Ornament z ludzkiej masy

More documents

Recommendations

Info

ody, musi więc rozsadzać naturalne organizmy, które są dla niej środkiem bądź stanowią dla niej opozycję. Wspólnota lub osobowość znilkają, gdy konieczna jest kalkulacja, Człowiek jako część składowa <strong>masy</strong> może co najwyżej wspinać się gładko po szczeblach taryfikatora lub obsługiwać maszyny. Indyferentny względem różnic postaci system prowadzi sam z siebie do za- 'tarcia narodowych właściwości i produkowania mas pracowniczych, dających się jednakowo zastosować w każdym punkcie na kuli ziemskiej. Kapitalistyczny proces produkcji jest celem 'samym w sobie, tak jak ornament. Towary, które z siebie wyrzuca, produkuje się właściwie nie po to, by ktoś je miał, lecz dla zysku, który pragnie być bezgraniczny. Jego wzrost związany jest z rozrastaniem się przedsiębiorstwa. Producent nie pracuje dla prywatnego zysku, z którego może korzystać tylko w niewielkdm za:kresie. Nadwyżki przekazuje się w Ameryce duchowym skarbnicom, jak biblioteki, uniwersytety itp., gdz-ie dojrzęwają intelektualiści, którzy przez swą późniejszą działalność spłacają z kolei pożyczony kapitał z okładem. Producent pracuje, 'aby powiększać przedsiębiorstwo. To, że wytwarza ono dobra, nie dzieje się dla samych tych dóbr. Jeśli wcześniej praca miała do pewnego stopnia znaczenie dla ich wytwarzania i eksploatacji, to teraz stały się one skutkiem ubocznym, służącym procesowi produkcyjnemu. Czynnośai wchodzące w jego skład pozbyły się swych substancjalnych treści. Proces produkcyjny przebiega jawnie w ukryciu. Każdy wykonuje swój zabieg przy taśmie produkcyjnej, swoją funkcję cząstkową, nie znając całości. Podobnie jak w przypadku wzoru na stadionie, ponad masami stoi organizacja, monstrualna figura, ukryta przed jej sprawcą, przed oczami tych, którzy ją tworzą i którzy sami nie mogą jej nawet obserwować. Została ona zaprojektowana wedle racjonalnych za- 'sad, z których system Taylora 1 wyciąga tylko ik
mu o ustanowdenie prawdy w świecie. Jej wymarzone królestwo jest w prawdziwych b a ś n i a c h, które ni~, s~ cudownymi. his,to: ryjkami, lecz mówią o oudownym nad~JsCl~ spI'l~wle~h:V0scl: Jest w tym głęboki historyczny sens, iż historie tys~ąca l ]:dn~J nocy dotarły do Francji w dobie Oświecenia, że logika myślenia XVIII wieku uznała logikę baśni za własną. Już w początkowych :fazach historia naga przyroda ustępuje w baśni na r~ecz zwycięstwa prawdy. Sila natury ginie od bezsilności dobra, WIerność tryumfuje nad sztukami magicznymi. Proces historyczny stał się w służbie zwycięstwa prawdy p r oc e s e m d e m i t o log i z a c j i powodującym redukcję ciągle na nowo obsadzanych przez 'Przyrodę pozycji. Oświecenie francuskie jest jednym wielkim przykładem waliki Rozumu z sięgającym aż w sferę religii i polityki mitologicznym zaślepieniem. Walka ta trwa nadal, a Rozum będzie mógł coraz głębiej przenikać przyrodę, ogołacaną w trakcie procesu historycznego coraz bardziej ze swych czarów. 4 E p o k a k a p i t a lii z m u jest etapem na drodze do odezarowania przyrody. Myślenie podporządkowane dzisiejszemu systemowi gospodarczemu umożliwiło opanowanie, i wykorzystanie zamkniętej w sobie przyrody, jak w żadnej innej z wcześniejszych epok. Nie jest jednak decydujące to, iż to myślenie umożliwia eksploatację przyrody - jeśli eksploatatorami byliby ludzie, to przyroda odniosłaby zwycięstwo nad przyrodą - lecz to, iż czyni ono coraz bardziej niezależnym od warunków naturalnych, stwarzając tym samym przestrzeń dla ingerencji Rozumu. R a c j o n a l d zm o w i tego myślenia, wywodzącemu się po części z "baśniowej" logiki, choć nie tylko jemu, zawdzięczamy burżuazyjne rewolucje ostatnich stu pięćdziesięciu lat, które rozprawiły się z naturalną przemocą uwikłanego w sprawy świeckie Kościoła, monarchii i feudalizmu. Niepowstrzy mane rozsadzanie tych i innych mitologicznych więzów jest szczęściem Rozumu, gdyż baśń urzeczywistnia się tylko w momentach rozpadu naturalnych jedności. 16 Jednak ratio kapitalistycznego systemu gospodarczego nie jest ystym Rozumem, lecz rozumem mętnym. Od pewnego momen- ~ pozostawia ona prawdę, w której ma swój udział, jej własnemU losowi. N i e u w z g l ę d n i a c z ł o w i e k a. Nie uwzględnia go się też przy regulacji przebiegu procesu produkcyjnego ani nie jest on fundamentem budowy organizacji gospodarczej czy społecznej, ani też w ogóle w żadnym punkcie istota człowieka nie jest istotą systemu. Nie chodzi w nim bowiem o to, by kapitalistyczny sposób myślenia kultywował człowieka jako historycznie dojrzały twór, pozostawiał go nietkniętym jako osoboWOŚĆ,zaspokajał ustanowione przez jego naturę ambicje. Przedstawiciele takiego ujęcia zarzucają kapitalizmowi, iż jego racjonalizm zadaje człowiekowi gwałt, i marzą o ponownym nastaniu wspólnoty, która by lepiej niż społeczeństwo kapitalistyczne chroniła to, co rzekomo ludzkie. Abstrahując od opóźniającego działania takich anachronicznych tworów: nie docierają oni do sedna ułomności kapitalizmu, który nie racjonalizuje za dużo, lecz z a ID a ł o. Wprowadzony przezeń sposób myślenia przeciwstawia się doskonaleniu ku Rozumowi, przemawiającemu z istoty człowieka. Cechą etapu, na którym znajduje się kapitalistyczny sposób myślenia, jest a b s t I' a k c y j n ość tego myślenia. Jej dorninacja tworzy dziś duchową przestrzeń obejmującą wszelkie wypowiedzi. Skierowany przeciw abstrakcyjnemu myśleniu zarzut, że nie jest ono w stanie uchwycić właściwych treści życia i dlatego cofa się przed konkretną obserwacją zjawisk, wskazuje niewątpliwie na granice abstrakcji, podnoszony jednak bywa przedwcześnie, gdy służy owej fałszywej, mitologicznej konkretności, doszukującej się w organizmie i postaci jakiegoś końca. Powrót do niej byłby poświęceniem zdobytej już raz zdolności do abstrahowania, nie oznaczałby jednak przezwyciężenia abstrakcji. Jest ona wyrazem racjonalizmu, który sam się zablokował. Podjęte w abstrakcyjnej ogólności ustalenia zawartości treściowych, np. w dziedzinie gospodarczej, socjalnej, politycznej, moralnej, nie dają Rozumowi tego, co mu należne. Empiela pozostaje prze- Zeń nie dostrzeżona. Z jałowych treściowo abstrakcji można wyprOwadzić każde praktyczne zastosowanie. Dopiero za odgra- 2 - WObec faszyzmu 17
Page 1 and 2: IterB ~ JAMIN GottfrietlB ErnstB H
Page 3: denlkach kąpielowych, dał pozbawi
Page 7 and 8: ka, przechodzi w pustkę abstrakcyj

Ornament z ludzkiej masy

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?