivroDIAW nUM ies ivc Awey jg mwqw, mwie Awid SbdW<br />
ivcoN dyvI-pUjw dI gMD AwauNdI hY, pr ‘jwpu swihb’ ivc vI aus dy<br />
mwqRI rUp nUM pRxwm kridAW ‘nmo lok mwqw’ ikhw igAw hY, jo gurU gMRQ<br />
swihb dy ‘qUM myrw ipqw qUMhY myrw mwqw’ dy AnurUp mMnx sMbMDI koeI<br />
duibDw nhIN ho skdI[ vwsqv ivc Akwl purK dw kwilk srUp<br />
pRikRqI hY[ puruS qq Akwl hY jdoNik pRikRqI kwl-ADIn hY[ Drm<br />
SwsqR dy igAwqw ieh vI jwxdy hn ik qWiqRk SwsqRW ivc vI dyvI jW<br />
mwqRI-SkqI pRikRqI hI hY[ AdÍYqvwdI icMqn ivc pRikRqI puruS qoN iBMn<br />
AsiqÍq vwlI nhIN mMnI jw skdI[ so kwl-ADIn pRikRqI jo puruS dw<br />
hI idRStmwn srUp hY, aus nMU mwqw kihxw nw koeI AnrQ hY, nw<br />
gurmiq-ivroDI krm ikauNik ieh srgux pRikRqI mwqw vWg jIvn nUM<br />
AwDwr dyNdI hY[<br />
7 ivroDI p`K nUM ‘dsm gRMQ’ dw ‘kwl purK’ pRyq-AwqmwvW dw dyv nzr<br />
AwauNdw hY[ ‘jwpu swihb’ ivc vI srb-ivAwpk pRBU nUM pRyq, ApRyq<br />
Awid dw dyv kih ky nmskwr kIqI hY- nmo pRyq ApRyq dyvy suDrmy[<br />
8 ‘jwpu swihb’ dw prmySr jMqR, mMqR Aqy qMqR ivc vI ivAwpk hY[ aus<br />
dy ies srUp nUM nmskwr vI kIqI geI hY - nmo jMqR jMqRM[ nmo qMqR qMqR[<br />
....nmo srb jMqRM[ nmo srb mMqRM[<br />
9 ‘dsm gRMQ’ dy ivroDI ies gMRQ dI bwxI nUM gurU gRMQ swihb dy imAwrW<br />
dy prKdy hn[ gurU gRMQ swihb dw prmySr isr& dYvI-cMigAweIAWw<br />
dw mUl hY[ pr Drm SwsqR dw ieh gMBIr sMkt hY ik iPr burweIAW<br />
iks qoN pRvwihq hn? swmI DrmW ny buirAweIAW dw mUl ‘SYqwn’ nUM<br />
mMn ilAw hY[ isK icMqn Anuswr krn-kwrn ieko pRBU hY[ ies dw<br />
Bwv hY ik BwsdI burweI vI prm-s`q qoN hI pRvwihq hY[ gurU gRMQ<br />
swihb dw krm-inrlyp AprMpr prmySr ‘nmo jIv jIvy’ vwlI<br />
kudrq-nyVqw qoN iBMn hY, ies kwrn auh bdI qoN inrlyp hY[ ‘dsm<br />
gRMQ dw prmySr jIvn dy Aiq inkt hY[ ies gMRQ ivc aus dI hr<br />
krm AMdr ivdmwnqw nUM pRDwn sur ivc drswieAw hY[ auh jIvn dI<br />
hr aucweI Aqy AiqAMq incweI ivc iek-smwn lIn hoieAw hY[ aus<br />
dI hr krm ivc lInqw ivroDI iDr nUM pRvwx nhIN hY[ ies iDr dw<br />
dÍYq Aqy dÍYS-BrpUr icMqn ‘dsm gRMQ’ dI AdÍYq nUM smJx dy iblkul<br />
AsmrQ hY[ ies kwrn krm dI QoVHI ijqnI incweI vI aunHW nUM<br />
prmySr qoN suqMqr nzr AwauNdI hY[ aunHW dw prmySr cwnx ivc hY,<br />
AMDyry ivc nhIN[ nwm ivc hY, pr kwm ivc nhIN[ pr aunWH dy ieh<br />
ivcwr qW XukqI-sMgq ho skdy hn, jy auh swmI DrmW vWg prmySr<br />
dy smwnWqr ‘SYqwn’ vrgI suqMqr SkqI dI sQwpnw kr lYx[<br />
ivroDI iDr dI AiDAwqimk aucweIAW qoN sKxI bOiDk ksrq dy<br />
ault ‘jwpu swihb’ ivc spSt kr id`qw igAw hY ik ‘dsm gRMQ’ dw<br />
AdÍY prmySr hnyry Aqy cwnx, krm Aqy kukrm ivc iek-smwn<br />
visAw hoieAw hY- nmo AMDkwry nmo qyj qyjy[ .... nmo inq nwrwiexy<br />
kUrR krmy[ AMiqm pd ivc aus nUM kUrR krm ivc ivdmwn hI nhIN<br />
ikhw blik ies qoN vI A`gy vD ky aus nUM kUr krm dw inrmwqw<br />
svIkwr kIqw igAw hY[<br />
10 gurU gRMQ swihb ivc prmySr dy ‘inrvYr’ srUp dI pRDwnqw hY[ iesy<br />
nUM iDAwn ivc rKidAW ivroDI pK ieh dlIl dyNdw hY ik ‘dsm gRMQ’<br />
dw vYr-ivroD vwlw prmySr gurU gRMQ dy prmySr qoN iBMn hY[ jy ieh<br />
ivcwr sq mMn ilAw jwvy qW ‘jwpu’ bwxI nUM vI gurbwxI kihx qoN<br />
ienkwrI hoxw pvygw ikauNik ies bwxI ivc vI prmySr nUM ADwrimk<br />
lokW dw nSt krn vwlw aunHW dw vYrI ikhw igAw hY[ ‘kwl purK’<br />
gjwieb gnImy (vYrIAW qy kihr Fwhux vwlw), irpuqwpn (vYrIAW nUM<br />
duK dyx vwlw), AirAwlX (vYrIAW nUM nSt krn vwlw) Aqy hrIPul<br />
iSkMn (vYrIAW nUM nSt krn vwlw) hY[ ‘gnImul iKrwj’ hox kr ky<br />
auh duSmxW qoN tYks vsUl krn vwlw hY[ ‘AgMjl gnIm’ hox kr
ky auh duSmxW qoN mihPUz hY[<br />
11 gurU gRMQ swihb ivc Akwl purK nUM rog-ivnwSk AwiKAw igAw hY[<br />
‘jwpu swihb’ ivc auh rog rUp vI hY[ aus nUM bhuq siqkwr sihq<br />
‘rog rUpy’ Aqy ‘srb rogy’ ikhw igAw hY[<br />
ieM\ AsIN vyiKAw hY ik ‘dsm gRMQ’ ivc mhwkwl dw jo srUp ivroDI p`K<br />
vwsqy duKdweI Aqy inMdnIX hY, aus dw AwDwr ‘jwpu’ ivc ivdmwn hY[<br />
ies siQqI ivc ‘dsm gRMQ’ dI inMidAw krn qoN pihlW ‘jwpu swihb’ qoN<br />
bymùK ho ky ies dw inqnym iqAwgxw pvygw[ ies siQqI ivc ivroDI p`K<br />
dw ieh dwAvw ik ‘jwpu swihb’ Aqy ‘Akwl ausqiq’ bwxIAW nUM auh gurU<br />
ikRq mMndy hn, KoKlw is`D ho jWdw hY ikauNik ‘dsm gRMQ’ dIAW hor<br />
bwxIAW ivc vrixq prmwqmw ‘jwpu swihb’ dy srb-BWq AnukUl hY[<br />
s. SmSyr isMG ‘ASok’ vrgy keI bu`DIjIvI ivAkqIAW dw m`q hY ik<br />
‘Akwl ausqiq’ dy 201 qoN 230 q`k (30) pdW nUM Cf ky bwkI bwxI<br />
dSmyS-ikRq hY, ikauNik auh gurU AwSy (Bwv gurU gRMQ swihb dI ivcwrDwrw)<br />
dy AnukUl hY[ aunHW dy ies kQn dI smIiKAw Swied ies ivcwr nUM<br />
pRmwixq nw kry ikauNik gurU gRMQ swihb dy inrgux prmySr dI sUKmqw ny<br />
‘jwpu’ bwxI ivc jo srgux-sQUlqw gRihx kIqI sI, auh ‘Akwl ausqiq’<br />
ivc hor sQUl ho geI hY[ AprMpr prmySr jo ‘jwpu’ bwxI ivc kudrq<br />
Aqy jIvn dy nzdIk AwauNdw nzr AwieAw sI, auh jIvn dy hor nyVy Aw<br />
ky kudrq dI sQUlqw dy hr AMg ivc ivdmwn idRStmwn hox lg pYNdw hY[<br />
pihly hI pd ivc auh Akwl srUp nw kyvl kudrq ivc ‘kwl purK’ dI<br />
auqmqw dw iehsws krvwaux lg pYNdw hY, sgoN auh ‘srb loh’ dI sQUlqw<br />
ivc ivdmwn ho ky ‘mhwkwl’ dI iBAwnkqw nUM AMgIkwr krn vwsqy<br />
kwhlw ipAw id`s AwauNdw hY[ ‘mhWkwl’ dIAW auh swrIAW is&qW jo<br />
ivroDI p`K nUM GtIAw idsdIAW hn, aunHW dw smuicq pRgtwvw ies bwxI<br />
ivc hoieAw hY, jy ‘Akwl ausqiq’ ivc auh dwVHW pRq`K nw vI idsdIAW<br />
hox qW vI auh jIv nUM ienWH dwVHW nwl cbwsauNdw qW idsdw hI hY:<br />
klw ky bnwie sBY kwl hI cbwihNgy[<br />
auh dustW nUM nSt krn vwlw ‘mhwkwl’ hY, jo pwpIAW nUM Awp nSt krdw<br />
hY:<br />
AGau fMfx dust KMfx kwl hUM ky kwl[ ....<br />
dust dMfx pust KMfx Awid dyv AKMf[<br />
auh ibnw Byd-Bwv swirAW nUM nSt krdw hY Aqy sB leI dMf inrDwirq<br />
krdw hY:<br />
srb KMfx drb dMfx srb ky inj Bwm[<br />
jdoN auh mhwblI bx ky bwZI lokW nUM mwrdw hY, qW auh ies bwxI dy krqw<br />
nUM AwlockW dI iGRxw dy prm-pwqr mhwdyv vrgw hI nzr AwauNdw hY:<br />
khUM mhwsUr huie kY mwrq mvwsn kO khUM mhwdyv dyvqwn ky smwn ho[<br />
qWiqRk mhwkwl dy srUp dIAW mwmUlI inSwnIAW ‘dsm gRMQ’ dy ‘kwl<br />
purK’ nwl iml jwx qy AiqvwdI Awlock ies dy krqw nUM B`dIAW gwlHW<br />
dyx qoN sMkoc nhIN krdy, pr srv-pRvwixq ‘Akwl ausqiq’ dw prmySr<br />
qW pUrI qrHW iSv (mhwkwl) vWg hI drSn dy irhw hY[ aus dy ivkrwl<br />
rUp qoN BYA-BIq hoeI DrqI, prbq Aqy pwqwl Aqy pwqwl Qr-Qp kMbdy<br />
hn:<br />
jY jMpih jugx jUh juAM[ BY kMpih myru pXwl BUAM[<br />
‘bicqR nwtk’ Awid rcnwvW AMdr XuD dy mYdwn ivc hw-hw hU-hU kr ky<br />
g`jdy mhwkwl dI Awvwz kmzor-idl AwlockW dy idl ivc kWbw CyV<br />
dyNdI hY[ ieh Awvwz sux ky auh ‘dsm gRMQ’ vloN sB dy kMn bMd krn<br />
vwsqy auqwvly hn, pr Swied ‘Akwl ausqiq’ ivc ivdmwn pRBU dI dYqvwxI<br />
vl kdy aunHW dw iDAwn nhIN igAw, nhIN qW ieh bwxI vI hux qk<br />
pMQ-ivroDI GoiSq ho jwxI sI[ ‘Akwl ausqiq’ dw prmySr hw-hw hU-hU<br />
nhIN krdw, blik Awp hI GtIAw iksm dw Sbd hY:<br />
khUM dyv ibdXw khUM dYq bwnI[ khUM jC gMDRb ikMnr khwnI[<br />
(ArQwq ikqy qusIN dyviqAW dI ividAw ho Aqy ikqy dYqW dy bol ho[<br />
ikqy qusIN XkS {quC dyvqw}, gMDrb, ikMnr Awid dIAW kQwvW ho[)<br />
khUM mdR bwnI khUM CudR srUpM<br />
(ArQwq ikqy mMglmeI bol ho Aqy ikqy GtIAw iksm dy Sbd ho[)<br />
‘cirqropwiKAwn’ dIAW isiKAwidk kwmuk khwxIAW nUM vyK ky ivroDI pK<br />
ny kyvl kuJ ku pRmwxW dy AwDwr qy Awm lokW ivc ies mhwn gMRQ dI
qsvIr ivgwVn dI ivAwpk Aqy inMdnIX cyStw kIqI hY, pr ‘Akwl<br />
ausqiq’ dw prmySr qW Awp hI kwmuk khwxI hY:<br />
khUM byd ibdXw khUM ibEm bwnI[ khUM kok kI kwib kQY khwnI[<br />
prmySr kyvl sd-ivcwr dw auqpwdk hI nhIN, dur-ivcwr dw mUl BI<br />
auh Awp hY:<br />
kqhUM ibcwr Aibcwr ko ibcwrq ho<br />
ijs rUp Aqy jvnI dI rqw ku Jlk ‘dsm gRMQ’ ivcoN vyK-sux ky ivroDI<br />
lokW nUM Awpxy icq ivc kwm-vwSnw BVk pYx dw AMdySw bixAw rihMdw hY,<br />
‘Akwl ausqiq’ ivc aus sMdr-XOvn dw jwl prmySr Awp hI bx igAw<br />
hY:<br />
jobn ky jwl ho ik kwl hUM ky kwl ho<br />
ik sqRn ky sUl ho ik imqRn ky pRwn ho[<br />
‘Akwl ausqiq’ ny prmySr nUM Awp hI iesqRI-sMjog dI mOj ivc ivKwieAw<br />
hY:<br />
khUM AMg ky rMg ky sMig dyKy[ khUM jMg ky rMg ky rMg pyKy[<br />
inj nwrI dw sMjog hovy jW pr-nwrI dw sMg, dohW siQqIAW ivc prmySr<br />
Awp ivdmwn hY:<br />
khUM inj nwir prnwir ky inkyq ho[<br />
jy auh prmySr prm-piv`qrqw dw kyNdr hY qW auh Awp hI bhuq suMdr<br />
nOjvwn (CYlw BwrI) ho ky iesqRI nwl (sohxy sjy) plMG auqy ibrwjmwn<br />
hY:<br />
khUM AklMk khUM mwruq mXMk, khUM pUrn pRXMk khUM suDqw kI swr ho[<br />
auh siq-srUp, inhklMk, piv`qrqw-mUl pwrbRhm siqvwdI krmW qoN<br />
ielwvw duS-krmW ivc vI mOjUd rihMdw hY:<br />
khUM dyv Drm khUM swDnw ky krm,<br />
khUM kuqsiq kukrm khUM Drm ky pRkwr ho[<br />
jog Aqy bRhmcrX dw bhuq GinST sMbMD hY[ ‘kwl purK’ sRI ikRSn Awid<br />
AvqwrI rUpW ivc goopIAW Awid qy luBwiemwn ho ky jogI pd qoN vMicq vI<br />
ho jWdw hY:<br />
qwp ky Aqwp khUM jog qy ifgq ho[<br />
auh nIqI vI Awp hY Aqy AnIqI vI Awp:<br />
khUM nIqI Aau AnIiq krUM jÍwlw sI jgq ho[<br />
gurU gRMQ swihb ivc prmySr swrIAW SkqIAW dw mwilk hY, pr ‘Akwl<br />
ausqiq’ ivc auh keI vwrI bhuq inrbl hI nhIN, Cl-rUp vI ho jWdw<br />
hY:<br />
khUM CkvwrI khUM Cl ky pRkwr ho:<br />
‘dsm gMRQ’ nUM niSAW dI pRyrnw nwl joV ky bdnwm krn vwsqy ies<br />
igAwn-BrpUr gMRQ dy ivroDI ivSyS qOr qy ‘cirqropwiKAwn’ dIAW khwxIAW<br />
nUM bVI kRUrqw nwl qoV-mroV ky pyS krdy hn[ pr ‘Akwl ausqiq’ ivc<br />
midrwpwn nUM prmySr nwl hI joV id`qw igAw hY:<br />
kqhUM pXUK huie kY pIvq ipvwvq ho<br />
kqhUM mXUK aUK khUM mid pwn ho[<br />
‘ikRSnwvqwr’ ivc Awey pd ‘CqRI ko pUq hON bwmHn ko nih kY qpu Awvq<br />
ho ju kroN’ dI ivroDI p`K BrpUr inMdw krdw hY[ aus nUM ies ivcoN jwqIvwd<br />
dy mnmqI Jlkwry pYNdy hn[ pr ‘Akwl ausqiq’ dw prmySr Awp hI<br />
Aijhw juJwrU CqRI bx jWdw hY, jo nw kyvl vYrIAW dw sMhwr krdw hY<br />
blik Awp BI jUJ ky mr jWdw hY[ ivroDI p`K nUM Swied kdy ieh suiJAw<br />
nhIN hY ik ‘dsm gRMQ’ dw ‘kwl purK’ mrxSIl hox krky ‘gurU gRMQ<br />
swihb’ dy ‘Akwl’ prmySr nwloN isDWiqk rUp ivc iBMn hY[ ies sMbMDI<br />
hyTW id`qw pd iDAwn dyxXog hY:<br />
kqhUM ispwhI huie kY swDn islwhn kO,<br />
khUM CqRI huie kY Air mwrq mrq ho[<br />
qWiqRk mhwkwl dw sMbMD BUqW-pRyqW nwl joV ky ivroDI p`K ‘dsm gRMQ’ dy<br />
prmySr dI BrpUr inMidAw krdw hY, pr ‘Akwl ausqiq’ ivc prmySr<br />
nUM hI BUq-pRyq ikhw igAw hY:<br />
khUM jC gMDRb aurg khUM ibidAwDr,<br />
khUM Bey ikMnr ipswc khUM pRyq ho[<br />
‘dyvI’ dw nwm sux ky hI ‘dsm gRMQ’ dy AwlockW nUM ies dIAW rcnwvW
mnmqI kvIAW dIAW kcIAW Aqy imlwvt BrpUr id`sx lg pYNdIAW hn,<br />
pr ‘Akwl ausqiq’ dy ieh pd Swied aunHW iDAwn nwl nhIN pVHy, ijnWH<br />
ivc prmySr nUM dyvI dy keI nwvW nwl pukwirAw igAw hY:<br />
khMU dyvbwnI khUM swrdw BvwnI,<br />
khUM mMglw imRVwnI khUM isAwm khUM syq ho[<br />
(ieh spSt krnw zrUrI hY ik ieh pd 201 qooN 230 qk ivroDI iDr<br />
vloN inMidq pdW ivcoN nhIN hY)[<br />
auprokq crcw qoN ieh is`D huMdw hY ik ‘jwpu’ Aqy ‘Akwl ausqiq’<br />
bwxIAW ivc ‘mhwkwl’ dy auh swry gux Aqy krm ivdmwn hn, ijnHW ivcoN<br />
ies gRMQ dy ivroDIAW nUM swkq Awid qWiqRk pMQW dI ivcwrDwrw dI durgMD<br />
AwauNdI hY[ Akwl purK dw mwqRI srUp ijs nUM dyvI-pUjkW dw ieSt kih<br />
ky BMifAw jWdw hY, auh vI ivSyS qOr qy ‘Akwl ausqiq’ ivc pRq`K<br />
AwieAw hY[ ies qrHW swrw ‘dsm gRMQ’ hI Awid qoN AMq qk ieko ivcwrsUqR<br />
ivc pRoieAw hY[ jy r`d krnw hY, qW pRmwixk khIAW jwx vwlIAW<br />
bwxIAW vI r`d krnIAW pYxgIAW Aqy vwsqv ivc gurU goibMd isMG jI nUM<br />
smu`cy rUp ivc AsvIkwr krnw pvygw[ ù gurUAW dI ijhVI swKI nUM<br />
sihjDwrI vrg svIkwr krdw sI, sihjDwrIAW dy ausy rwh qy Kwlsw<br />
pMQ nUM qurnw pvygw[ ijvyN sihjDwrIAW ny gurU goibMd isMG Aqy aus dI<br />
isKI nUM ApRvwx kIqw hY, ausy qrWH Kwlsw pMQ nUM Awpxy sB qoN ipAwry Aqy<br />
sB qoN nzdIkI imqr gurU nUM, ijs dIAW kdy aus nUM CotIAW-CotIAW vsqW<br />
do jhwn dy hr kImqI pdwrQ qoN, blik r`b dy isMGwsx qoN vI ipAwrIAW<br />
lgdIAW sn, aus nUM hor GtIAw, buJidl, bymuK Aqy inkMmy is`K ho ky<br />
pihlW nwloN bhuq B`dw gwhlW Aqy Apmwn BirAw bdsUrq bydwvw dyxw<br />
pvygw[ ‘dsm gRMQ’ dI ivroDqw kyvl kuJ bwxIAW pRqI nhIN, blik gurU<br />
goibMd isMG jI pRqI Gor AivSvws hY[ ies byBrosgI dw koeI AwDwr<br />
purwqn isKI ivcoN nhIN KoijAw jw skdw, blik ies dw mUl A`j dI<br />
‘slwmu jbwbu dovY kry’ vwlI haumY-gRsq isKI ivc hY[ ivroDI iDr gurU<br />
dy Aml dI pVqwl ivc l`gI hoeI hY[ ieh iDr gurU AwigAw Anuswr<br />
Awpxy Awp nUM nhIN Fwl skdI, sgoN gurU nUM aus isDWq auqy DUh ky clwauxw<br />
cwhuMdI hY, jo auhnW ny AwpxI iek in`kI ijhI buDI (ijs nUM vYidk Aqy<br />
AvYidk, bRwhmxI Aqy gYr-bRwhmxI m`qW dI rqw Br vI smJ nhIN hY) dy<br />
inkMmypn ivcoN sQwpq kIqw hY[ jy swfy Qwpy isDWqW Anuswr gurU gRMQ<br />
swihb dI pVcol kIqI jwvy, qW Swied ies gRMQ dI AKMfqw auqy vI pRSn<br />
icMnH lg jwvy, ikauNik mhWpurKW dy ivSwl ihrdy ivcoN sPuitq keI Aijhy<br />
vwk Swied swfI qMg-idl soc nUM rws nw Awaux:<br />
Din DMin E rwm bynu bwjY ] mDur mDur Duin Anhq gwjY ]ñ]rhwau]<br />
Din Din myGw romwvlI ] Din Din ik®sn EFY kWblI ]ñ]<br />
Din Din qU mwqw dyvkI ] ijh igRh rmeIAw kvlwpqI ]ò]<br />
Din Din bn KMf ibMdRwbnw] jh KylY sRI nwrwienw ]ó]<br />
bynu bjwvY goDnu crY] nwmy kw suAwmI Awnd krY]ô]ñ] (AMg ùøø)<br />
myro bwpu mwDau qU Dnu kysO sWvlIE bITulwie ]ñ] rhwau ]<br />
kr Dry ck® bYkuMT qy Awey gj hsqI ky pRwn auDwrIAly ]<br />
duhswsn kI sBw dRopqI AMbr lyq aubwrIAly ]ñ]<br />
goqm nwir AhilAw qwrI pwvn kyqk qwrIAly ]<br />
AYsw ADmu Ajwiq nwmdyau qau srnwgiq AweIAly ]ò] (AMg ùøø)<br />
swq GVI jb bIqI suxI] Ajhu n AwieE iqRBvx DxI ]ñô]<br />
pwKMqx bwj bjwielw ] gruV cV@y goibMd Awielw ]ñõ]<br />
Apny Bgq pir kI pRiqpwl ] gruV cV@y Awey gopwl ]ñö]<br />
khih q Drix iekofI krau ] khih q ly kir aUpir Drau ]ñ÷]<br />
khih q mueI gaU dyau jIAwie] sBu koeI dyKY pqIAwie]ñø](AM g ññöö)<br />
kvl nYn mDur bYn koit sYn sMg soB<br />
khq mw jsod ijsih dhI Bwqu Kwih jIau ]<br />
dyiK rUpu Aiq AnUpu moh mhw mg BeI<br />
ikMknI sbd Jnqkwr Kylu pwih jIau ]<br />
kwl klm hukmu hwiQ khhu kaunu myit<br />
skY eIsu bMm´ü g´wnu D´wnu Drq hIAY cwih jIau ]<br />
pIq bsn kuMd dsn ipRA sihq kMT mwl<br />
muktu sIis mor pMK cwih jIau ] (AMg ñôúò)<br />
rwjn kaunu qumwrY AwvY ]<br />
AYso Bwau ibdr ko dyiKE Ehu grIbu moih BwvY ]ñ] rhwau ]<br />
hsqI dyiK Brm qy BUlw sRI Bgvwnu n jwinAw ]
qumro dUDu ibdr ko pwn@o AMimRqu kir mY mwinAw ]ñ]<br />
KIr smwin swgu mY pwieAw gun gwvq rYin ibhwnI ]<br />
kbIr ko Twkuru And ibnodI jwiq n kwhU kI mwnI ]ò](AM: ññúõ)<br />
rwjw rwm jpq ko ko n qirE ]<br />
gur aupdyis swD kI sMgiq Bgqu Bgqu qw ko nwmu pirE ]ñ]rhwau]<br />
sMK ck® mwlw iqlku ibrwijq dyiK pRqwpu jmu firE ]<br />
inrBau Bey rwm bl grijq jnm mrn sMqwp ihirE ]ò]<br />
AMbrIk kau dIE ABY pdu rwju BBIKn AiDk kirE ]<br />
nau iniD Twkuir deI sudwmY DR¨A Atlu AjhU n tirE ]ó]<br />
Bgq hyiq mwirE hrnwKsu nrisMG rUp hoie dyh DirE ]<br />
nwmw khY Bgiq bis kysv AjhUM bil ky duAwr Kro]ô](AMg ññúõ)<br />
ibMdRwbn mn hrn mnohr ik®sn crwvq gwaU ry ]<br />
jw kw Twkuru quhI swirMgDr moih kbIrw nwaU ry ]ò]ò] (AMg óóø)<br />
gMRQ-inMdw dy ijs Coty suBwA dw iSkwr Aj ‘dsm gRMQ’ hY, kI gwrMtI hY<br />
ik klH nUM gurU gMRQ swihb ausy kop dw iSkwr nhIN hovygw[ ijnHW vI lokW<br />
ny ‘dsm gRMQ’ auqy ikMqU-pRMqU kIqw hY, aunHW ny gurU gRMQ swihb dI vI iksy<br />
nw iksy bwxI auqy AwpxI auNglI zrUr auTweI hY[ ‘dsm gMRQ’ dI inMdw<br />
krn krky igAwnI Bwg isMG BsOVIAW dI SlwGw krdw hY, pr BsOVIAW<br />
ny Bgq bwxI dw jo hSr kIqw hY, kI auh vI pRsMsw-jnk krm hY[ jy kuJ<br />
imSnrI ieh kihx ik auprokq pdW nUM pRo. swihb isMG ny (iKc-DUh ky)<br />
swfy isDWq dy dwiery ivc sMkol ilAw hY, qW iesy qrHW ‘dsm gMRQ’ sMbMDI<br />
vI ivAwiKAwkwrI hI muK sm`isAw hY[<br />
‘dsm gRMQ’ dIAW bwxIAW nUM gurU-ikRq nw mMnx vwilAW dw iek<br />
ieqrwz ieh hY ik ies dIAW vK-vK pRwcIn pRqIAW ivc pwT-Byd bhuq<br />
hY, jo ies gMRQ dI pRmwixkqw nUM sMidgD kr dyNdw hY[ pr jy ieh ksOtI<br />
pRvwx kr leI jwvy qW gurU gRMQ swihb dI bwxI pRqI vI auqnw hI sMdyh<br />
auqpMn ho jwvygw ikauNik ies gRMQ ivc vI pwT-Byd bhuq hox kwrn ‘dsm<br />
gRMQ’ vWg hI pwT dI soD leI vIhvIN sdI ivc auprwly krny pey sn[<br />
srb-ividq hY ik ijs nUM AsIN Aj pRmwixk pwT mMndy hW, ieh s. crn<br />
isMG ‘ShId’ ny soiDAw sI Aqy SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI ny ies nUM<br />
mwnqw id`qI sI[<br />
ivroDI iDr dw ‘dsm gRMQ’ pRqI iek ieqrwz ieh hY ik ies gRMQ<br />
dIAW purwqn bIVW ivc iekswrqw nhIN hY pr Swied auh Bul gey hn<br />
ik ieh iekswrqw gurU gRMQ swihb dIAW purwqn bIVW ivc vI nhIN sI[<br />
ies dIAW vI krqwrpur vwlI bIV, bMno vwlI bIV, Aqy dmdmy vwlI bIV<br />
iqMn pRmùK SwKwvW pRcilq rhIAW hn[ KojI lok ieh vI jwxdy hn ik hQ<br />
ilKq gMRQW ivcoN sB qoN pRcilq SwKw bMno vwlI bIV dI sI, ijs dw pwT<br />
sB qoN ApRmwixk sI[ icMqw ieh vI hY ik kI ies gRMQ dy AwDwr qy gurU<br />
gRMQ swihb nUM imlwvt vwlw gMRQ GoiSq kr id`qw jwvygw[ myrw m`q hY ik<br />
‘dsm gRMQ’ auqy vfI Koj dy dwAvy krn vwly purK jy ivvyk qoN kMm lYNdy<br />
qW ies dIAW purwqn bIVW dy v`K-v`K srUp hI ies dIAW swrIAW bwxIAW<br />
dy gurU-ikRq hox dw pRmwx sn[ ies nukqy auqy sMKyp ivcwr krnI zrUrI<br />
hY[ pRbuD ivdvwn fw. rqn isMG j`gI ny AwpxI pusqk ‘dsm gMRQ dI<br />
pOrwixk ipRSTBUmI’ ivc ies gRMQ dIAW cwr pRmuK pRqIAW dw bwxI-kRm<br />
inmn Anuswr drswieAw hY (qwilkw ivc bwxIAW dy nwm hyT pd -<br />
sMiKAw drsweI geI hY:<br />
BweI BweI mnI mnI isMG isMG isMG moqI moqI bwg bwg sMgrUr sMgrUr ptnw<br />
ptnw<br />
vwlI vwlI pRqI pRqI pRqI vwlI vwlI pRqI pRqI vwlI vwlI pRqI pRqI vwlI vwlI pRqI<br />
pRqI<br />
ñ jwp jwpu jwpu jwpu<br />
ñùø ñùø ñùø ñùù<br />
ò bicqR nwtk bicqR nwtk SsqRnwm mwlw Akwl ausqiq<br />
ô÷ñ ô÷ñ ñóñø ò÷ò<br />
ó cMfI cirqR ñ cMfI cirqR ñ Akwl ausqiq svYXy<br />
òóó òóó ò÷ú 1/2 óò<br />
ô cMfI cirqR ò cMfI cirqR ò bicqR nwtk bicqR nwtk<br />
òöò òöò ô÷ñ ô÷ñ<br />
õ cObIs Avqwr cObIs Avqwr cMfI cirqR ñ cObIs Avqwr<br />
òóó<br />
ö bRhmwvqwr bRhmwvqwr cObIs Avqwr cMfI cirqR ñ
óôó óôó òóó<br />
÷ rudRwvqwr rudRwvqwr bRhmwvqwr cMfI cirqR ñ<br />
ôùô+óõø ôùô+óõø óôó<br />
ø pwrs nwQ pwrs nwQ rudRwvqwr igAwn pRboD<br />
óöø óóö<br />
ù SsqR nwm mwlw SsqR nwm mwlw igAwn pRboD cMfI cirqR ò<br />
ñóñø ñóñø óóö òöò<br />
ñú igAwn pRboD Akwl ausqiq cirqRopwiKAwn rudrwvqwr<br />
óóõ 1/2 ò÷ñ 1/2 ÷õóú ôùõ+óùú<br />
ññ Akwl ausqiq igAwn pRboD sMswhr suKmnw ibsn pdy<br />
ò÷ñ 1/2 óóö ôó<br />
ñò vwr durgw kI vwr durgw kI vwr mwl kONs kI Ckw BgauqI jU kw<br />
õõ õõ ññ ñó÷<br />
ñó cirqRopwiKAwn cirqRopwiKAwn Ckw BgauqI jU kw SsqR nwm mwlw<br />
÷õöú ÷õó÷ ñóñø<br />
ñô z&rnwmw AsPotk kibq ibsnpdy vwr durgw kI<br />
õô õõ<br />
ñõ sd svYXy z&rnwmw (gurmuKI) cirqRopwiKAwn<br />
óó ÷õó÷<br />
ñö ibsnpdy z&rnwmw (&wrsI) AsPotk kibq<br />
õô+ñ<br />
ñ÷ sd svYXy Bgvq gIqw<br />
ñ óó ñøúú<br />
ñø zPrnwmw (gurmuKI) AsPotk kibq sMswhr suKmnw<br />
õö ôó<br />
ñù zPrnwmw (&wrsI) Sbd rwgW<br />
Anuswr<br />
òú vwr mwlkONs kI<br />
òñ vwr BgvqI<br />
ññ<br />
jI kI<br />
òò zPrnwmw<br />
ó<br />
(gurmuKI)<br />
auprokq bIVW dI iek hor qulnwqimk qwilkw vI fw. j`gI ny id`qI hY,<br />
ijs ivc ienHW hI bIVW ivc bwxIAW dy isrlyK drswey gey hn[ ienHW<br />
isrlyKW ivc iBMnqw hY, pr mUl Bwvnw ivc AMqr nhIN hY[ imswl leI<br />
cwry bIVW ivc ‘bicqR nwtk’ dy isrlyK ies pRkwr hn:<br />
ñ Å siqgur pRswid AiQ bicqR nwtk igrMQ iliKXqy qvpRswid sRI<br />
muKvwk pwqswhI ñú[<br />
ò Å siqgur pRswid] AiQ bicqR nwtk igrMQ iliKXqy qvpRswid]<br />
sRI muKvwk pwqswhI]ñú][<br />
ó Å sRI vwhgurU jI kI Pqy[ AQ bicqR nwtk igRMQ iliKXqy[ pwiqswhI<br />
ñú[ qv pRswid kiQqy[<br />
ô Å vwhgurU jI kI Pqyh[ AQ bicqR nwtk igrMQ iliKXqy qvpRswid<br />
kQqy pwiqswhI ñú[<br />
ies qrHW ‘rudRwvqwr’ dw isrlyK BweI mnI isMG vwlI bIV ivc ies<br />
pRkwr hY: Å sRI siqgur pRswid[ sRI Akwl purK jI pRqwp[ AQ<br />
rudRwvqwr kQnM”[ iesy bwxI dw ptnw vwlI bIV ivc isrlyK ies pRkwr<br />
hY: Å sIR Akwl purK dI qvpRqwp AQ rudRwvqwr kQnM qomr CMd<br />
qÍpRswid”[ dohW bIVW dy bwxI kRm dw AMqr ienHW bIVW nUM AsMbMiDq<br />
drswaux vwsqy kw&I hY[ iesy qrHW moqI bwg vwlI bIV ivc<br />
‘cirqropwiKAwn’ bwxI dw isrlyK hY: Å sRI BgauqIey nmh[ BujMg<br />
CMd[ sRI BgvqI jU kw CMd[ sRI BgvqI jU bnwvnw hY sMpUrn[” ienHW dohW<br />
bIVW dy bwxI-kRm ivc ieqnw AMqr hY ik iek bIV dUjI bIV dy sMpwdn<br />
krqw dy swhmxy nhIN ho skdI[ dohW dw mUl-sRoq vI inSicq qOr qy iBMn<br />
hY, iPr vI isrlyK ivc smwnqw hY[ ienHW isrlyKW dI ieko mUl Bwvnw<br />
Aqy cwr AsMbMiDq ilKwrIAW dw ienHW bwxIAW nUM gurU-ikRq mMnxw koeI
sMdyh nhIN rihx dyNdw, ik ‘dsm gMRQ’ dy h`k ivc idqIAW purwqn ivdvwn<br />
isKW dIAW ieh cwr gvwhIAW hn[<br />
auprokq qwilkw ivc drswieAw igAw hY ik cwr mh`qvpUrn purwqn<br />
bIVW dy bwxI-kRm ivc BwrI AMqr sI[ ies dw kwrn spSt hY ik iksy<br />
iek ilKwrI nUM AwpxI bIV sMpwidq krn vyly iqMn vrixq bIVW ivcoN<br />
koeI iek vI auplbD nhIN sI Bwv cwry bIVW dI sMpwdnw iek-dUjI qoN<br />
pUrI qrHW suqMqr hoeI hY? cOhW dy swhmxy bwxIAW dy sRoq vI vK-vK sn[<br />
kI ieh ies gl dw sbUq nhIN hY ik purwqn isK ienHW swrIAW rcnwvW<br />
nUM gurU-ikRq jwxdy sn? sRoq vK-vK hox dy bwvjUd ienHW bwxIAW dy AMdr<br />
Awey pdW dI igxqI ivc koeI mUl AMqr nhIN hY[ kuJ lok ieh ieqrwz<br />
kr skdy hn ik kuJ bIVW ivc sMswhr suKmnw, BgvMq gIqw Awid<br />
ApRmwixk bwxIAW vI gurU jI dI rcnw khIAW geIAW hn, pr ieh<br />
siQqI qW gurU gRMQ swihb nwl vI sI[ rqn mwlw, bwie Awiqs slok,<br />
rwh mukwm kI swKI, kwjI rukundIn Aqy gurU nwnk dyv jI dI crcw,<br />
pRwxsMglI Awid rcnwvW gurU-ikRq dsIAW jWdIAW rhIAW hn, pr ies<br />
kwrn swry gurU gRMQ swihb auqy sMdyh qW nhIN kIqw jw skdw[<br />
dsm-gRMQ dy ivroDIAW Anuswr ies gRMQ ivc kwl-BMg dw doS is`D<br />
huMdw hY jo gurU jI qoN sMBv nhIN hY[ s.SmSyr isMG ASok ies sMbMDI hyTly<br />
pd dw pRmwx vI dyNdy hn:<br />
sRI rG-rwj rwj jg kInw[ AqR pqR isr Fwr nvInw[<br />
insw qws ins nwQ pCwnw[ idnkr qwih idvs Anumwnw[<br />
sMinAwsn d`q rUp kr jwnXM[ jogin guru gorK kr mwnXM[<br />
rwmwnMd bYrwgin jwnw[ mhwdIn qurkin pihcwnw[<br />
aunHW dI mhwnqw hY ik rGu rwj dy kwl ivc gorK, rwmwnMd, muhMmd Awid<br />
ikvyN ho skdy hn? Asl ivc Drm gRMQW nUM ivcwrn dw ‘ASok’ jI nUM<br />
Swiek qrIkw smJ nhIN AwieAw[ kvI dy ies kQn dw qwqprj kyvl<br />
ieh hY ik rGu rwjy ivc jogIAW vwly, sMinAwsIAW vwly, cMdRmw Aqy sUrj<br />
vwly, gurU gorK vwly, rwmwnMd vwly, muhMmd vwly swry gux ivdmwn sn[<br />
jy Aijhy kQnW nUM qknIkI dy AwDwr qy kwl-BMg doS mMn ilAw jwvy qW<br />
ieho ijhw kwl-BMg doS qW koeI gurU gRMQ swihb auqy vI lgw skdw hY<br />
ikauNik gurU nwnk dyv jI dy guxW dw gwien aunHW qoN pihlW ho cu`ky<br />
mhwpurK ikvyN kr skdy hn, pr gurU gRMQ swihb ivc AwieAw hY:<br />
gux gwvY rivdwsu Bgqu jYdyv iqRlocn]<br />
nwmw Bgqu kbIru sdw gwvih sm locn]<br />
Bgqu byix gux rvY shij Awqm rMgu mwxY ]<br />
jog iDAwin gur igAwin ibnw pRB Avru n jwxY ]<br />
suKdyau prIK´qu gux rvY goqm iriK jsu gwieE ]<br />
kib kl sujsu nwnk gur inq nvqnu jig CwieE ] (AMg ñóùú)<br />
kdI ivdvwn cirqr kQwvW sMbMDI ieh XukqIAW dyNdy hn ik kuJ kQwvW<br />
dw pwT bIbIAW ivc bYT ky nhIN kIqw jw skdw[ ies dw pwT Aqy<br />
ivAwiKAw bIbIAW ivc bYT ky purK krn, ies rcnw ivc ikqy iliKAw<br />
vI nhIN igAw[ ‘mMqRI BUp sMbwd’ ilK ky ieh spSt kr id`qw igAw hY<br />
ik ivSyS qOr qy rwjsI SkqI sihq izmyvwr pdW auqy bYTy lokW dw Awcrx<br />
bulMd rKx vwsqy ieh kQwvW isiKAwdwiek hn[ rwj-s`qw Awcrx nUM<br />
iBRSt krdI hYY Aqy s`qw-nSIn ivAkqIAW nUM ieh sUJ hoxI cwhIdI hY ik<br />
aunHW dw iBRSt Awcrx pUry smwj vwsqy Aiq Gwqk hY[<br />
‘dsm gRMQ’ sMbMDI fw. rqn isMG j`gI jI ny Awpxy SoD-gRMQ ivc iek<br />
ivSyS jwxkwrI ieh id`qI hY ik aunHW ny ‘dsm gMRQ’ dI iek AijhI pRqI<br />
vI vyKI hY ijs ivc kiv Cwp ‘rwm’ dw ABwv hY[ ‘ikRSnwvqwr’ bwxI<br />
ivc ijQy vI ‘rwm’ imldw hY, aus gMRQ ivc auQy ‘isAwm’ hY[ ies dw isDw<br />
Bwv ieh hY ik aus gRMQ dy ilKwrI dw p`kw ivSvws sI ik ‘rwm’ Aqy<br />
‘isAwm’ ieko ivAkqI dy do aupnwm hn[ ‘dsm gRMQ’ nUM gurU-ikRq mMnx<br />
vwlw pK pihlW hI ieh kihMdw hY ik ies bwxI dI bxqr ies nUM ieko<br />
ivAkqI dI rcnw is`D krdI hYY[ aus ivSyS bIV dy ilKwrI nUM ‘ikRSnwvqwr’<br />
ivc gurU goibMd isMG jI dw ‘isAwm’ aupnwm izAwdw XukqI sMgq jwipAw<br />
hovygw, ijs kwrn aus ny dUjy aupnwm nUM bdl idqw[<br />
fw. j`gI jI ny iek hor mh`qvpUrn g`l khI hY ik “ienHW bwxIAW dI<br />
rcnw dw audyS isK smwj ivc vIr BwvnwvW dw sMcwr krnw sI[ ies<br />
leI ieh bwxIAW gurU jI dy drbw ivc pVHIAW jWdIAW sn Aqy auqr kwl<br />
ivc ienHW dw pRcwr iesy audyS nwl huMdw irhw[” ivdvwn purS dy ies
kQn qoN spSt hY ik jo bwxIAW gurU drbwr ivc pVHIAW jWdIAW sn, aus<br />
ivc nw qW mnm`q ho skdI hY Aqy nw hI ASlIlqw hox dI sMBwvnw hY[<br />
jy ieh bwxIAW gurU jI nUM pRvwixq sn qW isK ies auqy ikvyN ieqrwz kr<br />
skdy hn? kI gurU nwloN isK AiDk SuD ihrdy vwly hn?<br />
kdy iksy isK dy mn ivc ies sMbMDI koeI sMdyh nhIN hY ik gurU pd<br />
gurU gRMQ swihb nwl sMbMiDq hY[ sUJvwn isKW nUM ieh do gRMQ kdy JgVdy<br />
vI nzr nhIN Awey[ ienHW dohW ivcoN cMgy-mMdy dI prK krn dI koeI zrUrq<br />
vI nhIN hY[ BweI kysr isMG iCbr nUM qW ieh vfw Aqy Cotw Brw nzr<br />
AwauNdy sn[ iesy rUp ivc isK dohW dw siqkwr krdy rhy hn[ kuJ lok<br />
ieh qrk dyNdy hn ik ies gRMQ dw pRkwS nhIN krnw cwhIdw, pr auh<br />
d`sx ik kI ies nUM sVkW auqy rolx nwl pMQ izAwdw buDImwn mMinAw<br />
jwvygw[ ivdvwn Aqy buDImwn lok gRMQW dw siqkwr krdy hn[ isK ies<br />
siqkwr ivc sB qoN Agy hn ikauNik aunHW nUM Sbd ivcoN r`v nzr AwauNdw<br />
hY[ nw aunHW kdy gRMQW dw Apmwn kIqw hY, nw AgoN krngy[ kuJ lok ies<br />
gRMQ nUM Apmwinq krn leI ikauN AfI-cotI dw zor lw rhy hn, ieh myrI<br />
smJ qoN bwhr hY[ Swied ividAw dw Apmwn krnw aunHW leI SuD Aqy<br />
sRyST Drm hY[<br />
fw. rqn isMG j`gI dI mwnqw hY ik isMG sBw lihr dw AwrMB qoN isKW<br />
ivc ies gRMQ pRqI audwsInqw pYdw hoeI hY[ Asl ivc isMG sBw lihr<br />
dw muK audyS ihMdU-isK irSiqAW nUM punr-pirBwiSq krnw sI[ aus smyN<br />
dw mu`K nwArw sI - ‘hm ihMdU nhIN’[ isMG sBw dy kuJ joSIly kwrkuMnW nUM<br />
ligAw ik ‘dsm gRMQ’ AMdr ihMdUvwdI rucIAW hn, ijnHW dy rihMidAW isK<br />
Drm ihMdU Drm qoN pUrI qrHW suqMqr nhIN ho skdw[ pr AsIN ieh vI<br />
jwxdy hW ik ijnHW lokW nUM ‘dsm gMRQ’ ivcoN ihMdUvwd dIAW JlkW pRqIq<br />
hoeIAW sn, aunHW nUM B`tW Aqy BgqW dI bwxI ivcoN vI ihMdUvwd dI durgMD<br />
AweI sI[ ijqny vI lok ‘dsm gRMQ’ dy ivroDI hn, auh gurU gMRQ swihb<br />
nUM vI KMifq krnw locdy hn, BwvyN auh Ajy frdy hoey Bgq bwxI Aqy Bt<br />
bwxI dw izkr iqAwg ky rwgmwlw dw ivroD hI ikauN nw krdy hox?<br />
imSnrI kwljW vwly BweI gurdws dI bwxI dy h`Q Do ky ip`Cy pey hoey hn[<br />
auh BweI gurdws nUM mIixAW dy eyjMt kih ky inMd rhy hn[ gurUAW dy<br />
nzdIkI ieiqhwisk ivAkqIAW dy nwm bdly jw rhy hn[ kuJ lokW nMU<br />
gurUAW nwl dyv, dws Awid lwaux ivcoN ihMdUvwd nzr Aw irhw hY Aqy auh<br />
DV`ly nwl gurU pwqSwhW dy nwm vI bdl rhy hn, msln gurU nwnk dyv<br />
nw ilK ky gurU nwnk swihb, gurU AMgd swihb iliKAw jw irhw hY[<br />
imSnrI kwljW dy sMcwlk ds pwqSwhIAW dI guruqw nUM hI cunOqI dy rhy<br />
hn[ aunHW ny iek ivikRq Dwrnw bxw leI hY ik gurU isr& Akwl purK<br />
hY, gurU nwnk dyv nUM qW bwbw nwnk hI kihxw cwhIdw hY[ ieh swrw kuJ<br />
is`K Drm nUM ihMdU Drm qoN invyklw d`sx dy joS ivc kIqw jw irhw hY[<br />
ies Btky hoey joS qoN ‘dsm gRMQ’ nUM hI ^qrw nhIN, gurU gMRQ swihb Aqy<br />
gurU pwqSwhW nUM vI ^qrw hY[ jy gurU pwqSwhW dy nwm swQoN brdwSq nhIN<br />
kIqy jw rhy, qW isK Drm dI ikhVI cIz ies AMnHy joS qoN mih&Uz rih<br />
skygI? ies nUM DIrj nwl ivcwrnw isK icMqkW Aqy muKI isKW dw pihlw<br />
&rz hY[<br />
‘dsm gMRQ’ qoN vI lok ies kwrn munkr hn, ikauNik auh ihMdUvwd<br />
qoN BY-BIq hn[ auN\ hkIkq ieh hY ik isK Drm dI suqMqr hoNd drswaux<br />
vwsqy swnUM bhuqw iesy gRMQ dy pRmwxW auqy AwiSRq rihxw pYNdw hY[ ihMdU<br />
Avqwrvwd dw ies gRMQ ivc ivAwpk inKyD hY[ iesy inKyD nUM vyK ky<br />
mgrly ivroDI ivdvwnW nUM ies ivcoN ihMdUvwd dI QW ZYr-AwigAw (Bwv<br />
vyd-ivroDI) qWiqRk mq nzr Awaux lg pey hn[ ivSnU-BgqI dw pihlw<br />
ivcwr smwpq ho igAw hY Aqy AvYidk dyv iSv dy kwl-mhwkwl srUp<br />
frwaux lg pey hn[ hux ies gMRQ dIAW bwxIAW nUM AvqwrvwdI nw kih<br />
ky Swkq-pMQI ikhw jw irhw hY[ pr jdoN ivroDI iDr nUM ieh puiCAw jWdw<br />
hY ik ies gRMQ ivc qWiqRkW dy pMj mkwrW, pMj pivqRW, iSv dy òø<br />
AvqwrW, Swkq-pMQ dw isMG pd nwl ivSyS snyh (ikauNik ikRSnwvqwr<br />
ivc AnykW isMG nwm imldy hn), ñú ividAwvW, kuMflnI swDwn, kOl<br />
igAwn, SIR c`kr ivc siQq ñö iniqAwvW, kul nwm-kwl-igAwn-icqnwd-ibMdu-klw-jIv<br />
Awid ù vXUh dw vrxn, nSy sMbMiDq AwrMB aulws,<br />
qurx aulws, Xovn aulws, pRoV aulws, aunmn aulws Aqy AnvX aulws<br />
dIAW AvsQwvW dw aulyK sihq smucy Dwrimk isstm dw ies ivc<br />
AWiSk pRgtwvw vI nhIN hoieAw qW Aj klH ‘dsm gRMQ’ dy ivroDI pYNqVw<br />
bdl ky ieh kihx l`g pey hn ik ieh rIiq-kwiv hY, ijs qoN koeI Drm<br />
isDWq nhIN inkl skdw[ ies pK dy ivdvwnW nUM pihlW ieh gurU jI dy
drbwrI kvIAW dI rcnw lgI sI iPr ies ivcoN ivSnUM pUjw dI durgMD<br />
AweI sI, iPr Swkq-pMQI rcnwvW dI Brmwr id`sI sI Aqy hux rIqI-kwiv<br />
nzr Awaux lg ipAw hY[ pr ivroDIpd dw ieh pYNqVw vI buinAwdhIx<br />
hY[ ies mwnqw qoN ies pK dI rIiq-kwiv dIAW rucIAW qoN pUrn AigAwnqw<br />
dw pRgtwvw ho jWdw hY[ rIiq kwiv ivc isAwxy swihqkwrW ny cwr pRkwr<br />
dy gRMQ rKy hn:<br />
ñ sMpUrn kwiv-AMgW dw ivvycn krn vwly gMRQ-jo kwiv dy lCx, Sbd<br />
Aqy ArQ dIAW SkqIAW, kwiv dy gux-doSW, rs Awid swry AMgW dw<br />
ivSlySx krdy hox[<br />
ò rsW dw ivvycn krn vwly gRMQ ijnHW ivc iSMgwr rs dI pRDwnqw hovy,<br />
pr hor rsW dI vI QoVHI bhuq crcw kIqI geI hovy[ rsW dy AwlMbn<br />
audIipn ivBwv, sQweI Bwv, sMcwrI Bwv Awid dy lCxW dw audwhrxW<br />
sihq pRiqpwdn kIqw hovy[<br />
ó nwiek nwiekw Byd dy gMRQ ijnHW ivc iSMgwr rs dy AwlMbnW dw sUKm<br />
Byd-aupByd dy ky audwhrx ilKy gey hox[ audwhrxwrQ - icMqwmxI dw<br />
iSMgwr mMjrI Aqy iBKwrI dws dw iSMgwr inrxX[<br />
ô AlMkwr gRMQ ijvyN jYdyv dw cMdR lok Aqy ApX dIikiSq dw kulvXwnMd[<br />
ienWH ivcoN ‘dsm gMRQ’ nUM iks swihq Dwrw nwl sMbMiDq kr ky rIqI-kwiv<br />
dw drjw dyxw hY, ieh &Yslw ivroDI pK ny krnw hY[ rIqI-kwiv iSMgwr<br />
rs AwDwirq ikRSn-kwiv hY, ijs dw iesqRI mwfl ‘rwDw’ hY[ ‘dsm gRMQ’<br />
bIr rsI rcnw hY, ijs sMbMDI fw. rqn isMG j`gI jI dw ieh ivSlySx<br />
hY ik ‘dsm gRMQ’ dIAW rcnwvW dy cirq nwiekW pRqI kvI dy mn ivc nw<br />
qW BgqI-Bwv hY Aqy nw hI ieSt-dyv buDI[ ies dIAW rcnwvW ivc<br />
iesqrI dw mwfl ‘durgw’ hY, ijs nUM iSv-pqnI pwrbqI nwl sMbMiDq<br />
kIqw jw skdw hY, ikRSn dI pRyimkw rwDw nwl nhIN[ rIqI-kwiv vYidk dyv<br />
ivSxU dy Avqwr sIR ikRSn dy ierd-igd GuMmdw hY, jdoN ik Swkq-pMQ<br />
bRwhmx dy vrcsv vwly vYidk m`q dy smucy isstm dw ivroD kr ky<br />
AvYidk rucIAW dw pRDwnqw sQwpq krn auqy itikAw hoieAw iSv-pRsq<br />
pMQ hY[<br />
Asl ivc ‘dsm gRMQ’ dy AwlockW dI AwpxI jwxkwrI inmn-sqr<br />
dI hY[ ies ivroDI Kymy vwsqy igAwnI Bwg isMG vrgy lok, ijnHW nUM ilKxpVHn<br />
dI kuJ vI smJ nhIN, ividAw mwrqMf hn[ mYN igAwnI Bwg isMG<br />
dI ‘dsm gMRQ’ ivruD ilKI pusqk dy kuJ ku pMny plt ky vyiKAw ik auh<br />
XQwrQ nUM XQwirQ jW XQwr`Q, rcnw nUM rcnW, ibnw nUM ibnW prm nUM pRm,<br />
srdwrnI nUM sRdwrnI, Sok (sog) nUM SOk, AnykW nUM AwnykW, vl (pyc) nUM<br />
v`l, auqyijq nUM au~qyjq, swkq nUM swk`q, rc nMU r`c, aupkwr nUM Epkwr,<br />
npuMsk nUM inpuMsk, bl nUM b`l, mDu nUM m`D, aukiq nUM aukq ilKx vwlw<br />
igAwnvwn sI[ vwsqv ivc aus nUM ‘kuJ’ vI ilKxw nhIN sI AwauNdw<br />
ikauNik auh ies Sbd nUM ‘kuJ’ ilKdw sI[ kI ieh igAwnvwn jo gurU<br />
bcnW Anuswr ‘AKr kw Byau n lhMiq’ vwlI AboD siQqI ivc hn, isKW<br />
dy mwrg drSk ho skdy hn? hW iPkr hY ik jy icMqn isK cup-cwp gurU<br />
inMdw suxdy rhy qW Swied ieho siQqI ho jwvy[ drbwr swihb ivcoN ‘dsm<br />
gRMQ’ dI bwxI dw AxAYlwinAw gl Gutx dI ^br AweI hY, ijho-ijhIAW<br />
Dwrimk slwhkwr kmytIAW bxweIAW jw rhIAW hn, aunHW qoN ieho Aws<br />
kIqI jw skdI hY[ jy ‘AMDy kw nwau pwrKU’ hovygw qW inSicq qOr qy ‘dsm<br />
gRMQ’ dy SkqISwlI juJwrU bcnW qoN vMicq hoeI sMq-ispwhIAW dI kOm<br />
vYrwgI swDUAW dw tolw ho inbVygI[ ‘kbXo bwc cOpeI’ qW pMQ ivroDI Aqy<br />
ASlIlqw dw AMg grdwnI hII geI hY, auh idn dUr nhIN jdoN ‘jwpu<br />
swihb’ pVHn nUM vI ku&r dy id`qw jwvygw[
sRI sRI dsm dsm gRMQ gRMQ swihb swihb jI<br />
jI<br />
cirqRo cirqRo piKAwn piKAwn piKAwn qy qy isDWq<br />
isDWq<br />
* ig. gurmIq isMG (Aqrsr)<br />
isDWqk rUp ivc sRI gurU nwnk dyv jI Aqy sRI gurU goibMd isMG jI ieko<br />
joq hn[ iek hI jugq dI inrMqr ABI-ivAkqI hn[ sRI gurU goibMd isMG<br />
jI dIAW isiKAwvW dw vrqmwn sMdrB pRsquq kridAW ieh iDAwn ivc<br />
r`iKAw igAw hY ik ds gurU swihbwn hI gurmiq dy AwdrSk ivDwn dy<br />
sMsQwpk hn Aqy ies dw zwhrw-rUp sRI gurU gRMQ swihb jI hY[ ieQy kIqI<br />
jw rhI vIcwr dw ivSw dsm pwqSwh dIAW isiKAwvW nUM bwkI gurU<br />
swihbwn dIAW isiKAwvW qoN inKyV ky nhIN vyKxw hY sgoN “joiq Ehw jugiq<br />
swie” dy isDWq dI rOSnI ivc isiKAwvW dy vrqmwn pRsMg nUM sQwpq<br />
krnw hY[ SRI dsmyS jI mhwn kvI qy jrnYl sn ijnHW ny smwjk qy<br />
rwjnIqk kRWqI leI pUry qwx qy Swn nwl klm qy qyZ clweI[ auh pUrn<br />
qOr qy kivqw qy bIrqw dy mujsmyN sn[ aunHW dI KMfy nwl pVHI bwxI AMimRq<br />
bx ky murdw im`tI ivc ienklwb dI jvwlw pRgt krdI hY[ AYsI crcw<br />
lwlw dOlq rwie qy fw: golk cMd nwrMg vrigAW ny bw^UbI kIqI hY, sRI<br />
dsm gMRQ swihb buinAwdI gRMQ hY[ jo dsm pwqSwh jI duAwrw ricq hY[<br />
ies gRMQ dy mUl rUp ivc AnykW h`Q ilKq srUp auplbD hn[ sRI dsm<br />
gMRQ swihb jI ivc sRI dSmyS jI duAwrw ricq inkIAW v`fIAW rcnwvW<br />
bRj, pMjwbI, Aqy PwrsI Awid BwSwvW ivc hn[ ienHW muK rcnwvW ivc<br />
jwp swihb, Akwl ausqiq, igAwn pRboD, cMfI cirqR do rUpW ivc, cMfI<br />
dI vwr, cObIs Avqwr, aup Avqwr, bicqR nwtk, SwsqR nwm mwlw,<br />
cirqRo pKXwn qy z&rnwmw Awid Swiml hn[<br />
sRI dsm gRMQ jI ivc Swiml aukq rcnwvW ivcoN cirqRo pKXwn dw<br />
kwPI v`fw ih`sw hY[ ijs dy 405 AiDAwie hn[ ies rcnw ivc sqgurW<br />
ny aus p`K nUM KolH ky vIcwirAw hY ijhVw p`K mnu`K nUM durwcwrI qy kukrmI<br />
bxw idMdw hY[ sMswr AMdr v`K-v`K qrHW dy iesqrI purS hn iek aucy<br />
* ividAwrQI dmdmI tkswl<br />
Awcrn vwly qy dUjy nIvyN Awcrn vwly hn jo bIbIAW aucy-sucy Awcwr<br />
vwlIAW hn aunHW bwbq sqgurU jI gurbwxI AMdr AwKdy hn “sh kI swr<br />
suhwgin jwnY] qij AiBmwnu suK rlIAw mwnY]” pr dUjy pwsy sqgurU jI<br />
sRI gurU gRMQ swihb jI AMdr hI aucwrdy hn “ijau CutiV Gir Gir iPrY<br />
duhcwrix bdnwau]” Drm qoN hIx cusqIAW clwkIAW qy igrwvtW vwly<br />
krm krn vwlIAW hn[ Awpxy nvyN bxy ‘sMq ispwhI’ nUM ienHW dy Cl Pryb<br />
qoN swvDwn krn vwsqy ieh cirqR ilKy gey hn ikauNik aus zmwny ivc<br />
vysvw pRxwlI Awm pRclq sI[<br />
ies vwsqy siqgurW ny guris`KW nUM cyqn krn vwsqy ieh khwxIAW<br />
ilKIAW Aqy QW-QW qy bcx dI qwVnw kIqI:-<br />
rIq n jwnq pRIq kI pYsn kI pRqIq (cirqR 16)<br />
jy koeI pr nwrI isE pwgY]pnhI eIhW nrk iqh AwgY](cirqR185)<br />
cojI pRIqm jI ny Avqwr-vwd dy rUpk duAwrw bIr-rsI rUp pyS kIqw qW<br />
ik lok smJ skx ik jd quhwfy sUrmy purKy AYsy kwrnwmy kr skdy sn<br />
qW qusIN vI aunHW vWg blvwn ho skdy ho ies leI hI siqgurW ny ikRSn<br />
Awid dIAW Xu`D-rcnwvW nUM bhuq ivsQwrpUrvn iliKAw ik ieh lok vI<br />
Drm Xu`D vwsqy Awqmk p`KoN blvwn hox[ prMprwvW dw hoxw koeI gux<br />
nhIN pr prMprwvW nUM vrq ky vrqmwn dy ivkws leI ivauNqbMd krnw<br />
klwkwrI KUbI hY[ siqgur jI ny Aijhw kridAW QW-QW qy AwpxIAW<br />
isDWqk vIcwrW r`KIAW qy dìsAw ik AsIN iksy dyvI dyvqy nUM nhIN mMndy]<br />
“mY n gnysih ipRQm mnwau” Awid[<br />
hU-b-hU iesy pRkwr iehnW cirqRW duAwrw siqgurU jI ny Awpxy Kwlsy<br />
nUM swvDwn kIqw ik vyK ieMnw dw AYsw ivhwr hY[ pr-nwr sMg dw nukswn<br />
kQn kridAW dsmyS jI AwiKAw hY:<br />
pr nwrI ky qjy shs bwsv Bg pwey] (cirqR 21)<br />
Aqy sRI gurU gRMQ swihb jI dw kQn hY:<br />
shMsr dwn dy ieMdRü roAwieAw]prs rwmu rovY Gir AwieAw](AM:ùõó)<br />
goqmu qpw AihilAw iesqRI iqsu dyiK ieMdRü luBwieAw]<br />
shs srIr ichn Bg hUey qw min pCoqwieAw]ñ] (AMg ñóôô)
cirqR piKAwnW sMbMDI tkswl AMdr jo pRMprwiek vIcwr pVHweI jWdI hY,<br />
aus dw izkr BweI kwnH isMG nwBw ny vI Awpxy mhwn koS ivc kIqw hY[<br />
pRclq kQw Anuswr rwjw cqR isMG (icqRvqI ngr ivKy icqR isMG inRp eyk<br />
(cirqR dUjw) dw srUp vyK ky iek Apsrw moihq ho geI[ rwjy dw aus nwl<br />
sbMD hox qoN hnUvMq isMG (sRI dsm gMRQ swihb jI ivc ijs dw nwm hnUM<br />
AwauNdw hY) suMdr srUp pu`qr pYdw hoieAw[ kwPI smyN bwAd cqR isMG dI<br />
nvIN ivAwhI rwxI icqR mqI hnUvMq isMG dw rUp vyK ky moihq ho geI[ aus<br />
ny pMfq duAwrw cwl c`lI jo rwjkumwr nUM pVHwauNdw sI[ auh rwxI smW pw<br />
ky rwj kumwr nUM Awpxy mihl ivc ilAweI Aqy kukrm krn vwsqy pRyrn<br />
l`gI pr DrmI hnUvMq isMG ny rùKw jvwb id`qw[ ies pr rwxI ny rwjy pws<br />
JUTIAW g`lW AwK ky pu`qR nUM mwrn dw hukm suxw id`qw[<br />
rwjy dy isAwxy vzIr ny Awpxy rwjy nUM clwk iesqRIAW dy Cl kpt<br />
Bry AnykW cirqR suxw ky S`k dUr krn dw Xqn kIqw[ ienHW cirqRW ivc<br />
purwqn ihMdU pusqkW qoN, ‘bwhrdw ng ikqwb qoN’, muZlW dIAW KwndwnI<br />
khwxIAW qoN, rwj puqwny dy kQw pRsMgW qoN pMjwb dy ik`sy khwxIAW qoN cirqR<br />
ilKy gey hn[ isDWq ieh hY ik kwm dy dws ho ky clwk iesqRIAW dy pycW<br />
ivc nhIN Psxw cwhIey[ ies qoN ieh Bwv hrigj nhIN lYxw cwhIdw ik<br />
Drm pqnI Aqy Xog iesqRIAW qy ivSvws krnw AXog hY[ pr kwmw-qr<br />
ho ky pr iesqRIAW dy pyc ivc Ps ky lok prlok Ko lYxw kukrm hY (kwnH<br />
isMG nwBw mhwn koS)<br />
Aswfy sqgurW dy imSn ny AwrMB qoN hI pUrn qOr qy pr-qn, pr-Dn<br />
Awid ivkwrW qoN rokx leI bMDs leI qy sucyq kIqw:<br />
ieMdR ibsn bRhmw isv hoeI]iqRX cirqR qy bcn n koeI](cirqR 186)<br />
cMclwn ky cirqR kO, skq n koaU pwie]<br />
vh cirqR qw kI lKY jw ky sXwm shwie] (cirqR 193)<br />
ieh Cl so rwjw Clw juD krn kO Gwie]<br />
iqRX cirqR kO muVH kC Byv skw nih pwie] (AMg 263)<br />
ien iesqRIn ky cirq Apwrw]<br />
ijnY n ibDnw skq ibcwrw (cirqR 332)<br />
A`j fwktrI isDWq vI pr-qn qoN pYdw hox vwly AswD rog ivKw ky ies<br />
kukrm qoN bcx leI kihMdy hn[<br />
sRI dsm gRMQ swihb iv`c ies cirqRo piKXwn dI sB qoN mh`qvpUrn<br />
g`l ieh hY ik ijQy sqgurW ny Awp hryk AiDAwie dy AMq iv`c iliKAw<br />
hY ik cirqRW dy pRsMg ivc rwjy qy mMqrI dy sMbwd vwlw Amu`kw AiDAwie<br />
hY[ ijs qoN sw& zwhr hY ik ieh EnW dw aul`Qw hY, auQy nwl hI cirqro<br />
piKAwn ArMB krn qoN pihlW ArMBk AiDAwie aus Akwl purK dI<br />
SkqI dy mMgl rUp ivc iliKAw hY qy nwl hI Akwl purK aupr siqgurU<br />
jI ny Awpxy ivSvws dw rUp ivKwieAw hY:<br />
myr ikXo iqRx qy muih jwih, grIb invwj n dUsr qo sO]<br />
qo sm sUr koau khUM nwhI (cirqR pihlw)<br />
cirqRW dy AMq ivc siqgurU jI ny iPr Akwl purK dy crnW ivc bynqI<br />
kridAW:<br />
DMnX DMnX logn ky rwjw[ dustn dwh grIb invwjw[<br />
AKl Bvn ky isrjnhwry[ dws jwn muih lyhu aubwry[ AwiKAw hY Aqy<br />
nwl-nwl Awpxy Kwlsy pirvwr vwsqy Akwl purK pws bynqI kIqI hY:<br />
kibXo bwc bynqI cOpeI] hmrI kro hwQ dY rCw] ieh pwvn rcnw<br />
AMimRq dIAW pwvn bwxIAw iv`c Swiml hY ijs nUM pMj ipAwry swihbwn<br />
AMimRq iqAwr krn smyN pVHdy hn[ ies qoN ielwvw ieh pwvn bwxI<br />
inqnym dIAW bwxIAW AMdr vI Swiml hY[<br />
ieh v`KrI g`l hY ik ijvyN iksy isAwxy purK ny AwiKAw ik v`ifAW<br />
ny imhnq krky pyt pUrqI vDIAw FMg nwl krn vwsqy kxk iqAwr<br />
kIqI[ A`j jykr koeI dwxy Cf ky AwKy mYN qW kxk dy bUty nUM hI gRihx<br />
krWgw qW dwixAW qoN vgYr p`ikAw kxk dw bUtw qW qUVI hY[ qUVI nwl<br />
t`krW mwrn vwly nUM kI AwiKAw jwvy?<br />
so siqgurW duAwrw ricq ijqny vI ATwrvIN sdI dy sRI dsm gRMQ jI<br />
hQ ilKq rUp pRwpq hn aunHW sBnw ivc ieh rcnwvW imldIAW hn[<br />
keI CMdW dy isDWq hU-b-hU Awps iv`c imldy hn ijvyN ik:<br />
qwih pCwnq hY n mhw psu jw ko pRqwp iqMhU pur mwhI] (cirqR 266)
qwih pCwnq hY n mhw jV jw ko pRqwp iqMhU purmwhI (bicqR nwtk)<br />
myr kIXo iqRx qy muih jwih, grIb invwj n dUsr qy sO (cirqR pihlw)<br />
myr kro iqRx qy muih jwih<br />
grIb invwj n dUsr qo so (bicqR nwtkcirqR pihlw)<br />
kwhy kau pUjq pwhn kau<br />
kC pwhn mY prmysr nwhI (sveIey sRI muKvwk pw: 10)<br />
sRwp rwCsI ky dey jO BXo pwhn jwie[<br />
qwih khq prmysr qY mn mih nhI ljwie[ (cirqR 266 vw)<br />
kwhU lY pwhn pUj DirEu isr<br />
kwhU lY ilMg gry ltkwieE (sveIey sRI muKvwk pw: 10)<br />
Kws hwry cMdn lgwie hwry cuAw cwr<br />
pUj hwry pwhn crwie hwry lwpsI] (Akwl ausqiq)<br />
SRI dsm gRMQ jI dI AMdrlI gvwhI QW-QW is`D krdI hY ik ies dy krqw<br />
sRI gurU goibMd isMG jI hn[ koeI drbwrI kvI nhIN[ jy koeI mMndw hY ik<br />
drbwrI kvIAW ny rcnw kIqI hY qW drbwrI kvI AwpxIAW rcnwvW iv`c<br />
pihlW gurU swihbwn dy mMgl krdy[<br />
ies dy dUsry pwsy jd AsIN sRI dsm gRMQ swihb jI pVHdy hW QW-QW<br />
mMgl kyvl Akwl purK dI SkqI dy hn[ ies krky SRI dsm gRMQ jI bwry<br />
ADUrw igAwn r`Kx vwly AKOqI ivdvwnW dIAW dlIlW dw koeI ADwr nhIN<br />
ik ieh rcnw drbwrI kvIAW dI hY pRwcIn kwl qoN hI sRI gurU gRMQ swihb<br />
jI, sRI dsm gMRQ swihb jI dI bwxI nUM gurisKW v`loN pUrw siqkwr idqw<br />
jWdw irhw hY Aqy Biv`K ivc vI id`qw jWdw rhygw[ BweI dysw isMG jI<br />
rihqnwmy AMdr AwKdy hn:<br />
dhUM gRMQ mY bwxI joeI] cun cun kMT krih inq soeI]<br />
SRI SRI dsm dsm gRMQ gRMQ - - Kwlsy Kwlsy dI dI ivl`Kxqw<br />
ivl`Kxqw<br />
ig. hrdIp isMG dmdmI tkswl<br />
swihb sRI gurU goibMd isMG jI ny sMswr iv`c Awpxy Awgmn dw AwdrS<br />
“Drm clwvn sMq aubwrn] dust siBn ko mUl aupwrn]” pihlw<br />
AwdrS Drm clwauxw d`isAw hY[ ie`k ieh svwl vI pYdw huMdw hY kI<br />
sMswr iv`c pihlW Drm mOjUd nhIN sn? AYsw nhIN, sMswr iv`c Drm qW<br />
pihlW vI bhuq sn[ auhnW iv`c keI kurIqIAW Aw geIAW[ sMswr dI<br />
AYsI Dwrimk hwlq dw izkr gurU nwnk dyv jI dy ies Sbd qoN sp`St<br />
hY :<br />
kil kwqI rwjy kwsweI Drmu pMK kir aufirAw]<br />
kUVu Amwvs scu cMdRmw dIsY nwhI kh ciVAw]<br />
swihb sRI gurU goibMd isMG jI ny dunIAW dI mhwn kwml hsqI vjoN Aijhy<br />
kwml audyS Aqy AmlI aupdyS rwhIN frI Aqy sihmI kOm nUM ieMnW inrBY<br />
Aqy idRV bxwauxw sI ik auh jIvn dy sB qoN v`fy BYA, mOq nwl vI m`Qw<br />
fwhux leI q`qpr rihx[ sdIAW qoN d`bI kuclI hoeI mnu`Kqw nUM Awqm<br />
ivSvws nwl jIvn ijaUx dw FMg d`sx leI gurU jI ny Kwlsw pMQ dI<br />
swjnw nUM Awpxw mu`K AwdrS mMn ky kQn kIqw sI[<br />
hm ieh kwj jgq mo Awey] Drm hyq gurdyv pTwey]<br />
XhI kwj Drw hm jnmM]<br />
ij`Qy hor dwrSink isrP Awpxy PlsPy rwhIN lokweI dw mwrg drSn<br />
krdy hn[ auQy dsmyS pwqSwh ny Awpxy mhwn PlsPy nUM AmlI jwmw<br />
pihnw ky AYsw ikRSmeI kOqk krky dunIAW nUM hYrwn kr id`qw[ im.<br />
kinMGm ilKdy hn ik “gurU swihb jI ny smwj dy auhnW murdw ho cùky lokW<br />
dy zjbwqW nUM ieqnI s&lqw nwl jgw id`qw sI Aqy auhnW iv`c smwijk<br />
suqMqrqw dI Aqy rwStrI Bwvnw dI ie`Cw pYdw kr id`qI sI, ies ny nw<br />
hI isrP auhnW dI mwnisk soc nUM hI bdl ky r`K id`qw sgoN auhnW dy<br />
srIrk j`ikAW nUM vI AQwh qwkq b^S id`qI[”<br />
ies qrHW grIb invwz pwqSwh jI ny ienHW inqwxIAW rUhW nMU rwj Bwg
dyx dw vI vwAdw kridAW PurmwieAw sI[<br />
ien grIb isKn ko dyau pwqswhI] ieh Xwd kry hmrI gurAweI]<br />
ieh auhnW dw Awpxw hI AwdrS nhIN sgoN gurU nwnk dyv jI v`loN AwrMBy<br />
kwrj dw isKr sI ijs dI nINh dw ijkr gurdyv jI AwpxI rcnw iv`c<br />
kIqw hY[<br />
iqn ieh kl mo Drm clwXo] sB swDn ko rwhu bqwXo]<br />
Akwl purK jI dw hukm ik sMswr dy lokW nUM PjUl Dwrimk AfMbrW iv`coN<br />
k`F ky gurmiq gwfI rwh qy pwauxw[<br />
jwih qhW qY Drm clwie] kubuiD krn qy lok htwie]<br />
ies krky klgIDr pwqSwh jI ny Kwlsy nUM hMs vwlI ibrqI dw DwrnI<br />
bxwieAw sI, ijvyN hMs pwxI iv`coN kyvl dùD dy Put cug lYNdw hY[ iesy qrHW<br />
sMswr iv`c krm kWf dy PYly hoey pwxI iv`c jo krm Awqm igAwn iv`c<br />
aupXogI sn auh Kwlsy nUM b^S id`qy bwkI dw iqAwg kr id`qw Aqy A`gy<br />
swvDwnI leI sucyq kIqw sI:<br />
kyvl krm Brm sy cIno Drm krm Anurwgo Aqy<br />
DIrj Dwm bnwie iehY qn buiD su dIpk ijau aujIAwrY]<br />
Awpxy srIr nUM DIrj dw Gr bxw ky gurmiq igAwn dy qyl nwl bu`DI nUM<br />
ruSnw ky ies gwfI rwh qy qurnw ikauNik AigAwnqw Aqy mUrKqw hI Drm<br />
dIAW v`fIAW duSmn hn[ swry bMDn AigAwnqw iv`coN Aqy sB kurIqIAW<br />
mUrKqw iv`coN hI jnm lYNdIAW hn[ kinMGm ilKdy hn: “ieh g`l Kwlsy<br />
dw ie`k audyS hI bx geI sI ik nvyN sjy Kwlsy dI ipClI ikrq nws,<br />
kul nws, Drm nws Aqy krm nws smJI jWdI sI[” ik gurU goibMd isMG<br />
jI ny Awpxy isMGW koloN aus pihly hr ivSvws Aqy Brm nUM ^qm krvw<br />
id`qw sI[<br />
Kwlsw pMQ dI sdIvI hoNd nUM brkrwr r`Kx leI Aqy ies Bwrq BUmI<br />
iv`c pihlW pYdw hoey jYn Aqy bùD Drm dy pqn nUM m`dy nzr r`K ky, dsmyS<br />
pwqSwh jI ny Kwlsy nUM swvDwn kridAW hmySW leI Awpxw inAwrwpx<br />
bxweI r`Kx dI hdwieq kIqI sI Aqy bcn kIqw sI ik ijMnw icr Kwlsw<br />
pMQ Awpxw inAwrwpx bxweI r`Kygw auqnw icr gurU Kwlsy dy AMg-sMg<br />
rhygw[ jdoN ieh Awpxw inAwrwpx guAw lvygw qW ieh myrI ivSvws<br />
pwqrqw vI Ko bYTygw[<br />
jb lg Kwlsw rhy inAwrw] qb lg qyj dyau mY swrw]<br />
jb ieh ghY ibprn kI rIq] mYN n krU ien kI prqIq]<br />
ies qrHW sRI dsmyS pwqSwh jI ny Kwlsw pMQ nUM jo srUp Aqy Swn b^iSS<br />
kIqI hY aus dI syvw sMBwl vwsqy Kwlsy ny iqAwr br iqAwr rihxw hY[<br />
ies dy inAwrypx dy pqn dIAW sMBwvnwvW qoN sdIvI mukqI vwsqy Kwlsy<br />
dw jo mwrg drSn is`K gurU swihbwn ny kIqw hY, aus dI is^r sRI gurU<br />
goibMd isMG jI hn[ ijnHW ny AwpxI bwxI iv`c Kwlsy dw sdIvI inAwrwpx<br />
bxweI r`Kx leI sRI dsm gRMQ swihb jI dI rcnw krky Kwlsy leI AnoKy<br />
rihqnwmy AMikq kIqy[<br />
1 jwgq joq jpY ins bwsr eyk ibnw mn nYk n AwnY]<br />
pUrn pRym pRqIq sjY bRq gor mVI mt BUl nw mwnY]<br />
qIrQ dwn dieAw qp sMjm eyk ibnw n eyk pCwnY]<br />
pUrn joq jgY Gt mY qb Kwls qwih nKwls jwnY]<br />
2 ry mn AYso kr sMinAwsw]........<br />
3 ry mn ieh ibiD jog kmwau] .....<br />
au~cI su`cI Aqy swbq sUrq jo Kwlsy nUM gurU jI ny b^iSS kIqI sI[ ies<br />
dw sMpUrn srUp smJx leI sRI dsm gRMQ swihb jI nUM Awsqik Bwvnw<br />
nwl ivcwrn dI loV hY[<br />
gurU jI dy ies imSn dy sMbMD iv`c nwBw pqI mhwrwjw irpdmn isMG<br />
jI ny ieauN AMikq kIqw hY[<br />
pUrn kIno vo kwjpRB qum] jw ihq qoih Akwl pTwXo]<br />
vyd kqyb CfiekY kyvl Akwl jpwXo]